Pandora. Professor Edith ter Braak Bevlogen arts en opleider

Pandora Tijdschrift van het Vrouwennetwerk UU Jaargang 22, nr 1, april 2007

Professor Edith ter Braak Bevlogen arts en opleider Enquête onder secretaressen Moderne alleskunner! Vrouwen aan de top: Rechten wil en kan (nog) beter Aspasia nieuwe stijl

Netwerkmededelingen

Redactioneel

Inhoudsopgave

Op 8 maart, Internationale Vrouwendag,

aanstellingen en het vertrek van een aantal

hiermee iets interactiever wordt; ook als u

Bevooroordeeld - Voor u ligt een leuke

Achtergrond

organiseerde het Vrouwennetwerk UU een

verdienstelijke vrouwelijke wetenschappers.

geen speciale nieuwtjes hebt, mag u gerust

Pandora. Nu ben ik in deze uiteraard

Onderbenutting vrouwelijk talent

bijeenkomst in de Faculty Club. Zo’n dertig

Ook uw verhaal horen we graag!! We

een berichtje achterlaten.

bevooroordeeld. Maar als ik probeer te

drs. Akke Visser en drs. Annelies van der Horst

vrouwen gaven acte de presence, waarvan

gaan vanzelfsprekend vertrouwelijk met

Dit jaar bracht het Centrum voor Gender

kijken – net als u – alsof ik voor het

ongeveer de helft afkomstig uit de faculteit

de informatie om. Tijdens de bijeenkomst

en Diversiteit voor het laatst twee 8 maart

eerst kennisneem van de inhoud, dan

Letteren, tegenwoordig Geesteswetenschap-

op 8 maart vertoonden wij de documen-

posters uit met cijfers. Aantallen vrouwe-

verheug ik me op de diversiteit aan on-

pen geheten. Zij waren dan ook met nadruk

taire “The brain has no sex?”, vervaardigd

lijke hoogleraren, decanen, directeuren en

derwerpen. Ik ben trots op de resulta-

uitgenodigd, omdat we bij het Vrouwen-

door en te bestellen bij het Centrum voor

collegeleden aan 13 Nederlandse universi-

ten van de enquête die het secretares-

Beleid

Project

Wat kost dat eigenlijk?

4

Maatwerk werkt het beste

6

Pilot mentoring en coaching drs. Anne-Marie van Gijtenbeek Van papier naar praktijk

8

netwerk het afgelopen jaar met relatief

Gender en Diversiteit aan de Universiteit

teiten werden voor de vijfde en laatste keer

senetwerk hield onder secretaressen.

REBO behoudt talent

veel vrouwen aldaar werkzaam hebben ge-

Maastricht. Deze was interessant en zette

met elkaar vergeleken. De toename van

Een dergelijke enquête is niet alleen

drs. Ingrid Koppelman

sproken, onder andere in de context van de

aan tot verder denken over onbewuste

het aantal vrouwelijke hoogleraren tussen

een spreekbuis voor deze beroeps-

Hoofdinterview Opleiden van competente artsen en specialisten

coaching intakegesprekken. Veel geluiden

vooroordelen en de consequenties daarvan

2000 en 2005 was relatief het grootst in Lei-

groep maar het levert ook een actu-

Drijfveer professor Edith Ter Braak

uit een faculteit betekent meestal dat er iets

voor waarneming en handelen.

den, Nijmegen en Utrecht. De slogan “Man,

eel beeld op van het vak secretaresse.

drs. Anne-Marie van Gijtenbeek en drs. Ingrid Koppelman

gaande is, vervolgens is het natuurlijk zaak

Aan het onderzoek van Harvard University

word je daar nu vrolijk van?” is helaas goed

Oude vooroordelen kunnen de kast in:

erachter te komen wat dat is. Bij Geestes-

kan door eenieder worden deelgenomen,

gekozen; de algehele toename van het aan-

de moderne secretaresse is een hoog-

wetenschappen is dat momenteel met name

niet alleen voor wat betreft seksestereo-

tal vrouwen is niet spectaculair te noemen.

opgeleide vrouw die van alle markten

de grootscheepse reorganisatie en diverse

typering maar op zeer veel diversiteitdi-

Voor meer info: zie de poster elders in de

thuis is. Ze is het kloppend hart van

Tips Nieuwe plannen? drs. Linda van der Wal

Column Doen wat je wil

mensies kunt u zichzelf “testen”. Op het

Pandora. Voor beide posters en meer infor-

menig afdeling of dienst. Ze doet dat

lingen, vele studierichtingen en de relatieve

prikbord van onze site en tevens in de

matie: zie www.participatiealsprioriteit.nl.

nog steeds in alle bescheidenheid,

Zo gezegd Samen leven, samen spelen

versnipperdheid die hier het gevolg van is. De

WWWeetjes vindt u het internetadres voor

LET OP: dit najaar is er weer een netwerk-

“achter de schermen”, maar met veel

prof.dr. Janneke Plantenga

uitnodiging aan de vrouwen binnen de facul-

deze onderzoeken. Een aanrader.

dag. Meldt u aan voor onze mailinglijst of

ambitie.

teit had tot doel om hen een extra gelegen-

Verder konden we 8 maart onze geheel

houdt voor het laatste nieuws onze site in

Het hoofdinterview is een mooi por-

vernieuwde site tonen aan de aanwezigen,

de gaten. Mailinglijst én nieuws vindt u op

tret geworden van een hoogleraar met

en nuttige informatie en ervaringen uit te

met als laatste toevoeging een prikbord. Op

www.uu.nl/vrouwennetwerk/nieuws.

een onderwijskundige leerstoel bij de

wisselen. Het Vrouwennetwerk onderzoekt

de pagina “nieuws” vindt u dit prikbord,

faculteit Geneeskunde. Edith ter Braak is een bevlogen arts en opleider en

Interview

Vrouwen verdienen het

drs. Anne-Marie van Gijtenbeek

combineert al jarenlang lange dagen

leven te roepen. Verder speelt naar onze eer-

Het Vrouwennetwerk houdt een oogje op

Coördinator Vrouwennetwerk UU

met het opvoeden van twee dochters.

Symposium Gender matters

ste indruk de kwestie van zeer veel tijdelijke

de bijdragen. De bedoeling is dat onze site

[email protected]

Bij de REBO­faculteit is een rapport ver-

dr. Jany Rademakers

stromen naar hogere functies. In de aanbevelingen stimuleren de schrij-

16

18

Aspasia nieuwe stijl

waarop u zelf mededelingen, opmerkingen,

Nieuws per e-mail

15

Laura Hendricx

oproepen en wat al niet kunt “prikken”.

Bon aan- of afmelding Vrouwennetwerk

14

Secretaressepagina Enquête secretaressen

binnen de faculteit een deelnetwerk in het

vrouwen niet naar verwachting door-

13

Een ambitieuze en veelzijdige vrouw

momenteel of het nuttig en mogelijk is om

schenen om te onderzoeken waarom

drs. Ingrid Koppelman 20

Wwweetjes

22

drs. Anne-Marie van Gijtenbeek

Poster Wie is de topscorer?

23

Equalproject Participatie

Als lid van het Vrouwennetwerk ontvang je 3 keer per jaar de Pandora. Tussentijds word je

Publicaties en aankondigingen van bijeen-

vers vrouwen en leidinggevenden om

per e-mail op de hoogte gehouden van onze activiteiten en ander nieuws.

komsten worden verspreid via de e-mail-

zich goed te verdiepen in de bestaande

Boeken

nieuwsservice van het Vrouwennetwerk.

mogelijkheden. Zoals de NWO Vernieu-

drs. Marischka Verbeek

Op deze manier kunnen we u sneller voor-

wingsimpuls en de daaraan gekoppel-

1. meld ik me aan als lid van het Vrouwennetwerk en ontvang ik graag de Pandora

zien van nieuws dan via Pandora.

de Aspasiapremie. Hoe gaat het daar

Colofon

2. meld ik me af als lid van het Vrouwennetwerk; haal me van de adres- en verzendlijst

Door u aan te melden als lid van het Vrou-

nu mee? We vroegen het voormalig co-

Jaargang 22, nr 1, april 2007. Pandora is gratis voor UU-ers en verschijnt driemaal per jaar.

wennetwerk komt u met het door u opge-

ördinator Wilma van Donselaar.

Hoofdredactie: drs. Anne-Marie van Gijtenbeek

geven (bij voorkeur interne) emailadres op

Mentoring

de verzendlijst van het Vrouwennetwerk. U

steeds in al onze gesprekken als effec-

Adres: Vrouwennetwerk Universiteit Utrecht, Heidelberglaan 2, kamer 19.10, 3584 CS Utrecht.

kunt ook zelf aankondigingen met betrek-

tieve tool naar voren. Het pilotproject

Tel: 030-2531896. E-mail: [email protected]

Bij deze:

Naam

Werkzaam aan de UU: ja/nee

(Intern)adres Postcode/plaats Faculteit/dienst

coaching

komt

nog

Samenstelling en eindredactie: drs. Ingrid Koppelman

van het bestuursgebouw is afgerond

Aan dit nummer werkten mee: Wilma van Donselaar (NWO), Laura Hendricx, Annelies van der Horst (UM),

en emancipatieverwante relevante activi-

en positief geëvalueerd. We brengen u

Janneke Plantenga, Jany Rademakers, Marischka Verbeek (Savannah Bah) Akke Visser (UM), Linda van der Wal

teiten sturen naar: [email protected]

ervan op de hoogte. Tot slot: als u wilt

en fotograaf Willem van Gerwen (RUN)

weten of u bevooroordeeld bent, kunt

De poster op pagina 23 is afkomstig van het Centrum voor Gender en Diversiteit, Universiteit Maastricht.

u zich laten testen: zie de wwweetjes.

De foto op pagina 4 is van Ivar Pel.

Voor een uitgebreid en actueel overzicht van bijeenkomsten door het hele land kunt

Ik heb denk ik niets te veel gezegd,

Vormgeving: Avant la Lettre, Utrecht

u kijken op de site van het Internationaal

maar ben nu wel lang genoeg aan het

Omslag: Prof.dr. Edith ter Braak, foto: Ivar Pel

Bon opsturen naar Vrouwennetwerk (kamer 19.10), Heidelberglaan 2, 3584 CS Utrecht of

Informatiecentrum en Archief voor de

woord geweest. Veel leesplezier.

Adres- en abonnementwijzigingen doorgeven aan het redactieadres.

mail [email protected]

Vrouwenbeweging: www.iiav.nl.

drs. Ingrid Koppelman, Eindredacteur

Bij aanmelding graag intern postadres vermelden.



Pandora april - 2007

24

king tot vrouwen, netwerken, wetenschap

Functie/studie e-mailadres

en

10

drs. Désirée Verberk

bezuinigingen. Opvallend zijn de vele afde-

heid te geven met elkaar in contact te komen



Pandora april - 2007



Achtergrond

Wat kost dat eigenlijk?

een hoge productiviteit op een laag salarisniveau - is de aanname

schapper nooit dezelfde productie halen als zijn/haar voor-

dat dit geen duurzame aangelegenheid is omdat demotivatie en

ganger.

(boventallige, voortijdige) uitval het gevolg kunnen zijn. Maar

• Bij een onderbroken carrière. Er ontstaat een periode waarin

kunnen we ook aannemelijk maken dat er sprake is van daadwer-

er geen kosten en geen opbrengsten zijn voor de universiteit.

kelijk verlies vanuit de universitaire wereld?

Daarna volgt een relatief korte inwerkperiode waarin de kosten wat hoger zijn dan de opbrengsten. Daarna zal het productivi-

Onderbenutting vrouwelijk talent

Baan buiten de wetenschap

teitspeil echter al weer snel hetzelfde zijn als voor de onderbre-

Cremers liet allereerst zien dat de vrouwen die uitstromen uit de

king. Deze variant is voor de universiteit minder gunstig dan

universiteit voor de overgrote meerderheid in een baan buiten de

wanneer een wetenschap(st)er een ononderbroken loopbaan

door Akke Visser & Annelies van der Horst

wetenschap terechtkomen, of – al dan niet met een uitkering -

heeft, maar veel gunstiger dan wanneer een medewerk(st)er de

thuis blijven. Dit geldt voor maar liefst 88% van de uitgestroomde

universiteit verlaat en al dan niet vervangen wordt.

Universiteiten en wetenschapsinstellingen zijn altijd op zoek naar (top)talent. Alleen door steeds nieuw talent op te lei-

vrouwen. Bij mannen ligt dit percentage rond de 60%. Veel meer

den, aan te trekken en kansen voor ontplooiing te bieden, blijft de kwaliteit van de wetenschap op peil. Soms wordt in de

mannen (20%) dan vrouwen (7%) vinden een andere functie bin-

Definitie van excellentie

zoektocht naar nieuw talent verder gekeken dan nodig is. Er is namelijk een enorm potentieel aan goed en hoog opgeleid

nen de wetenschap, aan dezelfde universiteit of elders.

Een groot gedeelte van de middag werd onder leiding van Jet

wetenschappelijk talent beschikbaar: vrouwelijke wetenschappers! Op grond van hun deskundigheid en ervaring kunnen

Bussemaker met opinion leaders vanuit de universitaire wereld en

veel meer vrouwen actief zijn als hoogleraar, universitair hoofddocent en op andere belangrijke posities in de wetenschap.

Uitstroom op Nederlandse universiteiten naar geslacht

Dit is niet alleen goed voor deze vrouwen zelf, het is ook goed voor de wetenschap. Door te profiteren van de volle breedte

en bestemming, 2001

met de zaal gediscussieerd over het onderwerp. Opvallend was dat vooral de mannelijke bestuurders, die eerst altijd naar feiten en

van uiteenlopende perspectieven verbetert de kwaliteit en de diversiteit van de wetenschap. Bovendien is het een ‘return

cijfers vroegen, nu zeiden dat ze geen uitgebreide berekeningen

on investment’ van het geld, de tijd en de energie die aan de opleiding en ontwikkeling van deze talentvolle vrouwen zijn

nodig hebben om hun ‘morele leiderschap’ in deze kwestie op te

besteed. De jaarconferentie 2006 van het EQUALproject Participatie als Prioriteit* op 7 december vorig jaar, stond in het

nemen. Een eventuele échte verandering is afhankelijk van deze

teken van het economische verlies dat geleden wordt doordat zoveel goed opgeleide vrouwen op enig moment in hun

mannen. Vroeger was de vraag naar feiten en weer een nieuw

carrière de wetenschap verlaten.

onderzoek vaak een succesvolle afleidingsstrategie. Nu zegt men zo ook wel overtuigd te zijn en moeten we vertrouwen hebben

Sharon Dijksma heeft in 2006, toen zij nog Tweede Kamerlid was, al

worden nog te weinig als argumenten beschouwd. In het hoger

in de motivatie en regelkracht van deze bestuurders. Hoewel er

eens geopperd dat mensen die hun opleiding onvoldoende benutten

onderwijs wordt, in elk geval op dit punt, niet bedrijfsmatig ge-

uiteraard niets mis is met de argumentatie dat een evenredige ver-

(om bij te dragen aan het maatschappelijke rendement en de ontwik-

dacht en gehandeld. Daarbij komt een ander strategisch punt: door

tegenwoordiging van vrouwen ook een kwestie van rechtvaardig-

keling), de kosten daarvan zouden moeten terugbetalen. Deze sancti-

diversiteit niet als strategisch kernprincipe te hanteren, bestaat de

heid is, weten we dat in de praktijk het rechtvaardigheidsbeginsel

onering op individueel niveau roept wellicht sympathie op, maar laat

kans dat de kwaliteit van de wetenschap te lijden heeft onder het

in het midden wat de maatschappelijk kosten daadwerkelijk zijn.

niet meenemen van een divers perspectief op de inhoudelijke ont-

Bron: Personeels- en Mobiliteitsonderzoek Overheidspersoneel

wordt verondersteld dat rechtvaardigheid en kwaliteit niet hand in

wikkeling en aansluiting bij – maatschappelijk – ontwikkelingen.

2003-2004, Ministerie BZK 2005; bewerking Etil.

hand kunnen gaan, wat leidt tot redeneringen als dat een vrouw

Op eigen niveau functioneren

Daarbij wordt in deze benadering het verlies en de verantwoorde-

die een bepaalde functie bekleedt deze wel zal hebben gekregen

lijkheid daarvoor nu eens niet bij vrouwen, maar bij de instellingen

vanwege een of andere stimuleringsmaatregel. Of andersom, dat

gelegd. Tijdens de jaarconferentie wilden we de onderbenutting van vrouwelijk talent nu eens vanuit dit perspectief bespreken: wat Op zaterdag 3 maart stonden in de NRC twee artikelen die wel in-

al snel tegenover het kwaliteitsbegrip geplaatst wordt. Waarbij

kost het eigenlijk, de uitstroom van al die talentvolle vrouwen uit

Kwaliteit versus rechtvaardigheid

er geen vrouw benoemd is, omdat er enkel op kwaliteit is geselecteerd. Het diversiteitsbegrip is eenzelfde lot beschoren. Terwijl het veel te weinig gaat over de inkleuring van het kwaliteitsbe-

gingen op de kosten van de ondervertegenwoordiging van vrouwen

de wetenschap? En, levert een divers personeelsbestand wel iets

grip; oftewel de definitie van excellentie. Dat is een discussie die

voor de maatschappij. Machiel van Dijk, econoom en werkzaam bij

op? Wij berekenden zelf ‘op de achterkant van een bierviltje’ dat

de universitaire wereld eigenlijk niet aan wil. Zolang dat het geval

het ministerie van Financiën betoogde in die krant dat het glazen pla-

de uitval van vrouwelijk talent in de wetenschap al snel meer dan

fond de samenleving miljarden kost. Wanneer vrouwen op hun eigen-

honderd miljoen euro per cohort gepromoveerde vrouwen kost.

lijke niveau zouden fungeren, komt dat de productiviteit ten goede en zou het bruto nationaal product met ruim 1,5% stijgen, aldus van Dijk. De oorzaak van deze onvrijwillige onderbenutting van vrouwe-

Honderd miljoen euro

lijk talent is voor hem evident: “Topmanagers kunnen kennelijk niet

Via verschillende varianten heeft Cremers uitgewerkt hoe de kos-

is kan het geen kwaad cijfers te blijven publiceren, over de onder-

ten en opbrengsten van wetenschappers voor de universiteit kun-

vertegenwoordiging van vrouwen en over de kosten daarvan en

nen worden verbeeld gedurende hun loopbaan. Zij liet zien dat er

de bestuurders daar op aan te spreken.

sprake is van verlies van productiviteit en kwaliteit voor de universiteit als er sprake is van voortijdige en disproportionele uitval van wetenschappers in vier situaties:

*In het EQUALproject Participatie van vrouwen als Prioriteit voor wetenschap werkt

• Als er sprake is van krimp: de medewerk(st)er verlaat de uni-

een consortium bestaande uit: het ministerie van OCW, NWO, VSNU, EUR, VU, TUDelft,

In dezelfde krant kraken drie hoogleraren arbeidsmarkteconomie het

Aan Marleen Cremers van onderzoeksbureau E’til, een instituut dat

versiteit voordat de investeringskosten zijn terugverdiend en

landelijk netwerk vrouwelijke hoogleraren, Gaia – netwerk vrouwen in de aardweten-

nieuwe regeerakkoord waarin vrouwen beloond worden wanneer ze

gelieerd is aan de Universiteit Maastricht, hadden we gevraagd een

wordt niet vervangen. Dit is het meest sombere scenario.

schappen en het IIAV, aan het bevorderen van de instroom en doorstroom van vrou-

thuis blijven. De arbeidsdeelname in Nederland moet omhoog om de

conceptueel model te ontwikkelen van de kosten en opbrengsten

• Als de vertrekkende wetenschap(st)er vervangen wordt door

wen in de wetenschap. Het project wordt geleid door het Centrum voor Gender en

kosten van de vergrijzing op te vangen en vrouwen moeten dus juist

van wetenschappers gedurende hun loopbaan. Op basis daarvan

een gelijkwaardige vervanger. In dat geval moet de universiteit

Diversiteit van de Universiteit Maastricht en loopt van september 2005 tot eind 2007.

gestimuleerd worden om aan het werk te gaan.

kan berekend worden wat de kosten zijn van de uitval van – voor-

extra kosten maken voor werving en selectie van een nieuwe

Zie voor meer informatie: www.participatiealsprioriteit.nl

namelijk – vrouwelijk talent. Onderbenutting werd gedefinieerd

medewerk(st)er en ontstaat een periode van inwerken, waarin

Verantwoordelijkheid bij instellingen

als het blijven werken op een lager functieniveau, terwijl men de

deze medewerk(st)er nog niet optimaal functioneert.

Tot nu toe is de onderliggende motivatie voor diversiteits- en

capaciteit heeft om op een hoger functieniveau te functioneren,

• Als de vertrekkende wetenschap(st)er vervangen wordt door

emancipatiebeleid vaak het rechtvaardigheidsprincipe (en/of

qua intellectuele bagage, competenties en werkervaring. Hoewel

een ‘mindere held’. Hierbij is er niet alleen sprake van de ex-

Projectleiders EQUALproject Participatie van Vrouwen als Prioriteit

sociale wenselijkheid), ook aan de universiteiten. De business

dit op korte termijn vanuit het oogpunt van de werkgever – in dit

tra kosten die gemoeid zijn met het aantrekken en inwerken

voor Wetenschap

case van de te lage ‘return on investment’ en kapitaalvernietiging

geval de universiteit – aantrekkelijk kan zijn - een werknemer met

van een nieuwe medewerk(st)er, maar zal de nieuwe weten-

Centrum voor Gender en Diversiteit, Universiteit Maastricht

erkennen dat vrouwen even geschikt zijn voor de hogere functies”.



Pandora april - 2007

Akke Visser & Annelies van der Horst

Pandora april - 2007



Project

Maatwerk werkt het beste Pilot ‘Mentoring en Coaching’ krijgt universiteitsbreed vervolg door Anne-Marie van Gijtenbeek

Zo kwamen wij erachter dat de voor deel-

Kan een mannelijke hoogleraar of directeur van bijvoorbeeld een jaar op vijf-

voor vrouwen aan de lage kant is en dat er

tig zich voorstellen hoe het voor een beginnende vrouwelijke wetenschapper,

vanuit andere faculteiten ook veel belang-

zeg een UD van 30, moet zijn om een plek te veroveren in de harde competitieve

stelling bestaat voor een dergelijk project.

name gestelde leeftijdsgrens van 35 juist

In 2005 werden 80 beginnende UD’s voor-

Universitaire cultuur

andere tot uiting kwam in de stoelen- c.q.

gedragen c.q. benaderd voor deelname.

Als Vrouwennetwerk zijn we blij met deze

tafeldans waarbij middels roulatie zoveel

Hiervan namen er in eerste instantie 35

visie; ze benadrukt immers nog maar eens

mogelijk mentoren, mentees, coaches, be-

deel aan de startworkshops, waarvan er 31

dat er het één en ander mankeert aan de

leidsmakers,

terugkwamen naar de kick off bijeenkomst

universitaire cultuur, en dat het accepteren

teuren en andere relevante partijen met

begin 2006. Dit waren voornamelijk UD’s

van extra ondersteuning en lering geen

zoveel mogelijk andere aanwezigen kort

Nodig en wenselijk

onderzoeksdirec-

tussen 32 en 40 jaar, die allen voor 32 of

kwestie is van je zwak opstellen, maar van

van gedachten konden wisselen. De tijd per

meer uren zijn aangesteld. Van hen heb-

roeien met de riemen die er zijn. Het men-

tafelronde was weliswaar kort, maar leidde

ben 25 vrouwen in het voorjaar van 2006

toring-coaching programma is zo’n riem en

toch tot zinnige uitwisselingen en inhoude-

uit het beschikbare aanbod van mentoren

ik zou voor alle beginnende vrouwelijke

lijk zinnige discussies.

een keuze gemaakt. In beginsel meldden

wetenschappers die dit stuk lezen willen

Door de 20 mentees die het traject hebben

zich 38 mentoren, van wie er 14 door de

benadrukken dat een dergelijk programma

afgesloten, werden positieve resultaten on-

UD’s werden gekozen, sommige door méér

er nooit gekomen was als de academische

dervonden op twee fronten. Ten eerste sig-

dan één UD.

wereld voldoende transparant en even-

naleren zij een direct positief effect merk-

Voor sommigen was het nog te vroeg

academische wereld anno 2007? Voor 14 merendeels mannelijke, academisch leiders aan de UU geldt in ieder ge-

decanen,

In de verschillende stadia van het traject

wichtig zou zijn om vrouwen er vanzelf-

baar in hun eigen werkpraktijk, ten tweede

sprekend gelijke kansen te doen hebben

meldden zij een verbetering van hun door-

Van de vele vrouwelijke hoogleraren die ik

stroomkansen.

in afgelopen jaren heb gesproken, waren

Op grond van alle bevindingen is geconclu-

er slechts twee of drie die zeiden dat ze

deerd dat deze pilot geslaagd is en het pro-

geen enkele hinder hadden ondervonden

ject voor voortzetting vatbaar. Het zal zich

van de eenzijdig masculiene cultuur. Daar-

niet meer beperken tot enkele faculteiten,

entegen merkten velen op dat ze het van te

maar universiteitsbreed worden opgezet.

val dat hun voorstellingsvermogen, kennis en inzicht er wat dat betreft het af-

Op 20 maart jl. werd de pilot “Mentoring

hebben mentees besloten niet deel te ne-

voren niet zagen of geloofden, maar er tot

Het college van bestuur wil voorafgaand

gelopen jaar op vooruit is gegaan; zij waren mentor in de pilot Mentoring en

en Coaching” officieel afgesloten met een

men of stapten uit. Van Rooy benadrukte

hun spijt gaandeweg achterkwamen dat

aan vervolgactiviteiten de decanen nog

Coaching. Meer inzicht in de complexiteit van de problematiek van vrouwen in

bijeenkomst in een feestelijke stemming.

dat goed is gekeken naar de redenen hier-

een wetenschappelijke carrière voor vrou-

raadplegen over hun ideeën over op welke

de academische rat race, in de belasting van de wetenschap-zorgtakencombina-

Yvonne van Rooy, voorzitter college van be-

voor. Deze waren uiteenlopend. Werkdruk

wen meer angels, haken en ogen heeft dan

categorie vrouwen de activiteiten zich met

tie, begrip voor specifieke privé-omstandigheden; het zijn enkele van de vele

stuur en portefeuillehouder, beet de spits

en tijdgebrek werden vaak genoemd. Dat

voor mannen. Sommige vrouwen kwamen

name zouden moeten richten: op – in de

eye-openers die mentoren noemen in het net verschenen evaluatierapport van

af en vatte in een kwartier de hoofdlijnen

kon onder andere te maken hebben met

hier pas achter op het moment dat ze na

ogen van de faculteit - potentiële door-

de pilot Mentoring en Coaching.

van de pilot samen. Ze schetste aanleiding,

het bezig zijn met belangrijke publicaties,

jaren dubbelhard werken hun verhaal te-

groeiers, UD’s met een vast dienstverband

Uit monde van de mentees, om wie het natuurlijk vooral draaide, werden even-

aanpak, verloop, conclusies en vervolg van

promotie, het hebben van twee parttime

rughoorden in dat van andere vrouwelijke

of juist ook op postdocs. Moet ook volgens

eens veel positieve leerervaringen gehoord. Sommigen hebben efficiënter leren

het project, en ging op enkele aspecten

banen, onderwijsverplichtingen of een be-

wetenschappers.

netwerken, presenteren het CV beter, of hebben hun zichtbaarheid vergroot.

dieper in. Drie voorwaarden werden door

lastende werk/privé combinatie in verband

Anderen hebben strategischer leren kiezen tussen “doing things right or doing

haar genoemd als zijnde belangrijk voor

met zwangerschap. Een andere reden lag in

the right things”. Al met al gaven mentoren een 7.7 en mentees een 8 als gemid-

een evenredige vertegenwoordiging van

de visie op het eigen loopbaanperspectief.

deld eindcijfer aan het project.

vrouwelijke wetenschappers: ten eerste het

Onder andere spraken sommige vrouwen

hen de eerdere leeftijdsgrens van 35 worden verruimd naar 40?

Flitsende ontmoetingen

De voorzitter van het college van bestuur sluit niet uit dat er vrouwelijke wetenschappers binnen het project worden voorgedra-

duidelijk in beeld hebben van de cijfers en

hun negatieve verwachtingen uit ten aan-

daaruit consequenties trekken, ten tweede

zien van hun doorgroeimogelijkheden en

hebben of nog niet gepromoveerd zijn.

het bestaan en functioneren van een vrou-

carrièreperspectief binnen de universitaire

De klemtoon van de vervolgactiviteiten ligt

gen die eventueel geen vaste aanstelling

Toegevoegde waarde

en met grote interesse in de gaten wat de

wennetwerk en ten derde het bestaan van

wereld, of ten aanzien van de balans van

Er werden nog andere redenen genoemd

op individueel maatwerk, zowel binnen het

In 2005 lanceerde het college van bestuur

ontwikkelingen en bevindingen zijn. Waar

voldoende draagvlak vanuit de top.

te besteden uren betreft onderwijs-onder-

om niet aan het project deel te nemen of

project alsook daarna binnen de faculteit.

het pilot project “Mentoring en Coaching”.

nodig bespreken we relevante onderwer-

Het college van bestuur is dit project ge-

zoek. Voor sommigen was het nog te vroeg

er uit te stappen, deze waren echter niet

Deelname geschiedt op voordracht van de

In Pandora 2-2005 berichtte ik over de op-

pen met projectleider Peter Peters. Het

start vanuit het gegeven dat de toename

voor UHD of HGL ambities, terwijl anderen

specifiek gender gerelateerd. Een van de

decaan, die het potentiële vrouwelijk ta-

zet en achtergronden van dit project (zie

gegeven dat het Vrouwennetwerk én O&O

van vrouwen vanaf junior UD niveau in

deze ambities wel zeiden te hebben maar

conclusies uit het project is dat gezien de

lent dus moet opmerken en herkennen. De

pdf op onze site www.uu.nl/vrouwennet-

gelijktijdig een coaching/mentoringproject

de wetenschap te traag verloopt. Speciaal

deze op eigen kracht willen of menen te

individuele motieven van de vrouwen die

vraag hoe dat in een faculteit te werk gaat

werk). In dit artikel wil ik u op de hoogte

hadden lopen, levert voor beide een toe-

beleid gericht op toename van het aantal

kunnen realiseren.

het traject niet hebben doorlopen, het

is een gespreksonderwerp van de consulta-

brengen van de resultaten, bevindingen en

gevoegde waarde op. Vrouwen die tussen

vrouwelijke hoogleraren evenals actieve

Wat betreft deze laatste groep merkte

raadzaam is aan het begin ervan een indi-

tie met de decanen.

vervolgplannen.

2005 en 2007 buiten de boot vielen bij het

deelname in het Aspasia programma heeft

Yvonne van Rooy op dat zij het weliswaar

vidueel intakegesprek te houden en daarna

Het Vrouwennetwerk UU wil daarom met

Om bestaande verwarring meteen maar bij

O&O project, omdat ze bijvoorbeeld niet

tot verbeteringen geleid, maar volgens

dapper vindt dat deze vrouwen geen apar-

in overleg te kijken welke vormen van loop-

nadruk nog een Tip meegeven aan UD’s (en

de staart te grijpen: dit is een ander project

tot de doelgroep behoorden en/of simpel-

van Rooy niet in voldoende mate en tem-

te behandeling wensen, maar dat de reali-

baanondersteuning het meest effectief zijn

overigens alle vrouwen) met enige ambi-

dan het Vrouwennetwerkproject “Coa-

weg niet waren voorgedragen, kwamen

po. Het bleek nodig en wenselijk om al in

teit van de universitaire wereld helaas nog

per persoon.

tie: plaats uzelf en uw talenten in de spot-

ching, een stap vooruit”. Het Vrouwennet-

soms bij het Vrouwennetwerk terecht met

het begin van de wetenschappelijke loop-

steeds minder kans van slagen biedt voor

werk heeft in het door directie Onderwijs

hun verhaal. Ook informatie van WP vrou-

baan van vrouwen maatregelen te tref-

vrouwen dan voor mannen. Extra onder-

Stoelendans

ideeën niet uit handen en schroom niet om

en Onderzoek (O&O) gelanceerde project

wen over goede en slechte werkervaringen

fen die een snelle professionalisering ten

steuning bij de professionele ontwikkeling

De vaart zat er deze hele middag flink in.

(h)erkend te worden!

geen formele rol maar houdt sinds het

konden via ons, geanonimiseerd, de be-

goede komen; vandaar het mentoring en

is dus zeker geen overbodige luxe en wel

Het thema van de bijeenkomst was dan

starten van de pilot nauwlettend, kritisch

leidsmakers bereiken.

coaching programma.

degelijk nodig.

ook “flitsende ontmoetingen”, wat onder



Pandora april - 2007

lights, geef de credits van uw werk en uw

Pandora april - 2007



Beleid

Van papier naar praktijk Rechtenfaculteit maakt werk van emancipatie

leidinggevende dat doordat de werkdruk

controleren op een zorgvuldige selectie

vrouwen die de cultuur kunnen verande-

hoog is, er soms dingen bij inschieten. Dat

waarbij ook nadrukkelijk wordt gezocht

ren. En dan zie je dat mannen die er tegen-

is geen onwil.”

naar excellente vrouwen.”

aan lopen, zich er ook mee gaan bemoeien. En dan gaat het hard.”

Jan Klanderman ziet ook veel in maatregelen op het P&O vlak. “Een cultuur veranderen is buitengewoon lastig. Heel veel discriminerende zaken zijn nog maar betrekkelijk kort geleden in de wetgeving

Persoonlijke begeleiding

Zowel Titia en Jan leggen een schone taak neer bij personeelszaken. Maar het rapport benadrukt zeker ook dat er een rol is weggelegd voor de vrouwen zelf. De instelling kan werken aan de randvoorwaarden, en deze

aangepakt. Je kunt gunstige randvoor-

duidelijk(er) communiceren, maar vrouwen

waarden scheppen. Dan nog is het buitengewoon lastig om functies te vervullen. Ik

Aan Jan Klanderman leg ik de vraag voor

moeten zelf ook werken aan hun zichtbaarheid. Als instelling en individu die inspan-

denk dat leidinggevenden in R&O gesprek-

wat volgens hem een maatregel kan zijn

ken een soort van checklist moeten krijgen

die effectief en efficiënt in te voeren is.

ning blijven leveren, zal de Rechtenfaculteit

door Ingrid Koppelman

vraag aan de orde gekomen in hoeverre de

met daarop zaken die van belang zijn om

Jan: “Ik zie heil in het parttime maken van

haar koppositie op het gebied van vrouwe-

doorstroming van vrouwen naar hogere

te bespreken, zoals de Aspasia regeling

een aantal hogere wetenschappelijke func-

lijke hoogleraren kunnen handhaven.

Op papier zien de cijfers er mooi uit: de Utrechtse faculteit REBO (Rechtsge-

functies niet (ook) het gevolg is van een

of het fonds van het Wiarda Instituut dat

ties, met name die van hoogleraar. Vrou-

leerdheid, Economie en Bestuurs- en Organisatiewetenschap) heeft landelijk

gebrek aan ambitie bij vrouwen.” Het ant-

onder andere sabbaticals voor onderzoek

wen werken graag in deeltijd en mannen

het beste rapport. Van alle universiteiten en van alle Rechtenopleidingen

woord van de projectgroep is zeer lezens-

mogelijk maakt. Ik durf er vergif op te ne-

overigens ook steeds meer. Veel collega’s

scoort Rechtsgeleerdheid Utrecht bovengemiddeld als het gaat om de door-

waardig. Ze onderkent dat er verschillen

men dat veel leidinggevenden dat nu niet

hebben een dag bij de rechtbank. Het we-

stroom van vrouwelijke talent. Reden tot tevredenheid, maar toch niet hele-

zijn in hoe mannen en vrouwen met werk

weten. Daar liggen kansen. En een rol voor

tenschappelijk bedrijf moet je interessant

maal. “Veel mensen denken dat er geen probleem meer is”, zegt prof.dr. Titia

(en gezin) omgaan, maar stellen de vraag

personeelszaken.”

Loenen, voorzitter van de projectgroep ‘Behoud vrouwelijk talent’. “Maar het

“of je daarmee kunt zeggen dat vrouwen

houden voor mensen die ook de advocatuur of magistratuur in kunnen gaan. Daar kun je

blijft toch bedroevend dat er bij zoveel talent maar 20% van de hoogleraren

minder ambitieus zijn, of dat zij minder

Gunstig klimaat

namelijk lekker parttime werken. Geef vrou-

vrouw is.”

dan mannen bereid zijn om zich te voegen

De aanbevelingen die de projectgroep

wen een gericht, persoonlijk advies op basis van talenten en eigenschappen. Om mensen

O

in een dominante arbeidscultuur die […]

doet lijken veel op die uit de universitaire

een meer dan voltijdse inzet eist. Wat men

emancipatienota ‘Een Gunstig Klimaat,

te behouden, moet je ze wat bieden.”

in die situatie vaak wil is verandering van

2002-2005’: aandacht voor samenstelling

Titia Loenen ziet ze niet zoveel heil in meer parttime aanstellingen: “Vier dagen wer-

nlangs verscheen van de projectgroep

hoofd Personeel en Organisatie drs. Geut in-

deze ‘mannencultuur’. Aangezien een in-

benoemingscommissies, betere R&O ge-

‘Behoud vrouwelijk talent’ het rapport

zitten, besproken worden. Jan Klanderman

dividueel persoon echter niet zomaar een

sprekken, meer nadruk op kwaliteit ipv

ken is inmiddels al heel geaccepteerd. Maar

‘Doe vrouwelijk talent recht’. In dit rapport

gaat er op toe zien dat het niet bij papier

arbeidscultuur kan veranderen, is het dan

op kwantiteit van publicaties, mentoring

de werkelijkheid van de meeste mensen is

staan concrete maatregelen die moeten

zal blijven. “We willen van het bestuur een

kiezen of delen.”

en coaching; om een paar gelijkgestemde

dat ze veel méér uren moeten maken. Deel-

zorgen voor meer vrouwelijke hooglera-

aantal praktische voorstellen op dit rap-

Ook een organisatie kan niet zomaar van

thema’s bij de kop te pakken. De project-

tijd werken lost dat probleem niet op. Er

ren. Het rapport is tot stand gekomen op

port. Het bestuur zal met een beleidsplan

bovenaf een bepaalde cultuur verande-

groep betreurt het dat deze goede maatre-

moet een ander takenpakket gerealiseerd

voorspraak van het onderzoeksbestuur van

komen; dat gebeurt gewoon. Ik verwacht

ren. Dergelijke verandering zal vooral van

gelen zo weinig bekend waren bij de men-

worden. Er ligt nu veel nadruk op geld bin-

de faculteit REBO. Het onderzoeksbestuur

dat het er over 4 maanden kan zijn.”

onderop en binnenuit moeten komen. De

sen die het moesten doen. Veel is papier

nenhalen voor onderzoek. De randvoor-

projectgroep doet dan ook primair aanbe-

gebleven, stelt de projectgroep, en veel van

waarden om goed je werk te kunnen doen

zoek: hoe kunnen we met specifieke maat-

Geen onwil

velingen voor het verbeteren van de kan-

die zaken zijn gewoon ‘gezond verstand’.

zijn achteruit gegaan.”

regelen vrouwelijk talent stimuleren en

De REBOfaculteit springt er positief uit als

sen voor vrouwen binnen de bestaande

Hoe dan nu wel ervoor te zorgen dat de

stelde geld beschikbaar voor een onder-

hoe kunnen we dit talent voor de faculteit

gaat om de aandacht die er besteedt wordt

cultuur, in de hoop en verwachting dat

REBOfaculteit komt van papier tot praktijk?

Gericht zoeken

behouden? Welke structurele middelen zijn

aan het onderwerp doorstroom van vrou-

daardoor indirect ook een cultuuromslag

Titia Loenen: “We gaan het rapport goed

Wat zijn volgens Titia de meest kansrijke

hiervoor nodig?

welijk talent. Dat zegt hoogleraar Titia

zal plaatsvinden.

verspreiden. Mensen moeten toch nog

aanbevelingen uit het rapport. Waar zou

Mr.drs. Jan Klanderman is voorzitter van

Loenen. Dat zeggen ook de cijfers. Rond de

steeds in gaan zien dat het een probleem

zij op inzetten?

het personeelsoverleg REBO; Prof.dr. Titia

60% vrouwelijke aio’s, UD’s rond de 53%

is dat we van 60% aio’s afglijden naar 20%

Titia Loenen: “Op individuele begeleiding

Loenen is hoogleraar Gender en Recht en

en UHD’s 43%. Ook het aantal vrouwelijke

voorzitter van de projectgroep ‘Behoud

hoogleraren is hoog: 21% (alle cijfers zijn

vrouwelijk talent’. Jan Klanderman heeft

van 2005).

als klankbord gefungeerd bij de totstand-

“Uit

koming van dit rapport en Titia Loenen heeft de kar getrokken. Onlangs is het

is van een doorstroomprobleem. […] Een

Titia Loenen: “Het gaat vaak om minder

resultaat. Het zal duwen en trekken blijven.

er weer een NWO aanvraagronde is. Vrou-

rapport aangeboden aan het onderzoeks-

[door]stroom van vrouwelijke aio’s van

grijpbare zaken, dingen die een lange

Maar we weten dat er binnenkort een aan-

wen kunnen zelf aan de bel trekken bij hun

bestuur met de aanbeveling er voldoende

60% naar 20% vrouwelijke hoogleraren is

adem vragen. Je moet er voortdurend aan-

tal hoogleraarposten vrijkomen. Ik wil dat

leidinggevende. Ik vind het pilotproject

Verandering van

vrouwelijke hoogleraren. Dat zijn bedroe-

van vrouwen. Op coaching. Waar publiceer

vende cijfers. Het is verlies van kwaliteit. Ik

je? Als tijd een probleem is, moet je bewus-

verwacht dat er de komende tijd vanuit dit

ter zelf je carrière vormgeven; dat zijn we-

duidelijk”,

rapport wat impulsen merkbaar zullen zijn.

tenschappers niet gewend. Leidinggeven-

aldus het rapport, “dat er vooral sprake

Ik ben niet zonder meer overtuigd van het

den kunnen gerichter mails rond­sturen als

het

overzicht

wordt

binnenuit

Prof.dr. Titia Loenen foto: Matthias Jorissen

Mr.drs. Jan Klanderman

aandacht en ruchtbaarheid aan te geven.

in absolute termen een slechte prestatie.”

dacht aan blijven besteden. Onze aanbeve-

er goed gekeken gaat worden naar de in-

mentoring en coaching (directie O&O, red)

Het rapport zal in het eerstvolgende per-

De projectgroep is op zoek gegaan naar de

ling om meer beleid op R&O gesprekken

vulling van die posten. Maak de voorzitters

een goed voorbeeld: begeleid jonge UD’s.

op te vragen bij het Wiarda onderzoeks­

soneelsoverleg, begin april, waar zowel de

knelpunten en bijbehorende oplossingen

te voeren is bijvoorbeeld niet nieuw maar

van de benoemingscommissies verantwoor-

Vanuit die groep kun je komen tot een

instituut van het departement Rechtsge-

directeur van de faculteit drs. Klein en

in de doorstroom. “Bij de consultaties is de

heel belangrijk. Ik merk het zelf ook als

delijk. Blijf die benoemingen systematisch

zogenoemde kritische massa: voldoende

leerdheid, en wel bij [email protected].



Pandora april - 2007

Het rapport ‘Behoud vrouwelijk talent’ is

Pandora april - 2007



Interview

Opleiden van competente artsen en specialisten Drijfveer professor Ter Braak

Als eerste de eenvoudige vraag: wat doet een opleider

Ik kwam vanuit een niet-universitaire opleidingskliniek in het zuiden

precies?

van het land naar het UMCU om me te specialiseren in de endo-

“Elk van de 27 medisch specialistische vervolgopleidingen die je

crinologie. Ik merkte direct dat hier liberaler werd gedacht over

kunt doen na de zesjarige opleiding geneeskunde (welke leidt tot

zwanger worden tijdens de opleiding en er waren enkele vrouwen

het basisarts diploma) heeft een opleider per opleidingsinrichting

me al voorgegaan.

(lees: ziekenhuis). De specialistische opleidingen zijn regionaal ge-

Mijn oudste kind kreeg ik toen ik nog fulltime in opleiding was.

organiseerd: een UMC werkt samen met de regionale ziekenhuizen.

Mijn man, die in het bedrijfsleven werkte, heeft toen ouderschaps-

Interne Geneeskunde is, op psychiatrie na, de grootste opleiding

verlof genomen en is vervolgens een dag per week minder gaan

qua aantal AIOS: Artsen in Opleiding tot Specialist (vroeger arts-

werken. Ik wilde mijn opleiding zo snel mogelijk afmaken en het

assistenten genoemd). In het UMC Utrecht is Elsken van der Wall

opnemen van ouderschapsverlof tijdens de opleiding was toen

(regionaal) hoofdopleider en ik plaatsvervangend opleider. Daar-

eigenlijk ook nog niet mogelijk.

naast is de hele medische staf Interne Geneeskunde betrokken bij

Na het voltooien van mijn zesjarige opleiding tot algemeen inter-

het opleiden. Wij hebben in het UMC 46 en in de regio Utrecht in

nist ging ik verder met een superspecialisatie endocrinologie en

totaal 86 AIOS in opleiding tot internist.

kreeg ik een daarmee gecombineerde beurs voor promotieonder-

Elsken is eindverantwoordelijk voor de financiële aspecten en voor

zoek. Ik stelde voor om de besteding van het geld uit te smeren

zaken samenhangend met de landelijke regelgeving. De inhoude-

over een wat langere periode, zodat ik vier dagen per week kon

lijke kant van het opleiden doen we samen, waarbij ik, vanwege

gaan werken én de periode om aan het onderzoek te werken wat

mijn expertise, de innovatie van de opleiding in mijn portefeuille

langer werd. Dat voorstel werd met enige verbazing ontvangen,

heb. Mijn werk geeft voldoening en is inspirerend en brengt ook

maar geaccepteerd.

een enorme verantwoordelijkheid met zich mee. Dat is niet onaan-

Wij hebben altijd bewust voor professionele kinderopvang gekozen. Ik

genaam, dat is gewoon zo.”

heb daarnaast jarenlang een dag per week thuis gewerkt. Later is mijn partner nog een halve dag minder gaan werken, dus ik heb het ge-

Het was nooit bij me opgekomen om door Anne-Marie van Gijtenbeek en Ingrid Koppelman

mijn ambitie te vertalen naar

Prof.dr. Edith ter Braak is internist, hoogleraar Medisch

een hoogleraarschap

Onderwijs en plaatsvervangend opleider Interne Genees-

troffen. We hebben de rolverdeling niet omgedraaid, maar verdeeld. Wanneer de kinderen naar de middelbare school gaan, wordt het wederom ingewikkeld. Dan moet je alle afspraken weer opnieuw gaan maken. Met mijn oudste hebben we dat punt inmiddels bereikt.” Is parttime werken inmiddels iets meer doorgedrongen in de medische wereld? “Ja zeker. In de patiëntenzorg is continuïteit vanzelfsprekend een

kunde in het UMC Utrecht.

belangrijke kwestie, al is natuurlijk niemand 7x24 uur aanwezig.

Opleiders bekleden een voortrekkersfunctie binnen de me-

In samenspraak met je collega’s kun je best tot goede afspraken

dische wereld en vrouwen op deze positie zijn dun gezaaid.

Edith ter Braak is internist en heeft zich verder gespecialiseerd in

komen. Wel moet je om je registratie te behouden een minimum

Het is dan ook bijzonder te noemen dat ter Braak samen met

de endocrinologie, een deelspecialisme dat zich bezighoudt met

expositie hebben van ongeveer tweeënhalve dag plus overhead.

hoofdopleider prof.dr. Elsken van der Wall het enige team

de behandeling van stofwisselingsziekten en aandoeningen van

Minder dan 60% werken is voor specialisten niet haalbaar.

van opleiders vormt dat uit twee vrouwen bestaat.

het hormonale stelsel, zoals diabetes mellitus en schildklierziekten.

Er zijn nu wel veranderingen op dit gebied zichtbaar, mede omdat

En dat terwijl het toch zo goed gaat met het aantal vrouwe-

Haar carrière kreeg een nieuwe richting door haar toenmalige

het scheppen van mogelijkheden om parttime te werken nodig is

lijke studenten en artsen in opleiding tot specialist. We spra-

leiding­gevende. Voor het zover was, legde ze een lang traject af

bijvoorbeeld om talent te behouden. Drie dagen werken is in de

ken met Edith ter Braak over haar passie voor het opleiden

en werd bovendien moeder.

patiëntenzorg denk ik wel echt de ondergrens.”

van bekwame artsen en specialisten, haar eigen carrière en zorg voor twee kinderen, en het belang van de rol van

Hoe hebt u dat alles weten te combineren, in opleiding zijn

Na haar promotie werd ter Braak gevraagd zich te gaan bezighouden

leiding­gevenden om op een positie als de hare te komen.

tot specialist en kinderen krijgen?

met de vernieuwing van het klinisch onderwijs in het nieuwe Utrecht-

“Je hebt om verder te komen een handreiking en een duw

“Ik ben relatief laat in de opleiding tot internist gekomen. De

in de rug nodig.”

P

foto: Ivar Pel

se geneeskunde curriculum CRU’99, dat toen net gestart was.

loopbaan van medisch specialisten wordt gekenmerkt door een

De toenmalige leidinggevende die haar deze vraag stelde, had

aantal mogelijke hindernissen. Het begint al bij de kans om uitge-

een visionaire blik. Hij zag mogelijkheden voor een academische

loot te worden voor de studierichting geneeskunde. Als je met die

loopbaan op het terrein van onderwijsvernieuwing en herkende

opleiding klaar bent, is er vaak een wachttijd voor een specialisti-

ter Braak’s talenten op dat gebied.

sche vervolgopleiding. Ik ben onderzoek gaan doen gecombineerd Hoe belangrijk was deze leidinggevende voor uw carrière?

rof.dr. Edith ter Braak promoveerde in 2000 aan de faculteit

een medisch specialist. Twee zwangerschappen vormden een extra

met een AGNIO-schap (arts NIET in opleiding). Toen ik eindelijk in

Geneeskunde van de Universiteit Utrecht, waar ze per 1 juli 2006

horde op het hinkstap parcours. Eentje die ze met enig lef genomen

opleiding kwam, eind jaren ’80, was ik niet de jongste meer. Het

“Ik heb een heel goede mentor gehad. Toen hij mij de vraag stelde

werd benoemd tot hoogleraar Medisch Onderwijs. Ze zit op die

heeft. “In die tijd was het niet de gewoonte en niet de bedoeling

was destijds niet de gewoonte en niet de bedoeling dat je zwanger

of ik me bezig wilde gaan houden met vernieuwing in het onder-

stoel volkomen in haar element. Sinds ze promoveerde, kwam haar

dat je zwanger werd tijdens de vervolgopleiding tot specialist.”

werd tijdens de opleiding. De toenmalige richtlijnen t.a.v. werktijden

wijs, voelde ik gelijk aan dat het bij me paste. Ik dacht: dat is het

lieten nog heel veel ruimte: werkweken van 80 uur voor arts-assi­

gewoon. Hij gaf me alle ruimte en hield een vinger aan de pols.

carrière in een stroomversnelling. Het traject daar naartoe vroeg echter een lange adem, veel hink-stap-sprongen en geduld, wat

Edith ter Braak (1955) is een mooie mix van een bevlogen arts en

stenten en specialisten waren zeker geen uitzondering, minder

Ik had toen al wel voor ogen dat deze switch ergens toe moest

volgens haar in veel gevallen typerend is voor de loopbaan van

een gedreven opleider.

werken was gewoonweg nog geen issue.

leiden, terwijl ik het paradigma ‘onderwijsloopbaan’ toen nog

10

Pandora april - 2007

Pandora april - 2007

11

te laten beginnen (i.p.v. in het vijfde jaar, zoals tot dan toe) ver-

wen en welke knelpunten signaleren we daar bij? Als je als vrouw

Het is echter niet bepaald oplossingsgericht om te zeggen dat we

der handen en voeten gegeven en geïmplementeerd. Bij aanvang

kinderen wilt krijgen, of als je een dag in de week niet op het

vrouwen dan maar niet meer zouden moeten opleiden. Het zou

werd er sceptisch tegenaan gekeken, maar zelf was ik zodanig tot

werk aanwezig bent, levert dat vertraging op. Vrouwen blijven

ook dom zijn om zoveel talent en gedrevenheid te laten liggen. Ik

bloei gekomen tijdens mijn co-schappen dat ik helemaal overtuigd

achter in de ‘tenure track’. We hebben dit aangekaart bij het be-

vraag me dan ook af of deze heren dat zo bedoeld hebben. Wat

was van deze insteek. Het blijkt dan ook goed te zijn uitgepakt.

stuur. De resultaten van onze acties zijn moeilijk meetbaar maar ze

ik wel zorgwekkend vind, is dat het aantal mannelijke studenten

Natuurlijk valt er nog veel te verbeteren, bijvoorbeeld ten aanzien

hebben zeker op management niveau extra bewustzijn op dit ge-

zo sterk afneemt dat er voor de specialistische vervolgopleidingen

van het gebruik van het portfolio bij het opleiden in de praktijk.”

bied gecreëerd.

binnen die groep weinig meer valt te selecteren, terwijl we naar

Tegenwoordig zie je dat ook mannen bijtijds naar huis moeten om

een diversiteit aan talenten streven.”

Er spreekt veel enthousiasme uit uw woorden. Wat is uw

foto: Michael Kooren

hun kinderen op te halen. Ik weet niet of dat komt omdat er meer

motivatie om vernieuwend bezig te zijn?

vrouwen zijn gaan werken, maar er is echt iets aan het veranderen.

U hebt een carrière in het academische. Hebt u nog verdere

“Ik ben arts. Mijn uiteindelijke doelgroep bestaat uit de patiënten.

In mijn tijd was het niet bon ton om te zeggen: ‘ik wil parttime wer-

ambities?

Wat is er dan mooier dan om mensen op te leiden die hen zo goed

ken’. Nu zegt een man op een positie als de mijne rustig waar een

“Ik zou graag in mijn domein een stimulerende coach en trainer

mogelijk behandelen en begeleiden? Daarnaast valt de opleiding

andere man bij is dat hij iets eerder weg moet om zijn kinderen bij

willen worden. Ik vind coaching een heel geschikte techniek om

tot arts en daarna medisch specialist, die alles bij elkaar wel 12

de kinderopvang op te halen. Wij kozen vroeger in dergelijke geval-

mensen, zeker ook vrouwen, te helpen zich te ontplooien. Trainin-

tot 15 jaar in beslag neemt, samen met een heel belangrijke fase

len maar voor een standaard­smoes: de auto moet naar de garage.”

gen geven, op een niet schoolse wijze, aan bij het opleiden betrokken clinici vind ik erg inspirerend en leerzaam om te doen. Tot slot

in iemands leven: men wordt volwassen, leert een vak, sticht een helemaal niet op mijn netvlies had. Ik doe ook heel graag patiën-

gezin, specialiseert zich. Het is extreem belangrijk dat die periode

In de pers zijn er uitspraken gedaan door vooraanstaande

ben ik ook niet vies van management taken. Het geeft me veel

tenzorg. Mijn toenmalige leidinggevende heeft me ook de gelegen­

zinvol en plezierig wordt doorgebracht en optimaal bijdraagt aan

medici met de strekking dat het zonde van het geld is wan-

voldoening om dingen te organiseren, om te kijken hoe je doelen

heid geboden om de leergang onderwijskundig leiderschap van

iemands ontwikkeling als professional en als mens.

neer vrouwen een medische opleiding volgen als ze er toch

binnen de organisatie kunt realiseren.”

het Center of Excellence in University Teaching (CEUT) van de UU

Er is ook veel veranderd in hoe mensen aankijken tegen artsen.

niets mee doen: ze worden zwanger of kiezen een ander

te gaan doen. Er was nog geen praktiserende medisch specialist

Artsen zijn meer bondgenoot geworden dan paternalistische auto-

beroep. Wat vindt u daarvan?

Wat wilde u eigenlijk vroeger worden toen u klein was?

geweest die de stap genomen had om dat te doen.

riteiten. Ik vind dat een goede zaak. Verder heeft de arts veel meer

“In een artikel in Medisch Contact werd gesteld dat een flink aan-

“Schooljuf! Ik was als de dood voor bloed en van ziekenhuizen moest

Ik had toen overigens nog geen idee waar het allemaal toe zou

dan vroeger verantwoording af te leggen aan de maatschappij.

tal mensen met het diploma basisarts op zak het vak niet daadwer-

ik helemaal niks hebben. Terwijl ik die later juist heb ervaren als een

leiden, tot dat iemand zei: “onderwijshoogleraar, is dat niet iets

Politiek en regelgeving stellen terecht veel meer eisen: een arts

kelijk uitoefent en dat die groep voor een relatief groot aandeel

heel fijne omgeving om in te werken. Er werken trouwens heel veel

voor jou?” Het was nooit bij me opgekomen om mijn ambitie te

moet toetsbaar zijn en zich als zodanig leren opstellen.”

uit vrouwen bestaat. Ik heb geprobeerd aan harde cijfers te komen.

vrouwen in een ziekenhuis en als dokter werk je natuurlijk o.a. veel

Die zijn er wel, maar werden niet vrij gegeven. Laat ik uitgaan

met de verpleging samen. Dat heb ik altijd als heel prettig ervaren.”

vertalen naar een hoogleraarschap. Er waren ook geen onderwijshoogleraren om je aan te spiegelen.”

Naast haar passie voor innovatie en verbetering van opleiden in

van het principe “waar rook is, is vuur”. Ik vind dat heel erg jam-

de patiëntenzorg is er nog een onderwerp dat Edith ter Braak be-

mer: ook ik wil geen mensen opleiden als voor hen uiteindelijk een

Is de functie onderwijshoogleraar betrekkelijk nieuw?

langrijk vindt: de positie van vrouwen binnen de medisch specia-

minder intensieve en minder kostbare opleiding ook zou volstaan.

“Het concept onderwijshoogleraar bestond wel, maar was tot een

listische wereld. Uit cijfers uit Medisch Contact (2005; zie hiervoor

jaar of 3 geleden nog niet geoperationaliseerd. In het najaar van

onze site) blijkt dat er weinig vrouwelijke opleiders en weinig

2005 werd besloten dat er ook een leerstoel moest komen op het

vrouwelijke hoogleraren zijn. Bij sommige specialisaties zijn de ge-

gebied van klinisch onderwijs. Ik heb me vele jaren beziggehouden

tallen buitengewoon mager.

Column

met het opleiden van co-assistenten, vooral met de regie daarvan: het ontwerpen van onderwijsvormen, toetsing, de juiste combina-

Kunt u als vrouwelijke opleider nog iets betekenen voor de-

tie van “aan het bed” en reflectief onderwijs, dat soort dingen.

genen die u nu opleidt? Kunt u bijvoorbeeld iets veranderen

Mijn divisie vroeg mij om te solliciteren voor die leerstoel. En ik

aan de heersende cultuur?

ben het toen dus geworden, met als leeropdracht met: de profes-

“Al jaren is ongeveer 2/3 van de studenten vrouw . Ook bij een

sionalisering van onderwijs en toetsing in de patiëntenzorg.”

Prof. Ter Braak houdt 14 mei haar oratie “De Ervaring Leert”.

aantal specialismen is het aantal vrouwen in opleiding inmiddels relatief groot: 2/3 van onze AIOS is vrouw. Maar zoals overal in

Doen wat je wil of andersom ‘D

oen wat je wil’ is in de loopbaan­­

Ik ken iemand die de mogelijkheid heeft om

In de gelegenheid zijn om te doen wat je

Is er veel veranderd sinds de tijd dat u zelf studeerde?

de wetenschappelijke wereld zie je ook in de medische wereld de

advisering een veel minder beladen adagi-

te doen wat ze wil. Ze wil, al lang, eindelijk

wil en het dan niet blijken te doen kan goud

“Ja, heel veel. Omdat in de jaren negentig de opleiding geneeskun-

bekende piramide: hoe hoger je komt, des te minder vrouwen. Dat

um dan ‘zeggen wat je denkt’ in de discussie

eens op de bank liggen en een boek lezen.

waard zijn. Is er een dodelijker moment

de bij visitaties tweemaal te licht was bevonden, heeft de faculteit

betekent dus ook dat al die vrouwelijke studenten maar weinig

over vrije meningsuiting. Doen wat je wil, je

Aanvankelijk had ze er geen tijd voor. Ze

voor een lang gekoesterde wens? Tegen-

Geneeskunde een heel nieuwe curriculum opgezet. Een denktank

vrouwelijke rolmodellen hebben.

hart volgen, luisteren naar je inborst en doen

had een bedrijf dat haar opslokte. Dat be-

vallen wellicht, maar veel meer weet ik niet

heeft moderne onderwijskundige principes en innovatieve ideeën

Ik denk dat ik op deze positie een rolmodel kan zijn voor vrouwen

waar je warm voor loopt is een veel gehoord

drijf heeft ze goed van de hand gedaan. En

te verzinnen. ’t Is een prima ervaring niet

op het gebied van medisch onderwijs ingebracht, zodat we ten

met ambitie. Zelf heb ik het nu tot drie keer toe goed getroffen

en zeer aanvaard advies voor wie zich af-

wat blijkt? Nu kan ze met een boek op de

te doen wat je wil als niets je tegenhoudt.

aanzien van bepaalde aspecten nu zelfs voorop lopen ten opzichte

met de mensen om mij heen. Naast de eerder genoemde leiding-

vraagt of ie wel op de juiste plek zit. ‘t Maakt

bank liggen, haar grote wens. En wat doet

Het schept ruimte om te kunnen willen wat

van andere medische faculteiten. Er gebeurt wereldwijd ongeloof-

gevende van destijds had ik vanaf het begin af aan ook een vrouw

gelukkig en zo zal je de werkdruk kunnen

ze? Uitroepen dat ze dat wilde, dat ze het

je doet. M’n zakenvrouw is alweer bezig

lijk veel op het gebied van medisch onderwijs. Het “ingieten” van

als rolmodel, zij is hoofdopleider dermatologie. Mijn huidige

hanteren. Want soms is die druk zo groot dat

nu kan doen en het niet doet!

kennis heeft plaatsgemaakt voor actief aan het werk zetten van de

leiding­gevende heeft me enorm gestimuleerd om de stap naar het

je naar andere bezigheden gaat verlangen.

studenten. En er wordt in een veel eerder stadium kennis gemaakt

hoogleraarschap te nemen. Je hebt om verder te komen een hand-

Bezigheden die je meer inspireren of - als je

met het latere beroep van arts: al in het eerste jaar is er nu een

reiking en een duw in de rug nodig.

al te ver heen bent - die stukken minder van

beeld aan de rust niet hebben om op een

snuffelstage om in aanraking te komen met patiënten. Studenten

We zijn een aantal keren met een groepje vrouwelijke medisch

je vergen. Nieuwe of oude idealen. Eindelijk

bank te liggen terwijl de dag verglijdt. Of

doen dan nog geen medische handelingen. Tijdens mijn eerste

specialisten van onze divisie bij elkaar gekomen. We stelden ons

eens te kunnen doen wat je wil in plaats van

vele alternatieven hebben en er niet uit

drs. Désirée Verberk

project heb ik de plannen om de co-schappen al in het derde jaar

zelf de vraag: wat zijn hier nu de carrièremogelijkheden voor vrou-

geleefd te worden door ‘dat werk’.

weten te kiezen.

Directeur bedrijfsvoering IVLOS

12

Pandora april - 2007

een nieuwe vestiging op te zetten voor de nieuwe directie van haar vroegere bedrijf.

Dat kan aan van alles liggen. Denk bijvoor-

Dat doet ze en dat wil ze.

Pandora april - 2007

13

Tips

Zo gezegd

Nieuwe plannen? Tips om je voornemen vol te houden

1.

Beter omgaan met de eigen tijd, je mening eerder geven

Formuleer je voornemen positief (dus: niet ‘minder stress’, maar ‘ontspanning’).

en duidelijk leidinggeven: het zijn allemaal voornemens,

Denken aan wat je wél wilt bereiken (bijvoorbeeld slank zijn)

door Linda van der Wal

gemaakt door leden van het Vrouwennetwerk. Hoe ver-

werkt veel motiverender, dan bezig zijn met wat je niet wilt (dat

schillend deze doelen ook lijken, ze hebben één ding met

teveel aan kilo’s). Bovendien is het makkelijk om je voornemen vol

elkaar gemeen: vrouwen vinden het maar moeilijk om ge-

te houden als je aan gezond eten denkt, dan wanneer je denkt aan

stelde doelen in de praktijk te brengen.

snoep wat je niet meer moet eten. Dat laatste zorgt er namelijk

H

oe breng je een voornemen in de praktijk? Vrouwen

vinden het lastig om voornemens, zoals het bewaken van

75 Procent van de deskundigen die in de media aan het woord komen is man (Bureau Beelvorming, 2003). Een analyse van Het Torentje, de rubriek in het Ublad waar een UU-deskundige op de actualiteit inspringt, geeft anno 2007 exact hetzelfde cijfer: in de eerste 20 afleveringen van dit jaar kwamen 5 vrouwen aan het woord. Pandora roept daarom een nieuwe rubriek in het leven: Zo gezegd. In deze deskundigen-column vragen we een vrouwelijke wetenschapper aan de UU om haar kijk op actuele zaken te geven.

Samen leven is samen spelen door Janneke Plantenga

het ergens thuis hoort dan daar! Inhoude-

om niet te zeggen onmisbaar wanneer de

lijk is daar inderdaad wat voor te zeggen

arbeidsmarkt lonkt, maar niet direct goed

maar met Rouvoet als verantwoordelijke

voor de kleintjes. De nieuwe koppeling met

voor dat je daar gelijk trek in krijgt.

Econome Prof.dr. Janneke Plantenga

2.

(Utrecht School of Economics) is hoog-

minister, wordt de combinatie wat beden-

onderwijs maakt een heel andere visie mo-

leraar economie van de verzorgings-

kelijker. Kinderopvang aanhaken aan dit

gelijk. Kinderopvang is niet langer een ar-

staat en onder andere gespecialiseerd

ministerie zou ongetwijfeld op inhoudelijke

beidsmarktinstrument, maar richt zich op

Deel je goede voornemens op in kleine haalbare (sub-)doelen!

eigen grenzen, handen en voeten te geven. Tijdens intake-

De Mount-Everest wordt niet in één keer beklommen, maar in

in kinderopvang.Wat is haar deskun-

bezwaren stuiten – zoniet van Rouvoet zelf,

ontplooiing, het voorkomen van taalachter-

gesprekken voor het coachingsproject van het Vrouwennet-

etappes. Dat geld ook voor jouw goede voornemen. Bedenk hoe je

dige kijk op het huidige regeerakkoord

dan toch in ieder geval wel van zijn achter-

standen en sociale integratie. Het regeer-

werk bleek ook dat het aan voornemens niet schort. Tijdens

stap voor stap jouw doel kunt bereiken.

een dergelijk coachingstraject krijg je informatie hoe voor jou persoonlijk de praktijk er uit kan gaan zien. Van denken en twijfelen naar durven en doen!

3.

Ga aan de slag.

in relatie tot haar expertise? Wat ver-

ban. Dan maar iets creatievers bedacht en

akkoord wijdt er een mooie passage aan.

wacht zij bijvoorbeeld van de minister

kinderopvang ondergebracht bij onderwijs;

‘Samen leven begint met samen spelen. De

voor Jeugd en Gezin? En wat vindt zij

tenslotte valt daar ook nog wel wat inhou-

regelgeving van kinderopvang, peuterspeel-

Zonder actie blijft jouw goede voornemen altijd een droom. Stop

ervan dat ‘kinderopvang’ politiek ge-

delijke en organisatorische winst te halen.

zalen en voor- en vroegschoolse educatie,

daarom op een gegeven moment met denken en twijfelen en

zien nu bij onderwijs hoort?

Het gaat dan om de aansluiting van kinder-

waaronder de financiële tegemoetkoming

Wanneer je een voornemen hebt zijn er drie stappen om van je

begin met de uitvoering van je voornemen. Het kan helpen om van

aan ouders, wordt geharmoniseerd. Belang-

voornemen realiteit te maken. De eerste stap is het onderzoeken

tevoren een begindatum te stellen.

van je motivatie. Veel vrouwen willen op alle gebieden presteren.

4.

‘E

opvang en onderwijs, maar ook bijvoorbeeld

Ze willen een goede collega zijn, uitmuntend werk afleveren en energie steken in hun sociale leven. Helaas zitten er maar 24 uur in een dag. Het is daarom niet altijd mogelijk om alles even goed

en nieuw kabinet is altijd even wen-

nen. De gezichten zijn nog (grotendeels)

om de positie van vroeg- en voorschoolse

rijkste oogmerken zijn het tegengaan van

educatie en de tussenschoolse opvang.

segregatie in de kinderopvang/peuterspeel-

Denk niet dat het geen zin meer heeft als het je één keer niet is gelukt.

erg ingesleten. Eurlings op Verkeer en Wa-

Zo bezien is deze herschikking zo gek nog

verbeteren van de aansluiting op het eerste

We komen allemaal een moment tegen waarop het je lastig valt

terstaat bijvoorbeeld kan ik maar niet ont-

niet. Sterker nog: het is een grote sprong

jaar van de basisschool’. Kinderopvang,

onbekend en ook de namen zijn nog niet

zalen, het verhogen van de kwaliteit en het

te doen. Wanneer je weet wat je echt motiveert, is het gemak-

om je goede voornemen vol te houden. De valkuil is dan om bij één

houden en hetzelfde geldt voor Klink (als

voorwaarts, omdat het een bredere visie mo-

kortom, is niet langer een dienst aan ou-

kelijker om keuzes te maken en helpt het je om je taken met en-

keer zondigen, je hele voornemen te laten varen. Bedenk dan, dat

u het ook niet weet: hij gaat over Volksge-

gelijk maakt. Jarenlang was het Nederlandse

ders, als wel een dienst aan kinderen.

thousiasme te doen.

één tegenslag niet meteen betekent dat je voornemen niet slaagt.

zondheid). En dat zijn dan nog ministers;

beleid met betrekking tot kinderopvang ta-

5.

laat staat dat ik alle staatssecretarissen al

melijk instrumenteel: kinderopvang levert

Uiteraard roept een dergelijke beweging

De tweede stap is het formuleren van een actieplan. Dat kan over-

op een rijtje heb. Er zijn echter ook zaken

een bijdrage aan het verhogen van arbeids-

ook weer vragen op. Al te veel nadruk op

Vier je successen, ook al zijn ze soms klein!

bodig lijken, maar volgens onderzoek is een goede voorbereiding



waar je snel aan went. Sharon Dijksma bij-

marktparticipatie en – in het verlengde daar-

‘integratie’ en ‘ontplooiing’ zou een zekere

essentieel. Zelfs als je een klein voornemen hebt, zoals beginnen

De eerste periode is het vaak lastig om resultaat te zien van jouw

voorbeeld als staatssecretaris primair on-

van – aan economische groei. Het zijn dus

verschoolsing van de kinderopvang kunnen

aan een vervelende klus, dan kan het je helpen om dit specifiek te

acties. Houd bij wat je doet om je voornemen te bereiken en

derwijs en kinder­opvang bij het Ministerie

vooral de maatschappelijke baten rich-

impliceren. Zo word ik altijd een beetje arg-

maken. Wanneer ga je het doen, hoe en welk moment prik je om

beloon jezelf voor de goede dingen die je doet. Op die manier is

van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen.

te bepalen of het gelukt is. Kijk ook wat je kunt doen om jezelf te

het makkelijker om je voornemen vol te houden en heb je nog

motiveren. Wat zijn de goede kanten van de klus of wat levert het

meer plezier ook.

Toegegeven: ik was er zelf niet opgekomen en ik was in eerste instantie ook tamelijk

ongetwijfeld geholpen om overheidsbeleid

weer opnieuw een tamelijk smalle instru-

wat je in eerdere soortgelijke gevallen hebt gedaan.

Deze tips geven je een stimulans om je voornemen in de praktijk te

verbaasd over deze manoeuvre. Kinderop-

in financiële zin vorm te geven, een nadeel

mentele visie op kinderopvang impliceren.

brengen. Kun je wel wat extra ondersteuning gebruiken, dan zijn

vang bij onderwijs? Waarom moet kin-

is echter dat een dergelijke visie inhoude-

Laten we dus afspreken dat we die Dijksma

De derde stap is de uitvoering. Door te doen bereik je resultaten.

er trainingen, coaches en boeken om je verder op weg te helpen.

deropvang weg bij Sociale Zaken en Werk-

lijk betrekkelijk smal is. Terwijl in andere

goed in de gaten houden en dat we haar

Let er hierbij op dat je niet gelijk op de figuurlijke weegschaal gaat

Veel succes!

gelegenheid? En als het weg moet, waarom

landen kinderopvang ook een plaats krijgt

zullen houden aan dat ene mooie zinnetje

je op? Mocht je hier niet direct een antwoord op hebben, kijk dan

ting economische groei die al die over-

wanend wanneer er wordt gepleit voor een

heidsmiljoenen voor kinderopvang legitime-

‘speelplicht’, peutertoetsen en het verlagen

ren. Een dergelijk instrumentele visie heeft

van de leerplichtige leeftijd. In feite zou dit

staan om te kijken welk resultaat je hebt bereikt. Wacht liever tot

dan niet ondergebracht bij het nieuwe

binnen het sociale beleid, is dit in Nederland

uit het regeerakkoord: samen leven is ook

je kunt overzien wat jouw gedrag of inzet aan resultaat heeft op-

Ministerie van Jeugd en Gezin? Kinderop-

niet of nauwelijks het geval. Kinderopvang

en vooral samen spelen.’

geleverd. Tot die tijd is het belangrijk om je vooral te richten op de

Linda van der Wal is trainer en coach bij het Vrouwennetwerk en

vang zou toch eigenlijk onderdeel moeten

is hier vooral een arbeidsmarktinstrument;

acties die je al hebt ondernomen.

auteur van het boek Oude gewoonten, goede voornemens.

zijn van een integraal jeugdbeleid, dus als

een dienst aan werkende ouders. Praktisch,

14

Pandora april - 2007

Pandora april - 2007

15

Secretaressepagina

Een ambitieuze en veelzijdige vrouw Profiel: Secretaresse aan de UU Het UU Secretaressenetwerk heeft een

peuter­leider,

van

Als belangrijkste verandering in de functie de

enquête gehouden onder de secretares­

een museum, bureauredacteur bij diverse

afgelopen jaren geeft men in meer­derheid

sen aan de UU.

uitgeverijen, grafisch ontwerper bij een

aan dat het werk complexer is geworden

Deze enquête is verspreid via Pandora

ontwerpbureau, perfomer, producent van

en dat men meer taken en meer zelfstandig­

en via de mailinglist van het Secretares­

een dansvideo, apothekersassistent, A-ver-

heid en verantwoordelijkheid heeft gekre-

senetwerk (385 leden). Er waren 57

pleegkundige,

­reacties. Dat is zo’n vijftien procent

computertoepassingen,

van iedereen die de vragenlijst heeft

op kunsthistorisch gebied, gids, ...

assistent-conservator

tandartsassistent,

docent

gen. Ook wordt de sterk toegenomen werk-

archiefonderzoek

druk veel genoemd. Daarnaast wordt door

ontvangen.

een aantal respondenten de nog steeds

Secretaressen voor een dag Hoogleraar

groeiende automatisering genoemd. Op de vraag wat de secretaresse als haar

Het antwoord “dat je alleen doet wat je

door Laura Hendricx

kerntaak beschouwt is ‘ondersteunen, coör­­

gevraagd wordt (geen zelfwerkzaamheid),

H

(Organisatie Secretaressedag 2006) foto: Wieke Eefting

dineren en organiseren’ het meest gegeven

dat je voor secretaressewerk niet slim hoeft

dat er veel secretaressen uit de faculteiten

ning, opleidingsmogelijkheden, persoon-

Er waren veel complimenten voor mij dat ik

et beeld dat ik had van de UU-se­cre­

antwoord. Deze antwoorden vond ik ook

te zijn en dat er niet zoveel te doen zou

Sociale Wetenschappen, Letteren en Schei-

lijke

ont­wikkeling, levensloopbaanrege-

me nog steeds inzet voor het UU Secreta-

taresse blijkt wel te kloppen: een ambi­tieuze

erg mooi: “het afhandelen van ‘onzichtba-

zijn” vat de reacties samen op de vraag wat

kunde gereageerd hebben, want voor zover

ling, organisatie van grote evenementen,

ressenetwerk. Veel reacties worden samen-

en veelzijdige vrouw, hoogopgeleid, met

re taken’”, “de ‘constante factor’ zijn bin-

het grootste vooroordeel is. Logischerwijs

ik weet zijn er bij andere faculteiten nog

projectmanagement, hoe om te gaan met

gevat in de volgende twee:

een gezin en een deeltijdaanstelling, die te-

nen de afdeling,” en “zorgen voor cohesie

volgt op de vraag wat men vaak niet weet

geen secretaressesites opgezet. 86% ervaart

lastige personen, correspondentie, archi-

“Ik heb deze vragenlijst ingevuld omdat ik

vreden is met haar functie, toch ook graag

binnen de vakgroep”.

van dit vak het antwoord “dat een goede

de secretaressesite als nuttig.

vering, Metis, timemanagement, manage

het belangrijk vind mijn mening te geven.

zou doorgroeien naar een hogere functie,

Ruim de helft vindt dat ze niet op haar

secretaresse heel veel zaken zelf afhandelt

de manager, functiewaarderingssysteem,

Aan de andere kant heb ik meestal geen

maar daar weinig mogelijkheden toe ziet.

­niveau werkt (55%) en dat ons beroep

en pro-actief is.” Of zoals iemand het tref-

85% van de respondenten is al eens bij een

kijken / horen hoe andere secretariaten

tijd om iets met het netwerken te doen of

Maar liefst 70% van de secretaressen heeft

niet voldoende financieel gewaardeerd

fend verwoordt: “Wat er allemaal stilletjes

UU-secretaressedag geweest.

geregeld zijn, het promotietraject, flex­

een werkelijke bijdrage te leveren aan het

hoger onderwijs gevolgd, waarvan 32% een

wordt (ook 55%). 66% wil dan ook graag

achter de schermen door een secretaresse

Als er vaker een bijeenkomst voor UU-

wet en de UU, MS Officeprogramma’s

netwerken met elkaar.”

universitaire studie. Over de vraag of je een

een hogere functie. Helaas denkt een bijna

wordt geregeld en opgelost”.

specifieke secretaresse-opleiding nodig hebt,

even groot percentage, 59%, dat er geen

secretaressen georganiseerd zou worden,

Word, Excel, Access, PowerPoint en Out-

“Ik juich de activiteiten van het Secretares-

zou 75% graag zien dat dit een bijeen-

look,

senetwerk zeer toe, het zou breder gedra-

komst met een thema of een workshop

ning, management deve­lopment training,

gen moeten worden. Ik voel me daar zelf

zou zijn. Op een gezelligheidsbijeenkomst

vergader­technieken, mindmapping, ‘de

ook schuldig aan: ik wil wel, maar vaak ont-

zitten minder mensen te wachten: 39%.

secretaresse van 2007’ (verschillen tussen

breekt de tijd.”

communicatieve

vaardigheidstrai-

zijn de meningen verdeeld: 53% vindt van

mogelijkheden zijn om hogerop te komen.

niet, 44% van wel, en 3% weet het niet.

De belangrijkste mogelijkheid is een ho-

Opvallend resultaat is dat de meeste secre-

gere secretaressefunctie, of leidinggeven

taressen heel tevreden zijn met hun werk,

aan een groter secretariaat. Na de func-

85% gaf een 7 of hoger (op een schaal van

tie ‘secretaresse 1’ is verdere doorgroei

Onderlinge coaching

worden ­ gedaan, algemene ontwikkeling,

Graag wil ik iedereen hartelijk bedanken

één tot tien.)

op dat vlak echter afgelopen. Men zou

We waren ook benieuwd wat er verwacht

rondleiding Universiteitsmuseum, Univer-

voor het invullen van de enquête en het op

Voor de helft van de respondenten (45%) is

zich dan verder kunnen ontwikkelen in de

Het netwerken voor secretaressen onder-

wordt van het UU Secretaressenetwerk:

siteitsbibliotheek of oude UU-gebouwen

die wijze bijdragen aan dit artikel. Ik hoop

de huidige functie de eerste aan de UU, de

richting van projectmedewerker, beleids­

ling mag nog wel wat extra aandacht krij-

Dat is vooral uitwisseling van informa-

in de binnenstad.

dat het voor een ieder (secretaresse én lei-

andere helft heeft al een keer een ‘zijde-

medewerker of bijvoorbeeld communica-

gen bij de UU:

tie (93%) en themabijeenkomsten (89%).

lingse carrièremove’ gemaakt; intern in de

tie, voorlichting en redactiewerk. Daar-

• De helft van de secretaressen heeft niet veel

Ook is er een grote behoefte aan cursus-

UU, binnen het secretaressevak, een andere

naast wordt nog personeelswerk genoemd

contact met collega’s bij andere afdelingen.

sen/trainingen: 82%. Aan gezellige borrels

functie aangenomen.

en management.

• Bij de helft van de secretaressen wordt

is iets minder behoefte (44%), en slechts

Voordat ze aan deze baan begon, heeft

Tweederde (67%) werkt fulltime, en iets

er af en toe een speciale bijeenkomst voor

één­derde heeft graag regelmatig e-mail-

een UU-secretaresse al allerlei soorten werk

meer secretaressen (maar niet altijd dezelf-

­secretaressen georganiseerd binnen de

contact (37%) of een nieuwsbrief van het

gedaan, o.a.: werk als docent, leerlingen-

de) hebben een gezin (71%).

­faculteit/dienst. 80% ervaart dat als nuttig.

Secretaressenetwerk

• Bij één derde is er een facultaire mailing­

iemand aan dat het goed zou zijn als het

begeleider, computerproblemen oplossen,

Stilletjes achter de schermen

vroeger en ­nu), onderzoeken die bij de UU

(35%).

Ook

dinggevende) informatie bevat waar wat

Meer mogelijkheden tot ontwikkeling

mee gedaan kan worden. Het secretaressenetwerk heeft in ieder geval genoeg stof gekregen om mee vooruit te kunnen. We houden contact.

geeft De enquête is positief ontvangen. Uit de

De secretaressepagina staat onder redactie van Laura Hendricx. Zij is projectleider van

websites bouwen, maatschappelijk werker,

Geen typemiep

list voor secretaressen. 92% ervaart dit als

UU Secretaressenetwerk de mogelijkheid

resultaten blijkt dat er nog steeds veel

B-verpleegkundige, agogisch medewerker

We zijn het er redelijk over eens dat ‘secre-

nuttig. Bijna de helft (48%) van de respon-

zou bieden tot onderlinge coaching.

behoefte is aan onderling contact en aan

het UU secretaressenetwerk, dat UU secre-

in een asielzoekerscentrum, tolk-/vertaal-

taresse’ niet typisch een beroep voor vrou-

denten vindt het niet jammer dat er bij hun

informatievoorziening

taressen de mogelijkheid biedt kennis te de-

werk, doktersassistent, ambtelijk secretaris

wen is (78%), en kennelijk is ‘leidinggeven-

faculteit/dienst geen mailinglist is. Kenne-

Er zijn veel suggesties aangedragen voor

op UU-secretaressen. Ook zouden er meer

len. Voor meer info zie www.uu.nl/secreta-

van een ondernemingsraad, reisadviseur

de’ inmiddels niet meer typisch een beroep

lijk weten ze niet wat ze missen!

onderwerpen voor themabijeenkomsten

moge­lijkheden geboden moeten worden

ressenetwerk. Suggesties voor onderwerpen

bij een reisbureau, trainer paragliding in

voor mannen, want minder dan de helft

• Bij twee vijfde (39%) is er een facultaire

of trainingen: persoonlijke effectiviteit,

voor de secretaressen om zich te ontwik-

voor deze secretaressepagina zijn welkom bij

Israël, biotechnisch laborant bij Philips,

heeft een man als leidinggevende (48%).

webpagina voor secretaressen. Hieruit blijkt

carrièremogelijkheden / loopbaanplan-

kelen.

Laura Hendricx, [email protected].

16

Pandora april - 2007

specifiek

gericht

Pandora april - 2007

17

Interview

In een interview in 2005 in Pandora zegt

Aspasia-premie). Een van die vrouwen is

tot UHD benoemd zijn en binnen 3 jaar tot

voor een college van bestuur om binnen een

u dat het subdoel van de nieuwe Aspasia­

inmiddels UHD geworden en een is naar

hoogleraar.”

organisatie te kunnen belonen en dingen in

regeling is om het aantal aanvragen

het buitenland vertrokken en heeft van de

van vrouwen ingediend in de presti-

VIDI-beurs afgezien. Van de andere vier is

Het college van bestuur mag zelf be-

gieuze Vidi- en Vicibeurs te vergroten.

nog niets bekend, maar de besluiten hoe-

palen waar het de premie aan uitgeeft

Wat is het laatste nieuws omtrent het

Bent u tevreden over de stijging van

ven ook pas in de zomer genomen te zijn.

maar de besteding moet ten goede

bericht dat NWO de regeling wil uit-

9%? En houdt deze stijging inderdaad

Er is intussen ook nog een VICI kandidaat

komen aan betere kansen voor vrou-

breiden naar Veni subsidiënten?

verband met de Aspasiaregeling?

uit Utrecht voorgedragen aan het college

welijk talent. Aan NWO wordt verant-

Wilma: “Op dit moment zijn alle partijen

Wilma: “Ja, daar ben ik zeker tevreden

van bestuur.”

over. Te meer omdat het verhoogde aantal aanvragen van vrouwen in de VIDI-

foto: Pieter Ouddeken

Aspasia nieuwe stijl Vrouwen verdienen het door Ingrid Koppelman

gang te zetten.”

Universiteiten dragen niet zelf vrou-

woording afgelegd. Zijn er ververmel-

op een lijn: NWO, KNAW en VSNU. Het

denswaardige ‘good practices’?

lijkt ons een goed plan dat de regeling er

Wilma: “De meeste universiteiten vinden

komt. Alleen het ministerie moet het geld

rondes daarna stand heeft gehouden. In

wen voor maar NWO selecteert uit de

dat het geld ten goede moet komen aan

nog toekennen. In het najaar is het nieuwe

de VICI rondes is het potentieel wat lager

Vidi en Vici-toekenningen, staat in jullie

de VIDI of VICI laureaat en haar onder-

wetenschapsbudget bekend en als daarin

omdat je al hoogleraar moet zijn of er

brochure.

zoek. Utrecht bijvoorbeeld heeft ook het

ook (voldoende) geld voorzien is voor de

dicht tegenaan moet zitten. De stijging

Wilma: “Als je een aanvraag hebt ge-

beleid dat het geld volledig ten goede

Veni-uitbreiding van de Aspasiapremies dan

komt vooral op conto van de VIDI rondes.

daan in VIDI ronde én je behoort tot

komt aan diegene die ‘het verdiend heeft’.

zouden we in principe dit jaar nog kunnen

De Aspasiaregeling lijkt zeker te hebben

de winnaars én je bent nog geen UHD,

Vaak wordt een deel van het geld gebruikt

starten met de regeling voor Veni-laureaten

gezorgd voor het meer indienen van aan-

dan dragen we je voor bij de desbetref-

voor de extra kosten die voortvloeien uit

in 2007. Het idee is om bij deze regeling te

vragen binnen de Vernieuwingsimpuls.

fende universiteit; die universiteit zet

de promotie: een hogere salarisschaal bij-

vragen dat er binnen drie jaar een benoe-

Dat is positief voor de ontwikkeling van

het een en het ander in gang, en als er

voorbeeld. In de 5 jaar dat de subsidie loopt

ming plaatsvindt tot UD, en dat er dus wat

vrouwen in de wetenschap omdat het een

een bevordering volgt binnen een jaar,

kunnen daar de salarismeerkosten voor die

meer tijd is om ook de onderwijskwaliteiten

prestigieuze beurs betreft waar je ook

komt het college van bestuur in aan-

periode mee gedekt worden.

te beoordelen.”

meer geld in kunt verdienen dan in een

merking voor de premie. Het bestuur

Er zijn weinig voorbeelden van universitei-

aparte subsidieregeling zoals de oude As-

mag zelf bepalen wat er met die premie

ten die de gelden breder inzetten.

Tot slot zijn we benieuwd wat er gebeurt met een carrière nadat de

pasiaregeling.

gebeurt. Het komt wel eens voor dat een

Het AMC heeft bijvoorbeeld van twee toe-

Er is een merkwaardig en erg hardnekkig

universiteit geen heil ziet in een voor-

kenningen een fonds samengesteld van

Aspasia­premie is ontvangen?

beeld dat vrouwen het veel gemakkelijker

dracht. Yvonne van Rooy zei ooit: Niet

100.000 euro en wil vier getalenteerde

Wilma: “Het merendeel van de vrouwen

zouden hebben in de Vernieuwingsimpuls

iedere postdoc is een goede UD of UHD

vrouwelijke postdocs selecteren die met

werkt nog aan de instelling waaraan ze be-

dan mannen. Dat is echt niet zo. Kijk maar

en daarom mogen universiteiten zelf be-

25.000 euro ieder een jaar naar het buiten-

vorderd is. Het gaat erg goed met ze. Ze

naar de honoreringskansen, die wisselen

sluiten wie ze bevorderen, maar het is wel

land kunnen. In Nijmegen hebben ze, onder

zijn in een stroomversnelling terechtgeko-

wel per ronde, maar zijn in meerjarig per-

een mooie incentive. Dat is natuurlijk ook

meer, bedacht dat twee excellente vrouwe-

men. Ze schamen zich soms bijna voor wat

spectief voor de VIDI- en VICI-rondes zelfs

zo, we kunnen en willen uiteraard niets

lijke promovendi geselecteerd worden voor

hun allemaal overkomen is: ik krijg geld,

iets lager voor vrouwen dan voor mannen.

afdwingen. Bij sommige faculteiten, bij-

een overbruggingsperiode na hun promotie

een bevordering, wat gebeurt me allemaal?

Er bestaat weliswaar een klein extra bud-

voorbeeld Letteren, zijn er dermate wei-

om een VENI aanvraag of een Rubicon aan-

Dan zeg ik: ‘zit er maar niet mee’ want zo

get voor vrouwen die wel zeer goed zijn,

nig beschikbare plaatsen dat een verzoek

vraag te schrijven.”

is het sommige mannelijke collega’s ook

maar net buiten de reguliere honoreringen

om die reden soms geen doorgang kan

vallen, maar dat budget is klein en het aan-

vinden. Dat is zeer spijtig, met name voor

Voorjaar 2008 wordt de regeling nieu-

Het zijn zonneklaar heel gemotiveerde

tal extra VIDI plaatsen bedraagt daarmee

de betrokkene. Onze rol houdt daar op.”

we stijl geëvalueerd. Vindt u de rege-

vrouwen met uitzonderlijk talent. Toen

ling tot dusverre goed loopt? Zijn er

we met de oude Aspasia regeling startten

heel goede vrouwen.”

Het Vrouwennetwerk bemerkte on-

verbeterpunten?

vonden we het schrikbarend dat deze geta-

langs in gesprekken dat niet iedere

Wilma: “Ik vind dat de regeling heel goed

lenteerde vrouwen al niet lang bevorderd

De UU scoorde goed in 2006 met het

VIDI laureaat een vaste aanstelling

loopt. Het aantal aanvragen is gestegen

waren. Een flink aantal (40% van de eerste

aantal Vidi en Vici-toekenningen. Zijn

heeft. Wat doet een universiteit als u

en in de eerste ronde zijn er 17 vrouwen

lichting) is binnen korte tijd na de bevor-

maximaal 5 op de ruim 80. Het zijn gewoon

vergaan, alleen vaak minder transparant.

De Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) zette kort

er al gegevens bekend over Aspasia-

iemand voordraagt voor Aspasia die

bevorderd: dat is 85% van de voorgedra-

dering tot UHD ook hoogleraar geworden.

voor de jaarwisseling een bericht op haar site: ze denkt erover het succesvolle

toekenningen in Utrecht in 2006?

geen vaste aanstelling heeft?

gen vrouwen. Van tevoren had ik het idee

Eén laureate zelfs binnen twee maanden.

Aspasiaprogramma uit te breiden.“Zeventien van de twintig laureaten in 2005

Utrecht had in 2005 vijf VIDI toekenningen

Wilma: “Voor mensen met een tijdelijke

dat met een bevorderingspercentage van

Ik ben nu echt heel benieuwd wanneer de

zijn door de universiteiten inmiddels bevorderd of zitten in een bevorderings-

en kreeg na bevordering van vier vrouwen

aanstelling gaat wat wij noemen de twee-

70% de regeling al zeer geslaagd zou

eerste Aspasiast nieuwe stijl tot hoogleraar

traject. NWO wilde zo ook de participatie van vrouwen in de reguliere Vidi- en

vervolgens vier Aspasia-premies. Twee van

traps optie op: binnen een half jaar moet

zijn.

benoemd wordt.”

Vici-competitie stimuleren. Die steeg in 2005 inderdaad van 26 naar 35 procent.

deze vier hebben hun UHD plaats en hun

deze persoon een vaste aanstelling krijgen

Wat naar mijn idee beter zou kunnen is de

NWO denkt nu over uitbreiding van de regeling naar de Veni-subsidies voor pas

Aspasia-premie gedeeld omdat de facul-

als UD. De universiteit ontvangt dan 35.000

eerder genoemde besteding van de premie.

gepromoveerden.”

teit geen keuze wilde maken tussen deze

euro. En als de persoon binnen 3 jaar tot

Het zou mooi zijn als universiteiten die pre-

De nieuwe coördinator van het Aspasiaprogramma is Nick den Hollander.

Dr. Wilma van Donselaar coördineerde tot voor kort (1 januari) het Aspasiapro-

twee en er maar één UHD plaats beschik-

UHD bevorderd is, krijgt de universiteit de

mie op transparante wijze breder zouden

gramma. We zijn benieuwd van haar meer te vernemen hoe het premieringstel-

baar was. In 2006 waren er 6 VIDI-toe-

resterende 65.000 euro.” Iets dergelijks

inzetten voor vrouwen in de wetenschap

sel tot nu toe bevalt en we vroegen haar naar de recente ontwikkelingen op

kenningen en werden er ook 6 vrouwen

geldt voor VICI-winnaressen die nog geen

en niet alleen voor de laureaten zelf. Dit

www.nwo.nl/aspasia voor de details over

Aspasiagebied binnen de Vernieuwingsimpuls.

voorgedragen voor bevordering (en een

UHD zijn, zij moeten binnen een half jaar

soort middelen werken heel prachtig ook

de regeling.

18

Pandora april - 2007

Pandora april - 2007

19

Symposium

van opleiders en hoogleraren voor het merendeel (nog) uit mannen.

leden naar de manier waarop co-assistenten de medische beroeps-

Zo is er van de 21 hoogleraren huisartsgeneeskunde slechts één

cultuur ervaren en waarderen. Daarbij zou de vraagstelling zijn of

vrouw, bij de specialismen varieert dit percentage van 0 tot 25%.

de situatie er voor (en door) vrouwen in de geneeskunde er in deze

Professor Yvonne Benschop, hoogleraar Organizational Behavior,

moeten nagaan wat de feitelijke meerwaarde is van seksespeci-

gaf een visie vanuit de bedrijfskunde op deze thematiek. Ook daar

fiek werken. Immers: als uit onderzoek concrete voordelen zouden

is sprake van horizontale en verticale seksesegregatie. In topfunc-

blijken (niet alleen met betrekking tot kwaliteit maar ook wat be-

ties van commerciële bedrijven (Raad van Bestuur of Raad van Com-

treft preventie of efficiency) is dat een extra reden om (huis)artsen

periode beter op is geworden. Het andere onderzoeksvoorstel zou

Gender matters

missarissen) is slechts 3,8% vrouw. Een verklaring daarvoor is dat

en andere partijen in de zorg (bijvoorbeeld verzekeraars) te moti­

Nederlandse topmannen minder positieve effecten van de integra-

veren tot integratie van seksespecifieke hulpverlening.

tie van gender en diversiteit in hun bedrijf verwachten in vergelijking met collega’s elders. In instellingen voor zorg en welzijn is het aandeel van vrouwen overigens groter (32%). Uit onderzoek (VU, 2005) is gebleken dat de financiële prestaties van een bedrijf beter zijn naarmate er meer vrouwen in de Raad van Bestuur vertegen-

Ook in medisch onderwijs en zorg

Vasthoudend maar niet drammerig

woordigd zijn. Volgens een recent rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau stagneert de emancipatie in Nederland sinds 2002. Er lijkt in sommige opzichten zelfs sprake van een terugslag; zo zijn

Weg of omweg?

vakgroepen of afdelingen met specifieke expertise op het terrein

Na het symposium volgde de promotie van drs. Petra Verdonk.

van gender vaak opgeheven en ‘opgelost’ in het grote geheel.

In haar proefschrift beschrijft zij de resultaten van verschillende

len ervaren. Er zijn biomedische feiten, zo is de opvatting, en die zijn voor iedereen

Uphill battle

Nederlandse geneeskundeopleidingen te integreren. Op basis van

hetzelfde. Echter, deze feiten worden vaak getoetst aan het lichaam van de man. De

Professor Ivan Wolffers, hoogleraar Gezondheidszorg en Cultuur,

een pilotproject in Nijmegen is een landelijk project opgezet en

notie dat het wel degelijk uitmaakt welke sekse je hebt, bijvoorbeeld in het ziekte-

bracht de aandacht op het bredere thema van culturele diversiteit.

uitgevoerd met steun van ZonMW. In het kader van dit project is bij

beeld en de behandeling, is inmiddels redelijk doorgedrongen. Dit dankzij de inzet

Hij stelde dat ontmoetingen tussen culturen de enige manier is

alle faculteiten het onderwijsmateriaal gescreend op sekse (soms

van veel vrouwen die eerder genoemde scheve praktijk probeerden recht te zetten.

waarop culturen groeien en zich ontwikkelen. Tegelijkertijd moest

verbreed naar diversiteit) en zijn aanbevelingen gedaan voor ver-

Maar aandacht voor sekseverschillen in het medisch onderwijs en in de zorg kan

hij constateren dat het bijbrengen van kennis en vaardigheden op

betering. In hoeverre sekse ook daadwerkelijk geïmplementeerd is

nog stukken beter. Bijvoorbeeld door tijdens de opleiding de toekomstige artsen

het gebied van culturele diversiteit aan medische studenten een

bij de faculteiten hing af van een aantal factoren. Op beleidsni-

kundig te maken op dit gebied.

‘uphill battle’ is. Het onderwerp kan bedreigend zijn, en studen-

veau was steun voor het project een absolute voorwaarde. Verder

ten en artsen hebben een grote behoefte aan zekerheid, aan bio­

speelden organisatiekenmerken en de aan- of afwezigheid van een

door Jany Rademakers Sekseverschillen worden in de medische wetenschap niet altijd als ‘echte’ verschil-

projecten om gender op een betere manier in de curricula van de

foto: Willem van Gerwen

D

medische feiten. Het is makkelijker om de overgang te koppelen

trekker met een sterke positie een belangrijke rol. Verdonk vat de

aan een oestrogeentekort en daar medicatie voor te geven dan

factoren samen als ‘waar een wil is, is een weg’ en ‘waar geen wil

te kijken naar de betekenis die de overgang voor een vrouw in een

is, is een omweg’. Opvallend was dat meer vrouwen dan mannen

bepaalde cultuur heeft en daar in de zorg bij aan te sluiten. Wolffers

positief ten opzichte van het project stonden, maar zij bevonden

stelde overigens dat vrouwen in het algemeen competenter zijn in

zich op minder zichtbare en invloedrijke posities. Ondanks de ‘zorg-

e aanleiding voor het symposium ‘Seksespecifieke gezond-

nootschap (NHG)-standaarden; bijvoorbeeld dat bij depressie ook

het omgaan met culturele verschillen.

vuldige communicatie’-strategie die bij het project betracht is, en

heidszorg: bijzonder gewoon’ dat op 13 februari j.l. door Vrouwen-

altijd gevraagd moet worden naar seksueel misbruik en partner­

De laatste plenaire lezing werd verzorgd door dr. Katarina Hamberg,

die neerkomt op ‘vasthoudend zijn zonder drammerig te worden’,

studies Medische Wetenschappen in Nijmegen werd georganiseerd

mishandeling. Daarnaast is een trainingsmodule ontwikkeld en

universitair hoofddocent aan de Umeå Universiteit in Zweden.

heeft de integratie van sekse toch veel onderhuidse weerstand op-

was tweeledig. Ten eerste werden de gegevens gepresenteerd

uitgetest die de kennis en sensitiviteit van huisartsen voor gender­

Zij beschreef hoe seksespecifieke thema’s in het basiscurriculum

geroepen. Sekseverschillen worden niet altijd als ‘echte’ verschil-

van een ZonMW-project naar integratie van seksespecifieke hulp-

aspecten vergroot. Tenslotte is een checklist samengesteld waar-

Geneeskunde van haar universiteit waren geïntegreerd. Daarbij

len ervaren. Biomedische verschillen passen nog in het beeld dat

verlening in de huisartsenpraktijk, en ten tweede promoveerde

mee de huisarts(opleider) kan nagaan of in het consult voldoende

benadrukte ze dat het onderwijs niet alleen moet gaan om kennis,

kennis neutraal en objectief is, maar andere thema’s zoals huiselijk

diezelfde middag drs. Petra Verdonk op haar proefschrift over de

aandacht is besteed aan alle relevante thema’s.

attitude en (communicatie)vaardigheden maar dat het belangrijk

of seksueel geweld bleken moeilijker bespreekbaar. Uit onderzoek

is studenten te voorzien van gendertheorie. Zo leren studenten

van Verdonk onder studenten Geneeskunde bleek dat zij tijdens de

integratie van het genderperspectief in medische curricula.

Seksespecifieke zorg geen routine Professor Toine Lagro-Janssen, huisarts en hoogleraar Vrouwenstudies Medische Wetenschappen in Nijmegen, benadrukte dat

Checklist ‘sekse’ voor huisartsen

huisartsen nog onvoldoende rekening houden met sekseverschillen. Samen met de afdeling Huisartsgeneeskunde van het AMC

dat gender een constructie is en dat er dwarsverbanden zijn met

opleiding meer patiëntgerichte attitudes ontwikkelen. Daarbij sco-

bijvoorbeeld sociale klasse en etniciteit.

ren de vrouwelijke studenten beter dan de mannen, zowel aan het

Na de lunch werd in workshops gediscussieerd over nieuwe rele-

begin als aan het eind van de studie. Deze attitudes hingen echter

vante ideeën voor projecten die het seksespecifieke werken in de

nauwelijks samen met de ontwikkelde Nijmegen Gender Awareness

gezondheidszorg verder zouden kunnen bevorderen. Een aantal

in Medicine Scale (N-GAMS). Dit betekent dat een patiëntgerichte

daarvan werden plenair gepresenteerd. Eén project had tot doel

attitude weliswaar een voorwaarde is om seksespecifiek te kunnen

en de Universiteit Maastricht is daarom een samenhangend pak-

Professor André Knottnerus, hoogleraar Huisartsgeneeskunde en

de door Lagro c.s. ontwikkelde checklist te implementeren in het

werken, maar geen garantie. Er is meer nodig om toekomstige art-

ket van instrumenten ontwikkeld die seksespecifieke zorg in de

voorzitter van de Gezondheidsraad, legde de link tussen het feit dat

leergesprek bij de communicatietraining van huisartsen. Twee

sen te leren rekening te houden met de sekse van de patiënt.

huisartsenpraktijk kunnen bevorderen. De focus lag in dit project

seksespecifieke zorg nog steeds geen routine is en de scheve sekse-

andere voorstellen richtten zich op het screenen en aanpassen van

op drie gezondheidsproblemen: depressie, angina pectoris (pijn

verhoudingen in de medische professie zelf. Hoewel vrouwen in op-

richtlijnen (vervolgopleidingen en Centraal Begeleidings Orgaan).

op de borst) en urine-incontinentie. Er zijn er seksespecifieke aan-

leiding in de meeste medisch specialismen en in de huisartsgenees-

Daarnaast waren er nog twee ideeën voor onderzoeksprojecten.

Dr. Jany Rademakers, psycholoog, is verbonden aan het Expertise-

bevelingen gedaan in aanvulling op de NederlandsHuisartsenGe-

kunde een groeiende groep vormen, bestaat de huidige toplaag

Het ene betrof een herhaling van een onderzoek van 10 jaar ge-

centrum voor Onderwijs en Opleiding van het UMC Utrecht.

20

Pandora april - 2007

Pandora april - 2007

21

WWWeetjes

Meten is WWWeten! door Anne-Marie van Gijtenbeek Deze keer in de WWWeetjes: tests! Voor ongeveer alles bestaan tegenwoordig testjes, of het nu gaat om vaardigheden, persoonlijkheid, kennis of competentie. Het ene wellicht serieuzer dan het andere, maar allemaal gemeenschappelijk hebbend dat je even stil staat bij wie je bent, wat je wilt en hoe je naar jezelf kijkt. En dat kan verfrissend werken.

T

ijdens de 8 maart bijeenkomst hebben we een dvd vertoond

actiever dan de meeste andere, en biedt de mogelijkheid tot een

waarin de onderstaande tests ter sprake kwamen. Ze maken deel

voormeting, oefeningen en een nameting. Naast het meten valt

uit van een onderzoeksproject en gaven de aanwezigen op 8 maart

er dus ook nog werkelijk wat op te steken. Een originele en intel-

genoeg stof tot denken en napraten. Test je onbewuste vooroor-

ligente site.

delen en automatismen! Wil je wel eens weten of je anders over vrouwen oordeelt dan over

Op www.intelligentietest.nl vind je allerhande intelligentietests,

mannen, over dikke mensen of dunne mensen, of negatiever over

dat wil zeggen grote en kleine, sommige gratis, andere variërend

moslims dan over niet-moslims denkt? Kies één of meerdere van de

in goedkoop tot kostbaar, in alle gradaties van professionaliteit.

ongeveer 10 tests op

Handig om er een uit te kiezen, want je ziet door het overzicht

https://implicit.harvard.edu/implicit/demo/selectatest.jsp

meteen wat ze kosten, wie ze gemaakt heeft en hoe serieus ze zijn.

Kies voor de demonstratietests om niet door de registratieproce-

Op deze site ook assessmenttests en “fun” tests, en veel links.

dure heen te hoeven. Het project ‘Impliciet’ is een initiatief van onderzoekers aan de

Nog even terug naar intermediair; wat dacht je van een stresstest?

Universiteiten van Harvard, Virginia en Washington. De respectie-

Op www.intermediair.nl/html/Tests/stresstest/index.html krijg

velijke doelstellingen van elke studie variëren, maar hebben ge-

je meer inzicht in je manier van omgaan met stress op het werk. Ben

meenschappelijk dat ze gedachten en gevoelens onderzoeken die

je iemand die in moeilijke situaties koste wat het kost doorzet of

onderbewust zijn of buiten iemands bewuste controle bestaan. De

stel je dan duidelijk je grenzen? Functioneer je het beste wanneer je

primaire doelstellingen van het project zijn psychologische kwes-

tien dingen tegelijk moet doen of ben je een wat rustiger type? De

ties te onderzoeken en bezoekers en deelnemers een leerzame

test bestaat uit drie delen: A. Klachten, B. Persoonlijkheid en werk,

ervaring te bieden.

C. Coping; omgaan met stress.Het belangrijkste voor jou is om je te

Wie meer wil weten over de achtergrond van het onderzoek, kan bij

realiseren: waar komt de score vandaan? Waar liggen je sterktes en

het Centrum voor Gender en Diversiteit (Universiteit Maastricht) de

zwaktes?

op 8 maart vertoonde DVD bestellen. Via www.managernet.nl, de site van Schouten en Nelissen, vond www.intermediair.nl/tests Op deze site kun je werkelijk je hart

ik een zeer uitgebreide vragenlijst om jezelf te ontleden op het

ophalen als je van testjes houdt.

gebied van timemanagement. Deze verschaft veel inzicht en is de

Hoe is je balans tussen werk en privé? Hoe zijn je carrièrevaardig-

moeite van de tijdsinvestering waard!

heden? Hoe ga je om met conflicten? Welk enneagramtype ben

Een lijst van 81 alledaagse problemen die met tijdsbesteding te

jij? Hoe integer ben je? Hoe intelligent ben je? Hoe ga je om met

maken hebben. Door bij alle een score te zetten, geeft u aan in

stress? Wil je liever inzicht in je werkomgeving? Je kunt je leiding-

hoeverre ze voor u gelden. Per managementgebied (planning,

gevende onder de loep nemen, of kijken in welke omgeving je het

organisatie, bemensing, managementstijl, informatie, besluitvor-

beste tot je recht komt. Kijk of de uitkomst overeen komt met wat

ming) laat de test zien hoe het met uw tijdsbesteding is gesteld.

je zelf al dacht.

Zijn er ‘storingen’? (duur: ongeveer 20 minuten) Aangezien de lijst een document is en geen site, vindt u deze het

Op http://iwp.cs.utwente.nl kun je diverse vaardigheden on-

makkelijkst als u onderstaande zin in Google stopt. “Analyse time-

line testen: adviesvaardigheden, SMART principe, presenteren,

management : Hoe is het met uw tijdsbesteding gesteld?”

discussies leiden, interviewen, projecten managen, teksten componeren, timemanagement en nog veel meer. Deze site is inter-

22

Pandora april - 2007

Pandora april - 2007

23

Boeken Culturele diversiteit op het werk;

of hun partner... nee, zij doen iets wat hun

The Life of Women

achter­gronden en interventies

volledige aandacht opeist: het lezen van

Gon Buurman (foto’s) &

Karen van der Zee &

een boek, brief of andere tekst. Een tekst

Anja Meulenbelt (tekst)

Jan Pieter van Oudenhoven

die zij zelf leest, zodat niemand haar wat

The Life of Women gaat over ontmoetin-

De werkvloer is in toenemende mate cul-

hoeft te vertellen. Dat heeft vele kunste-

gen in het leven van Gon Buurman. Het zijn

tureel divers geworden. Globalisering, ont-

naars en fotografen (veelal mannen) zoda-

portretten van vrouwen (zwart/wit en in

wikkelingen op de arbeidsmarkt en vragen

nig geïntrigeerd, dat zij de lezende vrouw

kleur) die in Nederland leven en werken.

van consumenten maken van diversiteit

vereeuwigden in hun schilderijen en foto’s.

Foto’s van jonge en oude vrouwen, moeders

tevens een economische noodzaak. Hoe

Dit prachtige kijk- en leesboek, met vele

met kinderen, vrouwen die gaan trouwen,

kunnen organisaties hierop inspelen? Wat

fullcolor schilderijen en foto’s van vrouwen

die lachen, die liefhebben, die rouwen en

kunnen zij doen om de positie van alloch-

van vele eeuwen her tot nu, wordt ingeleid

portretten van moslima’s, van vrouwen met

tone medewerkers te verbeteren en de sa-

door Kristien Hemmerechts, die een intri-

sproeten, van vrouwen in familieverband.

menwerking tussen hen en autochtone me-

gerende

dewerkers op de werkplek te bevorderen?

tussen man, vrouw en boek.

driehoeksverhouding

blootlegt

Hoe kunnen organisaties allochtoon talent

Een mooi en interessant cadeau voor iedere

toon aan de kracht en kwetsbaarheid van

kennen en herkennen en profiteren van

boekenliefhebster!

gewone vrouwen.

creativiteit en innovatie?

AUP, 2006. 152 p., € 24,95 (gebonden)

Tweetalige editie, Nederlands - Engels.

In het boek stellen de auteurs diversiteit op

Een prachtige hommage aan het werk van deze bijzondere fotografe, en een eerbe-

2007, Veenman, 104p., € 35,00 (gebonden)

de werkvloer centraal. Aan de hand van the-

De co-assistent; doktersroman

oretische concepten geven zij inzicht in de

Anne Hermans

Emancipatiemonitor 2006

verschillen. Maar ook de positieve gevolgen

Na vier jaar universiteit kan Elin Dekkers

SCP

van diversiteit komen aan bod. Ten slotte be-

niet wachten om als co-assistent aan de slag

Dit is de vierde editie van de Emancipatie-

schrijven de auteurs verschillende interventies

te gaan. Tijdens haar co-schappen staat ze

monitor. In deze monitor die tweejaarlijks

om verschillen te overbruggen en kansen te

in de operatiekamer met botte chirurgen,

verschijnt, worden de meest recente cijfers

benutten op een cultureel diverse werkvloer.

runt ze de poli met een opmerkzame inter-

over de stand van zaken van het emancipa-

nist en loopt ze mee met een nuchtere huis-

tieproces gepresenteerd. Aandacht wordt

arts. Elin ontdekt dat de medische praktijk

er onder meer besteed aan de ontwikke-

weerbarstiger is dan de Eed van Hippocra-

lingen in de arbeidsdeelname van vrou-

Gerda Hamann

tes en genuanceerder dan haar studieboe-

wen, de combinatie van arbeid en zorg, de

Gerda Hamann begeleidde in de dertig jaar

ken: wat doe je wanneer je belang als arts

economische zelfstandigheid van vrouwen,

Van Gorcum, 2006. 142 p., € 17,50 Integrale Coaching; balans in je leven

die zij werkt als loopbaancoach enkele hon-

loodrecht op dat van de patiënt staat? Als

de doorstroming van vrouwen naar hogere

derden cliënten. De lessen die zij daaruit

je ongeschikt blijkt voor het vak van je dro-

functies en geweld tegen vrouwen.

leerde, en de inspiratie en passie die zij op

men? En als liefde en ambitie onverenig-

Ook worden in iedere monitor een aantal

onverwachte plekken vond, beschrijft ze in

baar lijken?

thema’s speciaal belicht. In 2006 zijn dat: ar-

Integrale Coaching. Bij integrale coaching

Podium, 2006. 288 p., € 16,50

gaat het niet langer alleen over praten

beid en zorg in internationaal perspectief, de emancipatie op het platteland en de verschil-

over je loopbaan, maar staat de zorg voor

Voor de vrouw, maar niet voor haar

len tussen de verschillende generaties met

je leven in de breedste zin centraal. Gerda

alléén…; Fiep Westendorp in de krant

betrekking tot hun opvattingen over eman-

Hamann sprak met bekende topsporters en

Gioia Smid (sam.)

cipatie. De Emancipatiemonitor is een geza-

hun coaches en ondervond hoe zij op hun

Bijna twintig jaar lang fleurde Fiep Westen-

menlijke publicatie van het SCP en het CBS.

weg naar de top werken aan discipline, am-

dorp met haar vrolijke, grappige en ontroe-

2006, SCP. 342 p., € 24,50

bitie en doorzettingsvermogen. Daarnaast

rende tekeningen de vrouwenpagina van

ging ze te rade bij een andere, mentale, tak

Het Parool op. Ze laten een Fiep Westen-

van topsport: de filosofie.

dorp zien die met trefzekere lijn in zwart-

Sirene, 2007. 224 p., € 16,95

wit haar eigen (humoristische) kijk geeft op de plaats van de vrouw in de maatschappij.

Vrouwen die lezen zijn gevaarlijk

Of het nu om de eeuwige strijd tussen de

Stefan Bollmann,

seksen gaat, om de opvoeding van de kin-

Kristien Hemmerechts (inleiding)

deren of het taai ongerief van de huishou-

Zijn vrouwen die lezen gevaarlijk? Lezen

ding, de tekeningen hebben niets van hun

lijkt zo’n onschuldige bezigheid. Toch is

sprankeling en actualiteit verloren.

het een feit dat lezende vrouwen niet be-

2006, Meulenhoff. 160 p., € 19,90 (gebon-

zig zijn met werken, huishouden, kinderen

den, groot formaat)

24

Pandora april - 2007

Deze boeken zijn te koop en te bestellen bij: