Overzicht onderzoeken, lectoraten, opleidingen gericht op levensvragen, zingeving en ouderen

Overzicht onderzoeken, lectoraten, opleidingen gericht op levensvragen, zingeving en ouderen

Expertisenetwerk Levensvragen en Ouderen | Postbus 8228 | 3503 RE Utrecht | t 030 7892306 | www.netwerklevensvragen.nl | [email protected]

Expertisenetwerk Levensvragen en Ouderen Aandacht voor levensvragen hoort bij een goede kwaliteit van welzijn en zorg voor ouderen Het Expertisenetwerk Levensvragen en Ouderen is een samenwerking van ActiZ, Agora, Humanistisch Verbond, MOgroep, PCOB en Unie KBO, PThU, Reliëf, Vereniging Het Zonnehuis en Vilans. De activiteiten van het Expertisenetwerk worden mede mogelijk gemaakt door: Brentano, de gezamenlijke religieuzen in Nederland via de commissie PIN, Ministerie van VWS, Ouderenfonds, Porticus, R.C. Maagdenhuis, RCOAK, Skanfonds, Sluyterman van Loo, Vereniging Het Zonnehuis en VSBfonds. Kijk voor meer informatie op www.netwerklevensvragen.nl.

COLOFON Auteurs: Martine van Blaaderen, Mariëlle Cuijpers, Marije Vermaas Organisatie: Vilans Datum: 13 december 2010 © Vilans, kenniscentrum voor langdurige zorg en ondersteuning

Voorwoord Dit document bevat een overzicht van onderzoeken, leerstoelen, faculteiten en onderzoeksinstellingen die aandacht besteden aan de thema’s zingeving, levensvragen en ouderen. De inventarisatie vond in november 2010 plaats, en is zodoende onderhevig aan actuele ontwikkelingen. Ook vermoeden wij dat het overzicht nog niet volledig is, daarom zijn reacties en aanvullingen meer dan welkom. U kunt uw reactie mailen aan: [email protected] Op de website www.netwerklevensvragen.nl staan bovendien aanvullend op dit overzicht cursussen beschreven. Kijk hiervoor onder materiaal>opleidingen en cursussen>cursussen.

Inhoudsopgave 1

2

3 4 5 6

Opleidingen en cursussen .................................................................................................................. 3 1.1 Opleidingen ................................................................................................................................ 3 1.2 Cursussen staan beschreven op de website www.netwerklevensvragen.nl ............................. 6 Onderzoeken en onderzoeksprogramma’s ........................................................................................ 7 2.1 Lopend onderzoek ..................................................................................................................... 7 2.2 Afgerond onderzoek................................................................................................................. 10 Lectoraten en leerstoelen ............................................................................................................... 12 Hoogleraren ..................................................................................................................................... 14 Onderzoeksinstituten, faculteiten en instellingen ......................................................................... 16 Onderzoeken die de thematiek zijdelings raken ............................................................................ 19

1

Opleidingen en cursussen

Instelling 1.1

Type / Naam

Contactpersoon

Omschrijving

Weblink

Leergang ‘Spiritualiteit in werk en leven’

Ted van Rijt

Een tweejarige leergang voor wie in zijn of haar beroep wil leren omgaan met vragen naar zingeving en spiritualiteit. De leergang bindt zich niet aan één bepaalde traditie. De twee of vierjarige studierichting ‘Zingeving en spiritualiteit’ biedt een vorming voor mensen die zich bezig willen houden met filosofische bespiegelingen over de functies van leven en dood, geluk en verdriet, ziekte en lijden en zich daarbij willen laten inspireren door psychotherapeutische referentiekaders en het zingevingkader van religie en spiritualiteit. Intensieve kennismaking met de ontwikkelingen en de concepten binnen de palliatieve zorgbenadering, reflectie op de eigen beroepsinhoud van de geestelijk verzorger en specifieke vaardigheden trainen met het oog op spirituele zorgverlening in de palliatieve zorg. Vanuit de eigen ervaring op het gebied van stervensbegeleiding, rouwverwerking, geestelijke verzorging zoeken naar een passende invulling van begrip spirituele zorg in de huidige context van de Nederlandse

http://www.fortmanncentrum .nl/index.php/opleidingen/lee rgang/spiritualiteit-in-levenen-werk http://www.hgu.nl/opleiding /zingeving-en-spiritualiteit/

Opleidingen

Han Fortmann Centrum

Hogeschool Bachelor ‘Zingeving Geesteswetenen spiritualiteit’ schappen Utrecht

Studiecoördinator Drs. H. Boswinkel

IKNO, Leerhuizen palliatieve zorg, Zorggroep Noorderbreedte

J. van der Geer

Masterclass ‘Spiritualiteit en geestelijke verzorging in de palliatieve zorg’

http://www.vgvz.nl/userfiles /files/2010_workshops_en_cur sussen/Aankondiging_mastercl ass_2010_IKNO.pdf

3

gezondheidszorg. Luce, Centrum voor Religieuze Communicatie (Universiteit van Tilburg)

Leergang ‘Spiritualiteit en palliatieve zorg’

Drs. Arthur Polspoel

Protestantse Theologische Universiteit Kampen

Master ‘Geestelijke verzorging’

Studentendecaan Drs. T.A. Struik


Master ‘Mens en zorg’

Studentendecaan Drs. T.A. Struik


Masterclass ‘Ouder worden in perspectief’

Prof.dr. F. de Lange

Rijksuniversiteit Groningen

Master ‘Geestelijke verzorging’

Prof.dr. T.H. Zock

Centraal in deze leergang staat de religieuze levensbeschouwing als verschijningsvorm in het leven van terminale patiënten en de wijze waarop deze een rol kan spelen bij zingevingvragen. Deze leergang is bedoeld voor zowel theologische als niet-theologische professionals die werkzaam zijn in de ouderenzorg. De masteropleiding is bedoeld voor wie zich vooral wil specialiseren in vakken waarmee een geestelijk verzorger in een zorginstelling te maken krijgt, zoals pastoraat, (medische) ethiek en interreligieuze problematiek. Deze eenjarige theologie masteropleiding is gericht op wetenschappelijke reflectie op plaats, taak en werkveld van de geestelijke zorgverlener in de context van de gezondheidszorg. Vakken die worden gegeven zijn o.a.: Persoon, zingeving en coping, Levensbeschouwelijke diagnostiek en Religie en contingentie. Een postinitiële opleiding voor mensen die een academische verdieping zoeken voor hun begeleidingspraktijk van ouderen op hun levensweg. De masterclass wordt gegeven door deskundigen op het gebied van gerontologie, ouderenzorg, ethiek en spiritualiteit, met ervaring in de praktijk van de begeleiding van ouderen. Hoe ervaren mensen zin in hun leven? Hoe geven zij betekenis aan ingrijpende gebeurtenissen? Voor welke keuzes op het

http://www.uvt.nl/faculteite n/fkt/lucecrc/onderwijs/palliatievezorg.html

http://www.protestantsetheo logischeuniversiteit.nl/general info.aspx?lIntNavId=166

http://www.protestantsetheo logischeuniversiteit.nl/general info.aspx?lIntNavId=161

http://www.pthu.nl/mastercl ass/

http://www.rug.nl/ggw/onde rwijs/maopleidingen/magv/in dex 4

Universitair Medisch Centrum st. Radboud

Masterclass ‘Levensbeschouwelijke counseling’

Drs. J. de Groot

Universiteit Utrecht

Master ‘Theologie en Geestelijke verzorging’

Dr. N.M. Hijweege Smeets

Universiteit van Tilburg

Master ‘Zorg, Ethiek en Beleid’

Prof.dr. F.J.H. Vosman


Opleidingsprogramm a: ‘Geestelijke leiding aan ouderen’

Drs. P. Mulders

terrein van gezondheid en ziekte, leven en dood wordt een mens gesteld? Op heel veel verschillende manieren wordt er binnen deze master gezocht naar zin en levensoriëntatie. De masterclass leert professionals om het innerlijk overleg van een cliënt te ondersteunen, het levensbeschouwelijk zelfonderzoek van een cliënt te activeren en belemmeringen in het innerlijk overleg te verminderen en weg te nemen. Op verschillende momenten in een mensenleven kan de zin(loosheid) van het bestaan een kwestie worden die mensen intensief bezighoudt. Bijvoorbeeld op momenten van ziekte wanneer het leven zijn vanzelfsprekendheid verloren heeft of bij opname in een zorginstelling. Deze master gaat in op de thema’s zingeving in het contact tussen arts en patiënt, spirituele ‘screening’ in de palliatieve zorg en geestelijke verzorging in de 21e eeuw. De student maakt kennis met wat zorg geven en ontvangen betekent, naar aanleiding van vragen rond ethiek en zingeving, zoals die zich voordoen in de zorg. Eén van de vakken is: Zingeving en spiritualiteit in de gezondsheidszorg. Ouder worden en ouderdom brengen eigen vragen en problemen met zich mee. Juist van pastores wordt gevraagd dat zij mensen inwijden in de zinvolheid van deze levensfase en uiteindelijk in het laatste levensgeheim. Deze thematiek staat centraal tijdens deze

http://www.umcn.nl/Onderwi js/Pages/MasterclassLevensbe schouwelijkeCounseling.aspx

http://www.uu.nl/faculty/hu manities/nl/Onderwijs/maste rprogrammas/theologieengees telijkeverzorging/Pages/defau lt.aspx

http://www.uvt.nl/masterkie zers/opleidingen/zorg-ethieken-beleid/

http://www.uvt.nl/faculteite n/fkt/lucecrc/onderwijs/geestelijkeleiding-ouderen.html

5

opleiding van tien studiedagen. Vrije Universiteit Amsterdam

Master ‘Religie en levensbeschouwing’, specialisatie ‘Geestelijke zorg in organisaties’

Drs. E.C.T. de Jongh

VUMC, Universiteit van Tilburg, UMC st. Radboud, PThU Symfora

Postacademische opleiding ‘Klinische Pastorale Vorming’

Per universiteit verschillend

1.2

De afstudeerspecialisatie leidt studenten op tot geestelijk verzorgers binnen organisaties, zoals zorginstellingen. De student leert om mensen te helpen hun spirituele en geestelijke identiteit vorm te geven en verder te ontwikkelen. Hij doet dat op een persoonlijk betrokken, theoretisch verantwoorde, professionele en inspirerende wijze. De basistraining is gericht op het herijken van het handelen van de pastoraal werker en geestelijk verzorger, met als bijzondere focus de integratie van persoonlijke biografie, geloofs- of levensbeschouwelijke traditie en inzichten uit de gedragswetenschappen in de praktijk van de pastorale of geestelijke zorg.

http://www.godgeleerdheid.v u.nl/nl/studenten/onderwijsp rogrammas/religie-enlevensbeschouwingma/afstudeerrichtinggeestelijke-zorg-inorganisaties/index.asp

http://www.raadkpv.nl/index .html

Cursussen staan beschreven op de website www.netwerklevensvragen.nl Kijk onder Materiaal > opleidingen en cursussen > cursussen

6

2

Onderzoeken en onderzoeksprogramma’s

2.1

Lopend onderzoek

Instelling

Type / naam

Contactpersoon

Omschrijving

Weblink

EMGO Institute (VU)

Onderzoeksprogramma ‘Spiritual end-of-life care in nursing homes’

Prof. M.W. Ribbe

http://www.emgo.nl/researc h/quality-of-care/researchprojects/903/spiritual-end-oflife-care-in-nursinghomes/background/

Helen Dowling Instituut, i.s.m. Onderzoekschool Psychologie en Gezondheid Radboud Universiteit Nijmegen

Onderzoeksproject ‘Rol van spiritualiteit bij kanker’

Dr. B. Garssen

In dit onderzoek wordt de ‘end-of-life care’ in Nederlandse zorginstellingen beschreven. Vragen die beantwoord worden, zijn onder andere: Hoe bezien en beoordelen artsen de spirituele behoeften van terminale cliënten en hun familie? Op welke manier bieden ze spirituele zorg en hoe is de interactie met andere verzorgers? Studie naar de vraag of een spirituele houding helpt bij het omgaan met kanker.

Onderzoekslijn ‘Ethiek van palliatieve zorg’

Dr. W. Dekker

http://www.iqhealthcare.nl/ ContentFront/ContentOnderzo ekslijn/OnderzoekslijnMain.as px?onderzoekslijnId=24

Respire

Uitwisseling ‘Spiritualiteit in de gezondheidszorg

Dr. R.R. van Leeuwen

Veranderingen in de autonomie, de confrontatie met onherstelbaar lijden, de zingeving aan het levenseinde roepen diepgaande ethische vragen op die veel vergen van de patiënt, maar ook van de hulpverleners en van de naasten van de patiënt. De sectie EFG doet onderzoek naar de ethische veranderingen in de zorg bij het naderende levenseinde. Dat onderzoek richt zich op vooral op de belevingswereld van de patiënt zelf. Respire wil een bijdrage leveren aan de integratie van spiritualiteit, gezondheid en zorg. Het doel van deze dag is dat

http://www.hdi.nl/index.php ?id=171/Rol+van+spiritualiteit +bij+kanker.htm

[email protected]

7

Rijksuniversiteit Groningen, i.s.m. Medisch Centrum Leeuwarden

UMCG/RUG, het Nationaal Programma Ouderenzorg


Promotieonderzoek ‘Multidisciplinaire spirituele zorg binnen de context van de palliatieve zorg in Nederland’ Onderzoeksproject ‘Narratief en welbevinden’

Drs. J. van de Geer, promotor Prof.dr. T.H. Zock

Onderzoeksproject ‘Religious coping in een institutionele omgeving’

Dr. J. Pieper

Prof.dr. T.H. Zock en Prof.dr. J Slaets

onderzoekers in het veld van spiritualiteit en gezondheidszorg elkaar informeren over verschillende onderzoekstijlen en daarover met elkaar in gesprek gaan. De uitkomsten van de bijeenkomst zullen in een publicatie worden verwerkt. (27 april 2011) Een onderzoek naar multidisciplinaire spirituele zorg binnen de context van de palliatieve zorg in Nederland

Het onderzoek beoogt een bijdrage te leveren aan de belevingsgerichte zorg in De Hoven, door het ontwikkelen van narratieve interventies die het welbevinden van de ouderen die in De Hoven wonen verhogen en die behulpzaam zijn bij het omgaan met accomodatieproblematiek. Het betreft hier interventies vanuit de geestelijk verzorgers, die in De Hoven in nauw contact met psychologen en maatschappelijk werkers de narratieve zorg vormgeven door middel van narratief-hermeneutische methodieken. De bredere maatschappelijke relevantie van het onderzoek bestaat eruit de zingevingsproblematiek van de (psycho)geriatrische zorgvragers onderbouwd op de politieke agenda te krijgen. Geloof en religie zijn voor veel ouderen in verzorgingstehuizen van belang. Juist in deze fase en omstandigheden doet men existentiële ervaringen op die kunnen leiden

[email protected]

[email protected]

http://www.uvt.nl/faculteite n/fkt/onderzoek/programma/ hernieuwing/thema/pieper/

8


Promotieonderzoek ‘Religieuze coping bij longkanker’

Drs. S. Körver


Promotieonderzoek ‘Kwetsbare ouderen in het St. Elisabeth Ziekenhuis’

Drs. H. van der Meide

Universiteit voor Humanistiek

Onderzoeksproject ‘Goed ouder worden’

Prof.dr. Derkx

tot zingevingsvragen, waarbij religie en geloof een antwoord kunnen geven. Dit onderzoek wil de relevantie van religie en geloof binnen zorginstellingen en de daaruit voortvloeiende vraag aan geestelijke verzorging in kaart brengen. Uitgangspunt in dit onderzoek is dat religie, spiritualiteit en levensbeschouwing, een belangrijke rol kan spelen bij de coping van mensen met (long)kanker. Kanker confronteert mensen met de grenzen van het bestaan en met centrale existentiële thema's. In deze omstandigheden zullen mensen (meer) gebruik maken van religieuze/spirituele copingstrategieën, aangezien de zin en betekenis van het bestaan aan de orde zijn en tevens de bronnen waaruit men leeft, worden aangesproken. De doelen van het kwalitatief-empirisch onderzoek zijn (1) inzicht krijgen in de ervaringen van oudere patienten in het ziekenhuis, (2) een bijdrage leveren aan bestaande praktijken van patientparticipatie door middel van het ontwikkelen van een etnografische methode en (3) het ontwikkelen van een zorgethisch perspectief op patiëntenparticipatie. Wat houdt ‘het goede’ in goed ouder worden in? Deze vraag wordt onderzocht vanuit de (ook praktijkgerichte) invalshoek van humanisme, zingeving en humanisering.

http://www.uvt.nl/faculteite n/fkt/onderzoek/programma/ hernieuwing/thema/korver/

http://www.uvt.nl/webwijs/s how/?uid=j.w.vandermeide

http://www.goedouderworde n.nl/

9

2.2

Afgerond onderzoek

Instelling Helen Dowling Instituut

Type/ naam Afgerond onderzoek ‘Spiritualiteit bij kanker’ Onderzoeksproject ‘Zin in zorg, Spiritualiteit als verpleegkundig aandachtsgebied’

Contactpersoon Dr. B. Garssen

EMGO en Vrije Universiteit van Amsterdam (LASA)

Onderzoeksproject ‘Beschermend effect van gelovigheid tegen geestelijke stoornissen op oudere leeftijd’

Prof.dr. D.J.H. Deeg

Christelijke Hogeschool Ede, Gereformee rde Hogeschool, Eleos en HdS Universiteit voor Humanistiek

Onderzoeksproject 'Geloven in Hulpverlening'

Dr. R.R. van Leeuwen

Afstudeerscriptie ‘Zingeving en spiritualiteit in de ouderenzorg’

Drs. J.L.C. van Dijke

UMC st Radboud, GPV

Drs. E. Groeneveld

Omschrijving De ‘Spirituele Attitude en Interesse Lijst' is ontwikkeld ten behoeve van verder onderzoek naar de rol van spiritualiteit bij kanker Het onderzoek heeft als doelstelling het bevorderen van de kwaliteit van zorg, in de zin van ‘beter worden’. Het wil bijdragen aan de bewustwording bij verpleegkundigen dat spiritualiteit een beroepsverantwoordelijkheid is, en aan integrale zorg op de verpleegafdeling. In Nederland heeft een groot gedeelte van de huidige ouderen een christelijke achtergrond. Dit onderzoek presenteert de verschillende type Godsbeelden en religieuze ‘copingstyles’ in relatie tot vaak voorkomende mentale gebreken op latere leeftijd. Leggen ouderen met een beeld van een straffende God bijvoorbeeld een verband tussen die God en hun gebreken? Onderzoek naar de wijze waarop zorg- en hulpverleners omgaan met het geloof van cliënten en de factoren die daarop van invloed zijn.

Weblink http://www.hdi.nl/index.ph p?id=164/Ontwikkeling+vrag enlijst+spiritualiteit.htm http://www.umcn.nl/Zorg/A fdelingen/GeestelijkeVerzor gingenPastoraat/Documents/ Zin%20in%20zorg.pdf

Ouderen in verzorgings- en verpleeghuizen worstelen vaak met ingrijpende zingevingsvragen. Vanuit zorginstellingen is hier helaas weinig aandacht voor. Zorgverleners missen een antenne om zingeving gerelateerde vragen te herkennen en hier

http://igiturarchive.library.uu.nl/human /2008-0904200946/UUindex.html

http://www.onderzoekinfor matie.nl/nl/oi/nod/onderzo ek/OND1302734/

www.geloveninhulpverlening .nl

10

adequaat op in te spelen. Ook zijn zij nauwelijks bekend met de steun die veel ouderen putten uit spiritualiteit en religie. De vraag die in deze scriptie wordt beantwoord is: ‘Welke betekenis hebben zingeving en spiritualiteit in het leven van zorgbehoeftige ouderen, en hoe kunnen beiden een plek krijgen binnen de zorg?’

11

3

Lectoraten en leerstoelen

Instelling Gereformeerde Hogeschool Zwolle

Type/ naam Lectoraat ‘Zorg en spiritualiteit’

Contactpersoon Dr. R.R. van Leeuwen

Hogeschool Windesheim Zwolle

Lectoraat ‘Innoveren in de ouderenzorg’

Dr. H.M. Smits

KSVG, Universiteit van Tilburg

Leerstoel 'Levensbeschouwing en geestelijke volksgezondheid, met bijzondere aandacht voor de psychologische aspecten' Leerstoel ‘Levensbeschouwing en geestelijke volksgezondheid, met bijzondere aandacht voor het domein van de geestelijke

Prof. dr. M.H.F. van Uden

Rijksuniversiteit Groningen en het KSVG i.s.m. VVP

Prof. dr. T.H. Zock

Omschrijving Het lectoraat wil bijdragen aan de systematische inbedding van spirituele zorg in zorg- en onderwijsprocessen. Centraal staat het werken vanuit een integrale mensbenadering en zingevingaspecten. Het lectoraat richt zich op de vraag wat de invloed van spiritualiteit in de zorg kan zijn. Daarbij is zij gericht op christelijke en nietchristelijke vormen van spiritualiteit. Het lectoraat werkt samen met verschillende opleidingen van Windesheim om toepasbare kennis te ontwikkelen, docenten te professionaliseren en bestaande curricula te actualiseren op het terrein van ouderenzorg. De rol en functie van levensbeschouwing en geloof in de sector van de geestelijke gezondheidszorg blijft het eerste aandachtsveld. De leerstoelhouder richt zich met name ook op het tot stand brengen van promotieonderzoek rond het centrale thema van de leerstoel: religie/levensbeschouwing en geestelijke gezondheid. Het KSGV beoogt met deze leerstoel een extra concretisering van zijn steven: het bevorderen van een geestelijk gezonde omgang met levensbeschouwing en zingeving.

Weblink www.lectoraatzorgenspiritua liteit.nl

http://www.windesheim.nl/ portal/page?_pageid=559,19 15347&_dad=portal&_schem a=PORTAL http://www.ksgv.nl/KSGV_l eerstoel%20Tb.html

http://www.rug.nl/_shared/ departments/11500

12

Vrije Universiteit Amsterdam, i.s.m. Prof.dr. G.A. Lindeboom Instituut

verzorging’ Lindeboom Leerstoel

Prof. dr. ir. H. Jochemsen

De Lindeboomleerstoel is aan het VU Medisch Centrum gevestigd door het prof. dr. G.A. Lindeboom Instituut, centrum voor medische ethiek. Doelstelling van het Instituut is de bevordering van christelijke ethiek in de gezondheidszorg. Het Lindeboom Instituut streeft dit doel primair na door het geven van onderwijs in de medische ethiek vanuit christelijk perspectief.

http://www.lindeboominstit uut.nl/sitemanager.asp?pid= 23

13

4

Hoogleraren

UvH Dr. Jan Baars Bijzonder Hoogleraar Interpretatieve Gerontologie. Kernthema: theoretische en praktische veronderstellingen die werkzaam zijn in benaderingen van ouderen en ouder worden. En de mogelijkheid om positieve kwaliteiten die in vele tradities verbonden zijn met ouder worden opnieuw leven in te blazen. Deze leerstoel werd ingesteld door de Stichting KRONOS. Hij is lid van het dagelijks bestuur van de projectgroep 'Goed Ouder Worden', waarbinnen ook zijn onderzoek plaatsvindt (zie www.goedouderworden.nl). Zijn belangrijkste onderzoeksthema's zijn: Tijdsbegrippen en ouder worden als leven in de tijd; Kritische Gerontologie: onderzoek naar maatschappelijke ontwikkelingen en hun effect op ouder worden; De geschiedenis van de levenskunst als inspiratiebron voor de levenskunst van het ouder worden. Zie www.janbaars.nl VU Dr. van Baarsen Dr. Berna van Baarsen werkt als ethicus/psycholoog in het centrum voor ethiek en levensbeschouwing in VU medisch centrum. Naast ethiek onderwijs aan studenten geneeskunde en co-assistenten is zij senior onderzoeker en coördinator van de onderzoekslijn 'Zorg voor het Levenseinde', waarin (toekomstige) projecten over spirituele zorg, lijden en levenseinde, existentiële eenzaamheid, ziekte, ziektebeleving en sterven, en de arts-patiënt relatie. In 2004 is zij een onderzoek gestart naar de relaties tussen eenzaamheid, lijden en zingeving. UvT Prof.dr.J.van Heyst Het vakgebied van prof. Dr. J. van Heyst is de ethische vraag hoe menselijke waardigheid in het sociale domein van professioneel zorg verlenen (en ontvangen) normatief kan fungeren als een bindende waarde voor mensen met pluriforme achtergronden en in uiteenlopende situaties. De onderzoeksvraag is ook of vanuit christelijk oogpunt, menswaardigheid geen complement behoeft van de notie 'menslievendheid. VU Dr. A. Francke Als bijzonder hoogleraar 'Verpleging en verzorging in de laatste levensfase' heeft Anneke Francke speciale aandacht voor de bijdrage van verpleegkundigen en verzorgenden aan de zorg in de laatste levensfase. Belangrijke subthema's zijn de kwaliteit van palliatieve zorg, begeleiding van mensen met dementie, palliatieve zorg voor mensen met een niet-westerse achtergrond en zorginnovaties in de laatste levensfase. PthU dr. Frits de Lange Hoogleraar ethiek. De laatste jaren heeft Frits de Lange veel gepubliceerd over waardig ouder worden, De armoede van het ‘zwitserlevengevoel’ en de oude dag van morgen. Zie: http://fritsdelange.wordpress.com/ Uvt Dr. C. Leget De afgelopen jaren schreef hij vooral over ethiek en spiritualiteit in de palliatieve zorg, 14

beschreven vanuit het praktische werk in verpleeghuizen. Komende jaren zal dr. Leget uitdrukkelijk vanuit zorg ethisch perspectief gaan werken en de aandacht verbreden naar thema's als hoop, aandacht, kwetsbaarheid en waardigheid. UvT Prof.dr. Vosman Prof. Dr. Vosman richt zich op politiek- en sociaal-ethische vragen en op een politiekethische doordenking van kwesties die vaak als individueel-ethische, private aangelegenheden worden opgevat (zoals seks; einde van het menselijk leven). Daarbij oriënteert hij zich op de rijke en zeer relevante katholieke morele tradities, waarbij hij gebruik maakt van onder meer de theorieën van Charles Larmore, Michael Walzer en Paul Ricoeur (wijsgerige ethiek). Verder interesseert hij zich voor hedendaagse Franse fenomenologie. Dr. G. Westerhof Universitair hoofddocent. Kernwoorden: psychogerontologie; stereotypen over ouderen; positieve geestelijke gezondheid, welbevinden, en zingeving; Identiteit; Levensverhalen. RuG Prof. dr. H. Zock Bijzonder hoogleraar geestelijke verzorging. Haar hoofdfunctie is: universitair hoofddocent godsdienstpsychologie. Ze is coördinator van de master Geestelijke Verzorging.

15

5

Onderzoeksinstituten, faculteiten en instellingen

Naam Onderzoeksschool Psychologie en Gezondheid (OPG)

Onderdeel van Universiteit Utrecht (UU)

Topinstitute Gezond Ouder Worden (Ti-GO)

Erasmus Medisch Centrum (EMC)

Centrum Voor Ouderen onderzoek (CVO)

Vrije Universiteit Amsterdam (VU)

Longitudinal Aging Study Amsterdam (LASA)

Vrije Universiteit Amsterdam, VU Medisch Centrum

Taak Het handhaven of verbeteren van de algemene gezondheidstoestand en het verminderen van het lijden van diegenen, waarbij de gezondheidstoestand is verslechterd. Psychologische theorieën en methoden, alsmede de resultaten van empirisch onderzoek, worden ingezet bij zowel het fundamentele als het toegepaste wetenschappelijk onderzoek. De missie van Ti-GO is: - Het verhogen van de gezonde levensverwachting; - Het verbeteren van de zelfredzaamheid van ouderen en hun actieve participatie in de maatschappij; - Het stimuleren van training van zorgprofessionals en van gezondheidseducatie van het algemene publiek. Het CVO is een knooppunt van onderzoekers en andere medewerkers van de Vrije Universiteit (VU) en het VU medisch centrum (VUmc), die gespecialiseerd zijn op het gebied van veroudering. Samenwerking en een gezamenlijke oriëntatie op verouderingsvraagstukken door gerontologen, geriaters, economen, juristen, epidemiologen en vele andere disciplines, geeft aanzienlijke meerwaarde aan het ouderenonderzoek en aan de kennis over veroudering. Dat is van groot belang gezien de snelle toename van het aantal ouderen in de derde en de vierde levensfase en de inspanningen die nodig zijn om optimale kwaliteit van hun leven te realiseren. LASA is in 1991 opgericht als een initiatief van het Ministerie van Gezondheid, Welzijn en Sport om voorspellers en consequenties te onderzoeken van het ouder worden. LASA focust op het fysieke, emotionele, cognitieve en sociale functioneren van ouderen.

Weblink http://www.psychologyandheal th.eu

http://www.ti-go.nl

http://www.cvo.vu.nl/

http://www.lasavu.nl/index.htm

16

Luce / Centrum voor Religieuze Communicatie


Platform Identiteit en Zingeving

UnieKBO

Capaciteitsgroep Christelijke Ethiek en Spiritualiteit (CES) Het praktijkcentrum Zingeving & Professie


Universiteit voor Humanistiek

Luce / Centrum voor Religieuze Communicatie heeft tot taak het verzorgen van postinitieel onderwijs en theologische vorming ten dienste van pastores en andere beroepskrachten die in hun werk in aanraking komen met vragen over geloof, zingeving en ethiek. De Unie KBO voert, vanuit haar katholieke identiteit, een beleid dat zich richt op het geestelijk welzijn van ouderen. Voldoende zin geven en ondervinden is van belang voor het levensgeluk van ouderen. De Unie KBO functioneert daarom als een platform voor levensvragen en zingeving. Met andere woorden, ze wil voor leden en andere ouderen mogelijkheden bieden om te debatteren en te bezinnen over levensvragen en zingeving. Het CES bestaat uit een groep onderzoekers met een gemeenschappelijk aandachtsgebied, namelijk de zorgethiek.

http://www.uvt.nl/faculteiten /fkt/luce-crc/mission.html

Het centrum ontwikkelt instrumenten, waarbij het centrum zich richt op aandachtsvelden als existentiële zingeving, levensbeschouwing, spiritualiteit, levenskunst, empowerment, zelfzorg, normatieve professionalisering, morele educatie, maatschappelijk verantwoord ondernemen en humanisering van organisaties.

http://www.uvh.nl/defaultuvh. asp?oooUrl=/AlgInfo.asp?frames Insetting=nonexxxxxxxxxxxoId= 527xxxxxxxxxxxoChapter=30xxx xxxxxxxxhId=sub3001

http://www.uniekbo.nl/kboactief/belangenbehartiging/ide ntiteit-enzingeving/zingeving/?page=zing eving

http://www.zorgethiek.nu/Wie %20zijn%20wij?/CES_CCC/

Het centrum biedt verschillende trainingen en cursussen aan op het gebied van zingeving en ouderen. Voorbeeld is de cursus Existentieel Biografisch Reflecteren, waarin deelnemers worden uitgedaagd het eigen vermogen tot zelfreflectie te vergroten en te verdiepen door oefening en training. De Workshop 17

werken met de Reflect-on Ouderen gaat uit van de eigen verantwoordelijkheid en de zelfredzaamheid van de oudere.

Respire

Spiritualiteit in de gezondheidszorg, Dr. R.R. van Leeuwen

In de cursus Schaamte als verborgen levensthema in de praktijk van de geestelijke verzorging is de vraag aan de orde welke plaats schaamte heeft in het leven, welke rol speelt het, en hoe kan ermee worden omgegaan, in het bijzonder in de praktijk van de geestelijke begeleiding? Respire wil een bijdrage leveren aan de integratie van spiritualiteit, gezondheid en zorg. 27 april 2011 organiseert Respire een dag voor onderzoekers in het veld van spiritualiteit en gezondheidszorg om elkaar te informeren over verschillende onderzoekstijlen en daarover met elkaar in gesprek gaan. De uitkomsten van de bijeenkomst worden in een publicatie verwerkt.

18

6

Onderzoeken die de thematiek zijdelings raken

Instelling Helen Dowling Instituut Rijksuniversiteit van Nijmegen

Rijkuniversiteit Groningen, TiGo Rijksuniversiteit Groningen

Universiteit van

Naam Onderzoeksproject ‘Effect training palliatieve sedatie’ Onderzoekslijn ‘Ondersteunen van gedragsverandering en aanpassing aan ziekte’

Persoon Dr. M. van der Lee

Onderzoeksproject ‘Adaption, selfmanagement and wellbeing’ Onderzoekprogramma ‘Zingeving, traditie en verandering’

Prof.dr. R. Sanderman

Onderzoeksproject:

Dr. C. Anbeek

Dr. T.van Achterberg

Prof.dr. A.L. Molendijk

Uitleg Helpt patiënten in de palliatieve fase om beter om te gaan met angst en depressie. (aandachttraining) Onderzoek op het terrein van gedragsverandering en aanpassing aan ziekte. Gericht op de ontwikkeling, evaluatie en implementatie van ondersteunende strategieën die hulpverleners in de praktijk van de patiëntenzorg kunnen toepassen. Studies binnen dit thema richten zich op therapietrouw, leefstijl en andere onderwerpen die voor patiënten relevant zijn bij aanpassing aan een situatie van ziekte. Dit onderzoek wil inzicht verschaffen in het algehele welzijn (bijvoorbeeld fysiek, sociaal en psychologisch) en de kwaliteit van leven van ouderen. Het onderzoeksprogramma onderzoekt hoe geloofsovertuigingen van individuen en groepen integreren met een veranderende culturele context. Het onderzoek richt zich in het bijzonder op de cultuurgebonden vooronderstellingen die zich met het cognitieve aspect van het geloof vermengen en op de emoties en onbewuste verlangens die het geloofsvertrouwen inkleuren. In dit onderzoek wordt nagegaan hoe het

Weblink http://www.hdi.nl/index.php?id=1 70/Effect+training+palliatieve+fase .htm http://www.iqhealthcare.nl/Conte ntFront/ContentOnderzoekslijn/On derzoekslijnMain.aspx?onderzoeksli jnId=20

http://www.onderzoekinformatie. nl/nl/oi/nod/onderzoek/OND13332 38/ http://www.rug.nl/ggw/onderzoek /crsOnderzoekprog#z

http://www.uvt.nl/faculteiten/fkt 19

Tilburg

‘Religieuze en seculiere duidingen aan dood en eindigheid’

zoeken naar, en vinden van zin, van moderne mensen in zijn werk gaat. Vervolgens wordt een aantal populaire religieuze en seculiere duidingen aan dood en eindigheid gepresenteerd (o.a. boeddhisme, existentiële analyse, diepteecology, levenskunst). Van deze duidingen wordt onderzocht hoe ze in de dagelijkse praktijk van het zoeken naar zin kunnen functioneren.

/onderzoek/programma/hernieuwi ng/thema/anbeek/

20

Overzicht onderzoeken, lectoraten, opleidingen gericht op levensvragen, zingeving en ouderen

Recommend Documents