Bijlage 1 Overzicht reacties classicale vergaderingen (n.a.v. brief 7 oktober 2015 generale synode) Nr 27
nr. inschrijving 1338 (2015)
Afzender CV Dordrecht
Aard reactie Instemming, en
Overwegingen Wat betekent vaststelling Dienstboek? Is er dan geen bewegingsruimte meer? Als dat zo is, 'kon niet iedereen instemmen met vaststelling'. En: het zou fijn zijn als er een aanvulling zou komen voor de gebeden en de liederen, zodat er een grotere variatie ontstaat.
28
1342
CV Leiden
Instemming, en
29
1358
CV Goes
Instemming, en
30
1369
CV Zwolle
31
1445
Instemming
32
23 (2016)
CV AchterhoekOost CV Assen
33
29
CV Gouda
Instemming, en
Procedure-brief. Officiële reactie volgt. (brief nr. 43)
Instemming, en
Dienstboek wordt in alle gemeenten gebruikt, zij het met een sterk wisselend mate (altijd tot alleen bij viering HA). Indeling onhandig en register verdient andere plaats Bij overwegingen ook de aanvullingen meegewogen (gereformeerde orden + aanvullingen op website) Kerkordelijke vaststelling is enkel stap op voorgaande weg van de liturgie. (Wij missen in uw brief de ambitie "om als synode in liturgicis leiding te geven en richting te wijzen". Procedurele opmerkingen: Kort dag; dit was toch lang van te voren bekend? We hebben dit soort opmerkingen vaker gemaakt. Niet eens met stelling dat consultatie gemeenten niet nodig is; dat bepaalt de CV zelf. "er wordt zeer regelmatig en met grote tevredenheid gebruik gemaakt van het dienstboek" Uit bespreking in werkgemeenschappen twee opmerkingen: Dienstboek een adviserende rol geven in plaats van te beschouwen als norm binnen de Protestantse Kerk. Het taalgebruik wordt ervaren als archaïsch. Daarom suggestie voor herschrijven in hedendaagse taal. Er is behoefte aan ander bruikbaar materiaal, zodat predikanten zelf op zoek gaan of zelf iets knutselen. Dat leidt tot wildgroei. Leiding nodig. 1
Nr
nr. inschrijving
Afzender
Aard reactie
34
32
CV Flevoland
Instemming, en
35
50
Instemming
36
57
CV Amsterdam CV Deventer
37 38
65 66
CV Almelo CV Apeldoorn
Instemming Geen afweging
39
75
CV Doorn
Instemming, en
40
77
CV EdamZaandam
Geen afweging
Instemming, en
Geeft alleen de reactie van vier gemeenten door.
Overwegingen Daarom behoefte aan updates, die digitaal beschikbaar worden gesteld. "Er wordt over het algemeen regelmatig gebruik van gemaakt'. "We gaan ervan uit dat het DB een hulpmiddel is en dat er vrijheid en ruimte blijft om zaken in en rondom de diensten op praktische wijze in te vullen." "Gebruik wisselt per gemeente, maar in algemene zin is de classis Amsterdam positief over inhoud en gebruik dienstboek. "Vaststellen is te dwingend. We geven u in overweging de formulering te gebruiken dat het dienstboek leidraad voor de erediensten in de Protestantse Kerk is." De CV geeft feitelijk geen antwoord op de vraag of ze kan instemmen met de vaststelling. De formulering is als volgt: Wij zijn van mening dat "het dienstboek een werkdocument is waardoor de gebruikers op het spoor van liturgisch handelen komen en waar zijzelf mee aan de slag kunnen gaan voor de eigen context". Een "groot aantal (wijk)gemeenten maakt geen gebruik van het Dienstboek". PG Broek in Waterland: waardevol boek, maar we gebruiken slechts een klein deel Taalgebruik niet altijd bij de tijd Update nodig ivm Nieuwe Bijbelvertaling en Nieuw Liedboek Vaststelling Dienstenorganisatie goed, maar wel zorgen voor eigentijdse aanvullingen. HG Koog a/d Zaan en Zaandijk DB goede kanten, waardevolle informatie, voorbeeldteksten Gebruiksgemak laat te wensen over Te veel van hetzelfde (en te lang, en te moeilijk, bv tafelgebeden) Alleen gericht op hoogliturgische diensten Taalgebruik verouderd en plechtstatig. Nauwelijks teksten geschikt voor jongeren en nieuwkomers, mensen met verstandelijke beperkingen Daarom: Dienstboek mag wel een proeve blijven, zinvol na te denken 2
Nr
nr. inschrijving
Afzender
Aard reactie
Overwegingen over en Dienstboek dat past bij "Kerk naar 2025". PG Purmerend Dienstboek zeer kostbaar boek Maar: niet vaststellen voor de hele kerk, want bevestiging van de institutionele kerkstructuur. Liever: meebewegen met met tijd. Dus niet vaststellen als DB voor de kerk, maar als 'bronnenboek', met uitnodiging aan gemeenten om creatief te blijven omgaan met overgeleverde traditie. PG Monnickendam Dienstboek wordt ervaren als een grote rijkdom, maar: Taal tafelgebeden bv. krampachtig. Plechtig, overdadig, gezocht. Vernieuwing nodig. Aanpassing nodig vanwege Nieuw Bijbelvertaling en Nieuw Liedboek Beter inhoudsopgave + register van bijbelplaatsen gewenst
41
90
CV Hoofddorp
Geeft feitelijk geen antwoord op de gestelde vraag. Antwoord kan worden opgevat als: Instemming, en
CV heeft de vraag voorgelegd aan het Werkverband van predikanten in de classis en volstaat met uit te spreken dat ze kan instemmen met de reactie van het Werkverband. Het werkverband geeft echter geen mening over het wel of niet vaststellen maar geeft een samenvatting van bevindingen met het dienstboek. De belangrijkste zijn: Positief: DB voorziet in behoefte, bevat veel goed, bruikbaar materiaal en informatie. Veel variatie ook. Goede basis om vanuit te werken en om inspiratie uit op te doen. Kritiek: taalgebruik archaïsch, niet passend bij deze tijd. Predikanten herschrijven teksten vaak. Behoefte aan herkenbare taal. Gebeden: veel te lang. Idem Orden voor HA. Is in voorzien in "orden voor de gereformeerde liturgie". Neem die ook mee in de overwegingen. Formulieren: te weinig toegesneden op deze tijd. Te veel nog op standaardsituaties in een kerk die niet meer bestaat. Doet suggestie om boek digitaal aan te bieden (als digitale database), wat het mogelijk maakt de teksten sneller aan te passen aan 3
Nr
nr. inschrijving
Afzender
42
92
CV Ede
Aard reactie
CV Geeft feitelijk geen antwoord op de vraag, maar antwoord mag beschouwd worden als Instemming, en
43
94
CV Zwolle
Geen instemming
Overwegingen ontwikkelingen in kerk en maatschappij.
Aantal gemeenten heeft moeite met opnemen van orden voor zegenen relaties mensen van hetzelfde geslacht, maar ze snappen dat dit een keuzes is die voorvloeit uit kerkorde en daarom niet als een bezwaar tegen dienstboek kan gelden. Over klassieke formulieren: blij dat deze in hertaling zijn opgenomen. Maar ook de niet hertaalde formulieren worden nog gebruikt. CV constateert behoefte aan duidelijkheid over status daarvan. CV heeft geconstateerd dat terminologie in Ordinantie 5-9 over Dienstboek steviger is dan die over het liedboek van de kerk. Wordt het gebruik van de orden uit het Dienstboek 'op cruciale momenten als bij doop en avondmaal' als norm gezien, de 'psalm- en gezangenboeken worden bij voorkeur in de eredienst gebruikt'. De CV is het eens met deze keuze waar het die cruciale zaken betreft: "Hier past geen wildgroei aan eigen invullingen maar eenduidigheid". CV adviseert om in andere gevallen ("andere momenten in de eredienst") meer ruimte te geven aan teksten "van buiten het dienstboek". De vraagt CV om in de formulering van de betreffende ordinantie die ruimte ook te benoemen. De CV pleit voor het handhaven van de status van een proeve. "Gezien de inhoud van het Dienstboek heeft men moeite met het verplichtende karakter om het Dienstboek 'zodanig' te gebruiken. Men wenst een zekere mate van vrijheid."
44
106
CV Arnhem
Instemming, mits
45
113
CV Leeuwarden
Instemming, en
46
114
CV Buitenpost
Instemming, en
Dienstboek waardevol. Wel nodig dat men er in incidentele gevallen van kan afwijken. Dit laatste wordt als een voorwaarde beschreven voor instemming met vaststelling. We dringen er op aan: Een dienstboek in gewone taal uit te geven Een dienstboek in de Friese taal uit te geven "De vergadering kan er unaniem mee instemmen dat het DB, een proeve, wordt vastgesteld. Zij gaat er daarbij wel van uit dat het nog wordt 4
Nr
nr. inschrijving
Afzender
Aard reactie
Overwegingen aangepast." Niet helder is wat die aanpassingen zouden moeten inhouden. Wordt verder geen woord aan gewijd.
47
116
CV Enschede
CV geeft feitelijk geen antwoord op de vraag. Maar het antwoord mag opgevat worden als een Instemming, mits
48 49
123 126
CV Emmen CV Nijmegen
Instemming Geen instemming "Vergadering besluit unaniem de pkn mede te delen dat de CV Nijmegen niet instemt met het vaststellen van het Dienstboek.
50
127
CV WestBrabant
Geen instemming, tenzij…
CV veronderstelt dat term 'proeve' inhoudt dat er gebruik van gemaakt 'kan' worden; het hoeft niet. Als het nu zo is dat vaststelling van het Dienstboek inhoudt dat het gebruik van het Dienstboek 'voorschrijvend bedoeld is, dan kan de vergadering daar niet mee instemmen'. In de brief noemt de CV als bezwaar tegen het dienstboek (wat blijkbaar aanleiding gafen tot het ingenomen standpunt): Qua taal is het niet meer van deze tijd. Gebeden worden nu al vaak ongevormd tot gebeden in gewone taal. "Dit dienstboek in deze vorm zal zeker jongeren niet aanspreken".
In de vergadering van de classis klonken verschillende geluiden. Predikanten die aangeven het Dienstboek veel te gebruiken, vooral als bronnenboek, voor inspiratie en ideeën. 'opvallend is dat velen het dienstboek niet kennen'. Er bestaat grote aarzeling tegen het verplichtende karakter van het Dienstboek. Twee genoemde argumenten: taalgebruik archaïsch en niet alle traditiestromen zijn vertegenwoordigd. "Evangelisch Werkverband komt nu bijvoorbeeld niet aan de orde." Bezwaren tegen het veronderstelde verplichtende karakter van het Dienstboek. "Betekent vaststelling dat alleen deze teksten in de liturgie gebruikt mogen worden? De tekst van Ordinantie 5-9-2 laat weinig ruimte voor een andere interpretatie." Daarom "thans" geen instemming. (Het thans duidt blijkbaar op het veronderstelde feit dat afwijkingen van de orden niet zijn toegestaan. Mocht dat niet zo zijn, dan wil de CV instemming blijkbaar overwegen.)
5
Nr
nr. inschrijving
Afzender
51
135
CV Zierikzee
Aard reactie
CV geeft feitelijk geen antwoord op de gestelde vraag. Antwoord kan worden opgevat als:
Overwegingen De CV adviseert de synode daarom het DB als proeve te laten voortbestaan. In de classis wordt het DB weinig gebruikt. Met als argumenten: DB heeft geen aansluiting bij taal, stijl en vormen waarin gemeenten vieren en leren. Men is onbekend met het bestaan van het DB en/of de inhoud ervan Inhoud is ontoegankelijk, mede door overvloed aan alternatieven.
Instemming, mits
Predikanten die het DB wel gebruiken zijn er positief over. Als 'breed gedeeld' bezwaar tegen vaststelling van het DB wordt gezien het verplichtende karakter van het DB, cf. artikel 9 lid 2 van ordinantie 5. CV pleit ervoor dat wanneer het DB wordt vastgesteld, dit nadrukkelijk het "karakter krijgt van een gids". (Oftewel: akkoord met vaststelling, als het DB dan maar geen verplichtend karakter heeft.)
52
136
CV Walcheren
Instemming
53
143
CV Zoetermeer
Geen afweging Geeft geen antwoord op de gestelde vraag. Een doorslaggevend bezwaar tegen vaststelling wordt niet genoemd.
54
144
CV Heerenveen
Instemming, en
Conclusie: DB fungeert als een reverentiepunt, is een neerslag van wat in de kerk leeft. Met het DB moet flexibel kunnen worden omgegaan. De CV vraagt zich af of het DB moet worden vastgesteld, met als argument dat 'dat vroeger ook nooit is gebeurd'. Achter deze aarzeling liggen mogelijk twee in de brief genoemde bedenkingen: Er zit een lacune tussen de klassieke formulieren en de hogere liturgische vormen. Het DB kan een te strak sjabloon zijn in missionaire situaties.
Ter overweging zijn een aantal opmerkingen meegegeven: DB wordt gebruikt als bronnenboek. Taal is plechtig, met "grote" woorden. Behoefte aan meer 6
Nr
nr. inschrijving
Afzender
55
147
CV Groningen
Aard reactie
Geen instemming
Overwegingen kindvriendelijke bewoordingen en minder gesloten theologische concepten. Weinig geschikt voor mensen die 1 of 2 keer per jaar de kerk bezoeken. Behoefte aan meer toelichtingen en 'gewone teksten'. Suggestie van Dienstboek-WIKI, toevoeging en uitwisseling teksten. Conclusie van de CV is: "Indien de synode op dit moment geen mogelijkheden ziet om het dienstboek – een proeve te herzien (dient zij) het vigerende dienstboek vooralsnog een proeve te laten en niet als DB voor de kerk vast te stellen. Argumenten: Het dienstboek wordt erg gewaardeerd als naslagwerk en inspiratiebron, maar niet als leidraad, want: Taalgebruik is te ingewikkeld, te uitgebreid, te hoogdravend soms. Er moet dan ook voortdurend worden gezocht naar bewoordingen waarmee de gemeenten kan worden bereikt. Wenselijk is: Een eenvoudig raamwerk of basismodel. "Een dienstboek dus dat in vergelijking met het huidige dienstboek sterk is afgeslankt en waarvan de inhoud is beperkt tot de hoofdstructuur van de verschillende vormen van de eredienst, met daarbij een zeer spaarzame invulling van de concrete bewoordingen, geconcentreerd op het essentiële en onveranderlijke, dat de eeuwen heeft doorstaan (van belang ook met betrekking tot de eenheid en met oog op herkenbaarheid in oecumenisch verband.) Een grote en zich steeds vermenigvuldigende variëteit aan voorbeeldteksten – inclusief die uit het Dienstboek – zou gepubliceerd kunnen worden op een daartoe ingerichte gebruiksvriendelijke website. En: "Een grote mate van vrijheid in de vormgeving van de liturgie lijkt ook in overeenstemming met de ontwikkelingen in de kerk, zoals die in de nota 7
Nr
nr. inschrijving
Afzender
56 57
162 163
CV Alkmaar CV Limburg
Aard reactie Instemming CV geeft feitelijk geen antwoord op de gestelde vraag. Antwoord is het beste te interpreteren als Geen instemming, tenzij…
Overwegingen Kerk 2025 worden geschetst." zonder nadere toelichting In de classis Limburg wordt het DB wisselend gebruikt. Degenen die het gebruiken zijn daar tevreden over als uitgangspunt. In de praktijk namelijk worden veel teksten als niet eigentijds beschouwd: Taal is ouderwets, hoogkerkelijke taal, niet geschikt voor persoonlijk gebruike en missionaire context. Daarom: beter laten bij een "proeve", waardoor de ruimte blijft om de teksten vrij te kunnen interpreteren. Dit is te interpreteren als: geen instemming met vaststelling, tenzij er vrijheid bestaat om van het DB af te wijken en eigen keuzes te maken.
58
23 februari (nr. 172)
CV Hilversum
Instemming, mits
59
24 februari (nr. 182)
CV Franeker
Instemming, en "Het mag volgens de CV wel bij een proeve blijven."
Ja 20 27,0%
Ja, mits 4 5,4%
Nee, tenzij 2 2,7%
Onder voorbehoud van aanpassing ordinantie 5-9-2. Dit voorbehoud houdt in dat de term 'bij voorkeur' moet worden toegevoegd na het woord 'geschieden' en voor de woordgroep "door de generale synode vastgestelde orden". Argument: Teksten uit dienstboek worden vaak aangepast aan eigen wensen. Daarom gemeenten niet dwingen de gegeven orden te gebruiken. Dienstboek is een waardevolle en richtinggevende handleiding die naar de geest en niet naar de letter gebruikt moet kunnen worden. Er moet 'blijmoedig' van afgeweken kunnen worden. En het boek is aan herziening toe omdat in de loop der jaren nieuwe liturgische vormen zijn ontstaan.
Nee 3 4,1%
Geen afweging 3 4,1%
8
Niet gereageerd 42 56,8%
Totaal 74 100%
