17
museum NIEUWS
NOVEMBER 2007
Column van Noraly Beyer
Pers eeuwenlang complex en levendig
Expositie Altijd op de Loer in Aken
Educatie 2007: groot memoryspel
pagina 3
pagina 4/5
pagina 6
pagina 7
K’ranti! Deze opmerkelijke tentoonstelling over de Surinaamse pers van 1774 tot nu werd donderdag 25 oktober met veel feestelijk gewoel geopend.
Tentoonstelling van 120 historische kranten vanaf 1774
Surinaamse persgeschiedenis ontsloten door
Bert Steinmetz
Haal Suriname naar het Persmuseum, en het is meteen een stuk warmer. Niet alleen qua temperatuur, maar vooral ook wat betreft het gedoe. Een vrolijk rommeltje, waar een Surinaamse cameraman dwars doorheen dendert. Veel bekenden die elkaar tot wederzijdse vreugde treffen, en dat laten weten ook. De tentoonstelling is het ook waard. Er hangt een geweldige verzameling van 120 historische kranten, met als topstuk het allereerste exemplaar van De Weeklyksche Woensdaagsche Surinaamse Courant, die op 10 augustus 1774 het begin vormde van ruim 230 jaar Surinaamse persgeschiedenis. Die is even bijzonder als onbekend – Suriname kende veel meer krantentitels dan welk Caraïbisch land ook – dus het boek dat het Persmuseum er samen met KIT Publishers over een paar maanden over publiceert, zal net zo welkom zijn als nu de expositie.
Voorgeschiedenis Angelie Sens, directeur van het Persmuseum, leidde de opening in door over de voorgeschiedenis van boek en tentoonstelling te vertellen: hoe Archie Sumter haar een paar jaar terug belde over zijn onderzoek naar de Surinaamse persgeschiedenis, samen
Noraly Beyer opent de tentoonstelling door het eerste krantje te onthullen.
met Marc de Koninck, hoe hij in juli vorig jaar helaas overleed, en hoe Sens en projectcoördinator Ellen de Vries zijn werk voortzet-
ten. Zowel Sumters weduwe Carla als De Koninck kon helaas niet bij de opening van de expositie aanwezig zijn.
Tot en met 2 maart 2008 De tentoonstelling K’ranti! De Surinaamse pers 1774-2007 is nog tot en met 2 maart te zien in het Persmuseum. Tegelijkertijd is op de website www.surinaamsepers.net nog veel meer te zien: informatie over alle zeshonderd titels die in die tijd in Suriname zijn verschenen, plus de mogelijkheid digitaal een groot aantal kranten uit de achttiende en negentiende eeuw te bekijken. De Koninklijke Bibliotheek zal nog meer Surinaamse kranten digitaal toegankelijk maken.
© Persmuseum FOTO: REMKO SCHEEPENS
Wel was er een speciale gast: Nita Ramcharan, in 1996 opvolger van Leo Morpurgo als hoofdredacteur van de Ware Tijd, daarna hoofdredacteur van de Times of Suriname en nu presentator van Suriname Vandaag op de Surinaamse televisie. Zij legde de nadruk op de hoogte- én dieptepunten van de persvrijheid in Suriname. ,,Op 25 februari 1980 kwam er een einde aan de persvrijheid. Vervolg op pagina 3
museum
pagina 2
Museumnacht in het Persmuseum
Avond vol Suriname Het thema voor de Museumnacht van dit jaar stond voor de medewerkers van het Persmuseum al snel vast: Suriname! Logisch ook, de tentoonstelling ‘K’ranti! De Surinaamse pers, 1774-2007’ opende immers een week voor de Museumnacht. Al in een vroeg stadium werd contact gezocht met Imagine IC, een jonge instelling die de identiteit en cultuur van migranten in Nederland verbeeldt. Zij orga-
niseerden van 21 mei tot en met 31 augustus 2007 de tentoonstelling ‘Pom op het menu’. Voor Surinamers is pom feesteten bij uitstek: alle Surinaamse bevolkingsgroepen bereiden deze ovenschotel op geheel eigen wijze. Dát vroeg om een proeverij; het publiek moest raden welke drie pomrecepten er tijdens de nacht in het Persmuseum werden geser-
veerd. De befaamde Surinaamse cateraar Surinaams Buffet Catering zorgde voor de pom, de juiste sfeer werd gecreëerd door DJ AmazingAmazone (Esmée Laclé), die oude Surinaamse platen draaide.
Workshop Wat later op de avond kon men aanschuiven bij de ‘powerworkshop creatief schrijven’ van Clark Accord. In deze workshop maakten de deelnemers kennis met de verschillende aspecten van het schrijverschap en het opzetten en maken van een synopsis. Clark Accord, geboren in Paramaribo en veelzijdig schrijver, debuteerde in 1999 met de roman De koningin van Paramaribo, waarvan al meer dan 100.000 exemplaren zijn verkocht. Behalve boeken schrijft hij columns en artikelen voor tijdschriften en kranten. Zo werden zijn columns voor Het Parool gebundeld in het boek Shirley in Allochtonië. Naast pom, muziek en de workshop schrijven werden er op aanvraag rondleidingen gegeven door de tentoonstelling ‘K’ranti!’. Kortom, een veelzijdige, gevarieerde maar vooral zeer feestelijke Surinaamse avond in het Persmuseum.
Clark Accord tijdens zijn powerworkshop creatief schrijven.
© Persmuseum FOTO: REMKO SCHEEPENS
Surinaams Buffet Catering zorgt voor de heerlijke pom.
© Persmuseum FOTO: REMKO SCHEEPENS
POM IN HET KORT In de zestiende eeuw brachten Spanjaarden de Zuid-Amerikaanse aardappel naar Europa. Aan het einde van de achttiende eeuw was de aardappel basisvoedsel en een geliefd basisingrediënt in de joodse keuken. Europese Joden namen een joodse ovenschotel van geraspte aardappel, kip en citrussap mee naar Suriname. Omdat er toen geen aardappels in Suriname groeiden vervingen Surinamers de aardappel door de inheemse pomtajer. Het resultaat: POM, een unieke ovenschotel!
Nieuwe website www.surinaamsepers.net Op donderdag 25 oktober presenteerde het Persmuseum naast de tentoonstelling in het museum ook de website www.surinaamsepers.net. De website bestaat uit drie onderdelen. Allereerst is er een deel waarin de bezoeker kan zoeken in honderden Surinaamse kranten- en tijdschriftentitels. Per titel is informatie te vinden over de verschijningsperiode van het blad, over de drukker, uitgever en hoofdredacteur, indien bekend. Ook is per titel informatie opgenomen over de vindplaats(en) van de krant of het tijdschrift en de exemplaren die er bewaard worden. Daarnaast is er de mogelijkheid om informatie over afzonderlijke exemplaren te verzamelen. Van sommige exemplaren was het niet bekend dat ze bewaard zijn gebleven. Een aantal achttiende- en negentiende-eeuwse nummers zijn
De website www.surinaamsepers.net
compleet digitaal te bekijken. Naast het onderzoeksdeel bevat de website een uitgebreide webtentoonstelling. Deze webtentoonstelling toont chronologisch en thematisch belangrijke kranten en tijdschriften in de periode vanaf 1774 tot heden. Ook heeft de website de rubriek ‘Uitgelicht’. Hier is informatie te vinden over bepaalde belangrijke en/of bijzondere krantentitels, personen (journalisten en redacteuren) en thema’s uit de Surinaamse persgeschiedenis. Dit onderdeel zal in de loop van de maanden steeds worden uitgebreid.
museum
pagina 3
Gastcolumn Noraly Beyer Sommige censoren legden hun geweer op onze schouder K’ranti! De tentoonstelling over de geschiedenis van de pers in Suriname is op zich al historisch. Het is het eerste overzicht van alle kranten die vanaf 1774 in Suriname zijn verschenen. Te beginnen met de allereerste krant van woensdag 10 augustus 1774 tot en met enkele exemplaren van de kranten die nu in Suriname verschijnen. Bij elkaar zijn er meer dan 120 kranten te zien. Van de meeste had ik nog nooit gehoord. Tot Angelie Sens, directeur van het Persmuseum en mede-samensteller van de tentoonstelling, me vroeg voor de opening van K’ranti. Bij de preview zag ik de geselecteerde kranten in grote platte kartonnen dozen. Berichten, mededelingen, advertenties op bruingelig papier, dat hier en daar broos is, maar toch vooral stand heeft gehouden en na zoveel jaren de geschiedenis weergeeft van zichzelf als krant maar ook van Suriname en Nederland.
Het bracht me in een staat van lichte opwinding toen ik even mijn vingers mocht laten gaan over het exemplaar van de eerste krant in Suriname, De Weeklijksche Woensdaagsche Surinaamse Courant. De tekst is na 233 jaar nog heel goed te lezen. Jammer, dacht ik, dat dit unieke exemplaar in Amsterdam ligt en niet in de bakermat Paramaribo. Toen wist ik nog niet dat Angelie Sens een tweede exemplaar op het spoor was gekomen en dat graag aan Suriname wil afstaan als het nieuwe gebouw van het Nationaal Archief af is. Bij het zien van de grote verzameling kranten, raakte ik vooral onder de indruk van de kranten uit de tijd toen ik zelf in Suriname woonde en bij de nieuwsdienst van de Surinaamse Televisie werkte. Er kwamen herinneringen naar boven over de dagen van de militaire dictatuur, de dagen van censuur. In 1973 was ik als groentje in de journalistiek binnengekomen bij de STVS, het enige tvstation in Suriname in die dagen. Het was een staatsmedi-
um en in feite dus een voortzetting van wat ze in vroegere tijden ‘geprivilegieerd’ noemden. De overheid hield net als toen nog steeds toezicht en dicteerde de inhoud van het nieuws, met een vloed aan communiqué’s over het regeringsbeleid en mededelingen over bijvoorbeeld een jubileum waar de gouverneur en later de president bij waren. We waren verplicht die berichten in het nieuws op te nemen en wie over censuur sprak, wist niet waar hij of zij het over had. Meestal viel er wel te onderhandelen over inhoud en vorm van de berichten. We kregen de overheidsvoorlichters vaak genoeg zover dat we hun berichten mochten herschrijven, zodat we in elk geval de brij aan moeilijke zinnen konden terugbrengen tot begrijpelijke spreektaal. Lastiger was het om ze ervan te overtuigen dat je hoor en wederhoor nodig had voor een evenwichtig verhaal dat recht deed aan de waarheid. Het waren zware sessies. We waren blij met elke kleine overwinning. De staatsgreep van 1980 maakte aan dit alles een drastisch eind.
Ongeletterde militairen kwamen daags na de coup het terrein van de STVS op. Ze hadden ingefluisterd gekregen dat de staatsmedia nu ook van hen waren. Ze zwaaiden in het wild met hun uzi’s en schreeuwden naar ons: ,,Jullie zijn nu het lul”. Het lachen verging ons toen we achter de burelen van de nieuwsdienst, collega-journalist Jozef Slagveer aantroffen. Hij was onze eerste censor. Na hem zijn er nog velen gekomen en gegaan. Sommigen bedienden zich van grove taal om ons te laten doen wat ze wilden. Anderen pakten het wat subtieler aan en legden achteloos hun geweer op onze schouder om te waarschuwen dat we ‘neks’ begrepen hadden van de revolutie en dat we zelf voor de gevolgen moesten instaan. De mokerslag kwam in december 1982. Toen krantengebouwen in brand werden gestoken, journalisten en andere critici van de militairen werden opgepakt en vermoord. Onder hen Jozef Slagveer. Omdat hij bij nader inzien zijn diensten aan de militairen had ingetrokken.
Verboden te luisteren naar de Wereldomroep Vervolg van pagina 1 Maar op 25 januari 1985 begonnen de columns van Winied, die er alles aan deed om de grenzen van de persvrijheid weer op te rekken.’’ Niemand wist wie achter de naam Winied schuilging, maar in het boek over de Surinaamse persgeschiedenis zal dat worden onthuld. Ramcharan besloot het bij deze gelegenheid alvast te verklappen. ,,We waren met zijn drieën. Die ‘ni’, dat was ik, Nita,” begon ze. ,,En ‘ed’, dat stond voor Edward Troon, de fotograaf. Maar de ‘Wi’, dat moest het meest geheim blijven. Want dat was Wim Noordegraaf, toen correspondent van de Volkskrant in Paramaribo.”
Daarna verrichtte Noraly Beyer van NOS Journaal en Wereldomroep de officiële opening. ,,Twee liefdes in één”, verklaarde zij: ,,Kranten, en dan ook nog uit Suriname.”
Herschrijven Ook Beyer verwees naar de zwarte periode waarin de persvrijheid in Suriname werd beknot. ,,We hadden net met veel moeite bij de voorlichtingsdienst gedaan gekregen dat we bij de STVS, de Surinaamse televisie, de persberichten mochten herschrijven. Maar op 25 februari 1980 kwamen de militairen de STVS bezetten met de mededeling: ‘Jullie zijn nu het lul!’ Voor het echte nieuws moesten we voortaan luisteren naar de Wereldomroep, hoewel dat natuurlijk verboden was.”
Bezoekers bekijken de Surinaamse kranten aandachtig.
De achtste december 1982 was voor haar ‘een mokerslag’. ,,Vanwege de moorden uiteraard, maar ook omdat de krantengebouwen in brand werden gestoken.” Eén hartekreet wilde Noraly Beyer nog kwijt voordat zij de
© Persmuseum FOTO: REMKO SCHEEPENS
expositie voor geopend verklaarde. ,,Die eerste Surinaamse krant, hoort die niet thuis in het Surinaamse archief ?” Angelie Sens viel haar bij. ,,Er liggen twee exemplaren in het Nationaal Archief in Den Haag, dus ik vind dat er best een naar Paramaribo kan.”
museum
pagina 4
Surinaamse pers door de eeuwen heen complex en zeer levendig door
Angelie Sens
Op 10 augustus 1774 verschijnt de allereerste krant in Suriname: De Weeklyksche Woensdaagsche Surinaamse Courant (WWSC). Het is het startsein voor ruim 230 jaar Surinaamse persgeschiedenis, die veelzijdig, complex en zeer levendig is. Het verhaal van de Surinaamse pers weerspiegelt de eveneens veelzijdige en complexe geschiedenis van het land en volk. Kolonialisme, slavernij, emancipatie, de integratie van zeer diverse bevolkingsgroepen in de samenleving, ‘verbroedering’, het ideaal van ‘wan pipel’ en de onafhankelijkheid.
Het begin De drukker/uitgever van de allereerste Surinaamse courant is Wolphert Jacob Beeldsnyder Matroos, een ‘ambtenaar’ in dienst van de koloniale overheid. Hij krijgt toestemming (‘privilege’) van de overheid een drukkerij te runnen en een courant uit te geven. In 1777 verkoopt hij zijn zaak aan Nicolaas Vlier en deze zet de WWSC voort. Als Vlier in 1781 overlijdt is het zijn weduwe, Sara Johanna de Beer, die op haar beurt de courant blijft drukken en uitgeven onder de naam ‘weduwe Nicolaas Vlier’. Als haar tweede echtgenoot enkele maanden na hun huwe-
de Ware Tijd, 2 februari 1973
lijk in 1786 overlijdt, zet ze haar zaken voort onder de naam ‘weduwe J. Tresfon jr.’ Tot in 1809 is zij verantwoordelijk voor diverse Surinaamse couranten.
Concurrent In juni 1785 staat er een concurrent op: Willem Hendrik Poppelmann. Hij geeft wekelijks, op donderdag, De Surinaamsche Nieuwsvertelder uit. Krantenlezers in Paramaribo en op de plantages hebben nu de beschikking over twee nieuwsbladen. Qua nieuws en advertenties ontlopen beide couranten elkaar niet veel. Het is echter vooral De Surinaamsche Nieuwsvertelder die commentaar bij het nieuws plaatst. Poppelmann vindt dat het culturele en intellectuele niveau in de kolonie opgekrikt
moet worden. De drukpers en haar producten zijn hierbij zijns inziens onmisbaar. De – altijd anonieme – journalisten laten zich soms meeslepen door ‘verlichte’ denkbeelden over politiek, kerk en maatschappij. Soms leiden deze artikelen tot gefronste wenkbrauwen of zelfs tot klachten en protesten. Bij tijd en wijle maant de koloniale overheid drukkers en uitgevers zich in te houden. De weduwe Tresfon jr. en Poppelmann krijgen vanaf de jaren negentig van de achttiende eeuw nog meer concurrentie. Een hele reeks drukkers en uitgevers staat te popelen om een krant uit te brengen. Niet zelden worden ze daarbij gesteund door de koloniale overheid door middel van ‘privileges’.
‘Verlicht’ In de eerste decennia van haar bestaan toont de Surinaamse pers een eigen karakter. Zij is niet louter een verlengstuk van de overheid. De ‘nieuwsbladen’ profileren zich ook als opiniebladen avant la lettre, niet zelden met ‘verlichte’ idealen doorspekt.
De West, 21 maart 1962
De pers is ook, of vooral, een commerciële bedrijfstak. Drukkerijen worden niet uit liefdadigheid opgericht maar omdat er geld mee te verdienen is, zeker als er – liefst exclusieve – privileges aan verbonden zijn.
In de negentiende eeuw zijn Surinaamse kranten en tijdschriften vooral nieuws- en advertentiemedia. Vaak hebben de couranten hetzelfde nieuws en dezelfde advertenties. Hun inkomsten halen ze uit abonnementsgelden, maar vooral uit overheidsadvertenties. Op advertenties van particulieren wordt advertentiebelasting geheven, die door de krant moet worden geïnd. Suriname kent niet het dagbladzegel zoals dat in Nederland tot in 1869 bestaat. Vanaf 1828 kunnen krantenlezers in Suriname iedere dag van de week, ook op zondag, een of twee kranten lezen. Na 1830 is er meer ruimte voor berichtgeving omdat het formaat van de courant groter wordt.
Spreekbuis In de loop van de negentiende eeuw krijgen kranten steeds meer een eigen uitstraling, mengen nieuws met commentaar en zijn spreekbuis voor diverse belangen. Zo lanceert A.L.G. de Randamie op 1 juli 1863, de dag waarop Nederland de slavernij afschaft, zijn kritische krant De West-Indiër (1863-1898), twee jaar voordat de persvrijheid in Suriname bij wet geregeld wordt. Andere kranten volgen. Het Koloniaal Nieuwsblad van I. Morpurgo verandert in 1871 van naam en gaat als Suriname tot 1971 verder. De Surinamer (1894-1955) is de eerste katholieke krant. En de Nieuwe Surinaamsche Courant van T. Libertador Ellis (1892-1912) is een voorbeeld van een blad dat niet nalaat te becommentariëren wat er in de Surinaamse samenleving omgaat.
Twintigste eeuw In de twintigste eeuw is Suriname volop in beweging. De afschaffing van de slavernij en de instroom van nieuwe Surinamers leiden tot nieuwe mogelijkheden, maar ook tot onrust en soms onlusten. In de Surinaamse smeltkroes verschijnen kranten en tijdschriften van diverse signatuur en van en voor de verschillende bevolkingsgroepen. Zo hebben katholieken,
museum protestanten, hindoes, moslims, joden, ‘conservatieven’, ‘liberalen’, sociaal-democraten, communisten, creolen, hindostanen, Javanen en Chinezen hun eigen bladen, die kortere of langere tijd bestaan. De belangrijkste kranten in deze periode zijn: Suriname, De Surinamer, De West van William Kraan (vanaf 1909) en De Banier van Waarheid en Recht (1929-1936) van P.A. May en J.C. Sarucco. Vooral De Banier doet flink wat stof opwaaien in haar ‘strijd tegen onwaarheid en onrecht’. In 1933 schrijft het blad over de ‘februari-rellen’ die uitbreken bij het bezoek van Anton de Kom aan Paramaribo. Er vallen doden en gewonden door het politieoptreden. De Banier wordt vervolgd voor haar berichtgeving hierover.
Perscensuur Tijdens de Tweede Wereldoorlog toont Suriname grote betrokkenheid met Nederland. Het is echter ook een periode van perscensuur en van Amerikaanse militaire aanwezigheid vanwege het bauxiet (de grondstof voor aluminium). Midden in de oorlogsjaren lanceert A.J. (Alfred) Morpurgo op 2 augustus 1943 een nieuwe krant. Het Nieuws brengt in het begin vooral internationaal nieuws over de oorlog in Europa en Azië. In 1960 gaat het blad ter ziele. Na de oorlog mengt de pers zich in de politieke strijd. Nieuwe bladen ontstaan en samen met
pagina 5
de bestaande kranten kiezen zij niet zelden partij. Zo wordt De West van David Findlay spreekbuis van de ‘Nationale Partij Suriname’ (NPS). De katholieke ‘Progressieve Surinaamse Volkspartij’ (PSV) vindt een platform in De Surinamer. Een nieuw nationaal bewustzijn waart door Suriname. Wim Bos Verschuur, van de leus ‘Baas in eigen huis’, is de man achter het pamflettistisch blad Waakt! Oen Wiekie! ‘Papa Koenders’ en de zijnen creëren op hun beurt een platform voor de opwaardering van het Sranan Tongo met Foetoeboi (1946-1956). De politieke controverses en conflicten verhevigen in de jaren vijftig en zestig. J.A. (Jopie) Pengel, dé voorman van de NPS, is journalistiek zeer actief in De Volksstem (1950-1953) en in zijn nieuwe krant Nieuw Suriname (1954-1967). Het katholieke dagblad De Surinamer sterft bij gebrek aan abonnees eind 1955 een langzame dood. In 1957 ziet de ware Tijd het licht als tegenwicht tegen de ‘politieke pers’. Met Leo Morpurgo aan het roer wordt dit dagblad een kwaliteitskrant. En in 1960 wordt het weekblad (de) Vrije Stem opgericht. Onder Wilfred Lionarons ontwikkelt het zich negen jaar later tot gezaghebbend en kritisch dagblad. In december 1982 rolt het laatste exemplaar van de pers. Suriname van Percy Wijngaarde krijgt in de jaren zestig een face lift met de
De Surinaamsche Nieuwsvertelder, 26 april 1792
Na onafhankelijkheid waaier aan nieuwe kranten komst van Thea Doelwijt als redacteur. Ze weet ook jongeren aan de krant te binden met speciale pagina’s en ze is een ware wegbereider voor Surinaamse schrijvers en dichters die niet zelden op de literaire pagina’s van Suriname debuteren. De massale stakingen van 1969 en 1973 leiden niet alleen tot politieke en sociale onrust, maar ook tot de komst van nieuwe, vaak strijdbare bladen en blaadjes. Ook de aanloop naar de onafhankelijkheid en de jaren na 1975 leiden tot een waaier aan nieuwe kranten en tijdschriften.
Onder militairen
De Banier van Waarheid en Recht, 27 juni 1936
De militaire staatsgreep van 25 februari 1980 heeft grote gevolgen voor de media. Het Boutersebewind (1980-1987) voert een strenge perscensuur in. Niet iedereen schaart zich achter de militairen. Media die zich voorstaan op hun persvrijheid krijgen het aan de stok met Bouterse c.s. Het avondblad De West van David Findlay en het ochtendblad de Ware Tijd onder redactie van Leo Morpurgo worden in de jaren tachtig gemuilkorfd en zelfs (tijdelijk) verboden. In 1982 wordt de situatie grim-
mig. Veel bladen houden op te bestaan. Het gebouw van de Vrije Stem gaat op 7 december 1982, de dag voor de Decembermoorden, door toedoen van de militairen in vlammen op. Na 1987 krabbelt de pers weer op, maar ook dan onthouden de dagbladen zich zoveel mogelijk van commentaar. Als in de kerstnacht van 1990 de militairen hun zogenaamde ‘telefooncoup’ plegen, blijft het rustig in de pers. Het katholieke weekblad Omhoog durft zich wel kritisch uit te laten. In de jaren negentig gaat het geleidelijk aan beter met de persvrijheid. Bestaande en nieuwe kranten maken hier dankbaar gebruik van. Anno 2007 zijn er vier dagbladen in Suriname: De West (van 1909), de Ware Tijd (van 1957), Dagblad Suriname (van 2002) en Times of Suriname (van 2003). Daarnaast verschijnen er enkele tijdschriften en weekbladen. Het Surinaams opinieblad Parbode ziet in 2006 het licht. En in februari 2007 lanceert parlementsvoorzitter Paul Somohardjo zijn weekblad De Waarheid, dat momenteel niet (meer) verschijnt.
museum
pagina 6
Het Persmuseum op reis
Altijd op de Loer in Aken Voor de vierde keer in twee jaar is de tentoonstelling Altijd op de Loer/Ständig auf der Lauer over de kijk van Nederlandse tekenaars op het grote buurland te gast in een Duits museum. Na het Haus der Niederlande in Münster, de Landesbibliothek Oldenburg en het Deutsches Zeitungsmuseum in Wadgassen opende op woensdag 24 oktober de door Koos van Weringh en het Persmuseum samengestelde tentoonstelling in het Internationales Zeitungsmuseum in Aken. Het Zeitungsmuseum is gevestigd in een van de oudste gebouwen van de stad, het zogenoemde Große Haus aan de Pontstraße.
Het huis dateert uit de late vijftiende eeuw en heeft als een van de zeer weinige gebouwen de grote stadsbrand van 1656 overleefd. De bijzondere, internationaal georiënteerde, krantenverzameling van het museum, die inmiddels uit meer dan 200.000 exemplaren bestaat, werd vanaf 1885 bijeengebracht door de excentrieke geleerde, wereldreiziger en verzamelaar Oskar von Forckenbeck (1822-1898). Aardig detail is dat Forckenbecks liefde voor het verzamelen van kranten begonnen is tijdens een reis naar Groningen in 1854. Ondanks zijn geweldige verzameling werd Forckenbeck tijdens zijn leven nauwelijks
serieus genomen. Zijn grafsteen draagt het trieste opschrift: Vita longa, tristis, pro nihilo, vrij vertaald: een lang, treurig, vergeefs leven. Tegenwoordig toont het grotendeels door vrijwilligers gerunde museum in een vaste opstelling een keuze uit de imposante
eigen collectie en organiseert het drie à vier wisseltentoonstellingen per jaar. De tentoonstelling Ständig auf der Lauer is tot eind december 2007 te zien in het Internationales Zeitungsmuseum in Aken (www.izm.de).
Aanwinsten
Agenda
Drie nummers van de Surinaamsche Courant
Tot en met 2 maart 2008 Tentoonstelling: K’ranti! De Surinaamse pers, 1774-2007 13 maart Uitreiking Junior Inktspotprijs 13 maart – 27 april 2007 Politiek in Prent 2007
In de aanloop naar de tentoonstelling K’ranti heeft het Persmuseum drie heel belangrijke exemplaren van de Surinaamsche Courant gekregen. De schenker is de heer H.J. Luth uit Dordrecht.
5 – 6 april Museumweekend: Kunst van de Waarheid mei – september 2008 Tentoonstelling: WILLEM, tekeningen van Bernard Willem Holtrop
Het betreft drie nummers 87 van de Surinaamsche Courant van maandag 29, dinsdag 30 en woensdag 31 oktober 1832. Wat is hier aan de hand? Heeft de zetter soms zitten slapen? Nee, het zijn correct genummerde exemplaren, maar van drie verschillende drukkers. Er is ook nog een vierde nummer 87 in die week verschenen, van een vierde drukker, maar dat exemplaar hebben we niet. Wie waren die drukkers die elk een krant onder exact dezelfde titel uitgaven? De Erven J. Brink gaven hun Surinaamsche Courant op maandag en donderdag uit. De Erven C.J. Fuchs die van hen op dinsdag en vrijdag. De Gezusters Henriette Isabella en
Publicaties Te koop in het Persmuseum of te bestellen via www.persmuseum.nl
Surinaamsche Courant, woensdag 31 oktober 1832 (Gezusters Serres)
Catharina Louisa Serres waren present op woensdag en zaterdag. De vierde drukker die met eenzelfde titel de lezers op zondag en donderdag verblijdde,
was J.J. Engelbrecht. Surinaamse krantenlezers beschikten in die jaren dus zeven dagen per week over een courant!
Miffy nanga Melanie (Nijntje en Nina in het Sranan Tongo) € 6,Het grote ANANSIboek Johan Ferrier, met tekeningen van Noni Lichtveld € 17,De koningin van Paramaribo Clark Accord € 12,50 Bingo Clark Accord € 18,95 Met eigen ogen Clark Accord & Nina Jurna € 10,Standplaats Paramaribo Nina Jurna € 17,50
museum
pagina 7
Educatie anno 2007
Educatieve activiteiten
Levensgroot memoryspel
Kinderworkshops (8-12 jaar) - Je eigen tienertijdschrift - Hoe spannend ziet jouw krant eruit? - Flitsende Nieuwsfoto’s
Sinds 2003 werkt het Persmuseum aan de uitbreiding van zijn educatieve aanbod. In de loop van de tijd is er een duidelijke splitsing ontstaan tussen de educatie voor het onderwijs (primair, voorgezet en hoger onderwijs) en overige educatieve activiteiten. Voor het onderwijs streeft het Persmuseum naar programma’s op maat die aansluiten bij de leerlijnen van de betreffende onderwijsvorm en bij het niveau en de leeftijd van de leerlingen en studenten. Dit uit zich in museum- en atelierlessen, workshops en landelijke schoolprojecten. Beleving en ervaring staan in ieder programma centraal. De zogenaamde ‘individuele educatie’ breidt steeds meer uit. Sinds enkele jaren zijn er kinderworkshops te reserveren voor groepen van de naschoolse opvang of voor een kinderfeestje. Onlangs is hier de workshop Flitsende Nieuwsfoto’s aan toegevoegd. Bovendien kunnen kinderen nu ook een compleet verjaardagsarrangement boeken. Bij de tentoonstelling K’ranti! is
Basisonderwijs - Nieuwsflits! (groep 7 en 8, museumprogramma) - Nieuwsflits! Online (groep 7 en 8, digitale les)
Het memoryspel
een speurtocht ontwikkeld en op dit moment wordt bovendien gewerkt aan een speurtocht voor kinderen door de vaste opstelling. Een hoogtepunt vormt het nieuwe tentoonstellingsonderdeel in deze vaste opstelling: een levensgroot memoryspel.
Flitsende Nieuwsfoto’s Wat houdt het werk van een persfotograaf in? Hoe maak je een goede nieuwsfoto bij een krantenartikel? En, zijn de foto’s in de krant wel altijd echt? Kinderen gaan op onderzoek uit in het museum en maken zelf een flitsende nieuwsfoto.
© Persmuseum FOTO: JESSICA NOOTENBOOM
Verjaardagsarrangement Kadootjes uitpakken, verjaardagsliedjes zingen, iets lekkers eten en een workshop naar keuze: de jarige job wordt in het zonnetje gezet! Het verjaardagsarrangement is te boeken op woensdagmiddagen van 14.00-16.00 uur. Kosten: 75,00 euro per groep van maximaal 15 kinderen (all-in prijs).
Voortgezet onderwijs - Workshop Krant maken (basisvorming VMBO) - Workshop Cartoontekenen (alle niveaus, afgestemd per groep) - Workshop Journalistiek (3de en 4de leerjaar VMBO, en bovenbouw HAVO/VWO) - Workshop Fotojournalistiek (3de en 4de leerjaar VMBO, bovenbouw HAVO/VWO) - De politieke tekeningen van Peter van Straaten (bovenbouw HAVO/VWO, digitale les) Meer informatie over de inhoud van de lesprogramma’s is te vinden op: www.persmuseum.nl/educatie
Spel voor jong en oud Het levensgrote memoryspel in de vaste opstelling ‘Start de persen!’ toont een dwarsdoorsnede van de gevarieerde collecties die het Persmuseum rijk is.
Politieke tekeningen, realia, affiches, tijdschriften en meer. Van ieder belangrijk verzamelgebied uit de collectie is een tweetal bij elkaar te zoeken.
Studiedag digitalisering historische kranten Op dinsdag 2 oktober 2007 werd in het Persmuseum een studiedag gehouden over digitalisering van historische kranten. Deze studiedag, een initiatief van de Nationale Werkgroep Krantendigitalisering, heeft als doel het bevorderen van deskundigheid van erfgoedinstellingen die historische kranten (willen) digitaliseren. De organisatoren van deze studiedag waren Digitaal Erfgoed Nederland, Erfgoed Nederland, Koninklijke Bibliotheek, Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, Persmuseum, Taskforce Archieven, Tresoar en Vereniging van Openbare Bibliotheken/WSF. In een achttal presentaties werden diverse aspecten van kran-
tendigitalisering onder de loep genomen. De dag werd afgesloten met een forumdiscussie. De onderwerpen die aan de orde kwamen waren: Krantendigitalisering in Nederland, organisatorisch perspectief Krantendigitalisering in Nederland, inhoudelijk perspectief (selectie, ontsluiting, zoekfunctionaliteit). Het organiseren van het digitaliseringsproces De techniek achter krantendigitalisering De gebruikers van digitale kranten Juridische aspecten van krantendigitalisering Financiële aspecten, subsidiemogelijkheden Hoe te komen tot een landelijk krantenportal?
Tijdens de lunchpauze krijgen enkele bedrijven de mogelijkheid om hun producten te demonstreren. © Persmuseum FOTO: GERBEN VAN DER MEULEN
Samenvattingen van deze presentaties en een verslag van de forumdiscussie zijn te vinden via
www.persmuseum.nl onder het kopje ‘Het Persmuseum - evenementen’.
museum
pagina 8
Persmuseum
Routebeschrijving
A Zeeburgerkade 10, 1019 HA Amsterdam T 020-692 88 10 F 020-468 05 05 E
[email protected] W www.persmuseum.nl
Bus:
Beste verbinding: Bus 43: Vanaf Centraal Station richting Borneo Eiland, halte Cruquiusweg En ook: Bus 22: Vanaf Centraal Station (via Muiderpoortstation) richting Indische Buurt, halte Zeeburgerdijk Bus 41: Vanaf Station Muiderpoort richting KNSM Eiland, halte Cruquiusweg
Openingstijden Persmuseum
Tram: Tram 14 naar het Javaplein (5 minuten lopen), tram 10 naar de Van Eesterenlaan (5 minuten lopen) of tram 7 naar de Molukkenstraat (10 minuten lopen).
dinsdag – vrijdag 10.00 – 17.00 uur zondag 12.00 – 17.00 uur Het museum is gesloten op zaterdag, maandag en op feestdagen
Studiezaal/Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis A Cruquiusweg 31, 1019 AT Amsterdam T 020-668 58 66 F studiezaal: 020-663 03 49 E studiezaal:
[email protected] Online publiekscatalogus: www.iisg.nl/opcnl.html maandag – vrijdag 09.00 – 17.00 uur De studiezaal is gesloten op zaterdag, zon- en feestdagen
Toegangsprijzen Persmuseum
€ 3,50 € 2,50
volwassenen 6 - 18 jaar, 65+, CJP, Stadspas, groepen vanaf 10 personen studenten met collegekaart 0 - 6 jaar, Museumkaart, Vrienden
Naar het IISG: Vanaf de rondweg (A10) afslag Zeeburg (S114). De borden Zeeburg volgen tot in de Piet Heintunnel. Aan het eind van de tunnel bij de stoplichten naar links. Eerste straat links, met de bocht mee naar links en vervolgens rechtdoor. NB: door werkzaamheden kunnen er omleidingen zijn!
€ 1,75 gratis PIET
EL
A OL
E
R
PE
L EN
BU
R
G
IIS
op aanvraag
N
AA
N
EL
AA
VE
AL
AM
N
AA
N PA
combinatie Persmuseum/ bezoek Telegraaf
ZEE
N AA GL
RN
BO
M EU US RKADE M S GE
UR IJB
AN
€ 27,50
TH PO
RE
T EN
TUNN
HEIN
€ 45,- per groep, incl. lesmateriaal afhankelijk van educatief programma (zie www.persmuseum.nl)
Rondleidingen
N
E AV
EO
RN
BO
ER EST NE VA
basisonderwijs voortgezet onderwijs
Vanaf Centraal Station: één van de hierboven genoemde bussen. Vanaf station Muiderpoort: lopend (ca. 15 minuten) of met bus 22 of 41 (zie hierboven)
Auto: Vanaf de rondweg (A10) afslag Zeeburg (S114). De borden Zeeburg volgen. Voor de Piet Heintunnel linksaf, richting Indische Buurt. Bij de eerste stoplichten na de brug rechtsaf. Vervolgens de tweede rechts. Bij de rotonde de tweede afslag nemen (= doodlopend) om op de Zeeburgerkade te komen. Deze geheel uitrijden (ca. 200 m.), aan het einde bevindt zich het Persmuseum.
Openingstijden studiezaal
Onderwijs
Trein:
EG
W US
UI
UQ
CR
Toegankelijkheid Het Persmuseum is goed toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Het museum beschikt over een aangepast toilet en de expositieruimte bevindt zich op 0-niveau.
De Stichting Vrienden van het Persmuseum stelt zich ten doel de bloei en de naamsbekendheid van het Persmuseum te bevorderen en extra inkomsten te verwerven ten behoeve van collectieaankopen en activiteiten.
E
AD
SK IU
QU
U CR
Word of maak een Vriend(in)
AD RP
GE
UR
EB
ZE
IJK
RD
GE
UR
EB
ZE
Colofon Het PersmuseumNieuws is een uitgave van het Persmuseum en wordt mede mogelijk gemaakt door de Stichting Vrienden van het Persmuseum. Redactie:
Leen de Ruiter (eindredactie) Servaas Smulders Bert Steinmetz Persmuseum
Een vriend(in) van het Persmuseum krijgt: - gratis toegang tot het Persmuseum - 10% korting op uitgaven van het Persmuseum - uitnodigingen voor openingen en overige speciale activiteiten - driemaal per jaar de nieuwsbrief het PersmuseumNieuws.
Redactieadres:
Persmuseum Zeeburgerkade 10 1019 HA Amsterdam T 020-6928810
[email protected]
Voor minimaal € 50,- per jaar krijgt u tevens: - een gratis publicatie/catalogus - een originele historische krant
Aan dit nummer werkten verder mee: Noraly Beyer Niels Beugeling Anouk Custers Gerben van der Meulen (fotografie) Jessica Nootenboom Remko Scheepens (fotografie) Angelie Sens
U bent al Vriend(in) met een bijdrage van minimaal € 25,00 per jaar!
Word of maak nu een Vriend! Zelf Vriend worden? Vul het aanvraagformulier in op www.persmuseum.nl onder het kopje ‘Vrienden’. U kunt telefonisch (020-692 88 10) of per e-mail (
[email protected]) het aanvraagformulier ‘Word of maak een Vriend’ opvragen.
Oplage:
2.500 verschijnt tenminste driemaal per jaar
Een donatie is ook altijd welkom. Postbank 5761042 t.n.v. Stichting Vrienden van het Persmuseum o.v.v. ‘donatie’
Druk:
Drukkerij Bakker, Roelofarendsveen
Uitgever:
Persmuseum
Het Persmuseum is hét levendige en herkenbare landelijke centrum van de Nederlandse pers en de politieke prent, met een breed scala aan activiteiten. Het Persmuseum is uniek in Nederland. Al meer dan honderd jaar beijvert het Persmuseum zich om de geschiedenis, het heden en de toekomstige ontwikkelingen van de Nederlandse pers te documenteren, te bestuderen en toegankelijk te maken.
ISSN nummer:
1569-0318
Het PersmuseumNieuws wordt gratis verstrekt aan Vrienden en relaties van het Persmuseum. In het Persmuseum zijn exemplaren kosteloos te verkrijgen. © Persmuseum
