DIENST ORTHOPEDIE-TRAUMATOLOGIE Dr. Dauwe D. – Dr. De Gendt F –.Dr. Schoellner C. DIENST FYSISCHE GENEESKUNDE EN REVALIDATIE ST. REMBERTZIEKENHUIS TORHOUT
PATIËNTEN-INFORMATIEBROCHURE TOTALE HEUPPROTHESE
Tel. secretariaat orthopedie-traumatologie: Tel. secretariaat fysische geneeskunde en revalidatie:
050/232476 050/232541 Pag.1
INLEIDING Binnenkort wordt bij u een heupprothese geplaatst. Bij deze operatie wordt uw beschadigde heupgewricht vervangen door een kunstheupgewricht. Deze brochure bevat informatie over het heupgewricht in het algemeen, de voorbereiding op de operatie, de operatie en de nabehandeling. Alle gegevens in deze brochure zijn van toepassing bij een normale procedure en revalidatieperiode. Het spreekt voor zich dat er individuele aanpassingen zullen zijn. Deze persoonlijke aanpassingen worden u voorgesteld door de behandelende geneesheer, kinesitherapeut en ergotherapeut. De komende revalidatieperiode zal soms veel inspanning vragen, doch het resultaat van uw inzet zal des te beter zijn. Ons en uw doel is: de normale dagdagelijkse activiteiten op termijn opnieuw kunnen uitvoeren op een comfortabele en pijnvrije manier. Veel succes!
Pag. 2
HET HEUPGEWRICHT Om een duidelijk beeld te krijgen van wat een totale heupprothese eigenlijk is dient u een aantal zaken te weten over de bouw, de werking en aandoeningen van het heupgewricht. De heup is een gewricht tussen het heupbeen (bekken) en het dijbeen. Dit heupgewricht is een kogelgewricht waarbij de kop van het dijbeen draait in de heupkom van het bekken en zo zorgt voor een grote beweeglijkheid. De kop van het dijbeen wordt ook de femurkop genoemd en de heupkom het acetabulum. De femurkop en het acetabulum zijn bedekt met een dun laagje kraakbeen dat zorgt voor een glad en soepel heupgewricht. Rond het heupgewricht zit een kapsel. Daarrond zitten spieren die het mogelijk maken om ons voort te bewegen. Aandoeningen van het heupgewricht verminderen de soepelheid en de beweeglijkheid van het heupgewricht, veroorzaken pijn (manifesteert zich vaak in de lies en aan de voorzijde van het bovenbeen tot aan de knie) en gangmoeilijkheden.
Pag.3
WAAROM EEN HEUPPROTHESE? * Heupartrose : dit is een aantasting en verdwijnen van het kraakbeen tussen de dijbeenkop en de gewrichtspan door een langdurig slijtageproces. Het gevolg van deze artrose is dat de heup gaat ontsteken wat leidt tot een pijnlijk en stijf heupgewricht . * Afsterven van de heupkop : de heupkop wordt via het achterste gewrichtskapsel voorzien van bloed. Deze bloedtoevoer kan worden afgesneden door ziekte, breuk of bij een ontwrichting van de heup. Door verlies van de bloedtoevoer zal de heupkop afsterven. Het nu dode bot wordt vervormd wat aanleiding geeft tot pijn en verstijving. * Fractuur : het breken van het dijbeen net onder de heupkop kan eveneens zorgen voor een afsterven van de heupkop. Bij dergelijke aandoeningen van de heup kan de arts in overleg met u beslissen tot het plaatsen van een totale heupprothese. De orthopedisch chirurg beslist voor elke patiënt individueel welk type prothese geplaatst wordt. Mogelijk gebruikte materialen zijn titanium, chroomkobalt, keramiek en polyethyleen (hard plastic). Deze beslissing hangt af van verscheidene factoren waarvan de belangrijkste hieronder zijn aangegeven: •
Leeftijd
•
Botkwaliteit
•
Vorm van het bot
•
Vervorming
Bij de preoperatieve planning wordt rekening gehouden met deze factoren en ook met de RX-opnames of CT-scan van de heup. De voor u meest geschikte prothese wordt dan gekozen.
Pag. 4
Thans worden er implantaten gebruikt, waarbij de slijtagefactor aanzienlijk minder is dan vroeger Bij goede botkwaliteit wordt gebruik gemaakt van een cementloze prothese of ingroeiprothese. Deze kunstheupen zijn bedekt met een laagje hydroxy-apathiet (koraal), waarin het bot ingroeit. Bij zware ontkalking (osteoporose) wordt de heupprothese gefixeerd met beencement. Bij matige ontkalking wordt een gecombineerd systeem gebruikt van cementloze prothesekom en gecementeerde steel. Bij een totale heupprothese worden de heupkop en de gewrichtspan vervangen door een kunstgewricht. In de plaats van de oorspronkelijke dijbeenkop komt dan een bolprothese die vast zit met een steel in het dijbeen. Deze prothesekop draait dan in een prothesekom die de oorspronkelijke gewrichtspan vervangt. De duur van de operatie is afhankelijk van de ernst van uw heupprobleem, maar meestal duurt het plaatsen van een totale heupprothese 1 à 1,5 uur.
Pag.5
TIPS ALS VOORBEREIDING OP DE OPERATIE Hoe kan ik mij voorbereiden op deze operatie? Verzorg goed uw eigen gezondheid : - Eet gevarieerd en zorg ervoor dat u goed uitgerust bent. - Verzorg goed uw gebit, loop eventueel eens langs bij de tandarts om eventuele ontstekingen op te sporen en te behandelen vóór de ingreep. Dit om infecties via de bloedbaan uit te sluiten. - Stop met roken om longcomplicaties te voorkomen. - Vermijd of stop het gebruik van alcohol. Laat de arts weten hoeveel u dagelijks drinkt. - Zorg voor uw gewicht, houd het op peil zowel voor als na uw operatie. - Raadpleeg uw huisarts bij gelijk welke infectie die u doormaakt een week voor de operatie. - Stop 10 dagen voor de operatie met het innemen van Aspirine® en andere bloedverdunnende medicatie. - Doe reeds oefeningen om uw dijbeenspieren te versterken. - De dag vóór de ingreep en de dag zelf is een douche met een ontsmettende zeep vereist om een eventuele huidinfectie na de ingreep te voorkomen. Na de douche is een bodylotion aangewezen om uitdroging van de huid tegen te gaan.
Pag. 6
NOODZAKELIJKE ONDERZOEKEN VOOR DE OPNAME Moet ik speciale testen ondergaan vooraleer ik geopereerd word ? Uw arts zal samen met u afspreken welke onderzoeken dienen uitgevoerd te worden door uw huisarts of door een specialist hier in het ziekenhuis. Deze onderzoeken bepalen of u in een optimale conditie verkeert om de operatie te ondergaan en worden ten vroegste 3 maanden voor de operatie uitgevoerd. De onderzoeken kunnen zijn : 1. Bloedonderzoek (breng bloedgroepkaart mee) 2. Hartonderzoek = ECG 3. Longonderzoek = een RX-foto van de longen 4. Bijkomende onderzoeken kunnen noodzakelijk zijn naar gelang uw gezondheidstoestand. Zal ik een bloedtransfusie moeten krijgen ? Tijdens de operatie zal u bloed verliezen; daarom is het mogelijk dat u bloed moet krijgen. Kan deze operatie mogelijke risico's inhouden ? 1. Infectie: ter preventie krijgt u antibiotica toegediend tijdens de operatie. 2. Flebitis : preventief krijgt u dagelijks een spuitje in de buik onder de huid. Soms worden ook witte elastische kousen voorgeschreven (indien u dergelijke kousen nog hebt van een vorige operatie, mag u die meebrengen). Deze moet u dragen tot 6 weken na de operatie. 3. Stijfheid : geregeld oefenen tijdens de revalidatie voorkomt dat deze stijfheid optreedt. 4. Ontwrichting (luxatie) : kan worden voorkomen door in bed met de benen lichtjes gespreid te liggen met het geopereerde been in de anti-rotatiegoot (zie pag. 14). Op uw gezonde zijde liggen mag met een kussen tussen de benen. Bij het zitten op een stoel of hoge zetel dienen de benen gespreid te zijn. Het is ook niet toegelaten de benen te kruisen in bed, noch bij het opzitten. Pag.7
DENK VOORUIT, DENK AAN ONTSLAGPLANNING ! Bereid u goed voor op uw thuiskomst. Indien u na ontslag (gemiddelde opnameduur: 8-10 dagen) uit het ziekenhuis wenst te revalideren in een hersteloord of revalidatiecentum dient u dit zo spoedig mogelijk te regelen via de sociale dienst. Ook als u terug naar huis gaat, zal de sociale dienst alles helpen voorbereiden. Voor vragen kan u terecht op het nummer 050/232561. Enkele tips om u voor te bereiden op uw thuiskomst : • • • •
Plaats het gerief dat u dagelijks gebruikt op handhoogte. Leg uw kledij op reikhoogte. Zorg dat uw huis gemakkelijk toegankelijk is. Voorzie eventueel aanpassingen in uw leef-, bad- of slaapkamer zodat u na de ingreep vlot en veilig kunt bewegen (bijvoorbeeld : verwijder kleine tapijten, hinderend meubilair, enz.) Indien u veel trappen moet doen, zorg dan voor een bed op het gelijkvloers (dit kan een eigen bed zijn of een ziekenhuisbed dat kan worden bekomen bij uw mutualiteit).
Hoe kunt u uw huis herinrichten zodat het risico op een val vermindert? • Leg anti-slipmatjes in het bad of in de douche, maar ook op de vloer naast het bad of de douche. De vloer wordt immers nat zodat deze glad wordt. • Losliggende tapijten legt u best niet meer in huis ofwel legt u er anti-slipmatjes onder. • Let op voor losliggende kabels van staande lampen, TV, radiotoestellen,… U kunt op een eenvoudige manier kabels langs de muur bevestigen door kleine krammen. • Zorg voor voldoende verlichting, zodat u oneffenheden, voorwerpen, treden, … beter ziet liggen. • Vermijd het dragen van ‘slecht’ schoeisel nl. open schoenen of schoenen met hoge hakken.
Pag. 8
OPNAMEDAG OF DE DAG VÓÓR DE INGREEP : Wat breng ik mee naar het ziekenhuis? - de uitslagen van de vooronderzoeken bij de huisarts zoals de RX-foto’s, bloeduitslagen, uitslag van het hartonderzoek, bloedgroepkaart -losse sportieve kledij (joggingpak, broekrok of short) -gemakkelijke schoenen: vast aan de voet en brede hak (geen slippers); vaste, gesloten schoenen zijn noodzakelijk! -lijstje met de medicatie, dosering en hoeveelheid (vraag eventueel een lijst aan uw huisarts) - elleboogkrukken - anti-flebitis kousen (indien u die heeft van een vorige ingreep) - toiletgerief en slaapkledij De verpleegafdeling. Na de administratieve afhandeling wordt u door een medewerker naar de verpleegafdeling begeleid. Op de afdeling wordt u door de hoofdverpleegkundige of verantwoordelijke ontvangen. Aan de hand van een vragenlijst worden een aantal zaken nagegaan: - welke medicatie u thuis neemt ; - of u allergisch bent aan bepaalde medicatie of kleefpleisters. - of u reeds vroeger opgenomen bent in een ziekenhuis en waarvoor. - of u een bepaald dieet volgt (een zoutarm dieet, een diabetesdieet of andere) Verder worden nog enkele praktische inlichtingen verstrekt . Na het gesprek wordt u begeleid naar uw kamer en kunt u zich installeren. Er wordt bloed afgenomen en, indien nodig, anti-flebitis kousen aangemeten. Later volgen nog onderzoeken voor zover deze nog niet vooraf gebeurd zouden zijn. Voor eventuele vragen tijdens uw verblijf kan u steeds terecht bij de verantwoordelijke van uw verpleegafdeling.
Pag.9
Wat staat u verder te wachten tijdens de opnamedag ? - U krijgt het bezoek van de geneesheer–anesthesist die u enkele vragen stelt over thuismedicatie, allergie en eventuele problemen bij vroegere verdovingen Tevens verschaft hij alle uitleg over de soort verdoving die zal worden toegepast tijdens de ingreep en over de pijnstilling die wordt toegediend na de ingreep. Eventuele vragen over de verdoving kunt u dan ook aan hem vragen; schrijf ze misschien vooraf op een blaadje. - ‘s Avonds krijgt u een eerste injectie om flebitis te voorkomen. - Vanaf middernacht mag u niets meer drinken of eten, ook roken is niet toegestaan/af te raden voor de verdoving. Indien u zich hier niet aan houdt, kan dit tijdens de operatie en nadien voor ernstige problemen zorgen.
Pag. 10
DE DAG VAN DE OPERATIE Het bed wordt voorzien van veiligheidshekken en een infuusstaander. Een bril of contactlenzen, gehoorapparaat en kunstgebit mogen op de dag van de ingreep niet gedragen worden. Het enige dat u aan hebt is een aangepast operatiehemd. Vóór u naar de operatiezaal gebracht wordt, krijgt u nog premedicatie toegediend. Dit is een kalmerend middel waardoor u zich wat slaperig gaat voelen.
HET OPERATIEKWARTIER Net vóór de ingreep wordt u door de anesthesieverpleegkundige geïnstalleerd op een mobiele operatietafel. U ligt op een aangepast kussen dat zorgt voor een optimaal comfort tijdens de ingreep, die in ruglig gebeurt. Vervolgens wordt de narcose opgestart door de anesthesist. De anesthesist blijft gedurende de gehele ingreep bij u om te zorgen dat alles goed verloopt. In de operatiezaal voert de chirurg de ingreep uit samen met een arts-assistent, bijgestaan door een team van verpleegkundigen.
Pag.11
PLAATSEN VAN DE PROTHESE Het operatieveld wordt steriel afgedekt. Uw romp en hoofd bevinden zich achter een steriele wand. U zult niets merken van de ingreep zelf; bij gedeeltelijke verdoving zult u contact kunnen houden met de anesthesist. Voor het plaatsen van de prothese wordt een rechte insnede in de huid gemaakt over het heupgewricht. Tussen de spieren wordt het gewrichtskapsel vrijgemaakt en vervolgens wordt de heup ontwricht. Met gebruik van chirurgische instrumenten wordt de oorspronkelijke heupkop verwijderd. De oorspronkelijke gewrichtskom (acetabulum) wordt bijgewerkt en voorzien van een kunstacetabulum. De prothesekop wordt ingebracht met een steel in het dijbeen. De nieuwe prothesekop past perfect in het kunstacetabulum en vormt zo een sterk, soepel en beweeglijk nieuw heupgewricht. Dan kan de wonde gesloten worden.
Na de operatie wordt u naar de ontwaakruimte of recovery gebracht waar een verpleegkundige uw toestand continu volgt. Als u terug voldoende wakker bent, wordt u terug naar uw kamer op de verpleegafdeling gebracht waar een team van verpleegkundigen zich over u zal ontfermen Eventueel zult u naargelang uw leeftijd en algemene toestand geobserveerd worden op de intensieve zorgen afdeling met verhoogd toezicht. Pag. 12
NA DE OPERATIE TERUG OP UW KAMER 1. Eten en drinken In de eerste uren na de operatie zult u nog niets mogen eten of drinken; dit is om te voorkomen dat u zou braken. De verpleegkunDenkzal, vooruit, denk aan ontslagplanning ! dige in samenspraak met de anesthesist, beslissen wanneer u weer geleidelijk aan terug mag beginnen drinken en eventueel iets Bereidt u goed voor op uw thuiskomst. licht verteerbaars eten (yoghurt). Dit kan pas als uw slokdarm en Tussen de zevende en functioneren. de veertiende dag na de operatie kan u tedarmen terug optimaal rug naar huisdrinken ! De eerste wekenwel kanvervelend u wat extra Niets mogen kan soms zijnhulp daargebruiken. een droge Maak nu eerste afsprakennormaal met de uw familieleden. mond ende een dorstgevoel zijn omringende na de operatie. Aarzel dan Indien nodig kan u contact te opnemen met onze niet een verpleegkundige verwittigen, deze sociale kan uwdienst, lippenomwat trent het inschakelen van familiehulp, poetsdienst, boodschappenbevochtigen of u kunt uw mond wat spoelen met water. dienst Als u zich of warme misselijk maaltijden,… zou voelen, aarzel niet om de verpleegkundige te waarschuwen die u op voorschrift van de arts dan een aangepast geneesmiddel zal geven. 2. Opstaan Als u na de ingreep terug op uw kamer komt, zult u de dag van de ingreep niet mogen opstaan. U kunt zich nog wat suf of draaierig voelen. De operatiewonde ter hoogte van uw heup zal bedekt zijn met een steriel verband. In de wonde zal nog een afvoerbuisje aanwezig zijn. Dit afvoerbuisje of redondrain zorgt dat overtollig bloed en wondvocht uit de wonde kan worden verwijderd en kan afvloeien in een speciale fles die aan de zijkant van uw bed is vastgemaakt. De drain wordt na 1 of 2 dagen verwijderd. Er zal in uw arm een infuus zijn aangebracht waarlangs u vocht en pijnstillers krijgt toegediend. Als later nog een bloedtransfusie nodig zou blijken gebeurt dit ook via dit infuus. Er zal ook een blaassonde aanwezig zijn, die tijdens uw operatie werd geplaatst. 3. Pijn De anesthesist zal postoperatief de pijnmedicatie regelen. Als u dit wenst, kunt u aan de verpleegkundigen ijs vragen om op het verband boven de wonde te leggen. Deze ijszak (coldpack) gaat zwelling tegen en heeft een pijnverzachtend effect.
Pag.13
5. De houding in bed De eerste 24 uur mag u niet opstaan en dient u op uw rug te blijven liggen. Het been aan de kant van de geopereerde heup ligt in een anti-rotatiegoot. Dit is een speciale zachte goot die ervoor zorgt dat uw been mooi stabiel blijft liggen, in een neutrale positie. Tijdens de verzorging wordt een kussen tussen uw benen gebracht telkens u op de niet-geopereerde zijde moet draaien. U moet zeker vermijden van de benen in bed te kruisen. Al deze maatregelen dienen om een ontwrichting te voorkomen van het nieuwe heupgewricht.
6. Röntgenfoto Voor uw ontslag zal er nog een RX-foto van uw heupgewricht worden genomen om te controleren of de prothese goed geplaatst zit.
Pag. 14
DE DAG NA DE OPERATIE De ergotherapeut komt langs en bezorgt u het oefenboekje met de nodige informatie. De kinesitherapeut komt langs voor de eerste oefensessie op het bed. VERDER VERBLIJF IN HET ZIEKENHUIS Geleidelijk wordt de revalidatie opgedreven. De kinesitherapeut en ergotherapeut zullen u leren stappen met krukken of met een looprek. Het is de bedoeling om zo vroeg mogelijk zelfredzaam te zijn in uw dagdagelijkse activiteiten. Voor verdere informatie omtrent de revalidatie verwijzen we graag naar het oefenboekje dat u na de ingreep zult ontvangen.
STEEDS BEREID TOT NADERE UITLEG, WENSEN WE U NU ALVAST VEEL MOED EN SUCCES.
Pag.15
© 2006 AZ Sint-Rembert Auteur : P. Vermandere
Pag. 16
