AO02
OVERZICHT VAN ARCHIEVEN EN VERZAMELINGEN VAN HET STADSARCHIEF VAN POPERINGE Tijs Goethals Wouter Moyaert
2010
INHOUD INLEIDING ................................................................................................................................................................ 5 OPENBAARHEID VAN BESTUUR EN BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER.................................... 5 PUBLIEKRECHTERLIJKE ARCHIEFVORMERS ............................................................................................................. 6 Poperinge en deelgemeenten (vóór 1976) ......................................................................................................... 6 Oorkonden en brieven van Poperinge (1312-1779)........................................................................................ 6 Stad Poperinge (1507-1976) ........................................................................................................................... 6 Gemeente Krombeke (1823-1971) ............................................................................................................... 13 Gemeente Proven (1818-1971) en Proven-Krombeke (1971-1976) ............................................................. 13 Gemeente Reningelst (1806-1976) ............................................................................................................... 13 Gemeente Roesbrugge-Haringe (1805-1976) ............................................................................................... 13 Gemeente Watou (1700-1976) ..................................................................................................................... 14 Poperinge (vanaf 1976) ..................................................................................................................................... 14 Heerlijkheden .................................................................................................................................................... 14 Heerlijkheid van het Zwynland (1600-1799) ................................................................................................. 14 Heerlijkheid van de Coppernolle (1639-1797) .............................................................................................. 15 Heerlijkheid van Pontpepers (1657-1709) .................................................................................................... 15 Religieuze instellingen ....................................................................................................................................... 16 Parochieregisters (1590-1796) ...................................................................................................................... 16 Kerkarchief Sint-Bertinus (1622-1914) .......................................................................................................... 16 Kerkarchief Sint-Jan (1600-1914) .................................................................................................................. 16 Kerkarchief Onze-Lieve-Vrouw (1612-1914) ................................................................................................. 16 Sint-Michielsgesticht (1746-1907) ................................................................................................................ 16 Birgittijnen (1645-1839) ................................................................................................................................ 17 Recoletten (1630-1943) ................................................................................................................................ 17 Penitenten (1636-1975) ................................................................................................................................ 17 Benedictinessen (1672-1960)........................................................................................................................ 17 Sint-Magdalenakapel (1588-1789) ................................................................................................................ 17
2
e
e
Gasthuis (1528 – 2 helft 19 eeuw) .............................................................................................................. 18 Burgerlijke godshuizen (1810-1925) ............................................................................................................. 18 Dis/Bureel van Weldadigheid (1600-1925) ................................................................................................... 18 Abdij en proosdij van Sint-Omaars (1521-1795) ........................................................................................... 19 PRIVAATRECHTERLIJKE ARCHIEFVORMERS ........................................................................................................... 20 Bedrijven ........................................................................................................................................................... 20 Drukkerij Sansen (1904-2000) ....................................................................................................................... 20 e
Poigniant Vandebrouk et cie (19 eeuw)....................................................................................................... 20 Families en personen ........................................................................................................................................ 20 e
e
Paul Thomas (19 eeuw – 20 eeuw) ............................................................................................................. 20 e
Familie Sansen (20 eeuw) ............................................................................................................................ 20 Gratien Vervot (1743-1805) .......................................................................................................................... 21 Verenigingen ..................................................................................................................................................... 21 vzw Vrienden van het Poperings Archief ...................................................................................................... 21 Sint-Barbaragilde/Rooysche Barbaristen (1744-1933).................................................................................. 21 Sint-Jorisgilde (1629-1950)............................................................................................................................ 21 Sint-Michielsgilde/de Onversaen (1732-1825) ............................................................................................. 21 Cruusbroeders (1530-1781) .......................................................................................................................... 22 Vinkeniers (1685-1875) ................................................................................................................................. 22 Sint Sebastiaansgilde (1667-1860) ................................................................................................................ 22 Sint-Annagilde/Cranckbestiers (1770-1781) ................................................................................................. 22 Sint-Victorgilde/Langhoirs Victorinen (1770-1952) ...................................................................................... 22 De Klimmende Hommelranke (1919-1925) .................................................................................................. 22 COLLECTIES ............................................................................................................................................................ 23 e
e
Fototheek (vanaf 2 helft 19 eeuw) ................................................................................................................. 23 Kranten (vanaf 1904)......................................................................................................................................... 23 Verkiezingspamfletten (vanaf 1911) ................................................................................................................. 23 Kiezerslijsten (vanaf 1836) ................................................................................................................................ 23 Affiches (vanaf 1871) ........................................................................................................................................ 24
3
Handbibliotheek ................................................................................................................................................ 24
4
INLEIDING
Dit archievenoverzicht toont de brede waaier aan historische documenten die in het depot van het Stadsarchief van Poperinge bewaard worden. Het is een systematische opsomming van de archiefbestanden en verzamelingen, die door de stedelijke archiefdienst beheerd worden en vormt dan ook de basis voor elke historische opzoeking omtrent Poperinge. Om het onderzoek in de verschillende archieven te stimuleren en te vereenvoudigen werden verschillende inventarissen en nadere toegangen opgemaakt. Deze zijn in de leeszaal van het stadsarchief aanwezig, u kunt ze ook steeds bij de leeszaalverantwoordelijke opvragen. De verwijzing hiernaar vindt u steeds bij de beschrijving van de archiefblokken en afzonderlijke archiefbestanddelen. Het overzicht is als volgt ingedeeld: archieven van publiekrechterlijke archiefvormers, archieven van privaatrechterlijke archiefvormers en ten slotte de collecties. Archieven zijn documenten bewaard door een persoon, een groep personen of een instelling die deze ontvangen of opgemaakt heeft bij de uitoefening van zijn of haar taken/activiteiten. Een archiefvormer is een persoon, een groep personen of een instelling die archievenstukken ontvangt, opmaakt, verzamelt en/of bewaart, vóór hun overbrenging naar een archiefbewaarplaats. Bij de archieven van publiekrechterlijke archiefvormers vinden we naast de oude administratieve stukken van de stad Poperinge ook de bescheiden van de deelgemeentes van vóór de fusie en de hedendaagse documenten. Ook de archieven van een aantal heerlijkheden en religieuze instellingen vindt u hieronder terug. De archieven van privaatrechterlijke archiefvormers bestaan uit historische stukken van bedrijven, verenigingen, personen en families die aan het Stadsarchief geschonken werden. De collecties zijn het geheel van documenten (en documentatie) die in de loop der jaren door het Stadsarchief en de vzw Vrienden van het Poperings Archief bijeen gebracht werden. Deze verzameling bevat onder meer een kranten- en fotocollectie.
OPENBAARHEID VAN BESTUUR EN BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER
Bescheiden opgemaakt door de stedelijke administratie zijn openbaar of kunnen in principe door personen, die daartoe gerechtigd zijn, worden ingezien. De niet-openbaarheid voor derden wordt op een termijn van 100 jaar bepaald voor dossiers die de persoonlijke levenssfeer raken en wordt toegepast op de uitzonderingen bepaald door het decreet openbaarheid van bestuur van 26 maart 2004. Bij bestuurlijke documenten die nog onvolledig of onvoldoende ontsloten zijn, kan een aanvraag tot raadpleging afgewezen worden. Voor bescheiden jonger dan de gestelde termijnen kan het college van burgemeester en schepenen, desgevallend samen met andere bevoegde instanties, uitzonderingen toestaan, mits de raadpleger een belang doet blijken in de zin van de wet betreffende de openbaarheid van bestuur en/of verklaart de wet tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens te respecteren. De aanvraag gebeurt schriftelijk via het Stadsarchief of het college van burgemeester en schepenen.
5
PUBLIEKRECHTERLIJKE ARCHIEFVORMERS
POPERINGE EN DEELGEMEENTEN (VOOR 1976) De archieven van de stad Poperinge werden in 2006 vanuit het toenmalige archief in de Guido Gezellestraat naar het nieuwe gebouw in de Veurnestraat overgebracht. Binnen zijn ordening van de archiefstukken vormde stadsarchivaris Oscar Fiers in de jaren 1920 zowel series (bescheiden die formeel gelijksoortig zijn) als rubrieken (bescheiden die eenzelfde onderwerp betreffen), die hij intern chronologisch rangschikte. Door het vormen van rubrieken werd een aantal stukken uit de oorspronkelijke context gehaald. Van het oude archief maakte Oscar Fiers zowel een inventaris als een nadere toegang op. In de loop van 2008 verhuisden ook de archieven van de deelgemeentes naar het depot in de Letterbeek. De archieven van Watou en Roesbrugge-Haringe werden uit het oude gemeentehuis van Watou gehaald. Ook de stukken van Reningelst bevonden zich nog in de gemeente zelf, terwijl deze van Proven en Krombeke in het oude postgebouw op de Grote Markt van Poperinge bewaard werden. De archieven van alle deelgemeentes zijn op basis van de NDC-code geordend. Deze ordeningsmethode beantwoordt niet langer aan de hedendaagse normen en ook de beschrijving van de archiefstukken zelf is soms vrij vaag. Toch werd beslist de manier van klasseren te behouden; de beschrijving van de stukken zal in de toekomst meer in detail uitgewerkt worden.
OORKONDEN EN BRIEVEN VAN POPERINGE (1312-1779) In 1963 werden door toedoen van rijksarchivaris C. Wyffels 84 oorkonden en brieven, gaande van 1312 tot 1779, aan het archief terugbezorgd. Deze stukken waren sinds de Eerste Wereldoorlog spoorloos verdwenen. Ze werden chronologisch geordend. Nadere toegang: INV05
STAD POPERINGE (1507-1976) In 1928 werd Oscar Fiers als stadsarchivaris van Poperinge aangesteld. Zijn opdracht was: het klasseren van de e e oude archieven van de stad. Deze beginnen vanaf de 2 helft van de 16 eeuw. De reden waarom van de voorafgaande periode geen stukken bewaard zijn, is het groot aantal rampen dat de stad geteisterd heeft. Door een enorme brand in 1563 ging een groot gedeelte van Poperinge en dus ook van de stedelijke archieven in vlammen op. Vanaf dat jaar zijn de belangrijkste administratieve stukken bewaard gebleven. Inventaris: GA01 Nadere toegang: F1-F53
FINANCIËN, BELASTINGEN EN VERKOPINGEN Stadsrekeningen (1577-1910) Vaak zijn naast de rekeningen ook de bewijsstukken bewaard gebleven. Deze bewijsstukken worden meestal binnen dezelfde bundel in aparte (bruine) verpakkingen bewaard. Vanaf 1830 werd ook de begroting bij de rekening bewaard. Nadere toegang: CS15
6
Handboeken van de trésoriers van de stad (1674 – 1789) Drie handboeken uit 1674-1676, 1725-1727 en 1783-1789. De trésorier was de schatbewaarder van de stad. Ommestellingen (1588-1799) Stukken betreffende belastingen op bedrijf, eigendom, handelsverkeer en rijkdom. Ze bevatten namenlijsten per straat en het te betalen bedrag aan belastingen. Tienden (1675-1795) Stukken waarin jaarlijks de ontvangsten van tienden genoteerd werden. Een tiende is een vorm van winstbelasting, waarbij men een deel van de opbrengst dient te betalen (contant of in nature). Een voorbeeld van een dergelijke belasting is het wijngeld (belasting op wijn). Kohieren van vage landen (1655-1792) Registers betreffende de inkomsten uit belastingen op onbewerkte gronden. Kohieren van taxatie van bossen (1670-1799) Registers betreffende de inkomsten uit belastingen op bossen. Kohier van taxatie van vlogen (1679-1793) Register betreffende de inkomsten uit belastingen op moerasbos en kaphout. Registers van moulage (1695-1760) Registers betreffende de inkomsten uit belastingen op de hoeveelheid gemalen graan in een molen. e
e
Granen en molens (2 helft 18 eeuw) Overzichtslijsten van gemalen granen in de verschillende molens van Poperinge. Op basis van deze lijsten werd de moulage berekend. Octrooien en accijnzen (1693-1850) Reglementen, overzichtslijsten, briefwisseling en andere stukken betreffende accijnzen (belastingen op de verkoop van bepaalde goederen) en octrooien (patentrecht voor het maken van bepaalde goederen). Gemene passeringen (1648-1796) Registers met akten van openbare verkopingen, wellicht uitgevoerd onder toezicht van de schepenbank van Poperinge (door de “notaris public”). Nadere toegang: GF03 Halmen (1556-1793) Verkoopsregisters van onroerende goederen, chronologisch gerangschikt per halmdag (vaste verkoopsdagen). Deze stukken bevatten informatie over onder meer de koper, verkoper, ligging, prijzen,… Nadere toegangen: CS34 en CS35
7
Renten (1540-1796) Registers waarin de renten van leningen en pandingen (het leggen van gerechtelijk beslag op een goed van iemand met het oog op verkoop van deze goederen). Nadere toegangen: CS16 en CS18 Register van wettelijke verpachtingen (1685-1792)
WET- EN REGELGEVING Registers van wetten en subalterne wetten (1609-1791) De jaarlijkse vernieuwing van de wetgeving, de lijst van de prominenten en de aanstelling van hogere en lagere stedelijke ambtenaren werden in deze registers opgetekend. Placcaertboeken (1500-1786) Plakkaten zijn beschikkingen van de hogere overheid met inhoud van wetgevende aard. Ze handelen niet specifiek over Poperinge. Ordonnantieboeken (1664-1847) Dit zijn registers met (vorstelijke) verordeningen. Ordonnantieboek van de vierde panne (1730-1762) Registers met verordeningen omtrent de Vierde Panne. Bij stadsbranden in 1734, 1740 en 1751 werd een groot gedeelte van Poperinge in de as gelegd. De stedelijke overheid probeerde hiervoor beschermende maatregelen te treffen. Het werd voortaan in bepaalde gevallen verboden een gebouw op te trekken met een strodak. Om de bevolking hierbij te helpen en te stimuleren werd de toelage van de 'vierde panne' goedgekeurd. Eén vierde van de kosten van de dakbedekking met dakpannen werd door de stad voor eigen rekening genomen. Bestuurlijke documenten (1518 – 1913) Dit archiefblok bevat onder meer brieven, verkoopsakten, plakkaten, staten van belastingen en andere stukken betreffende bestuurlijke en militaire aangelegenheden. Nadere toegang: GF03 Registers van resoluties (1531-1813) Registers van door een overheid opgelegde maatregelen. Het zijn de voorlopers van de notulen van het schepencollege en de gemeenteraad. Notulen schepencollege (1814-1976) Nadere toegang: WF01 Notulen gemeenteraad (1817-1976) Nadere toegang: WF02 Aanwezigheidsregisters van de gemeenteraad (1821-1906)
8
BRIEFWISSELING Brieven van de bisschop van Ieper (1559-1801) Registers van briefwisseling (1800-1925) De korte inhoud van de briefwisseling werd in deze registers genoteerd. Ingekomen brieven (1818-1926)
STADSWAPEN, OPENBARE DIENSTEN EN ONDERWIJS e
Wapen van Poperinge (1676 – midden 20 eeuw) Rentebrief en briefwisseling, documentatie en afschriften van oorkondes betreffende het stadswapen van Poperinge . Brandweer (1825-1934) Briefwisseling en reglementen betreffende de stedelijke brandweerdienst. Politie en rijkswacht (1806-1923) Briefwisseling, politiereglementen en andere stukken betreffende de lokale politie- en rijkswachtdienst (gendarmerie). e
e
Post (eind 19 eeuw – begin 20 eeuw) Bouwdossier inzake het oude postgebouw op de markt van Poperinge en ander stukken betreffende de postdienst. Stadsschaal/Hopinstituut (1573-1976) In de Stadsschaal of hoppewaag gebeurde de officiële keuring en weging van de hop uit het Poperingse ommeland. Dit archiefblok bevat onder meer de weegboeken, klachtendossiers van boeren, het bouwdossier van de overzichtslijsten van personen actief in de productie en verwerking van hop, hopreglementen en andere stukken betreffende het stedelijk Hopinstituut. Een groot gedeelte van deze stukken werd in 2009 vanuit het Hopmuseum naar het Stadsarchief overgebracht. Nadere toegangen: INV01 en F25 Stedelijk onderwijs (1846-1914) Briefwisseling, leerlingenlijsten, uittreksels uit de verslagen van de Gemeenteraad en het Schepencollege en andere stukken betreffende het stedelijk lager- en middelbaar onderwijs in Poperinge en de tekenschool van de stad. Daarnaast bevinden zich ook een aantal bouwdossiers van de schoolgebouwen in dit archiefblok.
9
PROCESSEN Processtukken (1528 – 1799) Tijdens het Ancien Régime had de stedelijke overheid (de schepenbank) ook rechterlijke macht. Naast de eigenlijke processtukken bewaart het Stadsarchief ook onder meer de registers van vonnissen, arresten, procedures en boeten. Nadere toegangen: GF02, CS08, CS11, CS12, CS13, CS15, CS26 en CS28 Bijgeloof en toverij (1597-1727) Processtukken van rechtszaken betreffende hekserij, toverij en bijgeloof. Deze rubriek bevat bijvoorbeeld bij veroordelingen ook de rekening van de beul.
TOPOGRAFIE EN HUIZENONDERZOEK Land- en bedrijfsboeken (1645-1808) Registers die als de voorloper van het kadaster beschouwd kunnen worden. De grondeigenaars, de overdracht van eigendommen, huurders en een beschrijving van het grondgebruik worden er in weergegeven. e
Kadastrale legger en kadastrale kaarten (19 eeuw) De kadastrale legger bevat een omschrijving van de percelen per kadastrale gemeente of kadastrale afdeling van een gemeente. Het is een register waarbij de percelen gegroepeerd zijn onder de naam, voornaam, eventueel zakelijk recht, adres, enz. van een eigenaar of een groep personen die gezamenlijk een eigendomsrecht er op uitoefenen. Via de kadastrale legger kan je nagaan wie de eigenaar was van een kadasternummer op de desbetreffende kaart. Straat- en beekschouwingen (1600-1796) Stukken waarin jaarlijks de staat van de straten en beken genoteerd werd. Dit zijn interessante bronnen voor het onderzoek naar toponiemen. Terriers (1687 – 1801) Plannen en registers met de beschrijving van percelen. De terrier van 1687 is enkel aanwezig voor de hoek van de Doornstraat en de Veurnestraat. Voor de overige plaatsen in de stad kunnen de land- en bedrijfsboeken geraadpleegd worden, aangezien er geen plannen beschikbaar zijn. Landmaten (1600-1800) Verslagen opgesteld bij het opmeten van gronden door beëdigde landmeters en overzichtstabellen van de verschillende landeigenaars en -gebruikers in Poperinge. Wegen (1681-1912) Dossiers inzake het aanleggen en onderhouden van wegen. De dossiers bevatten onder meer briefwisseling met de provinciale diensten, plannen en bestekken.
10
Spoorwegen en buurtspoorwegen (1865-1902) Briefwisseling met de hogere overheden betreffende het uitbaten van (buurt)spoorwegen en plannen voor de aanleg van regionale spoorlijnen. Waterlopen (1598-1911) Octrooien, afschriften van octrooien en andere stukken betreffende de waterlopen in Poperinge.
HANDEL, NIJVERHEID EN LANDBOUW Land- en bedrijfsboeken (1645-1808) Registers die als de voorloper van het kadaster beschouwd kunnen worden. De grondeigenaars, de overdracht van eigendommen, huurders en een beschrijving van het grondgebruik worden er in weergegeven. Octrooien en accijnzen (1693-1850) Reglementen, overzichtslijsten, briefwisseling en andere stukken betreffende accijnzen (belastingen op de verkoop van bepaalde goederen) en octrooien (patentrecht voor het maken van bepaalde goederen). Patenten (1838-1871) Chronologische overzichtsregisters van personen aan wie patenten verleend werden. Tol (1723-1839) Akten, reglementen en briefwisseling betreffende het verpachten van tolrechten geheven op onder meer vee en voeding. Ambachten en nijverheid (1632-1913) Rekeningen, processtukken, briefwisseling, uittreksels uit de verslagen van het Schepencollege en andere stukken betreffende de ambachten en nijverheid (waaronder de lakennijverheid) in Poperinge. Intern werden deze stukken per beroepscategorie gerangschikt. Markten Certificaten afgeleverd aan personen die vlas en garen naar de markt in Poperinge brachten, staten van prijzen en hoeveelheden van op de markt verkochte producten en andere stukken betreffende de verschillende markten in Poperinge. Veeziekten (1719-1799) Algemene landbouwtellingen, overzichtlijsten van ziektegevallen bij het hoornvee en briefwisseling tussen de stad Poperinge en de hogere overheden betreffende de onkostenvergoeding voor de preventie van veezieken. Hop Zie blz. 9 Stadsschaal/Hopinstituut Registers van moulage (1695-1760) Registers betreffende de inkomsten uit belastingen op de hoeveelheid gemalen graan in een molen.
11
e
e
Granen en molens (2 helft 18 eeuw) Overzichtslijsten van gemalen granen in de verschillende molens van Poperinge. Op basis van deze lijsten werd de moulage berekend.
GENEALOGIE EN MILITIE Parochieregisters Poperinge (1590-1796) Zie blz. 16 Religieuze instellingen Uittreksels uit de parochieregisters van andere gemeenten (1750-1806) Deze uittreksels werden door de stad Poperinge opgevraagd voor het aanvullen van de registers van de burgerlijke stand met betrekking tot personen die niet in Poperinge zelf geboren waren. Deze stukken zijn alfabetisch gerangschikt per gemeente. Registers van de burgerlijke stand Poperinge (1796-1910) De jaarlijkse registers van de burgerlijke stand van Poperinge (en de bijhorende klappers) zijn raadpleegbaar in de leeszaal. Het aanvangsjaar is het jaar V van de Republikeinse Kalender (1796). De registers worden 5-jaarlijks aangevuld (conform de wetgeving met betrekking tot de bescherming van de persoonlijke levenssfeer). Nadere toegang: AO01 Bevolkingsregisters Poperinge (1815-1910) De bevolkingsboeken of bevolkingsregisters van de stad (en de bijhorende klappers) zijn raadpleegbaar in de leeszaal. De volgende jaren/periodes zijn aanwezig: 1815, 1826, 1846-1856, 1856-1866, 1866-1880, 1881-1890, 1891-1900, 1901-1910. Om praktische redenen worden deze registers slechts 10-jaarlijks aangevuld (conform de wetgeving met betrekking tot de bescherming van de persoonlijke levenssfeer). Nadere toegang: AO01 Registers van ceurbroeders (1568-1793) Deze registers lijsten de inwoners van de stad die burgerrechten en -plichten hadden op. Inhoudelijk kan je ze vergelijken met de poortersboeken. Register van issuwen en renonciatiën (1714-1791) Registers waarin de rechten die men moest betalen om poorter te mogen worden (issuwen), werden genoteerd. Ook zij die niet langer poorter wensten te zijn staan in dit register opgetekend (renonciatiën). Wezenregisters en deelloten (1507-1795) Wanneer tijdens het Ancien Régime in een sterfhuis een of meerdere minderjarige kinderen (jonger dan 24 jaar) aanwezig waren, werd een staat van goed opgemaakt van de baten en van de lasten van het sterfhuis. In Poperinge werd deze informatie in de wezenregisters opgetekend. Deze registers zijn dan ook een interessante bron om de sociaal-economische positie van personen te bepalen. Ook andere stukken betreffende de wezen kunnen in deze reeks teruggevonden worden. Nadere toegang: GF01
12
e
e
Kerkhoven, lijkschouwingen en sterfhuizen (1784 – 1 helft 20 eeuw) Verslagen van lijkschouwingen, plattegronden en overzichtstabellen van de begraafplaats op het Rekhof en andere stukken betreffende kerkhoven en sterfhuizen in Poperinge. Militieregisters (1780-1920) Deze bronnen werden gebruikt om dienstplichtige militairen te registreren. Ze bevatten basisinformatie over de geboorte, woonplaats, ouders,… maar ook enkele uiterlijke kenmerken van de persoon in kwestie werden erin genoteerd.
GEMEENTE KROMBEKE (1823-1971) De archieven van de gemeente Krombeke eindigen in 1971, het jaar waarin Krombeke en Proven fusioneerden. Daarom zijn de gemeentelijke archieven van Krombeke voor de periode 1971-1976 te vinden binnen het archiefblok van Proven. Interessante reeksen: registers van aankomst en vertrek (1901-1969), notulen schepencollege (1946-1971), notulen gemeenteraad (1921-1970), jaarrekeningen en begrotingen (1911-1970) en registers van briefwisseling (1823-1949). Inventaris: GA05 Nadere toegang genealogische bronnen: AO01
GEMEENTE PROVEN (1818-1971) EN PROVEN-KROMBEKE (1971-1976) Interessante reeksen: registers van verblijfsveranderingen (1822-1976), notulen schepencollege (1932-1976), jaarrekeningen (1950-1975) en bouwvergunningen (1831-1976). Inventaris: GA06 Nadere toegang genealogische bronnen: AO01
GEMEENTE RENINGELST (1806-1976) Interessante reeksen: registers van aankomst en vertrek (1902-1976), notulen schepencollege (1940-1944), notulen gemeenteraad (1842-1940), registers van briefwisseling (1838-1976), militieregisters (1831-1910) en register van processen-verbaal van de veldwachter (1846-1937). Inventaris: GA03 Nadere toegang genealogische bronnen: AO01
GEMEENTE ROESBRUGGE-HARINGE (1805-1976) Interessante reeksen: notulen gemeenteraad (1902-1956), jaarrekeningen (1805-1976), begrotingen (18051976) en militieregisters (1819-1938). Inventaris: GA04 Nadere toegang genealogische bronnen: AO01
13
GEMEENTE WATOU (1700-1976) Interessante reeksen: notulen schepencollege (1836-1967), notulen gemeenteraad (1819-1971), jaarrekeningen (1807-1975), begrotingen (1937-1962), registers van briefwisseling (1811-1963), militieregisters (1800-1910) en register van huisdieren (1885-1923). e
Van het 18 -eeuwse archief van Watou bleven onder meer straatschouwingen, rekeningen en bewijsstukken bewaard. Inventaris: GA02 Nadere toegang genealogische bronnen: AO01
POPERINGE (VANAF 1976) Het modern en dynamisch archief van de stad Poperinge wordt eveneens door het Stadsarchief bewaard en beheerd. Een gedeelte van het moderne archief werd in 2008 vanuit Watou opnieuw naar Poperinge overgebracht, dit met het oog op ordening en gedetailleerde inventarisatie. Belangrijke reeksen binnen dit archiefblok zijn onder meer de notulen, bouwvergunningen, rekeningen en begrotingen. Plaatsingslijst: PL01
HEERLIJKHEDEN
14 HEERLIJKHEID VAN HET ZWYNLAND (1600-1799) De Heerlijkheid van het Zwynland is een gebied rond Poperinge dat in de 17e eeuw door de Abt van de SintBertinusabdij van Sint-Omaars, wereldlijk heer van Poperinge, was aangekocht. Inventaris: GA01 Nadere toegang: F54 Processen (1600-1792) Deze processtukken zijn die stukken waarbij de heren van het Zwynland hun rechterlijke macht over hun rechtsgebied uitoefenden. Naast de eigenlijke processtukken bevinden zich ook de registers van procedures en de boeteregisters binnen dit archiefblok. Straatschouwingen (1600-1795) Verkoopakten (1600-1795) Aktes van de verkoop van zowel roerende als onroerende goederen. Halmen en renten (1612-1796) Halmen zijn verkoopsregisters van onroerende goederen, chronologisch gerangschikt per halmdag (vaste verkoopsdagen). Deze stukken bevatten informatie over onder meer de koper, verkoper, ligging, prijzen,…
Renten zijn registers waarin de renten op van leningen en pandingen (het leggen van gerechtelijk beslag op een goed van iemand met het oog op verkoop van deze goederen). Rekeningen (1625-1793) Bestuurlijke briefwisseling (1650-1799) Ingekomen en uitgegane brieven van het bestuur van de heerlijkheid. Ommestellingen (1656-1799) Stukken betreffende belastingen op bedrijf, eigendom, handelsverkeer en rijkdom. Registers van moulage (1690-1750) Registers betreffende de inkomsten uit belastingen op de hoeveelheid gemalen graan in een molen. Resolutieboeken (1702-1795) Registers van door een overheid opgelegde maatregelen en beslissingen.
HEERLIJKHEID VAN DE COPPERNOLLE (1639-1797) Heerlijkheid net buiten Poperinge, grenzend aan Westvleteren en Woesten. Processtukken (1636-1724) Rekeningen (1683) Stukken betreffende pointingen (1789-1799) Pointingen zijn een vorm van belastingen. Register van financiële ontvangsten (1795-1797)
HEERLIJKHEID VAN PONTPEPERS (1657-1709) Heerlijkheid net buiten het stadscentrum van Poperinge. Processtukken (1657-1709) Straatschouwingen (1703-1706)
15
RELIGIEUZE INSTELLINGEN Inventaris: GA01
PAROCHIEREGISTERS (1590-1796) De parochieregisters (en de bijhorende klappers) zijn raadpleegbaar in de leeszaal. De registers van Poperinge en Watou zijn in fotokopie ter beschikking (de originele registers bevinden zich in het depot), voor Krombeke, Proven, Reningelst en Roesbrugge-Haringe zijn de parochieregisters enkel op microfiche raadpleegbaar. Nadere toegang: AO01
KERKARCHIEF SINT-BERTINUS (1622-1914) Interessante reeksen: kerkrekeningen (1650-1797), terrier (register met de beschrijving van percelen) van de e e landen van de dis (1622), inventarissen van de goederen van broederschappen (17 eeuw - 18 eeuw), ledenlijsten van de kerkfabriek (1864-1906) en stukken betreffende de klokken, altaren, herstellingswerken en e e e vieringen (18 eeuw - 1 helft 20 eeuw). Nadere toegangen: F31 en F49
KERKARCHIEF SINT-JAN (1600-1914) e
Interessante reeksen: kerkrekeningen (18 eeuw), processtukken betreffende de Sint-Janskerk (1600-1699) en e e e briefwisseling (19 eeuw - 1 helft 20 eeuw). Nadere toegangen: F32 en F50
KERKARCHIEF ONZE-LIEVE-VROUW (1612-1914) Interessante reeksen: kerkrekeningen ( 1612-1914), terriers (register met de beschrijving van percelen) van de landen van de kerk (1808-1828), notulen van de kerkraad (1803-1859) en ledenregisters, inventarissen en rekeningen van diverse confrérieën (1620-1834). Nadere toegangen: F32 en F50
SINT-MICHIELSGESTICHT (1746-1907) Wezen- en bejaardentehuis. e
e
Interessante reeksen: registers van octrooien (18 eeuw), erfbrieven (1746-1756), schenkingsaktes (18 eeuw), e leefregels (18 eeuw) en renten (1753-1777). Het archief bevat ook het dagboek van Ghislaine de Messer (1738-1749). Ze was één van de grondlegsters van het Sint-Michielsgesticht van Poperinge. Nadere toegangen: F25 en F53
16
BIRGITTIJNEN (1645-1839) Kloosterorde van de paters Birgittijnen, gesticht door Birgitta van Zweden. Interessante reeksen: renten (1692-1713), processtukken (1645-1677) en bouwplannen van het kloostergebouw (1673-1839) . Nadere toegangen: F25 en F53
RECOLETTEN (1630-1943) Kloosterorde van de Minderboeders Franciscanen. Interessante reeksen: staten van goed (1631-1680), afschriften van plannen (1941-1943), rekeningen (1630e 1791), briefwisseling (1777-1791) en leefregels (18 eeuw) Nadere toegangen: F25 en F53
PENITENTEN (1636-1975) Kloosterorde van de Zusters Franciscanessen. Interessante reeksen: staten van goed (1636-1680), processtukken (1705-1760), stukken betreffende door het klooster betaalde belastingen (1675-1725) en een fotoalbum met een historisch overzicht van het klooster (1975).
17
Nadere toegangen: F25 en F53
BENEDICTINESSEN (1672-1960) Het klooster van de Zusters der Benedictijnen van Poperinge werd in 1640 gesticht. De eerste zuster kwam van het klooster van Faucquembergues (Frankrijk). e
Interessante reeksen: ordonnanties betreffende het klooster (1672-1680), processtukken (17 eeuw), briefwisseling (1752-1960), stukken betreffende de confiscaties door de Franse republiek (1796) en e documentatie betreffende de geschiedenis van het klooster (20 eeuw). Nadere toegangen: F25 en F53
SINT-MAGDALENAKAPEL (1588-1789) De Sint-Magdelenakapel was een leprozerie of leprozenhuis waar lepralijders geïsoleerd werden gehouden van de rest van de bevolking, om te voorkomen dat deze ook besmet zouden worden. Interessante reeksen: pachtbrieven en andere stukken betreffende de eigendommen van de SintMagdalenakapel (1656-1789), renten (1662-1686) en rekeningen (1588-1674). Nadere toegangen: F25 en F53
GASTHUIS (1528 – 2 E HELFT 19 E EEUW) Toenmalig hospitaal in het centrum van de stad. Interessante reeksen: rekeningen (1589-1803), register van het Gasthuis (1754), boedelbeschrijvingen e e (18 eeuw - 19 eeuw), leefregel (1528), stukken betreffende de verpleging van soldaten (1747) en e briefwisseling (19 eeuw). Nadere toegangen: F25 en F53
BURGERLIJKE GODSHUIZEN (1810-1925) De Burgerlijke Godshuizen werden belast met alle vormen van institutionele zorgenverlening: vondelingen- en weeshuizen, bejaardentehuizen, krankzinnigengestichten, hospitalen en kraaminrichtingen. De Godshuizen waren een voorloper van het huidige OCMW. Van deze instelling zijn slechts twee archiefreeksen op het Stadsarchief bewaard. Rekeningen (1810-1924) Mandaten (1855-1925) Mandaten zijn bevelschriften aan een ambtenaar om een geldsom te innen of te betalen.
DIS/BUREEL VAN WELDADIGHEID (1600-1925) Het Bureel van Weldadigheid had als doel de armoede te lenigen door het verstrekken van hulp aan behoeftige personen. Ook deze instelling was een voorloper van het huidige OCMW. Rekeningen (1600-1925) Notulen van de administratie van de dis/bureel van weldadigheid (1799-1925) e
e
Stukken betreffende de weefschool (1 helft 19 eeuw) De weefschool van Poperinge stond onder de voogdij van de dis. De rekeningen en inventarissen van geproduceerde weefstukken van deze school zijn gedeeltelijk bewaard gebleven. Registers van verleende hulpmiddelen – en hulpgeld (1825-1862) Registers van briefwisseling (1831-1911) Mandaten (1850-1925) Mandaten zijn bevelschriften aan een ambtenaar om een geldsom te innen of te betalen. e
Register van aanvragen tot onderstand (19 eeuw)
18
ABDIJ EN PROOSDIJ VAN SINT-OMAARS (1521-1795) e
In de 7 eeuw schonk Walbert, graaf van Arques, het domein Poperinge aan Sint-Bertinus, abt van de latere Sint-Bertinusabdij van Saint-Omer (Frankrijk). Poperinge bleef eeuwenlang een proosdij die aan deze abdij verbonden was. Terriers (1521-1732) Plannen en registers met de beschrijving van percelen. Processtukken (1640-1778) Tienden (1661-1795) Stukken waarin jaarlijks de ontvangsten van tienden genoteerd werden. Een tiende is een vorm van winstbelasting, waarbij men een deel van de opbrengst dient te betalen (contant of in nature). Stukken betreffende Pointingen (1752) Pointingen zijn een vorm van belastingen. Nadere toegang: F29
19
PRIVAATRECHTERLIJKE ARCHIEFVORMERS
BEDRIJVEN DRUKKERIJ SANSEN (1904-2000) In september 2004 en januari 2009 werd het privaatrechtelijk archief van de Drukkerij Sansen aan de stad Poperinge geschonken. Naast de volledige krantencollectie van De Poperinghenaar en Het Wekelijks Nieuws werden bij deze schenking ook de foto’s, fotonegatieven, bedrijfsarchieven en documentatie naar het Stadsarchief van Poperinge overgebracht. Het door de Vlaamse overheid gesubsidieerde project 100 jaar Het Wekelijks Nieuws: 100 jaar streek- en politieke geschiedenis van Zuid- en Midden-West-Vlaanderen, zorgde er vanaf juli 2005 voor dat het archief van de drukkerij voor het publiek ontsloten werd. Vanaf augustus 2007 werd een gedeelte van de projectsubsidie aangewend om de weekbladen uit deze collectie te digitaliseren en online voor het publiek raadpleegbaar te stellen. De gedigitaliseerde kranten zijn online raadpleegbaar via www.historischekranten.be. Inventaris: INV02
POIGNIANT VANDEBROUK ET CIE (19 E EEUW) In 2008 schonk notaris Stéphane Blondé uit Hazebrouck (Frankrijk) brievenregisters en jaarrekeningen van de hophandel « Poigniant Vandebrouk et Cie, Commerce et Culture d'Houblon à Poperinghe et Hazebrouck ». Inventaris INV04
FAMILIES EN PERSONEN PAUL THOMAS (19 E EEUW – 20 E EEUW) In 2004 werden archieven van Paul Thomas, toenmalig onderwijzer in Reningelst, aan het Stadsarchief geschonken. Binnen dit fonds bevinden zich onder meer bewijsstukken bij de rekeningen van het Armengesticht van Reningelst (1854-1887), een landschapsschilderij van Beun, prentbriefkaarten en publicaties betreffende Poperinge en de hoppeteelt. De schenking werd gedaan door zijn dochter Brigitte.
FAMILIE SANSEN (20 E EEUW) Achille Sansen was de oprichter van Drukkerij Sansen. Aan de stad werd een gedeelte van zijn persoonlijk archief geschonken. Het bevat onder meer: zijn dagboeken uit de Eerste Wereldoorlog, rantsoenkaarten, verblijfsvergunningen, briefwisseling en publicaties. Albert Sansen, oud-burgemeester van Poperinge en toenmalig eigenaar van Drukkerij Sansen, is de kleinzoon van Achille. Een aantal van zijn persoonlijke archiefstukken werd in 2009 aan de stad geschonken. Het gaat onder meer om briefwisseling en door hem aangelegde documentatiemappen.
20
GRATIEN VERVOT (1743-1805) Gratien Vervot, een man uit Steenvoorde, stelde destijds een boek samen met daarin zijn kennis over verschillende onderwerpen: wiskunde, maten en gewichten, (volks)geneeskunde, wondermiddeltjes,… Daarnaast noteerde hij er ook de stamboom van de familie Vervot. Zijn dagboek beschrijft de sociale en e e politieke gebeurtenissen van het einde van de 18 en het begin van de 19 eeuw. Daarbij richtte hij zich specifiek op Frans-Vlaanderen en de zuidelijke Westhoek (een aantal van zijn kinderen week immers naar Poperinge uit).
VERENIGINGEN VZW VRIENDEN VAN HET POPERINGS ARCHIEF In het depot van het Stadsarchief wordt de collectie van de vzw Vrienden van het Poperings Archief bewaard. Deze vereniging, opgericht in 1983, tracht de bezoekers van het archief in hun zoektocht te helpen. De vzw zelf beheert een eigen archiefblok, dat onder meer bestaat uit het Fonds Carzeele Journaal, een uitgebreide handbibliotheek en rouwbrieven. De rouwbrieven worden jaarlijks aangevuld en zijn vrij in de leeszaal van het archief te raadplegen. De Vrienden van het Poperings Archief publiceren twee maal per jaar SAPpig, een tijdschrift waarin een aantal aspecten van het Stadsarchief en een aantal bronnen besproken wordt. Daarnaast verschijnen ook regelmatig boeken in de reeks Croonestucken. Het gaat hierbij onder meer over nadere toegangen op de archieven van Poperinge of praktische publicaties die het archiefbezoek vereenvoudigen.
SINT-BARBARAGILDE/ROOYSCHE BARBARISTEN (1744-1933) De rederijkerskamer van Sint-Barbara werd opgericht eind 16e eeuw. Na de Franse periode veranderde de naam in Toneelmaatschappij de Rooysche Barbaristen. Interessante reeksen: ledenlijsten (1880-1908), toneelaffiches (1871-1933), briefwisseling met diverse overheden betreffende subsidiëring (1744-1910), kwitanties bij de vergoeding voor het deelnemen aan processies (1770-1781) en draaiboeken van toneelstukken. Nadere toegang: INV03
SINT-JORISGILDE (1629-1950) De gilde van de voetboogschutters. Interessante reeksen: briefwisseling (1890-1960) , octrooien (1827-1950), fotoalbum (1894), processtukken betreffende diverse geschillen (1629-1728), ledenlijsten (1e helft 20e eeuw), stukken betreffende schietingen (1e helft 19e eeuw – 1e helft 20e eeuw) en jubilea (1e helft 20e eeuw).
SINT-MICHIELSGILDE/DE ONVERSAEN (1732-1825) De rederijkerskamer van Sint-Michiel ofwel De Onversaen. Interessante reeksen: briefwisseling met het stadsbestuur inhoudende mededelingen over wijzigingen in het bestuur en heroprichting van de Kamer (1819-1825), verslagboeken van vergaderingen (1732-1777), kwitanties bij en briefwisseling betreffende de vergoeding voor het deelnemen aan processies (1770-1820),
21
processtukken betreffende diverse geschillen (1769-1780), stukken betreffende wijziging van het statuut naar Gewapende Gilde (1772-1790). Bevat ook het nieuw octrooi verleend door de rederijkerskamer Alpha en Omega uit Ieper (1732) en een ledenlijst (1773).
CRUUSBROEDERS (1530-1781) Deze rederijkerskamer werd opgericht in 1530. Ze gingen met muziek en al licht dragend rond een kruis gedragen door een priester. Daarom ook de Licht Gheladen genoemd. Interessante reeks: kwitanties bij de vergoeding voor het deelnemen aan processies (1770-1781). Bevat ook een tekening van het wapenschild (1593), aantekeningen betreffende de historiek en afschriften van de oprichtingsakte en het intern reglement (1530-1770).
VINKENIERS(1685-1875) De gilde van de vinkeniers van Poperinge. Interessante reeksen: briefwisseling met het stadsbestuur betreffende het organiseren van prijskampen (16851875) en verslagboeken van vergaderingen (1685-1862).
SINT-SEBASTIAANSGILDE (1667-1860) De gilde van de handboogschutters. Ze ontving haar octrooi als prinselijke gilde in 1640. Interessante reeksen: verslagboeken van vergaderingen (1804-1860), pachtbrieven en rekeningen van het gildehuis (1705-1724), processtukken betreffende diverse geschillen (1667-1723), kwitanties bij de vergoeding voor het deelnemen aan processies (1770-1781) en rekeningen (1706-1724),
SINT-ANNAGILDE/CRANCKBESTIERS (1770-1781) De rederijkerskamer van Sint-Anna ofwel de Cranckbestiers bestond reeds in de 16e eeuw. Interessante reeks: kwitanties bij de vergoeding voor het deelnemen aan processies (1770-1781).
SINT-VICTORGILDE/LANGHOIRS VICTORINEN (1770-1952) De rederijkerskamer van Sint-Victor ofwel de Langhoirs Victorinen werd opgericht op het einde van de 15e eeuw. Interessante reeksen: kwitanties bij de vergoeding voor het deelnemen aan processies (1770-1781), toneelaffiches (2e helft 19e eeuw – 1e helft 20e eeuw), briefwisseling met de burgemeester van Poperinge betreffende het organiseren van voorstellingen (1851-1908) en stukken betreffende prijskampen en vieringen (1851-1952).
DE KLIMMENDE HOMMELRANKE (1919-1925) Deze vereniging was een godsdienstig sociale studiekring met als doel het bestuderen en behartigen van de sociale belangen van de vrouw, meer bepaald in Poperinge. Van deze kring zijn de notulen bewaard gebleven.
22
COLLECTIES
FOTOTHEEK (VANAF 2 E HELFT 19 E EEUW) De circa 700.000 foto’s die bij de krant Het Wekelijks Nieuws horen worden sinds de schenking van de archieven van de Drukkerij Sansen (2004) in het Stadsarchief van Poperinge bewaard. De foto’s en (glas)negatieven tot en met 1950 werden geïnventariseerd. Doordat het aantal foto’s vanaf 1951 exponentieel toenam en de beelden chronologisch per editie geordend zijn, werd beslist om de reeks foto’s van Het Wekelijks Nieuws niet langer stuksgewijs te beschrijven. Door digitalisering van de kranten zal het immers mogelijk zijn om via een zoekopdracht na te gaan of er bij een artikel een foto is verschenen. Indien dit het geval is, kan de originele foto meestal vrij eenvoudig ter beschikking gesteld worden. Het Stadsarchief beschikt ook over een eigen foto- en prentbriefkaartencollectie. Daarnaast ondersteunen we de vrijwilligers van de regionale beeldbank. Deze kunt u raadplegen via www.poperingeverbeeldt.be of via www.westhoekverbeeldt.be.
KRANTEN (VANAF 1904) Naast De Poperinghenaar/Het Wekelijks Nieuws bewaart het archief ook onder meer De Gazet van Poperinghe, Het Poperinghenaartje en De Poperingsche Keikop. Een volledig overzicht van de krantencollectie vindt u op www.abraham-online.be.
23 VERKIEZINGSPAMFLETTEN (VANAF 1911) De verkiezingspamfletten en andere publicaties omtrent de gemeentelijke en nationale verkiezingen uit schenkingen van Achille Sansen, Henri Vandenberghe en Lucien Vangheluwe werden samengevoegd. Ze bevatten drukwerk van verschillende politieke partijen.
KIEZERSLIJSTEN (VANAF 1836) De collectie kiezerslijsten van de vrienden van het Poperings archief en die van het Stadsarchief werden in één collectie samengebracht. Ze bevat de lijsten van diverse West-Vlaamse gemeentes. Van Poperinge en haar deelgemeentes zijn stukken bewaard vanaf 1836 (Reningelst), 1838 (Roesbrugge-Haringe), 1894 (Krombeke), 1906 (Proven), 1920 (Poperinge) en 1946 (Watou). Binnen de verschillende gemeentelijke archieven bevinden zich ook nog kiezerslijsten. Die zullen in de toekomst binnen de algemene collectie opgenomen worden. Nadere toegang: INV06
AFFICHES (VANAF 1871) Het Stadsarchief bewaart diverse affiches waarbij een duidelijke link met Poperinge aanwezig is. De affiches van de verschillende toneelverenigingen werden niet in de totale collectie opgenomen, maar bevinden zich nog steeds binnen de oorspronkelijke archiefblokken. Ook binnen de verschillende gemeentelijke archieven bevinden zich momenteel nog een groot aantal affiches (onder meer van kermissen).
HANDBIBLIOTHEEK Het Stadsarchief beschikt over een eigen handbibliotheek waar diverse historische studies bewaard worden. Ook de tijdschriftenverzameling van heemkundige kring Aan de Schreve wordt in de bibliotheek van het archief bewaard. In tegenstelling tot boeken in een openbare bibliotheek, kunnen deze werken niet ontleend worden. Ze kunnen enkel tijdens de openingsuren van het archief in de leeszaal geraadpleegd worden. Nadere toegang: BIB01
24
