OVERIJSSEL. Fiets- en wandelprovincie ROUTESPECIAL. Dalfsen. Holten Haaksbergen

Fiets- en wandelprovincie

OVERIJSSEL ROUTESPE CIAL

Dalfsen Holten Haaksbergen

In deze speciale Toeractief Routespecial belichten we de provincie Overijssel. Maak kennis met de fiets- en wandelgebieden Vechtdal, Salland en Twente. TEKST CORINE KOOLSTRA FOTO RIEN VAN DER HELM

Met meer dan drieduizend kilometer fietsknooppuntenroutes, talrijke rustpunten, verhalenpalen en hoge tevredenheidsscores onder consumenten is Overijssel al twee keer uitgeroepen tot de beste fietsprovincie van Nederland. Bovendien is fietsen in Overijssel heel afwisselend: elke regio heeft zo zijn eigen kenmerken en kwaliteiten. Datzelfde geldt overigens voor wandelen. In de afgelopen jaren zijn Ommen (2013), Rijssen-Holten (2012) en Tubbergen (2011) uitgeroepen tot ‘Wandelgemeente van het jaar’. Met name de afwisseling in het landschap, voldoende rustpunten en horeca onderweg, goede bereikbaarheid en informatie voor de wandelaar zijn kenmerkend voor de routes in Overijssel. Toeractief vond het tijd eens uitgebreid stil te staan bij een aantal mooie wandel- en fietsroutes in deze veelzijdige provincie.

ROUTES VECHTDAL

‘H

oe groot is je rugzak? Want we hebben nogal wat’, zegt Annelotte van de Boerderijwinkel in Ommen lachend. Het

leek ons lekker om voor onderweg een paar producten uit de streek te kopen, maar de sortering blijkt groot. ‘De appelsap maken we zelf van appels die mensen uit Ommen en omgeving naar ons toe brengen. Maar je kunt ook Ommer mopjes meenemen. Dat zijn lekkere koekjes. Of Vechtdal eicake,

Het Vechtdal

gemaakt door de ambachtelijke bakker. Of witbier van een Ommense brouwerij… Mis-

Stijlvol en smakelijk

schien lekker voor ná de tocht?’ Die tocht begon bij de statige landgoederen rond Dalfsen. Adellijke families en rijke zakenlieden lieten daar in de zeventiende eeuw

boerenland

landhuizen bouwen, waarin ze hun zomers doorbrachten. Voor veel rijken was Versailles een grote inspiratiebron. Bij Dalfsen ligt nog steeds een gebied vol zichtlijnen, sterrenbossen en Engelse en Franse tuinen. De Vecht leidde ons weg van de statigheid, het boerenland tussen Dalfsen en Ommen in. Langs rietgedekte hoeves en langs de oevers van de Vecht, waar paarden rookwolkjes uitbliezen in de ochtendkoelte. Het voelde prettig en rustig. Boerenland met een stijlvol randje. We passeerden zelfs een wijngaard.

Hese saxofoontonen In 2002 besloten boeren rond de Vecht hun producten gezamenlijk te vermarkten. Ze timmerden een boerenkar in elkaar en op

FIETSROUTE

Tussen Dalfsen en Ommen slingert de Vecht door stijlvol boerenland. Eeuwen geleden bouwden Zwolse edelen hier statige landhuizen. Nu zijn het de boeren die het gebied een gezicht geven, want gezamenlijk brengen zij in het Vechtdal de lekkerste streekproducten aan de man.

Smaak­fietsroute Vechtdal Deze fietstocht gaat langs kastelen en havezaten en heeft culinaire stops waar je de streek letterlijk kunt proeven. Dit kunnen restaurants zijn, maar ook boerderijwinkels en lokale producenten. De route is ongeveer 40 kilometer lang en voert door een afwisselend rivierenlandschap en over schitterende bospaden.

Niet te missen: ∞ Tuinderij Van der Kolk: hier kun je zien hoe de verse en eerlijke streekproducten geteeld worden en in de boerderijwinkel wordt van alles verkocht

∞ Aardbeienboerderij en theeschenkerij RozemArrie: de verse aardbeien van het land worden verwerkt in al het lekkers van de theeschenkerij.

TEKST CORINE KOOLSTRA FOTO’S VECHTDAL MARKETING

91

ROUTES VECHTDAL

zaterdagochtend verkochten de boerinnen op het marktplein in Ommen hun producten ‘voor een eerlijke prijs met een eerlijk verhaal’. Het werd een groot succes. Na twee seizoenen kregen ze een eigen winkel. Elf boeren uit de streek doen intussen mee, vertelt Annelotte. Met een zwaardere rugzak verlaten we Ommen. De Vecht leidt ons naar Landgoed Vilsteren, dat ons leert dat een landgoed niet alleen hoeft te bestaan uit een statig pand met een strakke tuin. Ook de landbouwgrond, het bos, het natuurterrein en het dorpje Vilsteren maken er deel vanuit. Het dorpje is niet veel meer dan een kerk, wat boerderijen, een hooischuur en een witgekalkte herberg, maar het heeft sfeer. En binnenin Herberg de Klomp voelen we weer die bijzondere combinatie van stijlvol en boers. De muren zijn bedekt met bruine tegeltjes en er hangen schilderijen van koeien. Maar op de achtergrond klinkt wél jazzy muziek met hese saxofoontonen. Ze doen het goed bij een broodje Sallandse kruidenkaas.

Met een rugzak vol lekkers gaan we verder 900 kilo kaas De zwart-witte dames in de wei van Kaasboerderij Heileuver voelen bijna als oude bekenden. Van hen kwam de melk die in onze kruidenkaas was verwerkt. Voor iedereen die hen beter wil leren kennen, heeft boer Marinus Post een bord met koeienfeitjes bij de stallen opgehangen. Een koe slaapt maar twintig minuten per dag, maakt 40.000 kauwbewegingen per dag en legt per dag 3 tot 5 kilometer af. Hij voegt daar zelf nog een leuk feitje aan toe: elke koe zorgt voor ruim 900 kilo kaas per jaar. Aan vijftig koeien heeft hij dan ook genoeg, zegt hij. Hij levert namelijk niet aan supermarkten, maar verkoopt zijn kazen alleen in de omgeving en in zijn winkel aan huis. Age is not important unless you are a cheese heeft hij boven de planken vol kaas ge-

WANDELROUTE

schilderd. Al babbelend schaaft hij plakken van de verschillende kazen af om ze te laten proe-

Landgoederenroute Dalfsen

ven: fenegriekkaas, Sallandse kruidenkaas, be-

Tijdens deze wandelroute ontdek je de mooie landgoederen, landhuizen en kastelen rond Dalfsen. Je

zo, zegt hij. Om zes uur ’s ochtends de koeien

wandelt langs Huize den Berg, Landhuis den Aalhorst en door het Sterrenbos en het Rechterense Veld.

melken, daarna de klanten helpen in de winkel

De route start bij treinstation Dalfsen en is 15 kilometer. Er is ook een kortere route van 8,5 kilometer.

en dan om vijf uur weer melken. ‘Alleen de

legen boerenkaas… Hij heeft het als boer prima

koeien en klanten niet door elkaar halen hè,

Niet te missen:

want die hebben toch een heel andere behande-

∞ Kasteel Rechteren: Kasteel Rechteren is verreweg het belangrijkste en mooiste historische bouwwerk in

ling nodig, haha! Hoe groot is trouwens je rug-

het Vechtdal. Het is het kroonjuweel van de Overijsselse havezaten.

∞ Landhuis den Aalhorst: het deftige Landhuis Den Aalshorst is een buitenhuis uit 1720, omgeven door een gracht en aan weerszijden van het voorplein staan de bouwhuizen.

92

tas? Want met al die kazen die je nu hebt uitgekozen, is hij aardig vol, vrees ik. Ik geef er wel een tasje bij.’

Meer weten over deze routes, leuke adresjes of overnachtingsplekken? Kijk op oostbest.nl/toeractief

93

ROUTES SALLANDSE HEUVELRUG

Sallandse Heuvelrug

Over de toppen

van Overijssel Heuvels, je verwacht ze in het buitenland of in ons land op z’n hoogst in Zuid-Limburg. Maar ook in Overijssel kun je flink stijgen en dalen. Wij bezochten de Sallandse Heuvelrug en kregen op de Holterberg bijna het Tour de France-gevoel. TEKST CORINE KOOLSTRA FOTO’S BAS SILDERHUIS EN CHRIS WAARLO

ROUTES SALLANDSE HEUVELRUG

WANDELROUTE

Wandelroute Holterberg Deze wandelroute is 14 kilometer lang en voert vanaf treinstation Holten naar de Holterberg. Je loopt naar de top van de berg, waar je het Natuurdiorama Holterberg vindt. Ook zie je onderweg de Canadese erebegraafplaats en kinderboerderij Dondert-

De Canadese Begraafplaats met het informatiecentrum is een indrukwekkende herinnering aan de Tweede Wereldoorlog

man. Het is een bosrijke route, met mooie uitzichten over de glooiende heide.

Niet te missen: ∞ Natuurdiorama Holterberg: natuurmuseum met levensgrote diorama’s en grootste collectie Europese diersoorten van Nederland.

∞ Canadese Oorlogsbegraafplaats: bij de begraafplaats is een informatiecentrum waar door persoonlijke verhalen, anekdotes en foto’s de gedachte aan hen die vielen, levend wordt gehouden.

D

100

e aanmoedigingen op het weg-

Dikke ijslaag

dek schieten onder ons door,

De Sallandse Heuvelrug is zo’n 150.000

terwijl we met veertig kilome-

jaar geleden ontstaan, tijdens de voor-

ter per uur de berg oprijden:

laatste ijstijd, leren wij in het Natuurdio-

‘Húp, húp, húp, ga door!’, ‘Je

rama Holterberg. Gletsjers vanuit het

bent er bijna!’ en ‘Pijn is tijdelijk!’ Een Tour de

noorden van Europa schoven toen over

France-gevoel suist door mijn hoofd. Beklim-

het noordelijk deel van ons land. De ruim

mingen van de Mont Ventoux, van de Alpe

honderd meter dikke ijslaag oefende zo’n

d’Huez, klimpartijen richting Col du Galibier...

druk op de bodem uit, dat aan de randen

Gespannen spieren, diepe ademhaling…

de grond werd opgestuwd. Toen later het

‘Daar kun je de auto parkeren’, verstoort

klimaat warmer werd, smolt de ijskap en

mijn fietsmaatje mijn gedachten. We zijn bo-

bleef de stuwwal achter.

venop de Holterberg. En eerlijk is eerlijk: het

Piet Bos had al snel door wat voor unieke

heeft wel iets weg van een Franse bergpas.

plek dit was. Hij begon in 1938 op de Hol-

Ook hier is vanuit het niets opeens veel te

terberg een museumpje, waarin de men-

doen. Terrasjes, auto’s, veel mensen. De top

sen konden genieten van een verzame-

is ons startpunt. Op die manier kunnen we

ling geprepareerde dieren. ‘Entree: 15

de bezienswaardigheden eerst de aandacht

cent. Kinderen een dubbeltje.’

geven die ze verdienen.

Tegenwoordig bevat het Natuurdiorama

Zo ligt op nog geen kilometer lopen een Ca-

Holterberg meer dan duizend dieren.

nadese erebegraafplaats, met 1394 graven

Vooral de diorama’s (panorama’s met

van Canadese soldaten die tijdens de laatste

dieren) van de Holterberg zijn mooi. Het

dagen van de bevrijding van Nederland zijn

maakt ons ook nieuwsgierig naar de wer-

omgekomen. Een verstild stukje Canada op

kelijke geuren van het gebied, die niet

een Overijsselse berg.

achter glas te vatten zijn.

101

ROUTES SALLANDSE HEUVELRUG

1500 sterren We dalen af, de wind zachtjes door de haren, en snuiven de boslucht op. De heuvelrug bestond vroeger alleen uit heide, waarop boeren hun schapen lieten grazen. Maar het grazen werd de heuvels te veel; de heide verdween en zandverstuivingen begonnen de omgeving te plagen. Rond 1900 werden daarom de eerste bossen aangeplant om de heuvels bijeen te houden. Die bossen bedekken nu een groot deel van de Sallandse Heuvelrug. Op een warme dag is de schaduw heerlijk, zeker als we weer eens omhoog moeten. Maar de Sallandse Heuvelrug is op z’n mooist als de bossen wijken en plaatsmaken voor de golvende, paarse heide. Op de hei gebeuren bijzondere dingen, vrijwel onzichtbaar voor wandelaars en fietsers. Hier leeft de laatste populatie korhoenders van Nederland, kruipen hazelwormen rond, zonnen zandhagedissen en vliegen zeldzame nachtzwaluwen. Stokoude jeneverbesstruiken staan als groene bollen wol op het paarse tapijt. Verder alleen maar heide, heuvels en bomen. Een verre horizon zonder bebouwing.

FIETSROUTE

Op de golvende hei gebeuren bijzondere dingen

Heuvelrug- en Reggeroute Deze fietsroute van 48 kilometer brengt je vanaf het Buitencentrum Sallandse Heu-

Het is een ideale plek om ’s nachts naar de sterren te kijken, wist de textielfabri-

velrug naar de bossen en heide van het

kant en astronoom Van Wulfften Palthe al in 1903. Hij bouwde op de Sprengen-

Nationaal Park. Via de top van de Holter-

berg een jachtslot. Vanaf de sprookjesachtige, witte toren staarde hij met zijn

berg rijd je naar Holten. Daarna ga je via

telescopen naar het heelal.

de uitlopers van de Sallandse Heuvelrug

‘Op een heldere avond kun je hier met het blote oog wel 1500 tot 2000 sterren

richting Haarle en vervolgens richting

waarnemen’, vertelt een medewerkster van het Buitencentrum Sallandse Heu-

Hellendoorn met z’n vele musea in het

velrug. We moeten vanavond terugkomen, zegt ze. In het buitencentrum zit na-

centrum van het dorp. Daarna fiets je

melijk ook een sterrenwacht, met een planetarium en telescopen, waar je als be-

langs de rivier de Regge terug naar Nijver-

zoeker op gezette tijden doorheen mag kijken. Het klinkt goed, we moeten alleen

dal. De route voert via knooppunten en is

nog één klein dingetje doen voordat de avond valt: De Berg. We negeren de ver-

in te korten.

moeide gezichten van de wielrenners die de heuvel af komen suizen, stappen op de fiets en gaan weer op pad. Voor onze laatste etappe, tot het ‘Je bent er bijna’

Niet te missen:

onder onze wielen doorglijdt.

∞ Buitencentrum Sallandse Heuvelrug: met een i­ nformatie- en expositieruimte, winkel, sterrenwacht, planetarium en horeca met terras.

∞ De Sprengenberg: natuurgebied van Natuurmonumenten met een jachtslot met daarbij de ‘Palthetoren’.

Meer weten over deze routes, leuke adresjes of overnachtingsplekken? Kijk op oostbest.nl/toeractief

103

ROUTES TWENTE FIETSROUTE XXX

Het achterland van het Twentse Haaksbergen, bij de grens van Nederland en Duitsland, werd lange tijd beschouwd als niemandsland. Dit leverde een uniek landschap op, vol spannende en mysterieuze verhalen.

Door het achterland van het Twentse Haaksbergen

Langs de rand

TEKST CORINE KOOLSTRA FOTO’S GERRIE DENNISSEN,

van Nederland

RIEN VAN DER HELM, TWENTS BUREAU VOOR TOERISME

WANDELROUTE

W

Haaksbergen beginnen we nèt in Duitsland, bij de

Door Waterpark Het Lankheet

Haarmühle, een Duitse watermolen met Biergarten.

Wandelroute van 5,3 kilometer door het bosrijke Land-

Het heeft iets spannends zo over de landgrenzen te

goed Het Lankheet bij Haaksbergen. Het landgoed

glippen, hoogveengebied het Witte Veen in, en de

heeft een geschiedenis die 800 jaar teruggaat, maar je

e smokkelen. Onze route door het achterland van

route te volgen die échte smokkelaars volgden. De controlebeambten in

kunt er ook nieuwe, duurzame projecten zien, zoals een

de regio hadden het er maar druk mee. Vanuit boerderij Markslag begon

rietveld waarmee water wordt gezuiverd. Grote stapste-

hun surveillance.

nen in het water, tunnels, bruggetjes, slootjes en kunst-

Nu is het stil en trekken we ons spoor over het zompige pad tussen de

werken maken de route voor kinderen aantrekkelijk.

veenplassen, waar de witte pluizen van eenarig wollegras en veenpluis heen en weer schudden in de wind. Zo zag Nederland er dus uit voor we

Niet te missen:

ontdekten dat gedroogd veen het prima deed als brandstof. Voor we mas-

Oostendorper watermolen: fantastisch terras met

saal turf gingen stoken en het landschap van Nederland door ons voort-

uitzicht op de dubbele watermolen die nog steeds in

durend gegraaf voorgoed veranderde. De hoogveengebieden langs de Ne-

gebruik is.

derlands-Duitse grens bij Haaksbergen werden echter beschouwd als ‘niemandsland’. Een deel van het hoogveen bleef hierdoor behouden.

94

95

ROUTES TWENTE FIETSROUTE XXX

Een concert van kikkergekwaak begeleidt onze tocht Duivels en kwade geesten De jeneverbesstruiken in het Buurserzand hebben het allemaal meegemaakt. Die zijn hier 125 tot 150 jaar geleden ontsproten en staan sindsdien onwrikbaar tussen de heide. De groenblijvende jeneverbes werd en wordt nog steeds gebruikt als middel tegen blaasontsteking, reumatische aandoeningen en jicht. Al kun je als gewone burger niets met die kennis doen, want de struik wordt beschermd. Vroeger hadden ze daar geen boodschap aan. Om de onmetelijke grootsheid van de natuur te kunnen vatten, hadden de bewoners wat hulp nodig. De jeneverbes werd dan ook gezien als een magisch kruid, dat werkte tegen duivels, kwade geesten en wilde dieren. Op boerderijen, zoals ‘’t los hoes’ in het Buurserzand, zie je nog steeds de oude tekens aan de muur, die onheil als bliksem, donder en toverij moesten weren.

In het heide- en bosgebied Witte Veen grazen Schotse hooglanders

Oliemolen

FIETSROUTE

Heide- en veenroute

Felblauwe heikikkers

Deze fietsroute van 40 kilometer voert door het achterland van

door de moeilijk begaanbare gebieden trekken. Dat

Haaksbergen, door het grensgebied van Nederland en Duitsland. Je

ging nogal eens mis. Tijdens de Eerste Wereldoorlog

rijdt door de hoogveennatuur van het Witte Veen en het Haaksber-

werden veel smokkelaars gesnapt en verdwenen in

gerveen en fietst door het heidelandschap van het Buurserzand.

de gevangenis. Voedsel, schoeisel en kolen werden

Ook doe je bij de Haarmühle nog even een stukje Duitsland aan.

schaars. Om de nood bij de arme bewoners te verlich-

Bij Haaksbergen ontdekken we nog iets wat

De smokkelaars hadden geen tijd om stil te staan bij hun angsten. Zij moesten met hun waar simpelweg

ten, kregen ze toestemming gratis turf te steken in

de tand des tijds wist te doorstaan: de Oos-

Niet te missen:

het Haaksbergerveen. De waterputten in het natuur-

tendorper watermolen. Het rad aan de ene

Restaurant en watermolen de Haarmühle: deze oude watermolen

gebied zijn de stille getuigen. Vogels en kikkers ma-

kant van de Buurserbeek hoort bij een olie-

uit 1619 ligt in een prachtige omgeving met groot terras en leuke

ken er dankbaar gebruik van, want rond het water

molen waarin onder andere lijnzaad wordt

speeltuin voor de kinderen.

zwermen muggen, libellen en waterjuffers, en dat be-

geplet. Aan de andere kant draaien de twee

tekent: eten. Een concert van kikkergekwaak en vo-

raderen van een korenmolen. Een mooie

gelgekwetter begeleidt ons over de paden door het

tussenstop. Zeker als je beseft dat de molen

Haaksbergerveen. Mensen komen we bijna niet te-

al in de zestiende eeuw in opdracht van Ka-

gen. Net als vroeger lijkt dit vergeten land, nie-

rel V is gebouwd. Sinds die tijd is er rond-

mandsland op de grens van Nederland en Duitsland.

om Haaksbergen veel gebeurd. Vooral de

Zompig land waar veenpluis en tot de verbeelding

ontwikkeling van de textielindustrie druk-

sprekende plantjes als de vleesetende zonnedauw

te een grote stempel op de natuur in het ge-

zich kunnen ontwikkelen. Een plek waar heikikkers

bied. Zo zijn de bomen waar wij langslopen

felblauw kleuren in het voorjaar en giftige adders in

in Landgoed Het Lankheet aangeplant in

april hun paardansen uitvoeren. Soms is het niet zo

opdracht van textielbaron Jan Bernhard

erg om vergeten te worden. Je wordt er alleen maar

van Heek. Het verderop gelegen Buurser-

mooier van.

zand liet Van Heek niet ontginnen, omdat hij het wilde gebruiken als jachtgebied. Wel liet hij er een meertje uitgraven, waarin de textielarbeiders konden ontspannen. Aan de waterkant van het Buursermeer genieten we nu van het spiegelgladde wateroppervlak, waarin de bomen weerkaatsen.

96

Meer weten over deze routes, leuke adresjes of overnachtingsplekken? Kijk op oostbest.nl/toeractief

97