Een Archeologisch Bureauonderzoek voor het bestemmingsplan De Grift 3 in Nieuwleusen (gemeente Dalfsen, Overijssel). (Steekproef 2006-03/18, ISSN 1871-269X)
Inleiding Voor De Lange, Bureau voor Stedebouw + Landschap BV, vertegenwoordigd door Ir. G.Th.M. de Lange, is een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied De Grift 3 in Nieuwleusen, provincie Overijssel (RD-coördinaten 213025/511692, 213069/511500, 212450/511325, 212384/511558 voor de ligging zie Figuur 1). Het te ontwikkelen terrein heeft een oppervlakte van ongeveer 13 hectare en is momenteel in gebruik als boerderij met erf en omliggend gras- en bouwland. De aanleiding tot het onderzoek is de geplande uitbreiding van het bedrijventerrein te Nieuwleusen. Door de graafwerkzaamheden die daarmee gepaard gaan zouden eventueel aanwezige archeologische waarden aangetast kunnen worden. Het doel van dit bureauonderzoek is het bepalen van de archeologische verwachtingswaarde binnen het plangebied. Het bureauonderzoek is in ARCHIS II gemeld onder nummer 16484.
512
511 213
Figuur 1. Bestemmingsplan De Grift 3; overzichtskaart (1 blok is 1 km²). De onderzoekslocatie is in paars aangegeven, aangeduid door de zwarte pijl. (Naar: ANWB 2004. Topografische Atlas 1: 25000 Overijssel. ANWB, Den Haag.)
1
Bureau-onderzoek Voor het bureauonderzoek is gebruik gemaakt van de volgende bronnen. Tabel 1. Gebruikte literatuur en kaartmateriaal. Kuijer, P.C., H. Rosing, 1994. Bodemkaart van Nederland 1:50000. Blad 21 Oost Zwolle. DLOStaring Centrum, Wageningen. Topografische Dienst 1997. Grote Provincie Atlas Overijssel 1:25000. Tweede editie. Groningen, Wolters-Noordhoff Atlasprodukties. ANWB, 2004. Topografische Atlas Overijssel 1:25000. ANWB bv, Den Haag. Grote Historische Topografische Atlas ±1905. Overijssel 1 : 25 000. 2005. Uitgeverij Nieuwland, Tilburg. Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, 1990.Grote Historische Atlas van Nederland deel 3: OostNederland 1830-1855, schaal 1:50000. Wolters-Noordhoff, Groningen. Versfelt, H.J. 2003. De Hottinger-Atlas van Noord- en Oost-Nederland 1773-1794. Heveskes Uitgevers, Groningen. Versfelt, H.J. & M. Schroor, 2005. De Atlas van Huguenin: Militair-topografische kaarten van Noord-Nederland 1819-1829. Heveskes Uitgevers, Groningen/Veendam. Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) (ROB/ARCHIS). Centraal Archeologisch Archief (CAA) en het Centraal Monumenten Archief (CMA) van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB/ARCHIS). www.dewoonomgeving.nl
De Bodemkaart van Nederland geeft aan dat het plangebied voornamelijk bestaat uit lemig, fijnzandige beekeerdgrond (pZg23) met grondwatertrap IV (gemiddelde hoogste grondwaterstand is >40 cm beneden maaiveld, gemiddelde laagste grondwaterstand is 80-120 cm beneden maaiveld). De bodem is plaatselijk ijzerrijk, met ijzerafzettingen ondieper dan 50 cm beneden maaiveld en ten minste 10 cm dik. Tussen de 40 en 120 cm beneden maaiveld wordt grof zand en grind aangetroffen. Op de plaats van de huidige bebouwing bevindt zich een veldpodzolgrond, bestaand uit lemig fijn zand (Hn23). Voor deze veldpodzolbodem geldt grondwatertrap III (gemiddelde hoogste grondwaterstand is <40 cm beneden maaiveld, gemiddelde laagste grondwaterstand is 80-120 cm beneden maaiveld). Het terrein ligt rond 1,5 m NAP. Voor 1600 was het gebied rond Nieuwleusen een woestenij, gelegen aan de rand van een naar het noorden uitgestrekt hoogveengebied. In 1635 werd door de erfgenamen van Leusen, nu Oudleusen, een verzoek ingediend om het land vruchtbaar te maken. Het in gebruik genomen gebied breidde zich richting het westen uit en omstreeks 1662 werd er een kerk gebouwd. Met de bouw van 2
511,000
211,400
Figuur 2. Bestemmingsplan De Grift 3; historische kaart. De onderzoekslocatie is in paars aangegeven, aangeduid door de zwarte pijl. (Naar:Grote Historische Atlas van Nederland deel 3: Oost-Nederland 1830-1855, schaal 1:50000)
deze kerk ontstaat Nieuwleusen. Het hoogveen in het gebied is jarenlang gebruikt voor het steken van turf en het verbouwen en branden van boekweit. Direct ten noorden van het plangebied loopt de Dedemsvaart. De aanleg van deze vaart startte in 1809 onder leiding van de baron van Dedem tot de Rollecate. De vaart zorgde voor verdere ontwatering van het gebied en werd gebruikt voor de afvoer van turf. Het veenpakket is uiteindelijk volledig verdwenen rond Nieuwleusen door het turfsteken en de ontwatering. De laatste restanten van de veenlaag zijn geoxideerd en/of opgenomen in de bouwvoor. Op de kaart uit 1773-1794 in de Atlas van Hottinger (kaartblad 34) ligt het te ontwikkelen terrein in een “leeg” gebied, het Leussener Veld. In de Grote Historische Atlas van Nederland 1830-1855 (Figuur 2) is de locatie van het plangebied, nu onder de naam De Meele, als weiland in gebruik. Er is geen bebouwing op de locatie aanwezig. De Grote Historische topografische Atlas Overijssel laat de situatie van rond 1905 zien en ook daarop is geen bebouwing op het terrein waar te nemen. Het terrein is als gras- of bouwland in gebruik. In de Atlas van Huguenin 1819-1829 staat het terrein aan gegeven als laagveen terrein. Ook op de kadasterkaart van 1929 is het gebied van De Meele leeg.1
1
De kaart is op te vragen op www.dewoonomgeving.nl
3
In het Centraal Archeologisch Archief (CAA) van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) zijn geen vondstmeldingen op of in de directe omgeving van het plangebied De Grift 3 aanwezig. Ook in het Centraal Monumenten Archief (CMA) worden geen meldingen gemaakt van archeologische waarden binnen of in de directe omgeving van de locatie. De verwachting voor archeologische waarden op het terrein wordt op de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden laag ingeschat (Figuur 3).
Conclusies en advies Voor het plangebied De Grift 3 en de omgeving is op de IKAW een lage trefkans op archeologische waarden aangegeven. Er zijn geen bekende archeologische waarden in het gebied gemeld. Uitgaande van de diverse historische atlassen heeft er tussen 1773 en 1905 geen bebouwing op deze locatie gestaan. Voor eerdere bewoning of gebruik van het terrein zijn geen aanwijzingen gevonden en er zijn geen Archismeldingen over bekend. De voorgenomen uitbreiding vindt plaats in het als gras- en bouwland aangegeven terrein. De aanwezigheid van sporen of artefacten uit het verleden is niet uit te sluiten. Er zijn echter geen aanwijzingen voor dergelijke archeologische waarden. Uitgaande van het bovenstaande wordt daarom geadviseerd af te zien van verder archeologisch onderzoek. Wel wijzen wij er op dat indien desondanks bij werkzaamheden archeologische vondsten worden gedaan of sporen worden waargenomen, deze volgens de Monumentenwet 1988, artikel 47, gemeld moeten worden bij de gemeente Dalfsen. Zuidhorn, 2 augustus 2006 drs. E. Schrijer
dr. J. Jelsma (senior archeoloog)
4
Nieuwleusen, Bedrijventerrein. Figuur 3. Bekende en verwachte archeologische waarden.
214722 / 512921
Legenda WAARNEMINGEN VONDSTMELDINGEN HUIZEN TOP10 ((c)TDN)
MONUMENTEN archeologische betekenis archeologische waarde hoge archeologische waarde zeer hoge archeologische waarde zeer hoge arch waarde, beschermd
IKAW zeer lage trefkans lage trefkans middelhoge trefkans hoge trefkans lage trefkans (water) middelhoge trefkans (water) hoge trefkans (water) water niet gekarteerd PROVINCIES
0
500 m
N
ROB ArchisII
211097 / 509959
