Over werk gesproken… vragen en klachten over werk van mensen die psychische problemen hebben (gehad)
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken …
Een overzicht van in 1999 bij de Helpdesk Gezondheid, Werk en Verzekeringen binnengekomen vragen en klachten over werk van mensen die psychische en/of psychiatrische problemen hebben (gehad).
STICHTING PANDORA Mw. drs. A. Huson, beleidsmedewerker Stichting Pandora Mw. drs. K.L. Meijer, psycholoog/methodoloog Stichting Pandora, oktober 2000
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken …
Samenvatting Van 1 januari tot en met 31 december 1999 hebben 616 mensen met een psychische arbeidshandicap de Helpdesk gebeld met een vraag naar informatie of een klacht over werk en/of uitkeringen. Van deze groep had 50% een vraag, 8% een klacht en 42% een combinatie van deze twee. In 21%van de gesprekken stond het verkrijgen van werk centraal, 37% van de gesprekken gingen over het behoud van werk en 42% over uitkeringen/loondoorbetaling. Verkrijgen van werk De mensen met een vraag over het verkrijgen van werk staan dikwijls te popelen om weer aan de slag te gaan. Men wil voornamelijk informatie over of je wel mag solliciteren terwijl je een uitkering hebt en wat je dan moet doen (26%), wat een goede aanpak is om aan werk te komen (22%) en wat je rechtspositie als sollicitant is (12%). Ook willen mensen (13%) ook weten of zijzelf of potentiële werkgevers recht hebben op subsidies. Veruit de meeste klachten (47%) gaan erover dat men graag weer aan het werk wil, maar zich daarbij onvoldoende gesteund voelt. De meeste klachten hebben betrekking op de uitvoeringsinstellingen (34%) en werkgevers (21%). Verder worden ondermeer het arbeidsbureau, een arbeidsdeskundige van de uitvoeringsinstellingen en de sociale dienst (GSD) genoemd. Tot slot worden combinaties van functionarissen en instanties genoemd. Behouden van werk Van de vragen over het behoud van werk springen vier categorieën in het oog: vragen over de rechten en plichten van de zieke werknemer (23%), over de ontbinding van de arbeidsovereenkomst (20%), over hoe je ondanks je ziekte toch aan het werk kan blijven (18%) en over de gang van zaken bij de bedrijfsarts (15%). De klachten zijn zeer verschillend van aard, en er is vaak sprake van een combinatie van klachten. 18% (de grootste groep) is ontslagen of is bang ontslagen te zullen worden. De klachten hebben grotendeels betrekking op de werkgever (34%), op de arbo-arts (27%) of een combinatie van beiden (28%). Andere klachten hebben ondermeer betrekking op uitvoeringsinstanties. Opvallend is dat 69% van de bellers de contacten met de arbo-arts als vervelend hebben ervaren. Uitkeringen/loondoorbetaling Een kwart van de vragen (26%) gaat over de WAO-uitkering. Bellers vragen vaak uitleg over de berekening van arbeidsongeschiktheidspercentages. Of ze willen weten wat ze kunnen verwachten van een keuring (15%). Men denkt vaak weer goedgekeurd te zullen worden en aan het werk te moeten gaan en is dan huiverig voor de financiële gevolgen als men het werk onverhoopt niet blijkt aan te kunnen. Verder vragen bellers (10%) algemene zaken over uitkeringen, zoals wanneer je voor welke uitkering in aanmerking komt. Van de mensen met klachten is een kwart het niet eens met het hun toegekende arbeidsongeschiktheidspercentage. Er zijn verder nogal wat klachten over de uvi’s (14%) en in het bijzonder over gebrekkige informatieverschaffing (14%) De klachten hebben bij 66% betrekking op de uitvoeringsinstellingen of de verzekeringsarts of arbeidsdeskundige van de uitvoeringsinstelling. Verder gaat het bij 10% om de werkgever, bij 3% om de sociale dienst (GSD) en bij 6% om de politiek. Verder worden ondermeer combinaties van uitvoeringsinstellingen en werkgever/politiek genoemd.
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken …
Inhoud
1. Inleiding
................................................................................. 1
2. Werk: totale groep ...................................................................... 2 2.1 Het verkrijgen van werk.................................................... 2 2.1.1 Informatie- en adviesvragen ................................. 3 2.1.2 Klachten............................................................. 4 2.2 Het behoud van werk........................................................ 5 2.2.1 Informatie- en adviesvragen ................................. 6 2.2.2 Klachten............................................................. 8 2.3 Uitkeringen/loondoorbetaling ........................................... 10 2.3.1 Informatie- en adviesvragen ............................... 11 2.3.2 Klachten........................................................... 12
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken…
1.
1
Inleiding
Stichting Pandora heeft als doel het bestrijden van vooroordelen ten opzichte van mensen met ‘psychische en psychiatrische problemen’, die al dan niet in aanraking zijn geweest met de geestelijke gezondheidszorg. In dat kader besteed de stichting ondermeer aandacht aan de maatschappelijke positie van deze groep, en met name de arbeidsmarktpositie. De laatste tijd is er veel aandacht voor psychische arbeidsongeschiktheid. Er wordt dan meestal gesproken óver deze mensen. In dit rapport laat Stichting Pandora de (potentiële) werknemers zelf aan het woord. Op deze wijze probeert Stichting Pandora een indruk te geven van het soort problemen dat de groep mensen met een psychische arbeidshandicap kan ervaren op het gebied van werk en uitkeringen. Uitgangspunt zijn de gegevens van de Helpdesk Gezondheid, Werk en Verzekeringen1. Van de 2748 (potentiële) werknemers die de Helpdesk in 1999 hebben gebeld met vragen of klachten over werk hadden er 616 problemen van psychische aard. Het Breed Platform Verzekerden en Werk was zo genereus de gegevens van deze groep ter beschikking te stellen aan Stichting Pandora. Hiervoor op deze plaats onze hartelijke dank. De hierna beschreven resultaten hebben betrekking op de van 1 januari 1999 tot en met 31 december 1999 binnengekomen telefoontjes die uitsluitend werknemers met een psychische arbeidshandicap betreffen (sommigen hebben daarnaast ook lichamelijke gezondheidsproblemen). In totaal zijn er van 1 januari 1999 tot 1 januari 2000 616 gesprekken geregistreerd. Deze gesprekken betreffen een informatie/adviesvraag en/of een klacht. De opbouw van dit overzicht is als volgt: Er wordt een overzicht gegeven van de totale groep bellers die in verband met een psychische arbeidshandicap problemen bij het werken ondervinden. Vervolgens wordt er een splitsing gemaakt om onderscheid te kunnen maken tussen degenen die gebeld hebben met een informatie-/adviesvraag en/of een klacht met betrekking tot: het verkrijgen van werk het behoud van werk en uitkeringen/loondoorbetaling.
1
Telefonische informatie- en advieslijn, in 1997 opgericht door het Breed Platform Verzekerden en Werk, te bereiken op 020 - 4800300, op werkdagen van 12.00 tot 20.00 uur.
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken…
2.
2
Werk: totale groep
Er hebben 616 mensen gebeld met een verzoek om informatie of advies, of om een klacht te melden in verband met hun (toekomstige, huidige of vroegere) werk, of in verband met een uitkering. De gesprekken betreffen: informatie/advies onvrede/klacht combinatie informatie èn klacht TOTAAL (N = 616)
50% 8% 42% 100%
Hieronder is het onderwerp aangegeven van het informatieverzoek, het advies en/of de klacht: informatie/advies over het verkrijgen van werk klacht over het verkrijgen van werk verkrijgen van werk informatie én klacht informatie/advies over het behoud van werk klacht over het behoud van werk behoud van werk informatie én klacht informatie/advies over uitkeringen/loondoorbetaling klacht over uitkeringen/loondoorbetaling uitkeringen/loondoorbetaling informatie én klacht TOTAAL 616)
15% 1% 5% 10% 4% 23% 25% 3% 14% (N =
)→ 21%
)→ 37%
)→ 42% 100%
Het grootste aantal telefoontjes gaat over uitkeringen/loondoorbetaling, direct gevolgd door telefoontjes over het behoud van werk. Bij het onderwerp behoud van werk worden relatief de meeste klachten gemeld, maar in het algemeen bellen mensen voornamelijk voor informatie of advies. Hierna wordt ingegaan op de inhoud van de telefonische contacten die betrekking hebben op het verkrijgen van werk. 2.1
Het verkrijgen van werk
In totaal hebben 127 mensen gebeld met een verzoek om informatie of advies en/of het melden van een klacht over het verkrijgen van werk. De bellers zijn 32% man en 68% vrouw. De leeftijd is als volgt verdeeld: < 20 jaar 20-30 jaar 30-40 jaar 40-50 jaar >50 onbekend TOTAAL
(N = 127)
1% 19% 40% 28% 2% 9% 100%
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken…
Van deze bellers heeft 8% een lager (lbo, mavo, etc.), 35% een middelbaar (havo, vwo, mbo) en 49% een hoger opleidingsniveau. Van 7% is het opleidingsniveau niet bekend.
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
3
Over werk gesproken…
4
De meesten (92%) geven aan dat de arbeidshandicap veroorzaakt wordt door uitsluitend psychische problemen (ongeveer de helft hiervan geeft aan overspannen te zijn). De rest heeft daarnaast ook lichamelijke klachten. Voor de bellers spelen de gezondheidsproblemen voor 87% in het heden en voor 13% in een afgesloten verleden. Momenteel ontvangt 92% een uitkering, loondoorbetaling of salaris, 2% niet en van 6% is het onbekend. Van degenen die een uitkering, loondoorbetaling of salaris ontvangen, ontvangt 45% een WAO-uitkering, 15% loondoorbetaling bij ziekte, 9% ontvangt salaris, 9% een WAJONG-uitkering en 6% krijgt een bijstandsuitkering. Verder betreft het andere uitkeringen, zoals ondermeer een WW-uitkering/wachtgeld of een Ziektewetuitkering. De telefoontjes over het verkrijgen van werk betreffen: informatie/advies onvrede/klacht combinatie van informatie/advies èn een klacht TOTAAL (N = 127)
70% 5% 25% 100%
2.1.1 Informatie- en adviesvragen met betrekking tot het verkrijgen van werk In totaal betreft het 121 telefoongesprekken met informatie-/adviesverzoeken (32 mensen hiervan worden ook beschreven bij het melden van een klacht aangezien het telefoongesprek zowel een informatieverzoek als een klacht betreft). Hieronder wordt een overzicht gegeven van de gestelde vragen: vanuit een uitkeringssituatie solliciteren aanpak om aan een baan te komen subsidiemogelijkheden voor het verkrijgen van werk rechtspositie bij het solliciteren bemiddeling bij het vinden van een baan rechtspositie bij aanstellingskeuringen starten van een eigen bedrijf een combinatie van bovenstaande vragen andere vragen TOTAAL (N = 121)
26 % 22 % 13 % 12 % 7 % 6.5% 2 % 6.5% 5 % 100%
De mensen met een vraag over solliciteren staan dikwijls te popelen om weer aan de slag te gaan. Men wil voornamelijk informatie over of je wel mag solliciteren terwijl je een uitkering hebt en wat je dan moet doen (26%): * Vrouw, 34 jaar. ‘Ik kan een baan krijgen maar ik ben 80-100% arbeidsongeschikt. Kan ik nu zo beginnen?’ * Man, 35 jaar. ‘Ik zit in de Wajong en wil weer gaan werken. Ik heb nu een brief naar het GAK gestuurd met het verzoek om mij te helpen bij het zoeken naar werk. Ik heb me ook aangemeld bij Passage en Prof’s, gespecialiseerde bureaus voor (ex-) psychiatrische patiënten. Ben ik op de goede weg?’
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken…
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
5
Over werk gesproken…
6
Ook wil men weten wat een goede aanpak is om aan werk te komen (22%) * Vrouw, 44 jaar. ‘Ik zit al 18 jaar in de WAO en volgens mijn psychotherapeute kan ik wel voorzichtig beginnen met werk. Hoe pak ik dit aan? Ik heb er geen zicht op wat ik wel of niet kan. Ik ben er lang uitgeweest. Ik ben ook bang dat ik mijn uitkering definitief verlies.’ Verder wordt gevraagd (13%) of werknemers of potentiële werkgevers recht hebben op subsidies. * Vrouw, 44 jaar. ‘Ik zit in een speciale uitkeringsregeling, via de USZO, en val onder de doelgroep arbeidsgehandicapten. Nu wil ik graag voor een proefplaatsing in aanmerking komen. Heb ik daar recht op?’ Tot slot heeft men vragen over de rechtspositie als sollicitant (12%): * Vrouw, 40 jaar. ‘In het verleden ben ik manisch-depressief geweest. Ik heb er geen last van op dit moment. Nu heb ik op een nieuwe baan gesolliciteerd. Moet ik nu aangeven dat ik in het verleden last heb gehad van psychische klachten?’ 2.1.2 Klachten met betrekking tot het verkrijgen van werk Er zijn in totaal 38 klachten gemeld over het verkrijgen van werk. Slechts 37% van de mensen met een klacht hebben de afgelopen 2 jaar gesolliciteerd. Bij de helft van deze mensen is er bij de sollicitatie sprake geweest van een verplichte medische keuring. Het gaat hierbij om het invullen van een gezondheidsvragenlijst of een lichamelijk onderzoek in combinatie met gezondheidsvragenlijst. De helft van de sollicitanten vermoedt dat het negatieve resultaat van de sollicitatieprocedure het gevolg is van hun (geestelijke) arbeidshandicap of WAOverleden, 7% denkt dat het resultaat niets met hun arbeidshandicap te maken heeft. Voor 43% is het resultaat nog niet bekend. De klachten bij het verkrijgen van werk zijn divers. Hieronder volgt een overzicht: geen ondersteuning/bemiddeling bij het zoeken naar werk gebrekkige motivering van het resultaat van de sollicitatieprocedure te uitgebreide gezondheidsvragenlijst overige klachten die slechts éénmaal gemeld zijn een combinatie van bovenstaande klachten TOTAAL (N = 38)
47% 8% 5% 29% 11% 100%
Veruit de meeste klachten (47%) gaan erover dat men graag weer aan het werk wil, maar zich daarbij onvoldoende gesteund voelt: * Vrouw, 32 jaar. ‘Het is een warboel bij Cadans. De hele boel ligt op zijn gat. Er is geen personeel genoeg dus wordt het accent van reïntegratie overlegd naar het primair verstrekken van uitkeringen. De kranten staan bol van de WAO, maar de praktijk, voor mij, is dat ik vechten moet om te reïntegreren want Cadans werkt niet mee. Dit is wel een hele vreemde situatie.’
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken…
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
7
Over werk gesproken…
8
* Vrouw, 35 jaar. Vrouw is dertien jaar geleden slachtoffer geweest van geweld, kwam in Wajong terecht. Na dertien jaar wil ze eigenlijk wel weer wat gaan doen. Ze vervoegt zich bij de uvi (GAK). Deze nemen haar vraag in behandeling. Vrouw heeft nogal een dik dossier en GAK-medewerker zegt niets voor haar te kunnen doen. Beter ware het in groepstherapie sokken te gaan breien, aldus de GAK-medewerker. Vrouw is woest en eist contraexpertise via psycholoog. Deze volgt maar ook deze vindt de vrouw absoluut niet geschikt. De vrouw vecht dit uiteindelijk allemaal aan via kantongerecht en krijgt gelijk. Ze wil nog steeds graag werken, maar heeft geen fiducie meer in het GAK. De meeste klachten hebben betrekking op de uitvoeringsinstellingen (34%) en werkgevers (21%). Verder worden ondermeer het arbeidsbureau, een arbeidsdeskundige van de uitvoeringsinstellingen en de sociale dienst (GSD) genoemd. Tot slot worden combinaties van functionarissen en instanties genoemd. * Vrouw, 45 jaar. Door privé-omstandigheden ben ik arbeidsongeschikt geraakt. Dat is alweer een tijdje terug en ik denk dat ik weer aan de slag kan gaan. Ik wil ook graag want thuiszitten vind ik helemaal niets […] Ik ben zeer ontevreden over de reïntegratie acties van de uvi. Ze doen namelijk niets. Ik heb zelf verzocht om een afspraak maar ik word helemaal niet teruggebeld. Man, 46 jaar. Man heeft een psychiatrisch verleden en zit nu nog in de AAW. Hij heeft problemen met werk zoeken en negatieve ervaringen opgedaan met vooroordelen van werkgevers. ‘De Wet REA is mooi, maar het werkt niet voor mensen met psychische klachten!’ De klachten spelen voor 95% in 1999 en voor 5% al eerder. Hierna wordt ingegaan op de inhoud van de telefonische contacten met betrekking tot het behoud van werk. 2.2
Het behoud van werk
In totaal hebben 229 mensen gebeld met een verzoek om informatie of advies en/of het melden van een klacht over het behoud van werk. De bellers zijn 35.5% man en 62.5% vrouw en van 2% is het geslacht onbekend. De leeftijd is als volgt verdeeld: 20-30 jaar 30-40 jaar 40-50 jaar >50 jaar onbekend TOTAAL
(N = 229)
15% 32% 25% 17% 11% 100%
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken…
Van deze bellers heeft 12% een lager (lbo, mavo, etc.), 37% een middelbaar (havo, vwo, mbo) en 44% een hoger opleidingsniveau. Van 7% is het opleidingsniveau niet bekend.
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
9
Over werk gesproken…
10
De meesten (75%) geven aan dat de arbeidshandicap veroorzaakt wordt door uitsluitend psychische problemen (meer dan de helft hiervan geeft aan overspannen te zijn). De rest heeft daarnaast ook lichamelijke klachten. Voor de bellers spelen de gezondheidsproblemen voor 97% in het heden en voor 3% in een afgesloten verleden. Van de mensen met een arbeidshandicap vindt 31% dat er voorzieningen of aanpassingen op de werkplek noodzakelijk zijn, 48% weet het niet (bijvoorbeeld omdat ze momenteel niet werken), 19% vindt dat niet noodzakelijk en van 2% is het onbekend. Bij degenen die voorzieningen of aanpassingen van de werkplek noodzakelijk achtten in verband met hun arbeidshandicap, zijn in 26% de noodzakelijk geachte aanpassingen getroffen. Bij 3% is dat nog niet gebeurd, maar is de werkgever daar wel toe bereid en in 27% van de gevallen zijn er geen voorzieningen getroffen en is de werkgever daar ook niet toe bereid. Van de overige 44% is het (nog) niet bekend. Momenteel ontvangt 97% een uitkering, loondoorbetaling of salaris, 2% niet en van 1% is het onbekend. Van degenen die een uitkering, loondoorbetaling of salaris ontvangen, ontvangt 64% loondoorbetaling bij ziekte, 6% ontvangt salaris en 19% een WAOuitkering. Verder betreft het andere uitkeringen, zoals ondermeer een WWuitkering/wachtgeld of een Ziektewetuitkering, of een combinatie van uitkering en salaris of uitkeringen. De telefoontjes over het behoud van werk betreffen: informatie/advies onvrede/klacht combinatie van informatie/advies en een klacht TOTAAL (N = 229)
28% 10% 62% 100%
2.2.1 Informatie-/adviesvragen met betrekking tot het behoud van werk In totaal betreft het 205 telefoongesprekken met verzoeken om informatie of advies (142 mensen hiervan worden ook beschreven bij het melden van een klacht aangezien het telefoongesprek zowel een informatieverzoek als een klacht betreft). Hieronder wordt een overzicht gegeven van de onderwerpen waar de gestelde vragen betrekking op hebben: rechtspositie als werknemer tijdens/na ziekte ontslag/niet verlengen van het arbeidscontract ziekte en behoud van (passend) werk keuring/beoordeling arbo-arts werkaanpassingen ziekte en privacy aanpak om terug te keren naar eigen werk na ziekte informatie over klacht/bezwaar/beroep of procedure bij de rechter arbodienst (algemeen) reïntegratieplan arbeidsomstandigheden second opinion inzagerecht in medisch dossier combinatie van bovenstaande vragen
23% 20% 18% 15% 2% 2% 2% 2% 2% 2% 1% 1% 1% 5%
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken…
andere informatieverzoeken TOTAAL 205)
(N =
4% 100%
Van de vragen over het behoud van werk springen vier categorieën in het oog. Ten eerste vragen over de rechten en plichten van de zieke werknemer (23%). * Vrouw, 53 jaar. Vrouw moest van de arbo-arts naar psychiater voor nader onderzoek. Vervolgens moest zij verplicht een behandeling bij deze psychiater ondergaan. De arbo-arts stelde dat zij verplicht was dit te doen om snel weer werk te kunnen hervatten. Uiteindelijk heeft zij de behandeling zelf stopgezet. Psychiater was gericht op snelle behandeling van burn-out en volgens haar is dat geen goede methode. Het contact met de psychiater verliep niet goed. Vermoeidheid zou iets zijn wat zij zich inbeeldde; haar moeder zou onbewust allerlei dingen op haar hebben overgebracht. Wat zijn haar rechten en plichten in deze situatie? * Vrouw, 42 jaar. Beller werkt in het onderwijs. Ze wil graag terugkeren naar haar eigen werk en mag dat ook van de arbo-arts, voorlopig op arbeidstherapeutische basis. De collega’s willen haar echter niet terug hebben. Het bestuur (de werkgever) wil de collega’s noch de beller afvallen. Wat zijn haar rechten op terugkeer? Ten tweede vragen over de ontbinding van de arbeidsovereenkomst (20%). * Vrouw, 27 jaar. Bij de beller is een bipolaire stoornis gediagnostiseerd. Ze heeft een jaarcontract gekregen tot 1 november 1999. De werkgever wilde eerst nog een jaarcontract aanbieden maar is hier op advies van de arbo-arts op teruggekomen. Ze zou het werk niet aankunnen. Zelf heeft ze hierover nog niet met de arbo-arts gesproken. ‘Wat zijn mijn rechten om het contract te behouden? Val ik in het vangnet van de Ziektewet?’ * Vrouw, 42 jaar. ‘Ik ben ziek. Van de arbodienst krijg ik totaal geen ondersteuning en de werkgevers stuurt aan op ontslag. Mijn werkgever zet mij zeer onder druk in nauwe samenwerking met de arbodienst om mijzelf beter te melden en anders ontslag te nemen. Hij wil een schikking treffen (fl. 12.000,-). Ik ben vanaf maart 1999 ziek en werk er al 14 jaar. Hoe moet ik hiermee omgaan?’ Ten derde over manieren om ondanks je ziekte toch aan het werk te blijven (18%). * Vrouw, 33 jaar. Een vrouw is zes maanden ziek. Over twee weken moet ze weer naar de arbo-arts. In het vorige contact stuurde de arts erop aan dat ze zelf ander werk zou gaan zoeken. Hij wil haar liever niet op AT-basis laten werken. Zelf wil ze het toch proberen. Wat kan ze nu doen om haar werk te behouden? Ten vierde over de gang van zaken bij de bedrijfsarts (15%).
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
11
Over werk gesproken…
12
* Man, leeftijd onbekend. Ik ben uitzendkracht, heb hulp gezocht bij het Riagg voor depressiviteit. Nu heb ik een afspraak met de arbo-arts. Wat is uw ervaring met reacties en beoordeling van depressiviteit en hoe moet ik mij voorbereiden? 2.2.2 Klachten met betrekking tot het behoud van werk In totaal zijn er 166 mensen die gebeld hebben met een klacht over dit onderwerp. De meesten hiervan (86%) hebben een vast contract, 11% heeft een contract voor bepaalde tijd, 1% heeft een ander soort contract en van 2% is het onbekend wat voor soort contract zij hebben. De fase waar de klacht betrekking op heeft, heeft in 62% van de gevallen te maken met de ziekteperiode en voor 10% met de huidige werksituatie (deze mensen werken en zijn niet ziekgemeld). Verder betreft het de terugkeer naar de oude werkgever na ziekte (25%) en reïntegratie bij een nieuwe werkgever na ziekte (3%). Van de werknemers, die een klacht over het behoud van werk meldden, geeft 22% als resultaat van het conflict om behoud van werk aan dat zij ontslagen zijn, dat hun arbeidscontract niet is verlengd of dat zij een oneigenlijk aanbod voor ontslag gekregen hebben. De meesten (58%) hiervan zien hun psychische/lichamelijke gezondheid als oorzaak van dit resultaat. Verder is 3% geaccepteerd op de oude of een nieuwe functie bij de oude werkgever. Bij 9% heeft het conflict een ander resultaat opgeleverd en bij 66% is het resultaat nog niet bekend. In geval van ziekte heeft 5% geen contact gehad met de arbo-arts, 69% geeft aan dat zij wel contact hebben gehad, maar dat negatief ervaren hebben, 19% heeft het contact als positief ervaren, voor 5% was de vraag niet van toepassing en van 2% is het onbekend of zij contact gehad hebben met de arbo-arts. Onderstaand volgt een voorbeeld van een negatief ervaren contact: Vrouw, 30 jaar. Arbo-arts luistert niet naar cliënt, neemt haar klachten niet serieus, vindt dat psychische klachten geen reden zijn om thuis te blijven. Adviseert ontslag te nemen. Als de vrouw meedeelt een second opinion te zullen aanvragen belooft hij de zaak nog eens te bekijken. Second opinion vindt hij zonde van het geld. Bijna driekwart van de bellers (72%) is niet op de hoogte van het bestaan van een klachtenregeling bij de arbodienst. In de volgende tabel wordt weergegeven hoeveel mensen er werken bij het bedrijf waar de mensen met een klacht werken: minder dan 15 mensen 15 tot 50 mensen 50 tot 100 mensen 100 of meer dan 100 mensen weet niet onbekend TOTAAL (N= 166)
16% 18% 8% 49% 5% 4% 100%
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken…
13
Een overzicht van de gemelde klachten: ontslag/dreiging met ontslag/oneigenlijk aanbod voor ontslag ontevreden over de arbodienst geen terugkeer op oude of nieuwe functie bij oude werkgever mogelijk er wordt druk uitgeoefend om snel weer te gaan werken onvoldoende begeleiding tijdens de ziekteperiode wordt arbeidsongeschikt verklaard en is niet ziek arbeidsconflict door ziekte onheuse bejegening ontkenning van de gezondheidsklachten er wordt te weinig rekening gehouden met medische beperkingen er is geen aandacht voor arbeidsomstandigheden op het werk arbo-arts heeft gegevens aan derden doorgegeven onvoldoende aanpassing van de werkplek een combinatie van bovenstaande klachten overige klachten TOTAAL (N=166)
18% 9% 7% 7% 5% 5% 5% 4% 3% 3% 3% 3% 2% 18% 8% 100%
De klachten zijn zeer verschillend van aard en er is vaak sprake van een combinatie van klachten. Achttien procent is ontslagen of is bang ontslagen te zullen worden: * Man, 38 jaar. Een man heeft psychische klachten en werkt als croupier. Dit ging niet meer. Hij zou ander passend werk krijgen maar bleef in de praktijk voor 50% op de werkplek werkzaam. De belastbaarheid was te groot, wat resulteerde in steeds wisselende arbeidsongeschiktheidspercentages. Na drie jaar bood de werkgever eindelijk passend werk aan: werk dat zou voortkomen uit een aantal reorganisaties binnen het bedrijf. Dat werd vervolgens tot drie keer toe uitgesteld, maar op 1 april 1999 zou hij kunnen gaan werken. Vervolgens deed hij dit drie weken, waarna hij naar huis werd gestuurd omdat hij niet meer zou functioneren. Er werd een procedure opgestart om het contract te laten ontbinden door de kantonrechter. Uiteindelijk werd de zaak geschikt. Man is door deze perikelen terug bij af en staat weer onder behandeling. Heeft 15 jaar hard gewerkt en voelt zich genomen door werkgever. Deze heeft nooit haast gemaakt met reïntegratie en ontslaat hem nadat hij drie weken in een nieuwe functie werkt. * Vrouw, 35 jaar. ‘Ik heb een jaarcontract als medewerkster van een mediatheek. Ik heb daar zeven maanden gewerkt en nu zit ik door privé problemen al drie maanden ziek thuis. Nu heeft de school mij gebeld om te zeggen dat ik niet meer terug hoef te keren. Over twee maanden loopt mijn contract af. Van een christelijke school had ik nooit verwacht dat ze mijn contract niet zouden verlengen. En dat terwijl ik juist zo goed op de weg terug naar werk ben!’ Negen procent is ontevreden over de arbodienst.
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken…
14
* Man, 25 jaar. De arbo-arts stuurt de beller aan het werk zonder te informeren naar zijn gezondheid. OP verzoek van de werkgever is een afspraak met de arbodienst vervroegd. De arts zei: ‘Zij betalen uw salaris, dus als zij dat willen mogen ze dat.’ Verder wordt de beller door de arbodienst zeer lomp behandeld. Zeven procent klaagt erover dat er geen terugkeer naar de oude of een nieuwe functie bij de werkgever mogelijk is. * vrouw, 41 jaar. Ik moet een reïntegratieplan ondertekenen, maar ik ben het niet eens met de inhoud. Werkgever stelt dat mijn beperkingen blijvend zijn en dat er binnen de organisatie geen mogelijkheid tot terugkeer is. Ik ben overspannen en door onder andere het overlijden van mijn man duurt mijn herstel langer. Maar ik kan zeker het werk weer hervatten en ook bij mijn huidige werkgever. Zeven procent klaagt erover onder druk gezet te worden het werk te hervatten * Vrouw, 27 jaar. Vrouw is assistent office-manager in de uitzendbranche en heeft wulbz. ZE is nu een maand ziek en moet naar da arbo-arts toe. Heeft al twee afspraken gehad en wacht op de derde. Intussen heeft zij van de werkgever een brief gekregen waarin staat dat zij zich moet vervoegen bij een andere arbodienst, die 100 kilometer verder ligt. Dus ondanks de afspraak die ze nog heeft staan. Vrouw vindt dit raar en vervelend. ‘Ik ervaar dat mijn werkgever mij op deze manier pusht om vooral maar snel aan het werk te gaan. Waarschijnlijk is hij het niet eens met het oordeel van de arbo-arts en wil hij het nu van een ander horen. Ik ervaar dit als druk en dat is nu huist zo funest voor mij. De arbo-arts van de eerste dienst heft mij gezegd dat het beter is om even geen contact te hebben met het bedrijf. Ik voel me al zo rot en dan komt deze stress er weer bij!’ Stappen ondernomen met betrekking tot hun klacht heeft 35%. De stappen zijn ondermeer: het inschakelen van een vakbond, het aanvragen van een gesprek met de werkgever of het raadplegen van een advocaat. De ondernomen stappen hebben bij 31% resultaat opgeleverd, bij 34% is het resultaat nog niet bekend en bij 35% hebben de ondernomen stappen geen resultaat opgeleverd. De klachten hebben grotendeels betrekking op de werkgever (34%), op de arbo-arts (27%) of een combinatie van beiden (28%). Andere klachten hebben ondermeer betrekking op uitvoeringsinstanties. De klachten spelen voor 90% in 1999 en voor10% spelen de klachten in 1998 of al eerder. Hierna wordt ingegaan op de inhoud van de telefonische contacten met betrekking tot uitkeringen. 2.3
Uitkeringen/loondoorbetaling
In totaal hebben 260 mensen gebeld met een verzoek om informatie of advies of het melden van een klacht met betrekking tot uitkeringen/loondoorbetaling.
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken…
15
De bellers zijn 45% man en 54% vrouw en van 1% is het niet bekend. De leeftijd is als volgt verdeeld: < 20 jaar 20-30 jaar 30-40 jaar 40-50 jaar >50 jaar onbekend TOTAAL
(N = 260)
2% 9% 26% 31% 26% 6% 100%
Van deze mensen heeft 17% een lager (lbo, mavo, etc.), 29% een middelbaar (havo, vwo, mbo) en 47% een hoger opleidingsniveau. Van 7% is het opleidingsniveau niet bekend. De meesten (77%) geven aan dat de arbeidshandicap veroorzaakt wordt door uitsluitend psychische problemen (iets minder dan de helft hiervan geeft aan overspannen te zijn). De rest heeft daarnaast ook lichamelijke klachten. Voor de bellers spelen de gezondheidsproblemen voor 97% in het heden en voor 3% in een afgesloten verleden. Momenteel ontvangt 94% een uitkering, loondoorbetaling of salaris. Van degenen die een uitkering, loondoorbetaling of salaris ontvangen, ontvangt 41% een WAO-uitkering, 23% loondoorbetaling bij ziekte en 3% ontvangt salaris en. Verder betreft het andere uitkeringen, zoals ondermeer een WW-uitkering/wachtgeld, een bijstandsuitkering of een Ziektewetuitkering, of een combinatie van uitkering en salaris of uitkeringen. De telefoontjes over uitkeringen/loondoorbetaling betreffen: informatie/advies onvrede/klacht combinatie van informatie/advies en een klacht TOTAAL (N = 260) 2.3.1
59% 8% 33% 100%
Informatie-/adviesvragen met betrekking tot uitkeringen
In totaal betreft het 240 telefoongesprekken met informatie-/adviesverzoeken (85 mensen hiervan worden ook beschreven bij het melden van een klacht aangezien het telefoongesprek zowel een informatieverzoek als een klacht betreft). Hieronder wordt een overzicht gegeven van de onderwerpen waar de gestelde vragen betrekking op hebben: WAO-uitkering WAO-herbeoordeling, (her)keuring uitkeringen/loondoorbetaling algemeen bezwaar en beroep tegen arbeidsongeschiktheidspercentage WW-uitkering Ziektewetuitkering bijverdienen/vrijwilligerswerk en financiële gevolgen voor uitkering(en) WAJONG-uitkering
26 % 15 % 10 % 7 % 6 % 5 % 5 % 4
%
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken…
loondoorbetaling bij ziekte ziekte en vakantiedagen bijstandsuitkering uitkering en opleiding WAZ-uitkering sollicitatieplicht combinatie van bovenstaande onderwerpen andere vragen TOTAAL 240)
(N =
16
4 % 2 % 2 % 1 % 0.5% 0.5% 9 % 3 % 100 %
Een kwart van de vragen (26%) gaat over de WAO-uitkering. Bellers vragen vaak uitleg over de hoogte van de uitkering en over arbeidsongeschiktheidspercentages: * Vrouw, 41 jaar. ‘Ik ben in maart 1997 ziek geworden. Werkte 25,5 uur. Heb tot en met augustus volledig in de WAO gezeten, daarna heb ik mijn werk volledig hervat maar heb uren ingeleverd en ben 22 uur gaan werken. Na 10 weken ben ik weer uitgevallen, sinds november betaalt de werkgever loon bij ziekte door. Arboarts heeft het nu over de wet Amber. Als ik opnieuw in de WAO kom, hoe hoog wordt mijn uitkering dan? Wordt die gebaseerd op de oorspronkelijke 25,5 uur of op de 22 uur per week?’ * Vrouw, 50 jaar. Een vrouw wil weten of zij buiten de WAO kan blijven. Half september 1999 is zij een jaar ziek en dan wil zij hersteld zijn om niet in de WAO te komen. Ze werkt nu al halve dagen en na de vakantie wil zij volledig werken in een andere functie. Arbo-arts wil haar voor 99% beter melden en niet voor 100%. Is hier een reden voor? Komt ze dan in september toch in de WAO? Velen willen weten wat ze kunnen verwachten van een keuring (15%). Men denkt vaak weer goedgekeurd te zullen worden en aan het werk te moeten gaan en is dan huiverig voor de financiële gevolgen als men het werk onverhoopt niet blijkt aan te kunnen: * Man, 45 jaar. In 1995 is beller volledig afgekeurd wegens hartklachten en depressie. Had vorige week een herkeuring bij het GAK en de keuringsarts wil nu psychisch en neurofysiologisch onderzoek laten verrichten, vindt beller in staat om te werken. ‘Wat als ik gedeeltelijk wordt goedgekeurd? Wie is er dan verantwoordelijk of begeleid bij het zoeken van passend werk? Wat als het niet lukt om werk te vinden? Welke consequenties heeft dat voor de uitkering? Wat kun je eraan doen om te voorkomen dat alle zekerheden veranderen in onzekerheden Welke mogelijkheden zijn er om passend werk op niveau te vinden? Wat als blijkt dat ik het werktempo niet meer aankan? Hoe verloopt zoiets bij andere mensen?’ 2.3.2
Klachten over uitkeringen
Er hebben 105 mensen gebeld met een klacht over een uitkering of over ziekengeld (loondoorbetaling bij ziekte). Hieronder volgt een overzicht van de gemelde klachten:
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken…
oneens met de uitslag van de herbeoordeling/(her)keuring WAO uvi werkt slecht uvi is slecht in informatievoorziening financiële gevolgen van gezondheidsklachten geen loondoorbetaling bij ziekte onheuse bejegening door verzekeringsgeneeskundige/arbeidsdeskundige sollicitatieplicht minder loon bij ziekte een combinatie van bovenstaande klachten overige klachten, die slechts eenmaal gemeld zijn TOTAAL (N = 105)
17
25% 14% 14% 12% 8% 7% 3% 2% 10% 5% 100%
Een kwart van deze mensen is het niet eens met het hun toegekende arbeidsongeschiktheidspercentage: * Man, 32 jaar. ‘De keuringsarts heeft me 100% arbeidsgeschikt verklaard maar raadde me aan minder uren te gaan werken. Ik vind het zo krom, want als ik dan ziek word ga ik er helemaal honderden guldens op achteruit! Als het mis gaat snij ik mezelf in de klauwen.’ Er zijn verder nogal wat klachten over het functioneren van (medewerkers van) de uvi’s (14%): * Man, 31 jaar. Beller heeft recht op een WW uitkering via Cadans, omdat hij een maand heeft gewerkt. Voorheen had hij WAO (10 jaar via het GAK). GAK en Cadans strijden nu over wie hem moet betalen. Intussen zit hij zonder geld en werk en heeft hij al een huurachterstand. * Vrouw, 50 jaar. ‘Ik ben lange tijd ziek geweest. Heb gedeeltelijke WAO. Was terug bij mijn eigen werkgever, maar opnieuw ingestort. Versnelde toekenning van de WAO is aangevraagd. Ik ben begin januari gekeurd en had gisteren een gesprek met de AD. Deze wil me in de WW hebben, maar er is helemaal niet uitgezocht of ik aangepast werk bij mijn eigen werkgever kan doen. Ik ben in alle staten. Die arbeidsdeskundige luisterde helmaal niet. Hij stuurt de WW formulieren op. Bij de arts was ik ook al huilend weggegaan. Ik wil graag bij mijn werkgever blijven, ik wil niet in de WW.’ In het bijzonder wordt er geklaagd over gebrekkige informatieverschaffing (14%): * Vrouw, 48 jaar. Vrouw zit in de Ziektewet. Ze was destijds ontslagen door tussenkomst van de kantonrechter en moest dus WW aanvragen. Ze belde de uvi op met de vraag wanneer WW aan te vragen. Het antwoord luidde ‘Als u de beslissing van de kantonrechter krijgt’. Dat deed zij, maar bij de toekenning kreeg ze te maken met een boete in het kader van de wet Boeten en Maatregelen. Zij heeft bezwaar aangetekend maar toen ontstonden er problemen over het feit of ze wel of niet werkte. Ze
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl
Over werk gesproken…
18
verloor en de zaak ligt nu bij de arrondissementsrechtbank. Zij is boos: ‘De uvi geeft slechte informatie en mij kost het een beroepsprocedure. Hierdoor gaat je energie zitten in het vechten tegen de uvi in plaats van in het zoeken naar werk!’ Twaalf procent is boos over hun financiële situatie. Onder meer klaagt men over de armoedeval. * Vrouw, 40 jaar. ‘Ik val onder het sociaal minimum omdat ik werk naast mijn uitkering. Doordat ik werk in de WSW krijg ik geen huursubsidie meer. Hierdoor ontstaat de armoedeval. Mensen die niet werken krijgen meer geld dan ik.’ Tot slot nog een voorbeeld van een wel zeer slechte ervaring met een keuringsarts: * Vrouw, 29 jaar. ‘Ik zit in het vangnet Ziektewet. De controlerend arts vindt dat ik maar medicijnen moet gebruiken in plaats van naar een psycholoog te gaan. Dan kan ik op tijd weer gaan werken, voor de WAO-keuring. Hij suggereerde dat het niet opvolgen van zijn advies consequenties voor mij zou kunnen hebben. Geen WAO-uitkering, maar in de bijstand en aangezien ik een eigen huis heb, zou ik hier niet eens voor in aanmerking komen. Hij vertelde mij dat hij ook de WAO-keuring zou doen.’ Van de bellers heeft 43% zelf met betrekking tot hun klacht stappen ondernomen. De stappen zijn ondermeer: het aantekenen van bezwaar, het starten van een gerechtelijke/beroepsprocedure, het raadplegen van een advocaat, het opnemen van contact met uitvoeringsinstellingen en het inschakelen van een vakbond. De ondernomen stappen hebben bij 31% resultaat opgeleverd, bij 42% is het resultaat nog niet bekend en bij 27% heeft het ondernemen van stappen geen resultaat opgeleverd. De klachten hebben bij 66% betrekking op de uitvoeringsinstellingen of de verzekeringsarts of arbeidsdeskundige van de uitvoeringsinstelling. Verder gaat het bij 10% om de werkgever, bij 3% om de sociale dienst (GSD)en bij 6% om de politiek Verder worden ondermeer combinaties van uitvoeringsinstellingen en werkgever/politiek genoemd. De klachten spelen voor 99% in 1999 en voor 1% in 1998 of eerder.
Stichting Pandora, 2e Constantijn Huygensstraat 77, 1054 CS Amsterdam
[email protected] / www.stichtingpandora.nl