29-10-2012
Overige belagers
Bram Cornelissen 3 november 2012, Wageningen
1
29-10-2012
2
29-10-2012
Wetgeving en gezond verstand!
Importeren uit derde landen Gezond verstand
Het importeren van bijen
Op Europees niveau geregeld ● Verordening (EU)nr.206/2010 ● Aangifteplichtige ziekten (APZ) ● AVB ● Aethina ● Tropilaelaps
Incl. Zwitserland Aantal landen binnen EU eisen)
hebben aanvullende (nationale
● bijv. Engeland: EVB
3
29-10-2012
Het importeren van bijen
Binnen EU: Gezondheidsverklaring nodig tav APZ’s Derde landen ● Bijenkoninginnen met begeleidende werksterbijen ● Uit lijst bijlage II bij verordening 206/2010 ● En aangifteplichte APZ’s
In afwijking: ● Geografische en epidemiologische geïsoleerde gebieden
● Gebieden in bijlage IV, deel 1 afdeling 1 ● Hawaii
Veterinair online
Het importeren van bijen
4
29-10-2012
Het importeren van bijen
?
Het importeren van bijen Werkwijze
Importeur verantwoordelijk en betaalt kosten ● Op de hoogte stellen NVWA komst van zending ● Planning bestemmingscontrole ● Koningin overzetten in nieuw kluisje / kast ● Kast blijft dicht tot ● Restmateriaal onderzocht is door Bijen@wur ● Uitslag negatief: Bijenvolk open ● Uitslag positief: vernietiging bijenvolk + materiaal
5
29-10-2012
Gezond verstand!
Illegaal importeren ● Geen controle op exotische ziekten ● Dit gebeurt in de praktijk ● Spreek elkaar hier op aan!
De meeste organismen vallen niet onder wetgeving ● Hiervoor geldt in principe importeren mag... ● Maar gebruik gezond verstand!
Gezond verstand!
Micro-organismen ● Bacteriën ● Schimmels
Virussen Insecten Besmettingsroutes ● Was, honing e.a. bijenproducten ● Imkergereedschap ● Kastmateriaal ● Eitjes en sperma
Derde routes: bijvoorbeeld fruit
6
29-10-2012
gezond verstand!
Indirecte effecten? Martin et al 2012 science
Tropilaelaps mijtziekte
7
29-10-2012
Tropilaelaps mijtziekte T. mercedesae
Gastheer
Verspreiding
Apis dorsata
Azië (vasteland) en indonesië (behalve Sulawezi) Azië (bergachtig gebied) Azië
Apis laboriosa Apis cerana (reproductie?) Apis mellifera
Azië, Iran en Kenia (?)
T. clareae
Apis dorsata breviligula Apis dorsata binghami Apis mellifera Rattus spp
Filipijnen Sulawezi Filipijnen Filipijnen
T. koenigerum
Apis dorsata
Azië
T. thaii
Apis laboriosa
Himalaya
Herkennen van Tropilaelaps mijtziekte
Volwassen vrouwtje: 1mm x 0.6 mm Snel!
Zachary Huang photo, http://cyberbee.net/gallery
8
29-10-2012
?
9
29-10-2012
Levenscyclus (1)
Vergelijkbaar met Varroa Horizontale verspreiding: ● Bijenvolken ● Via vervliegen van volwassen bijen ● Zwermen (absconding) ● Bijen: overstappen van bij naar bij
Kan 5-10 dagen zonder broed ● Kan niet door de opperhuid van volwassen bij heen prikken en daardoor zich niet voeden met hemolymfe van volwassen bij
● Leggende mijten <2 dagen
10
29-10-2012
Levenscyclus (2) Voortplanting in het broed (als varroa)
Voorkeur voor darrenbroed (tot 100% besmet) Vrouwtje stapt broedcel in en legt gemiddeld 3-4 eitjes Tot 12 vrouwtjes in 1 cel! Voedsel: hemolymfe van larve/pop Ontwikkeling van ei tot mijt: 6 dagen ● Ter vergelijking varroa: 7-8 dagen
Daardoor snellere opbouw populatie dan varroa ● Waarom nog meer?
Schade door Tropilaelaps
Broedsterfte ● Bij ernstige besmetting tot 50% sterfte van broed ● Kan zwermen (absconding) veroorzaken en dit leidt weer tot verspreiding van de parasiet
Verkorte levensduur bijen geïnfecteerd tijdens ontwikkeling
Fysieke aantasting ● Kort achterlijf ● Slecht ontwikkelde vleugels
Overdracht virussen ● Deformed Wing Virus
11
29-10-2012
Kan Tropilaelaps overleven in Nederland?
Heeft broed nodig om te overleven In gematigd klimaat in China vindt overwintering plaats
D. Anderson
Diagnose van Tropilaelaps
Volk: Bodemplank Volwassen bijen: Poedersuiker of alcohol
Broed: open maken van gesloten broed
12
29-10-2012
Bestrijding van Tropilaelaps
Nog weinig bekend Vergelijkbare gevoeligheid Varroa ● In Azië m.n. Chemische bestrijding ● Organische zuren en etherische oliën
Meer bestrijding nodig dan varroa?
Meer weten?
Denis L. Anderson and Mathew J. Morgan (2007) Genetic and morphological variation of bee-parasitic Tropilaelaps mites (Acari: Laelapidae): new and re-defined species. EXPERIMENTAL AND APPLIED ACAROLOGY Volume 43, Number 1 (2007), 1-24, DOI: 10.1007/s10493-007-9103-0
OIE Manual: http://www.oie.int/fileadmin/Home/eng/Health_standards/tahm/2.02.06_TROPILAELAPS. pdf
Oldsroyd en Wongsiri (2007) Asian honey bees Harvard university Press.
http://www.jas.org.pl/jas_49_2_2005_2.pdf
13
29-10-2012
Kleine bijenkastkever
Aethina tumida Kever (Coleoptera)
foto: J. Ellis
Kleine bijenkastkever (Aethina tumida)
Neumann & Ellis 2008
14
29-10-2012
Film! +/- 20 minuten
Aziatische hoornaar (Vespa velutina)
Sociale wesp Ondersoort nigrithorax ZO-Azië (sub-tropen) Introductie Frankrijk: <2004 Sinds 2011 in België Staat bekend als agressief in Azië ● Tot nu toe niet in Europa mogelijk door lage populatie druk.
Uitroeiing is vrijwel uitgesloten
15
29-10-2012
crabro versus velutina Foto : Richard Bartz
Grootte (werksters) Thorax Abdomen Poten en antennes
V. crabro
V. veluntina
25 mm
25 mm
zwart/rood
zwart
vnl. geel
vnl. zwart
rood
geel/zwart
foto wikicommon: Fredciel
Biologie - nest
Papierwesp Nest tot 75 cm groot Open lucht, bodem, beschut Tot 12.000 broedcellen Thermoregulatie (~30°C) ● Actief bij relatief lage buitentemperatuur
16
29-10-2012
Biologie - Levenscyclus
Jaarcyclus ● Koningin overwinterd (99% gaat dood)
Broedt van mei tot november ● Embryo nest daarna mogelijk migratie
Carnivoor / larvale uitscheiding zoetstof ● Potentieel een Limonade-wesp!
Tot 1000 werksters in herfst Honderden darren en koninginnen Weer beïnvloedt ontwikkeling m.n. in najaar
Schade aan bijenvolken
Nog weinig info over situatie in Europa!! Voorkeur voor Apis mellifera Bijen worden in de lucht gevangen of van de vliegplank geplukt
Constante predatie van werkers kan volksontwikkeling ‘remmen’
(Shah et al. 1991)
Uiteindelijk gaat de wesp naar binnen en rooft daar honing en broed
17
29-10-2012
Foto’s : Richard Bartz
Verweer Apis cerana (Tan et al 2005, Ono, 1995)
Mexican waves ● Werksters op vliegplank wapperen met vleugels ● Waarschuwingsignaal aan landende foerageerders
Heatballing ● Temperatuur >45°C ● Ook waargenomen bij A. mellifera, maar minder effectief
Vernietigen van nesten en koninginnen heeft geen enkel effect op de populatie (Frankrijk, India)
Wanneer in Nederland?
18
29-10-2012
Meer weten?
Chauzat, M., Martin, S. 2009 A foreigner in France: the Asian hornet.
Wilde, A., de 2010 Vespa velutina.
Roberts, S., Rome, Q., Villemant, C. 2010 Information Sheet: Asian hornet (Vespa velutina) link
Bijenhouden!! Fera website BEEBASE link
19
29-10-2012
Apocephalus borealis
Vlieg (Diptera) Noord-Amerika Infecteert hommels en papierwespen én honingbijen
levenscyclus (laboratorium)
Infecteert volwassen bijen met eitjes via ovipositor 4.8 nakomelingen (range 1-13, sd:2.4) Ontwikkeling larvale stadium 7 dagen (range: 1-14, sd: 1,68) Adult na 28 dagen (range: 22-36, sd: 1.9) Reproductie in bijenkast mogelijk? ● poppen en poppenhuidjes in kast aangetroffen
Overwintering?
20
29-10-2012
Core A, Runckel C, Ivers J, Quock C, Siapno T, et al. (2012). "A new threat to honey bees, the parasitic phorid fly Apocephalus borealis". PLoS ONE 7 (1).DOI:10.1371/journal.pone.0029639. Retrieved on 04 January 2012.
Core A, Runckel C, Ivers J, Quock C, Siapno T, et al. (2012). "A new threat to honey bees, the parasitic phorid fly Apocephalus borealis". PLoS ONE 7 (1).DOI:10.1371/journal.pone.0029639. Retrieved on 04 January 2012.
21
29-10-2012
Nachtelijke activiteit?
Gelinkt aan CCD Bijen onder lampen op de campus
foto: GMF
● Gedesoriënteerd ● Niet op poten kunnen staan
Alle weersomstandigheden Hogere infectiegraad met A. borealis
Nachtelijke activiteit? Zwarte lijn • Bijen onder lampen ‘s nachts Roze Lijn • besmetting van foerageerders overdag OCT 09 – JAN 10 63% (range 32 - 91, sd: 18.5) 6% (range 0 - 17.4, sd: 8.2) JUL 10 – NOV 10 50% (range 11- 88, sd: 19) 4% (range 0 - 11, sd: n/a) Bijen kwamen vnl uit bijenkast studie
22
29-10-2012
Verdwijnen waarom?
Parasiet verandert het gedrag van bijen Gastheer gen expressie manipulatie door parasiet ● fysiologie ● lichtgevoeligheid?
Meerdere stressfactoren? Altruïsme Uit huis gezet
Interactie met andere ziekten?
Nosema ceranae en DWV aangetroffen ● replicatie?
Ziekte-overdracht andere bestuivers?
23
29-10-2012
Bedreiging?
Volksterfte niet waargenomen Nog niet in NL Weinig bekend van biologie Geen wetgeving!
Questions?
24
