Page 10 Een bezoek aan het Gehucht van de Leeuw

1

Page 3 Culturespaces, delegatiehouder van het Slagveld van Waterloo Page 4 Waterloo, een veldslag die de geschiedenis getekend heeft Page 10 Een bezoek aan het Gehucht van de Leeuw Page 12 Programmering 2013 Page 13 Het optreden van Culturespaces op het Slagveld van Waterloo Page 17 Praktische informatie

2

Culturespaces animeert en beheert op een ethisch verantwoorde en professionele wijze tal van prestigieuze monumenten, musea en historische sites in opdracht van openbare instellingen en instanties. Worden door Culturespaces beheerd:  het Museum Jacquemart-André, Parijs (sinds 1996)  de Villa Ephrussi de Rothschild, Saint-Jean-Cap-Ferrat (sinds 1992)  de Griekse Villa Kérylos, Beaulieu sur Mer (sinds 2001)  het Château des Baux in de Provence (sinds 1993)  het Carrières de Lumières (sinds 2012)  het Théâtre Antique van Orange (sinds 2002)  de arena’s van Nîmes, het Maison Carrée, de Tour Magne (sinds 2006)  de Cité de l’Automobile, Mulhouse (sinds 1999)  de Cité du Train, Mulhouse (sinds 2005)  het Slagveld van Waterloo, België (sinds 2004) Culturespaces exploiteert de ruimten en de collecties, het onthaal van het publiek, het beheer van het personeel en van alle diensten, de culturele animatie en de organisatie van de tijdelijke tentoonstellingen, net als de nationale en internationale communicatie van de sites, met moderne managementmethoden. Om van het bezoek steeds een moment van plezier te maken, dragen de teams van Culturespaces de kwaliteit van het onthaal en de culturele verrijking van de mensen hoog in het vaandel. Met 20 jaar ervaring en 2 miljoen bezoekers per jaar is Culturespaces de belangrijkste privéspeler op het vlak van het beheer van Franse monumenten en musea en één van de vooraanstaande Europese spelers qua cultuurtoerisme. Omdat ook de toekomstige generaties nog moeten kunnen genieten van ons erfgoed, draagt Culturespaces elk jaar bij tot de financiering van programma’s voor de restauratie van de monumenten en de collecties die haar werden toevertrouwd. Van haar kant heeft de Stichting Culturespaces, opgericht onder het beschermheerschap van de Fondation du Patrimoine, als taak initiatieven te ondersteunen die de toegang van kinderen tot cultuur bevorderen. “We willen de openbare instellingen helpen om hun erfgoed op te voeren en hun culturele en toeristische uitstraling te ontwikkelen. Daarnaast willen we ook de toegang tot de cultuur veralgemenen en onze kinderen onze geschiedenis en onze beschaving laten ontdekken, op opmerkelijke culturele sites” preciseert Bruno Monnier, algemeen directeur.

3

De Slag van Waterloo is het orgelpunt van een bijna ononderbroken periode van oorlogen die meer dan twintig jaar duurde, waarbij alle Europese grootmachten waren betrokken. Waterloo staat ook voor de opschudding onder de Europese monarchieën die zich verenigen tegen het ‘Keizerrijk, de ideeën van de Verlichting en de Franse Revolutie, en vooral tegen de oppermachtige ambities van degene die door heel Europa de ‘Ogre de Corse’ of de wreedaard van Corsica wordt genoemd.

De historische context Binnen een Europa waarop Frankrijk een sterke invloed had, hadden de gebeurtenissen van 1789 een immense impact. Deze revolutionaire erfenis, de verspreiding van de ideeën van de Verlichting, en de bijna ononderbroken oorlogsvoering van 1792 tot 1815, zetten het Europese continent in rep en roer op geopolitiek vlak, maar ook op vlak van het ideeëngoed: de legers van de revolutie en van het Keizerrijk verspreiden naar het buitenland de principes van vrijheid, gelijkheid en het recht van het volk om van zichzelf te beschikken, waardoor het nationale gevoel werd aangewakkerd in de door Napoleon veroverde of geannexeerde landen. De bries van vrijheid, overgewaaid uit het revolutionaire Frankrijk, zorgt al snel voor onweer in Europa. De volkeren, vaak geleid door intellectuele elites, dromen ervan zich te bevrijden van het ancien régime en van een verenigde natie, zich spiegelend aan het Franse model. Dit nationale model wordt bovendien aangewakkerd door de Franse bezetting: de Napoleontische dominantie maakt het bewustzijn van de identiteit alleen maar sterker bij de veroverde volkeren. Na de nederlaag van de veldtocht naar Rusland (1812) treedt Napoleon af op 6 april 1814, wat meteen ook de val van het Keizerrijk inhoudt. Wanneer ze in september 1814 samenkomen op het Congres van Wenen om de grenzen binnen het Napoleontische Europa opnieuw te tekenen, willen de monarchen van Oostenrijk, Rusland, Engeland en Pruisen ‘de beschaving restaureren’, ze willen met andere woorden de nieuwigheden ingevoerd in Europa door de geest van de Franse Revolutie uitvagen. De terugkeer van het eiland Elba, op 1 maart 1815, en de honderd dagen durende veldslag die de geallieerden verenigde tegen Napoleon, zorgden ervoor dat het Napoleontische offensief opnieuw in de clinch ging met de coalitie van Engeland, Pruisen, Rusland en Oostenrijk, gesteund door Spanje, Italië en de Nederlanden. Het was de veldtocht van België die leidde tot de slag van Waterloo.

4

De strijdkrachten tijdens de Belgische veldtocht Het Grote Leger: 125.000 manschappen Zowel dienstplichtigen (verplichte militaire dienst, een restant van de Revolutie, met een duur van vijf jaar). Uitstekende manschappen, geharde soldaten, overlevenden van het Keizerrijk, overlevenden van de Spaanse Oorlog… De geallieerden: 210.000 manschappen  Een Engels leger voor de helft samengesteld uit Engelse soldaten en Duitse huursoldaten, opgeleid met een ijzeren discipline. Gereputeerd voor hun sterke verdediging.  Een Nederlands leger dat integraal deel uitmaakt van het leger van Wellington en dat wordt geleid door de Prins van Oranje-Nassau.  Een erg gemotiveerd Pruisisch leger, gedreven door het opkomende gevoel van Duits nationalisme en door de honger naar wraak tegen Frankrijk. Ze hadden weinig ervaring en waren niet echt gehard, maar zeer talrijk.

Het verloop van de strijd Nadat Napoleon van het eiland Elba ontsnapt is, bevindt hij zich op 20 maart 1815 in Parijs. In zeer korte tijd mobiliseert hij een leger en op 14 juni staan 128.000 manschappen aan de grens met het koninkrijk der Nederlanden, nabij Beaumont. Op het Congres van Wenen hebben de geallieerden beslist om vanaf eind maart in te grijpen in Frankrijk en het land langs alle grenzen binnen te dringen. Maar hun troepen zijn al sinds 1814 gedemobiliseerd en kunnen pas in actie komen vanaf juli. Napoleon wil hen voor zijn. Alleen de Britse en Hollands-Belgische troepen onder leiding van de Hertog van Wellington en het Pruisische leger van Maarschalk Blücher zijn klaar voor de strijd. Maar de eerste zijn verspreid over het westelijke deel van België, de laatste zitten in het oosten. De Franse manschappen zijn superieur aan zowel de troepen van Wellington als die van Blücher afzonderlijk, maar zijn niet tegen de tegenstanders opgewassen als die zich verenigen. Napoleon vat het volgende plan op: hij wil zijn manschappen samenbrengen op één centraal punt, Quatre-Bras, het kruispunt van de wegen Brussel-Charleroi en Nijvel-Namen, 13km ten zuiden van Waterloo. Vervolgens wil hij eerst de eerste, dan de tweede tegenstander verslaan. Op 15 juni is de Keizer in Charleroi. De volgende dag vinden twee veldslagen plaats: een deel van het Franse leger, aangevoerd door Napoleon zelf, verslaat de Pruisen in Ligny, een dorp 15 km ten noordoosten van Charleroi; een ander deel van de keizerlijke troepen, onder leiding van maarschalk Ney, treft bij Quatre-Bras manschappen van het leger van Wellington en slaagt er niet in het kruispunt in te nemen.

5

Blücher heeft zijn Britse bondgenoot beloofd zich terug te trekken richting Waver. De hertog beslist daarop de strijd te aanvaarden op het plateau van Mont-Saint-Jean. De 17de juni, onder een gietende regen die volgt op de ondraaglijke hitte van de voorgaande dagen, hergroeperen de Britse en Hollands-Belgische troepen zich op de gekozen posities. 18 juni 1815. Morgens worden de posities ingenomen: aan de ene kant het Brits-Hollandse leger, 67.000 man sterk, aangevoerd door Wellington en verspreid over het plateau van Mont-Saint-Jean in het noorden. Aan de andere kant de 74.000 Fransen, gelegerd op het plateau van La Belle-Alliance in het zuiden, aangevoerd door Napoleon en Maarschalk Ney. De Engelsen bezetten ook het kasteel en de hoeve van Hougoumont. Het Pruisische leger, onder leiding van Blücher, is op terugtocht in oostelijke richting en wordt achtervolgd door de Franse troepen van Maarschalk Grouchy.

11u30 Franse afleidingsaanval door de divisie van Prins Jérôme, de broer van Napoleon, op de kasteelhoeve van Hougoumont. Er wordt hevig gevochten, maar de Fransen kunnen geen enkel gebouw veroveren.

12u30

De grote Franse artillerie-eenheid verzamelt een tachtigtal kanonnen voor een aanval op het centrale en centraal-linkse deel van de geallieerde linie.

13u30

Aanval ten oosten van de steenweg, tussen La Haye Sainte en Papelotte, door 17.000 infanteristen van het 1ste Korps van Drouet d’Erlon. Ze worden onthaald op salvo’s, teruggedreven door een bajonetaanval door de troepen van Picton, en vervolgens aangevallen door de Britse zware cavalerie. Het is een waar bloedbad en het 1ste Korps keert geheel ontregeld terug. De Britse cavalerie wordt overmoedig en wil meteen ook maar de grote artillerie-eenheid aanvallen. Ontmoedigd, en met vermoeide paarden, krijgt de cavalerie een tegenaanval te verduren van de Franse lansiers, die hen zware verliezen toebrengen.

15u De geallieerden hebben standgehouden, Napoleon heeft de slag bij Waterloo nu al verloren. 16u

Begin van de Franse cavalerieaanvallen, gericht tegen de centraal-rechtse linie van de geallieerden (waar nu de Leeuw van Waterloo staat, tussen La Haye Sainte en Hougoumont). De opeenvolgende, bijna twee uur durende aanvallen onder leiding van Maarschalk Ney brengen zowat 10.000 cavaleristen over een front van minder dan 10.000 meter. Op het plateau heuvelafwaarts formeert de geallieerde infanterie zich in defensieve vierkantige slagordes en houdt stand, geholpen door wat overblijft van de geallieerde cavalerie en vooral door de artillerie, die bovenop de heuvel heeft postgevat, van waarop de kanonniers hun ladingen weten terug te halen, omdat de Fransen nalaten de kanonnen te vernagelen of mee te nemen.

17u Het IVde Korps van Büllow gaat tot de aanval over richting Plancenoit, waar man tegen man wordt gevochten. Napoleon moet er zijn Jonge Garde onder leiding van Duhesme naartoe sturen.

6

18u30

Zeer kritieke situatie voor Wellington, na de val van La Haye Sainte, waar Ney enkele kanonnen in batterij kan brengen en de geallieerde linie weet te veroveren. Ney blijft infanteristen opeisen, terwijl Napoleon door alle reserves heen is, met uitzondering van enkele bataljons van de Garde die hij voorlopig niet in de strijd wil werpen. Wellington houdt stand. Hij verzwakt zijn linkerflank om de gelederen in het centrum te sluiten. Hij weet dat Blücher hem komt aflossen.

19u30 Ook Napoleon weet dit. Nadat hij Plancenoit weer heeft ingenomen, beslist hij een laatste heftige aanval in te zetten voor het gros van de Pruisische troepen arriveert. De Keizerlijk Garde gaat terug naar het dal, waar de cavaleristen worden aangevallen, gesteund door wat nog overblijft van het Franse leger. Volgens de legende rukken de trouwe soldaten van Napoleon onverstoorbaar op, tegen het artillerievuur in. Toch zijn ze tegen de overmacht niet opgewassen, want Wellington heeft alle reserves opgetrommeld: de Guards, Colborne, Detmers dwingen het Keizerlijke Leger op de knieën.

20u De Pruisen bestormen het slagveld. De Franse troepen, die zien hoe de Garde de aftocht blaast, geven zich gewonnen en schreeuwen verraad. Er was hen gezegd dat Grouchy zou komen, maar in werkelijkheid was het Blücher … Het betekent de ondergang voor de Fransen. Wellington neemt zijn steek af en geeft zijn mannen het bevel voorwaarts te trekken.

21u Ontredderd trekken de Fransen zich terug, met uitzondering van twee slagordes van de garde, die de aftocht van de Keizer dekken. Wellington en Blücher zien elkaar terug en drukken elkaar de hand voor de “Belle-Alliance”: hun legers hebben de overwinning behaald. Bij het vallen van de nacht is het slagveld een apocalyptisch tafereel: het terrein ligt bezaaid met bijna 12.000 doden, duizenden kermende of zieltogende gewonden, en de kadavers van duizenden paarden. Ook de rovers en plunderaars zijn al verschenen … De laatste gewonden worden pas drie dagen later geholpen … Naar schatting vielen er op het Slagveld zo’n 50.000 doden en gewonden. [Uit Dictionnaire de la bataille de Waterloo door Jean H. Frings (Eigenbrakel, Les Guides 1815, 1995)]

Waterloo kort na de slag Zowel voor Napoleon als voor Wellington is dit de laatste strijd: de veldslag leidt voor de ene tot de ondergang en voor de andere tot glorie, maar is voor beiden het begin van hun mythe. Wellington wordt onthaald als een nationale held na zijn terugkeer van Waterloo, na zijn schitterende overwinning. Zelfs op zijn oude dag wordt hij nog herkend op straat, hoewel zijn populariteit af en toe daalt bij het publiek. Van 1815 tot 1818 is hij opperbevelhebber van de bezettingstroepen in Frankrijk, dat hij tot een bondgenoot van Engeland maakt. In 1830 verzamelt hij als Eerste Minister in Londen een diplomatieke conferentie van de Europese machten die beslist over 7

de onafhankelijkheid van België. Zijn dood op 14 september 1852 op 83-jarige leeftijd leidt tot een grootse nationale begrafenis. Hij wordt met veel praal begraven in de Saint-Paul’s Cathedral in Londen. Napoleon, de gevallen keizer, wordt verbannen naar het eiland Sint-Helena op 7.000 km van Frankrijk. Hij denkt na over de mening van het nageslacht, terwijl de geallieerden de overwinning op ‘het monster’ vieren. Hij laat in gevangenschap a posteriori de rechtvaardiging opstellen van zijn politiek en zijn veldslagen. Het ‘Mémorial de Sainte-Hélène’ (het gedenkschrift van Sint-Helena), dat pas na zijn dood werd gepubliceerd, zet hem neer als een door en door liberaal en democratisch man. In diezelfde periode ontstaat er in Frankrijk een ‘zwarte legende’ over Napoleon in de royalistische kringen, die even uitzinnig en karikaturaal is als wat de ronde deed in het buitenland voor de val van de ‘beul’. Hartstochtelijke schrijvers – zoals Mme de Staël, Chateaubriand en Vigny – schilderen de gevangene van Sint-Helena af met de trekken van een ‘wreedaard’, een ‘Atilla’ of een ‘Nero’. Kort na de veldslag reeds worden de site en de naam Waterloo mythes. Waterloo staat immers voor een keerpunt in de Europese geschiedenis, en vormt zo een gedenkplaats. De verschillende politieke partijen van België en Europa zullen zich de site toe-eigenen en haar symboliek voor hun doeleinden aanwenden. Belgische patriotten of reünisten van de ‘parti français’, revisionisten en nostalgische Bonaparte-aanhangers, teleurgesteld door de Restauratie van Lodewijk XVIII, beschouwen Waterloo als een wonde, als een schipbreuk van hun idealen: ze maken van Waterloo een rouwplek en verzamelen zich er om de opgeofferde soldaten te herdenken. Aan de andere kant maken de winnaars, hoofdzakelijk de Engelsen en Nederlanders, van de site een symbool van Europese solidariteit en van de overwinning van de monarchie. Het was vooral het ongeziene geweld van de veldslag dat de mensen zo beroerde dat reeds vanaf 1815 nieuwsgierigen naar Waterloo afzakten om het met eigen ogen te zien. Het aantal lichamen dat er rust, die overal op de site kriskras in gemeenschappelijke graven werden gegooid, geeft Waterloo een gewijd karakter. Er worden bedevaarten ter ere van de helden van Waterloo georganiseerd, elke 18e juni vinden er herdenkingsceremonies plaats, volledige regimenten laten herdenkingsplaten installeren, landen roepen fondsen in het leven om monumenten op te richten, oud-soldaten stellen zichzelf aan als toeristische gids, ... Men bezoekt ook de hoofdkwartieren, de boerderij van Caillou voor Napoleon en de herberg Bodenghien voor de geallieerden. De aanleg van een spoor van de buurtspoorwegen dat Waver en Eigenbrakel aandoet, bevordert het bezoek aan het slagveld. Stilaan wordt een gewijde plek een toeristische site en overal verschijnen er tavernes, hotels en buitenhuizen.

8

Door deel te worden van het collectief geheugen, loopt Waterloo het risico slachtoffer te worden van zijn bekendheid en gehavend te worden door een te grote populariteit. Al gauw moet men de toegang verbieden tot de site die wordt vertrapt door de stroom nieuwsgierigen. In 1914 wordt er een wet afgekondigd ten gunste van het behoud van de site: op 500 hectaren zal het vanaf dan onmogelijk zijn om gebouwen neer te zetten of bomen te planten. Er worden schadevergoedingen gestort, afgehouden op de Belgische en Engelse giften. Het is een precedent op vlak van het klasseren van een slagveld: Waterloo maakt deel uit van het Europees erfgoed.

Waterloo, bron van artistieke inspiratie Volgens Victor Hugo is het epos “een geschiedenis beluisterd aan de poorten van de legende”. Het is misschien omdat hij vooraf aanvoelde dat Waterloo een echte legende zou worden, dat hij de epiek gebruikte om ‘Les Châtiments’ te schrijven. De veldslag heeft een groot aantal kunstenaars uit de 19e eeuw geïnspireerd. De romantische beweging vertoonde immers een ware fascinatie voor het dramatische en emotionele aspect van dit evenement. Talrijke schilders hebben de veldslag voorgesteld (onder andere Ernest Crofts, Sir William Allen, Théodore Géricault, Félix Philippoteaux, …), talrijke werken beschrijven hem, eigentijdse getuigenissen, romans, historische analyses, ... in het bijzonder, ‘Les Châtiments’ van Victor Hugo en ‘La Chartreuse de Parme’ van Stendhal. In de 20e eeuw richtte ook de film zich op dit onderwerp. Vandaag is Waterloo bekend tot ver buiten Europa en vinden we wereldwijd dorpjes en gehuchten terug die deze naam dragen.

9

De Heuvel met de Leeuw Deze tumulus van 40 meter hoog werd opgericht op de plaats waar de Prins van Oranje (1772-1843) gewond raakte voor hij Koning der Nederlanden werd (van 1815 tot 1840). Het duurde drie jaar, van 1823 tot 1826, om deze immense aardkegel op te richten. De leeuw, op de top, staat symbool voor de overwinning van de monarchieën. Door te steunen op de wereldbol "kondigt hij de rust aan die Europa heeft veroverd op de vlakten van Waterloo", om het te zeggen met de woorden van de architect. Bovenop de heuvel heeft men een volledig zicht op het slagveld. De bezoeker kan zich volledig bewust worden van hoe de vierkante infanterieformaties en de opstellingen van de cavalerie er moeten uitgezien hebben. Bij het zicht op dit landschap begrijpen we de keuze van deze plek: er was echt een vlakte nodig, en liefst een zo groot mogelijk, opdat de 300.000 aanwezige soldaten elkaar zouden kunnen zien! De bezoeker krijgt dus een totaal beeld van het terrein, en kan van plek tot plek het verloop van de operaties volgen met behulp van oriëntatiekaarten die de verdedigingsposities op de verschillende momenten van de slag aangeven.

De Films In het bezoekerscentrum nemen twee films op groot scherm u mee naar het heetst van de strijd: Film 1: « WATERLOO, Histoire d’une bataille »: aan de hand van maquettes met 3D-computeranimatie, beelden van de laatste nagespeelde veldslag op 18 juni 2009, historisch commentaar en ooggetuigenverslagen maakt deze nieuwe film de geschiedenis van de veldslag aanschouwelijk. Film 2: Een selectie van fragmenten uit de film « Waterloo » (1970) van de Rus Sergei Bondarchuk laat u de beslissende momenten van de slag van 18 juni 1815 beleven.

10

Het panorama Dit gigantische doek, van de hand van Louis Dumoulin, dateert van 1912 en werd geschilderd in het kader van de viering van de 100e verjaardag van de slag. Het heeft spectaculaire afmetingen, zijn buitengewoon dramatische onderwerp waardig: een omtrek van 110 meter en een hoogte van 12 meter. De geluiden van de zwaarden, de charges van de cavalerie, de kanonschoten, het geschal van klaroenen en het geschreeuw van de infanterie dompelen de bezoeker onder in het hart van de strijd. Het in 2008 gerestaureerde panorama is een uiterst waardevol cultureel erfstuk en één van de weinige panorama's die nog op hun oorspronkelijke plek hangen. Aan het begin van de 20e eeuw waren deze grote doeken met historische taferelen erg in mode, maar in de loop der tijd zijn ze langzaam stuk voor stuk verdwenen.

Het wassenbeeldenmuseum In het hotel waar Sergeant-Majoor Cotton verbleef, werden in 1949 de belangrijkste spelers van de veldslag uitgebeeld door de kunstenaars van het Parijse Grévin museum. Deze wassen personages zijn een mooie verwijzing en een trouw portret van elk van de helden van de veldslag. Het bezoek wordt begeleid door een nieuwe audiocommentaar (Frans, Engels of Nederlands naar keuze) die werd geremastered en die de bezoeker scène per scène begeleidt.

Uw bezoek verder zetten : de boerderij van Hougoumont Deze versterkte boerderij was het kader van moorddadige gevechten: het was een van de eerste posities die de rechtervleugel van de geallieerden beschermde en het is op deze plek dat Napoleon de actie in gang zette. Wat oorspronkelijk bedoeld was als een afleidingsmanoeuvre werd uiteindelijk het meest gewelddadige punt van de strijd. De Franse aanvallen waren vreselijk en vruchteloos. Het woongedeelte werd in brand gestoken. Het deel dat er vandaag nog staat, is eigenlijk het vroegere huis van de tuinman. De plaats is authentiek. Victor Hugo wijdde er twee hoofdstukken aan in ‘Les Misérables’. De boerderij wordt gerestaureerd en kan dus niet bezocht worden.

11

Gans het jaar

Expositie “VOILE ACTÉ” – Het Panorama, van toen tot nu Ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van het Panorama van de Slag bij Waterloo is er vanaf 25 juni 2012 aan de voet van de Leeuwenheuvel een unieke educatieve expositie, geheten “Voile Acté”. Onderaan de heuvel wordt de ontwikkeling van dit uitzonderlijke cultureel erfgoed van Wallonië belicht middels panelen en foto’s, die vertellen over de geschiedenis van deze plek en over de restauratie van het monumentale werk dat er hangt: een doek van 12 meter hoog, in 1912 geschilderd door Louis Dumoulin, dat over een omtrek van 110 meter een 360°-beeld van de veldslag uit 1815 weergeeft.

22 en 23 juni

WATERLOO 2012. XIVe NAPOLEONTISCHE BIVAKKEN Reis naar het hart van de Napoleontische bivakken, dompel uzelf onder in een keizerlijke ambiance en aanschouw de gevechten tussen Franse en geallieerde troepen... Zie het slagveld herleven!

12

Sinds 2004 is Culturespaces concreet actief op het vlak van:  Exploitatie van het Gehucht van de Leeuw (parking, bewegwijzering)  Herinrichting van het bezoekerscentrum  Exploitatie van de Leeuwenheuvel  Nieuwe geluidsinstallatie van het Panorama  Twee nieuwe films over de slag Om de slag te herbeleven en de bezoeker de mogelijkheid te geven zich in deze fase van de geschiedenis onder te dompelen, werden er 2 films gemaakt: “Waterloo, Histoire d’une bataille” en een tweede met een selectie van fragmenten uit de film “Waterloo” van Sergeï Bondartchouk in 1970.

13

 Inrichting van een themawinkel De boekwinkel in het bezoekerscentrum stelt een ruime keuze historische boeken voor over het Keizerrijk en over Napoleon, over het begin van de XIXe eeuw en over de Napoleontische oorlogen. U vindt er boeken, postkaarten, dvd’s, siervoorwerpen, juwelen, T-shirts die geïnspireerd zijn door de thema’s van het Keizerrijk en de Napoleontische oorlogen. Een gamma van persoonlijke voorwerpen betekent ook een origineel souvenir van uw bezoek aan het Slagveld van Waterloo. Deze winkels bieden ook voor de kinderen een selectie van figuurtjes, spelen en speelgoed aan waardoor zij de grote momenten van de slag kunnen herbeleven.

 Een bezoekersgids van het Slagveld De bezoekersgids voor het Slagveld bevat de belangrijkste informatie over de geschiedenis van de slag, de opstelling van de legers op 18 juni 1815 en een plan van het Gehucht van de Leeuw zodat de bezoeker een beter inzicht krijgt in het verloop en de inzet van de strijd. Deze gids wordt aangeboden met de formules “Slagveld” en “Gehucht van de Leeuw" en is beschikbaar in 3 talen (Frans, Engels en Nederlands).

 Een “culturele schattenjacht” voor de kinderen Er werd een ludieke vragenlijst opgesteld aan de hand waarvan kinderen tussen 7 en 12 jaar het Slagveld kunnen ontdekken. Aan de ingang wordt een gratis boekje overhandigd aan elk kind. Een mysterieuze zoektocht brengt de kinderen van hier naar daar op zoek naar verborgen tips en op ontdekking naar de geschiedenis van deze plek. Tijdens hun bezoek worden de kinderen begeleid door het muisje Filou.

 De heropening van de drie restaurants Recht tegenover het bezoekerscentrum nodigt de Cambronne, de Belgische taverne in een rustiek kader, u op elk moment van de dag uit om te komen genieten van een lichte maaltijd of een verfrissend drankje. Tijdens de weekends kan u kiezen uit fondue, raclette en steengrill. De Bivouac de l’Empereur roept de sfeer van de Napoleontische tavernes op. Een enorme open haard, kaarsen en muziek van toen zorgen voor het decor en brengen de bezoeker terug naar het tijdperk van de soldaten en de cantinières. Op de grill draaien kreeft, duif en côte à l'os zich voor uw ogen om. 14

Café Wellington roept de sfeer op van een echte Belgische "estaminet". In deze brasserie die is gespecialiseerd in Belgische en Europese bieren kan u kiezen uit meer dan 15 bieren van het vat en 120 bieren op fles.

 Een receptiedienst Aan de voet van de Heuvel met de Leeuw bieden receptieruimtes een verrassend en historisch kader voor seminaries, recepties en avondfeesten.

 Pedagogische workshops voor de kinderen: de Waterloo School Omringd door gepassioneerden in kostuums van Franse soldaten uit het Keizerrijk (eerste matroos van de garde, korporaal-grenadier, trommelaar van een linieregiment, kolonel van de garde…) herbeleven de kinderen de geschiedenis en de inzet van de slag. Na de voorstelling van de uniformen en de wapens van de soldaten ontdekken de kinderen het Slagveld dankzij de Battlefield Tour en de bezoeken aan het Panorama en het Wassenbeeldenmuseum. In de namiddag opent de “soldatenschool” haar deuren en de kinderen leren in de pas lopen, schiettechnieken, alles over de kledij en de regels van het leger. Op het einde van de dag halen de soldaten herinneringen aan de slag op en delen ze mee aan de kinderen.

 Een actief promotie- en communicatiebeleid Voor elk groot evenement wendt Culturespaces volledige mediaplannen aan. De verschillende dragers bereiken op een afdoende manier de verschillende doelgroepen: openbare aanplakking, radio- en tv-uitzending, bericht in de pers en op het internet, artikels in de regionale en nationale pers…

 Oprichting van de internetsite Culturespaces heeft, zoals voor elk museum en monument van het netwerk, een ergonomische en dynamische internetsite ontworpen met de laatste nieuwe multimediainstallaties (video’s, bezoekersgids die u kan downloaden…). 250 000 mensen bezoeken jaarlijks de internetsite van het Slagveld. De nieuwe website van het Slagveld is in oktober 2011 in gebruik genomen.

 Adviesopdracht voor het project van de Grote Memorial van Waterloo

15

Resultaat van de werking van Culturespaces Met 200 000 bezoekers per jaar is het Slagveld één van de meest bezochte sites in België. Sinds 10 september 2009 heeft het Commissariat Général au Tourisme van het Waalse Gewest aan het Slagveld van Waterloo de benaming “Attraction protégée” (beschermde attractie) toegekend en werd het beloond met “4 zonnen”.

16

Slagveld van Waterloo

Groep volwassenen: 7 € Schoolgroepen: 5 €

Heuvel met de Leeuw Route du Lion 315 – B-1410 Waterloo Tel.: 00 32 2 385 19 12 Fax: 00 32 2 385 00 52 www.waterloo1815.be

Heuvel met de Leeuw + Panorama Gewoon tarief: 7 € / Reductietarief: 6 € Jeugdtarief: 5 € Gratis: kinderen onder de 7 jaar. Groep volwassenen: 5,5 € Schoolgroepen: 4,5 €

Uren De site is heel het jaar toegankelijk, 7 dagen op 7: van 1 april tot 30 september: van 9.30 tot 18.30 u / van 1 oktober tot 31 maart: van 10.00 tot 17.00 u

Hoe bereikt u ons? Met de wagen: ring Oost, afslag 25 (Butte du Lion/Leeuwenheuvel). Aan de site is een ruime, vrije bezoekersparking. Vanwege werkzaamheden aan Hameau du Lion (Leeuwenheuvel) geldt er op de Route du Lion voortaan eenrichtingsverkeer (van Lasne in de richting Braine-l’Alleud). Met de bus: lijn 365 (20 minuten van Brussel) Met de trein: de lijn Brussel-Charleroi, station van Braine-l’Alleud.

Tarieven Gehucht met de Leeuw Pass (Heuvel met de Leeuw + Films + Wassenbeeldenmuseum + Panorama) Gewoon tarief: 9 € / Reductietarief: 7 € Jeugdtarief: 6 € Gratis: kinderen onder de 7 jaar.

Fotocredits Cover : C. Recoura / Band bovenaan de pagina : M. Fasol / Page 2 : C. Recoura / Page 10 : C. Recoura, Culturespaces / Page 11 : C. Recoura, Culturespaces / Page 13 : C. Recoura / Page 14 : E. Brouard-Batteur, Culturespaces / Page 15 : Culturespaces, JC Decaux.

Last modification : R.D., 03/01/2013

17