PD: Peritoneale Dialyse
Uw kind is opgenomen op de Intensive Care (IC) kinderen en krijgt een behandeling die zijn of haar nierfunctie gaat vervangen, genaamd Peritoneale Dialyse (PD). De arts zal u en eventueel uw kind uitgebreid voorlichten over de behandeling. In deze folder kunt u de informatie die u van de arts krijgt nog eens nalezen. Bij de behandeling zijn zowel een kindernefroloog als een kinderintensivist betrokken. De kindernefroloog is gespecialiseerd in nierziekten en de kinderintensivist houdt zich bezig met de intensive care-zorg voor kinderen. Wat is peritoneale dialyse (PD)? Het peritoneum, oftewel buikvlies, is een membraan dat de buikholte en de organen daarin omvat. In het peritoneum zitten kleine bloedvaatjes. Bij PD wordt er vloeistof in de buik ingebracht via een dialysekatheter. Afvalstoffen en overtollig water in het bloed worden via het peritoneum naar de dialysevloeistof getrokken en verwijderd als de vloeistof weer uit de buik loopt. Zodoende worden vocht en schadelijke stoffen, zoals ureum en creatinine, uit het bloed verwijderd.
De werking van de nieren De nieren zijn boonvormige organen die aan de achterkant van het lichaam liggen, ter hoogte van de middel. Nieren filteren overtollig water en afvalstoffen uit het bloed, die vervolgens via de urine uit het lichaam worden verwijderd. De meest voorkomende afvalstoffen die de nieren filteren zijn: • creatinine, een afvalproduct dat ontstaat bij het gebruiken van onze spieren; • ureum, een afvalproduct dat ontstaat bij onze spijsvertering, met name bij het eten van eiwitten; • natrium (zout), kalium, bicarbonaat, calcium en fosfaat. Naast het filteren van water en afvalproducten, zorgen de nieren voor: • Het reguleren van de bloeddruk; De nieren maken het hormoon renine aan dat helpt bij het reguleren van de bloeddruk. • Het stimuleren van de productie van rode bloedcellen; De nieren produceren het hormoon erythropoëtine (EPO) dat de productie van rode bloedcellen in het beenmerg stimuleert. • Het reguleren van de opname van calcium; In de nieren wordt vitamine D omgezet, zodat het lichaam calcium kan opnemen uit de darmen. De opname van calcium is uiterst belangrijk voor de vorming en het behoud van sterke botten. Nierinsufficiëntie kan chronisch zijn of kan acuut ontstaan. Bij opname op de IC is er meestal sprake van een acute nierinsufficiëntie, veroorzaakt door onvoldoende doorbloeding van de nieren. Hoe lang het duurt voordat de nierfunctie herstelt, is afhankelijk van het type nierinsufficiëntie (chronisch of acuut). Ook verschilt de herstelperiode per kind. De kindernefroloog zal u inlichten over de situatie van uw kind.
2
De behandeling Als uw kind PD krijgt, wordt er op de operatiekamer een dialysekatheter ingebracht. Er wordt vloeistof achtergelaten in de buik om te kijken of de katheter goed doorloopt en de buik goed gevuld wordt. Voorbeeld plaatsing katheter in de buikholte Vervolgens wordt uw kind teruggebracht naar de IC, waar hij of zij wordt aangesloten op de PD-machine (de Serena). Vanaf dit moment neemt de machine de dialyse over. De arts spreekt met de verpleegkundige af hoe deze moet worden ingesteld. De hoeveelheid vocht en afvalstoffen die wordt verwijderd is afhankelijk van: • de snelheid van de cyclus (inlooptijd, verblijftijd en uitlooptijd); • de glucoseconcentratie van de vloeistof; • de hoeveelheid vloeistof; • de eigenschappen van het peritoneum. De snelheid van de cyclus, de glucose-concentratie van de vloeistof en de hoeveelheid vloeistof zijn beïnvloedbaar en afzonderlijk in te stellen. Daarentegen verschillen de eigenschappen van het peritoneum per kind. Er zal begonnen worden met korte cycli, zodat vocht en afvalstoffen zo snel mogelijk worden verwijderd. In de loop van de tijd zal de duur van de cyclus worden verlengd.
3
De dialyse heeft de volgende doelstellingen: • het zuiveren van het bloed van afvalstoffen (ureum, kreat); • het bewerkstelligen van een goede vochthuishouding; • het reguleren van de zuurbase huishouding; • het reguleren van de elektrolyten (zouten, mineralen etc.); • het voorkomen van verdere schade aan de nieren; • het stimuleren van het herstel van de eigen nierfunctie; Tevens zorgt de dialyse ervoor dat uw kind, indien nodig, andere behandelingen kan ondergaan, bepaalde medicatie mag innemen of een dieet kan volgen. Laboratoriumonderzoek Tijdens de behandeling worden er veel laboratoriumonderzoeken uitgevoerd. Indien mogelijk zal er een arteriële lijn (infuus in de slagader) worden ingebracht, zodat er makkelijk bloed kan worden afgenomen en uw kind niet steeds geprikt hoeft te worden. Ook kan de bloeddruk via deze lijn continu worden gemeten. Controle van de bloeddruk is belangrijk, omdat deze bij kinderen met nierfunctiestoornissen vaak verhoogd is. Soms is medicatie noodzakelijk. Naast het bloed en de bloeddruk, wordt de urine van uw kind gecontroleerd. In principe wordt de urine elke 24 uur gespaard via een katheter in de blaas. Aan de hand van deze waarden kan de arts de werking van de nieren beoordelen. Soms kan een kind wel goed plassen, maar worden er geen schadelijke stoffen uitgeplast, waardoor deze zich ophogen in het bloed. Andere kinderen kunnen helemaal niet meer plassen. Voeding en vocht Kinderen met een nierinsufficiëntie moeten vaak een strikt dieet volgen. De diëtiste zal hier met u over praten. Daarnaast krijgen kinderen met een nierinsufficiëntie vaak een vochtbeperking opgelegd. De arts bepaalt hoeveel uw kind dagelijks mag drinken. Deze hoeveelheid is ondermeer afhankelijk van de hoeveelheid vocht die uw kind al binnenkrijgt via het infuus en de medicatie. Het is van groot belang dat u zich aan de toegestane hoeveelheid vocht houdt. Kinderen hebben vaak erg veel dorst, waardoor ze vaak meer willen drinken dan is toegestaan. Het is daarom belangrijk dat uw kind de toegestane hoeveelheid vocht verspreid over de dag inneemt. U kunt beter regelmatig kleine beetjes aanbieden dan een keer een groot glas. Het is belangrijk dat u steeds noteert hoeveel vocht u uw kind geeft. De verpleegkundige noteert deze waarden in de vochtbalans. 4
Medicatie Kinderen met een nierziekte hebben veel medicatie nodig. Indien de inname van de medicatie niet lukt, wordt er een sonde ingebracht via de neus naar de maag. De medicatie wordt dan via de sonde gegeven. Nierpatiënten krijgen met name de volgende medicatie toegediend: • Erythropoëtine (EPO). Dit is een hormoon dat de vorming van rode bloedcellen stimuleert. EPO wordt normaal gesproken door de nieren aangemaakt. • E en vitamine D-preparaat (Etalpha) dat ervoor zorgt dat het lichaam voldoende calcium en fosfaat uit het voedsel kan opnemen. Beide stoffen zijn nodig voor de vorming van stevige botten. • E en fosfaatbinder (Renagel, calcium carbonaat, Phos-ex) die ervoor zorgt dat fosfaationen in de darmen binden, waardoor ze in mindere mate worden opgenomen door het lichaam. Hierdoor daalt het fosfaatgehalte van het bloed. Hoewel een gezonde nier veel fosfaat uitplast, doet een zieke nier dit niet of onvoldoende. •B icarbonaat. Botten en organen zoals nieren en de lever kunnen ook beschadigd raken door een ontregelde zuurgraad (pH-waarde) van het bloed. Het kan nodig zijn om de zuurgraad te herstellen m.b.v. biocarbonaat. •R esonium. Dit medicijn wordt toegediend indien het kaliumgehalte van het bloed te hoog is. Resonium wordt soms via een klysma toegediend. Een (veel) te hoog kaliumgehalte kan hartritmestoor-nissen veroorzaken. •M iddelen tegen hoge bloeddruk (labetolol, nicardipine etc.). Een te hoge bloeddruk is schadelijk voor alle organen en moet daarom altijd met medicatie worden behandeld. Afhankelijk van de ernst en de oorzaak, krijgt uw kind tabletten of medicatie via het infuus toegediend. •V itamines. Dialysepatiënten hebben vaak een tekort aan vitamines, doordat sommige vitamines oplosbaar zijn in water en daarom worden uitgedialyseerd.
5
Mogelijke complicaties • Peritonitis, oftewel buikvliesontsteking. Bij een peritonitis is het buikvlies ontstoken. Uw kind klaagt vaak over buikpijn. Daarnaast is de uitloopvloeistof troebel en heeft uw kind koorts. Ook zijn kinderen met peritonitis vaak misselijk. De ontsteking wordt behandeld met antibiotica die worden toegevoegd aan de dialysevloeistof. De dialysebehandeling gaat meestal gewoon door. Bij buikpijnklachten kan een pijnstiller worden toegediend en de dialyse worden aangepast. •H uidpoortinfectie. Bij een huidpoortinfectie is de insteekopening van de katheter ontstoken. Deze ontsteking ontstaat vaak door lekkage van dialysevloeistof langs de katheter, waardoor de huidpoort nattig blijft en daardoor een bron van infectie is. Andere oorzaken zijn een vertraagde genezing van de huidpoort, manipulatie van de katheter en verwonding. Ook bij een huidpoortinfectie wordt er antibiotica toegediend. Tevens wordt er gezocht naar een oplossing om eventuele lekkage te voorkomen of te verminderen. •V erstoring van elektrolyten (zouten, glucose etc. in het bloed). Tijdens de dialyse worden ook andere stoffen, zoals calcium, glucose etc. verwijderd. De bloedwaarden van deze stoffen worden gecontroleerd met behulp van bloedonderzoek. En zo nodig gecorrigeerd. Wat u verder moet weten PD is in principe pijnloos. Wel hebben sommige kinderen last van een vol gevoel als de vloeistof in de buik zit. Soms klagen kinderen over buikpijn, vooral tijdens de inlooptijd. Meld buikpijn van uw kind altijd aan de verpleegkundige, zodat er gezocht kan worden naar een oplossing. Tijdens de behandeling is het belangrijk dat uw kind wisselligging krijgt of indien mogelijk, af en toe in een stoel zit. Zodoende wordt het gehele peritoneum benut en kan de buik beter leeglopen. Indien uw kind niet gemobiliseerd mag worden, wordt er alleen liggend gedialyseerd. Bij beademing is wisselligging vaak wel mogelijk. Uw kind wordt bij voorkeur dagelijks gewogen, uiteraard mits de situatie dit toelaat. Over de duur van dialyse is vooraf weinig te zeggen. Vaak worden kinderen tijdelijk gedialyseerd en herstelt de eigen nierfunctie zich na verloop van tijd weer. Het kan ook gebeuren dat PD noodzakelijk blijft. In dit geval wordt uw kind vaak eerst overgeplaatst naar het AMC. Vanuit het AMC wordt alles geregeld voor thuis. De arts vertelt u hier meer over. 6
De behandeling vindt op de IC kinderen plaats, omdat er in VUmc geen speciaal kinderdialysecentrum is. Op de IC kinderen zijn alle verpleegkundigen getraind in het werken met dialyse-apparatuur. Als uw kind tijdens de dialyse wakker is, kan het vervelend zijn dat hij of zij op een drukke zaal ligt. Helaas is het niet altijd mogelijk om een aparte kamer te regelen. Overplaatsing naar de kinderafdeling is tijdens de PD-behandeling niet mogelijk. Contact Heeft u nog vragen of doen zich problemen voor, dan kunt u terecht bij de artsen en verpleegkundigen van de IC Kinderen van VUmc. U kunt ten allen tijde via de verpleegkundige een gesprek aanvragen met de arts.
7
303110
VUmc© april 2011 www.vumc.nl
8
