OVER LEVEN IN DE
GAZASTROOK
UNITED CIVILIANS FOR PEACE
GESCHIEDENIS VAN GAZA - PAG 4-5
U DE BLOKKADE - PAG 6-7 U INTERN ATIONAAL RECHT PAG 8-9 U PERSOONLIJK VERHAAL TUN NEL ECONOMIE - PAG 10 U ECONOM IE IN GAZA PAG 11-12 U ROL VAN NEDERLAND PAG 13 U PERSOONLIJK VERHAAL STU DENTE BERLANTI ‘AZZAM - PAG 14 U OVER LEVEN IN GAZA - PAG 15 U OOK DIT IS GAZA - PAG 1617 U PSYCHISCHE EFFECTEN VAN DE BLOKKADE - PAG 18-19 U JA MAAR.. ... - PAG 20-21 U TOEKOMSTPERSPECTIEF - PAG 22 U OVER UCP - PAG 23 U COLOFON - PAG 24
introductie
Westelijke Jordaanoever De Gazastrook vormt samen met de e gebiedsdelen grenzen Beid de bezette Palestijnse gebieden. 1948 van elkaar sinds en word maar r, elkaa aan echter niet grenst verder aan stook Gaza De l. Israë gescheiden door de staat in het westen. Zee dse ellan Egypte in het zuiden en aan de Midd is in het noorden Youn Khan en -stad Gaza zijn n De grootste stede n. en de grensplaats Rafah in het zuide gebied twee keer zo het is eter kilom 9 bij 41 Met gemiddeld ongeveer 1,5 miljoen door ond bewo t groot als Texel. Het word één van de dichtst bevolkte mee daar is k stroo Gaza De en. mens ners staat geregistreerd gebieden ter wereld. Eén miljoen inwo n voor Palestijnse rgaa VN-o als vluchteling bij UNRWA, het cht of verdreven gevlu zijn en mens te mees De gen. vluchtelin de staat Israël van epen uitro het op e rond de oorlog die volgd staatIsraël. de van deel in 1948. Hun dorpen en steden zijn nu s als steed nog zij leven l Israë van hting 62 Jaar na de opric vluchteling. Westelijke Jordaanoever In de oorlog van 1967 heeft Israël de strook bezet en onder miliGaza de en ) (inclusief Oost-Jeruzalem Israël controle heeft over tair gezag gebracht. Dat betekent dat personenverkeer, en dus en eren goed en de grenzen, zee, lucht en welke goederen mag uit en beslist wie er de Gazastrook in gingsvrijheid bewe de l Israë rkt bepe Ook . laten worden toege en waterrond ouwg landb tot ng van Palestijnen en hun toega ennning vergu een re bronnen drastisch door - onder ande e kolonisten lisch Israë ndien bove er den woon systeem. Tot 2005 stijns land. in de Gazastrook, op onteigend Pale lgen voor de leefbaarheid gevo ze streu desa heeft De bezetting ouwsector is vrijwel landb ende bloei van het gebied. De ooit e Jordaanoever en het telijk Wes de met el Hand . enen verdw zen met Israël en Egypte buitenland is onmogelijk en de gren e arbeiders, studenten stijns zijn vrijwel gesloten voor Pale aanvallen en andere lucht l Israë voert g lmati Rege en zieken. lkte gebied, waarbij bevo dicht het n militaire operaties uit bove e burgers om het stijns burgerdoelen worden geraakt en Pale
2
leven komen. lgen van de bezetting In deze brochure gaan we in op de gevo wonen, op de econoer die en mens de voor k stroo van de Gaza tte Palestijnse beze de van deel dit mische ontwikkeling van internationale de van d gebieden en op de verantwoordelijkhei gemeenschap.
Erez Crossing
Beit Lahiya
Erez Ind.
Jabalya
Beit Hanoen
Gaza
Geprojecteerde Zeehaven
Karni / Muntar Crossing
Noesseirat Boereij Deir al-Bala
Maghazi Palestijnse steden, vluchtelingenkampen en dorpen Ontruimde Joodse nederzettingsgebieden Tuinbouwinstallaties van ontruimde nederzettingen
Khan Yoenis
Traditionele Palestijnse intensieve tuinbouw Industrieterreinen Palestijnse wegverbindingen Israëlische wegverbindingen
Rafah
Grensovergangen Rafah Terminal Int. Crossing
Lucht haven
Israëlische Versperring
Sufa / Matar Crossing
Groene Lijn
10 Km Kerem Shalom Int. Cargo Crossing
Tel Aviv
Tel Aviv
West Bank
Gaza strook
Tel Aviv
West Bank Oost-Jerusalem
Jerusalem
Jerusalem
Gaza strook
Gaza strook
Historisch Palestina Historisch voor 1947 Palestina
VN Verdelingsplan 1947
Bezette Palestijnse gebieden en Israël na 1967
10 Km
10 Km
10 Km
Palestijns bevolkingsgebied
In 1947 aanbevolen Arabische Staat
Israël
Bevolkingsgebied van Joodse immigranten
In 1947 aanbevolen Joodse Staat
Grotendeels onbewoond gebied
Internationale zone
Groene lijn Bezette Palestijnse gebieden
3
GESCHIEDENIS land bovenop landen. Israël verovert grote stukken gaat gepaard Dit d. gebie e kend toege VN de het door van ongeveer ijving verdr de en met duizenden doden s vernietigen 750.000 Palestijnen. De zionistische leger 150.000 veer Onge en. dorp 500 ruim in de jaren erna en verviervoudimensen vluchten naar de Gazastook s leven zij met gen daarmee het inwonertal. Nog steed ap, op nog gsch ballin in ren kinde hun kinderen en klein in Israël ligt en geen uur rijden van hun huis, dat nu . waarheen zij niet mogen terugkeren
van oorsprong Gaza-stad is al 4000 jaar bewoond. De onder jaar 350 was ng rzetti nede che Kanaänitis en voordat het heerschappij van de oude Egyptenar ns de Filistijnen, werd veroverd door achtereenvolge de Grote. Met nder Alexa en n Perze de Israëlieten, de de 7e eeuw de komst van islamitische heersers in t en Arabisch werd de islam de officiële godsdiens ingelijfd in het de voertaal. In 1516 werd het gebied rijk. e aans Ottom
1918 1947
t-Brittannië het Na de Eerste Wereldoorlog kreeg Groo de Britten de n geve 1947 In mandaat over Palestina. de VN. Die beaan terug regio de over hap ensc zegg tina op te delen: veelt met Resolutie 181 aan om Pales Arabische op 42 een Joodse staat op 55 procent, een om Jeruzaprocent en een internationale zone rond deel horen ische Arab het bij lem. De Gazastrook zou de rest van het met zijn nden verbo dor corri een via en aanoever en Palestijnse gebied: de Westelijke Jord plan. De PalesGalilea. De zionisten accepteren het n het. Ze zijn tijnen en de Arabische staten verwerpe Palestijnen ling. verde rlijke het niet eens met de onee de bevolking uit van ent proc 70 ent mom dat op n make en bezitten 93 procent van het land.
1948 roepen. Er De Joodse staat wordt eenzijdig uitge he milities en de stisc zioni de n tusse uit g oorlo kt bree gende Arabische Palestijnen, gesteund door de omrin
4
van het voormaIsraël wordt gevestigd op 78 procent De grenzen die tina. Pales bied lige Britse mandaatge nstilstand in hierdoor ontstaan worden na de wape beschouwd hap ensc geme nale natio inter 1949 door de strook komt Gaza De l. als de nieuwe grenzen van Israë ever aano Jord e telijk Wes de en e tisch Egyp onder ole. onder Jordaanse contr
1967
Oorlog onder Israël verovert tijdens de Zesdaagse e Jordaanoever telijk Wes de en k stroo Gaza de meer gezag. Tegen het en plaatst de gebieden onder militair Israël in de loop internationaal recht in confisqueert nden kolonisten der jaren veel land en huisvest duize Palestijnen in de bezette gebieden. Tienduizenden verdreven. land hun van en n huize hun uit en word en vaak word tijnen Pales van Landbouwgewassen en aangevallen. door kolonisten vernield en vissersbot l als bezetVolgens het internationaal recht is Israë herming van besc de voor k tingsmacht verantwoordelij elddadigGew en. mens nde wone d gebie het alle in Palestijnen heden van militairen en kolonisten tegen blijven veelal onbestraft.
1993
akkoorden. Israël en de PLO ondertekenen de Oslozal Israël haar jaar vijf van Tijdens een interim-periode te beginnen den, gebie tte beze uit en trekk terug leger strook. Gaza de en ho Jeric om bij de gebieden rond t opgericht De Palestijnse Nationale Autoriteit word Palestijns waarmee een start wordt gemaakt met economische zelfbestuur. Ook komen er plannen voor In de periode den. gebie tte beze de in ing ikkel ontw
van Palestijnen na ‘Oslo’ wordt de bewegingsvrijheid kpoints chec vele de door steeds verder ingeperkt muur om de een t word en en, rring erspe wegv en rt Israël de bouw Gazastrook gebouwd. Ook intensivee er tot 2005 van nederzettingen. De Gazastrook krijgt nks Wesonda En bij. isten kolon e nieuw duizenden niet van Gaza in omie econ de terse hulpgelden komt 13). en 11-12 pag. r verde (zie d gron de
2006
enschap doet Onder druk van de internationale geme ezingen. verki tijnse Pales de Hamas in 2006 mee aan Israël, de VS door ycot gebo t word maar wint, as Ham rland) omdat en de Europese Unie (waaronder Nede houwd als terroHamas door deze landen wordt besc e confrontatie ristische organisatie. Na een gewapend macht in de de as Ham grijpt met politieke rivaal Fatah grensovergande l Israë t houd dien Sinds k. stroo Gaza gesloten. Het gen met de Gazastrook vrijwel geheel tijnse burgers land voert raketaanvallen uit op Pales grens met Egypte kolonisten en bombardeert de tunnels onder de Israël trekt haar leger en circa 8000 ook van voedsel maar ns, wape wordt dit die de Gazastrook van terug uit de Gazastrook. In het buitenland door het meer r onde zich t verze as ier Ham Prem ien. n. voorz als een genereuze stap naar vrede gezie er)doelen (burg op en akett am-r Qass zijn motivatie: afschieten van Ariel Sharon is echter openhartig over ee het internatiohierm nden sche en e Beid telijk l. Wes Israë de in op herhuisvesting van de kolonisten erbevolking als p op het gebied. naal recht, dat aanvallen op de burg Jordaanoever voor een sterkere gree t. ceer langer zorg draagt oorlogsmisdaad classifi Sharon meent tevens dat Israël niet Volgens de k. stroo Gaza de van lking bevo de voor strook echter Vierde Geneefse Conventie is de Gaza nog steeds de rs imme nog steeds bezet. Israël heeft erenverkeer goed en nenperso zen, gren over controle twoordelijk veran s steed nog t en is als bezettingsmach voor het welzijn van de burgers.
2005
5
Gevangen in Gaza
Alle toegangswegen tot de Gazastroo k zijn in handen van Israël, die drie bewaakte grenspos ten controleert. Nadat Hamas controle kreeg over de Gazastrook sloot het Israëlische leger de grenzen bijna volledig af. Hierdoor ontstonden grote problemen met de voorziening van voedsel, water, handelsgoederen, grondstoffen, bouwmaterialen, riolering en medische zorg. Israël voerde aanvallen uit op de in aanb ouw zijnde haven en vliegveld in de Gazastook, waarna buitenlandse investeerders zich terugtrokk en. De Israëlische marine hindert Palestijnse vissersbot en om meer dan 10 kilometer de zee op te varen. 35.00 0 Palestijnen die afhankelijk zijn van visvangst worden in hun bestaan bedreigd. Ook de bewegingsvrijheid van perso nen van en naar de Gazastrook wordt door Israël sterk bepe rkt. Het personenverkeer tussen Gaza en de Westelijk e Jordaanoever staat geheel onder Israëlische contr ole. Aanvragen voor uitreisvergunningen worden vake r afgewezen dan toegekend. De procedure is bovendien ingewikkeld en kost veel tijd. Tijd die ernstig zieke patië nten vaak niet hebben. Niet zelden sterven mensen in afwachting van hun vergunning. Studenten met een beurs en een visum voor het buitenland kunnen hier mees tal geen gebruik van maken omdat Israël hen geen toest emming geeft de Gazastrook te verlaten. Regelmatig voert het leger luchtaanv allen uit op de dichtbevolkte Gazastrook, waarbij woni ngen en
6
infrastructuur kapot worden geschoten en burgers omkomen. Ook valt het leger de Gaza strook binnen, verricht arrestaties en liquideert (verm eende) militanten. Anderhalf miljoen Palestijnen zitten zo gevangen in de Gazastrook.
Bestand In juni 2008 tekenen Israël en Hamas een bestand. Hamas zal het afschieten van raketten staken en Israël zal de blokkade van de Gazastroo k opheffen. Israël schendt op 5 november als eerst e het bestand door zes Hamasstrijders te doden. Ham as schiet hierop raketten af op Israël en laat in december weten het bestand niet te verlengen, omda t Israël zich niet aan de afspraken heeft gehouden . De blokkade van de Gazastrook is immers nog steed s van kracht.
Operatie Gegoten Lood Op 27 december begint Israël een groo tschalig luchtoffensief onder de codenaam Oper ation Cast Lead (Gegoten Lood), volgens eigen zeggen om Hamas uit te schakelen. Al op de eerst e dag vallen meer dan 200 Palestijnse doden, waar van bijna de helft burgers. Israël valt bruggen, een ministerie en huizen van Hamasleiders aan. Ook een universiteit en de smokkeltunnels onder de gren s met Egypte worden geraakt. Op 3 januari 2009 begin t Israël een grondoffensief, waarbij woningen en scholen worden
VN en een beschoten. Het hoofdkwartier van de deerd, waarbij mbar gebo en word e ruimt pslag VN-o an. Bij deze vele kilo’s voedselhulp in vlammen opga uikt. Gebruik aanvallen zijn witte fosforbommen gebr volgens internatihiervan in dichtbevolkte gebieden is onaal recht verboden. beiden eenzijdig In januari kondigen Israël en Hamas l haar troepen een staakt-het-vuren af en trekt Israë 1300 Palestting scha naar n viele n dage terug. In 23 3 burgers en werd zijde e tijnse doden. Aan Israëlisch od. gedo ten solda 10 en
Het Goldstone rapport werking Tegen de zin van Israël, die iedere mede onderDe in. rzoek onde een VN de stelt weigert, Afrikaanse Zuidde van g leidin r zoekscommissie onde september 2009 rechter Richard Goldstone brengt in en bewijzen haar rapport uit. Onderzoekers noem aanvallen op van Israëlische oorlogsmisdaden, zoals r bij gefosfo witte van uik gebr het en elen burgerdo stone een Gold ns volge e voerd l richte aanvallen. Israë collectief ‘bewuste strategie’ om de bevolking
el geweld. te straffen en gebruikte disproportione choten afges as Ham door de ook Goldstone betitelt Israël als oorlogsQassamraketten op burgerdoelen in eiligheidsraad misdaden. Goldstone beveelt de VN-V nale Strafhof te natio Inter het aan zijn conclusies naar om verantwoordelijk moge het t word oor Hierd n. sture lijke partijen te vervolgen.
Aanval op volle zee en Viva Palestina Verenigd in de Free Gaza Movement n in om via zee male de hillen versc slagen activisten er In de nacht van hulpgoederen naar Gaza te brengen. ooi met 10.000 30 op 31 mei 2010 gaat het mis. Een konv t door Israword en rend ton hulpgoederen en 700 opva erleners hulpv n Nege rmd. besto ’s ando comm elische nd. Op gewo raken llen tienta en komen om het leven de schepen zich het moment van de aanval bevinden ventie illegaal in internationale wateren, wat de inter onderzoekseen stelt VN maakt (zie pagina 20-21). De enschap dwingt geme nale natio inter De in. issie comm eren iets te Israël de blokkade voor inkomende goed verlichten.
Ver van veilige kusten Vissen in de wateren van Gaza, in het vizier van de Israëlische marine, is een levensgev aarlijke onderneming. Van de 10.000 vissers in het jaar 2000 durven er tien jaar later nog maar 3500 het aan om de zee op te gaan. De 3 zeemijlen door Israël toegestaan viswater (20 zeemijlen volge ns ‘Oslo’) zijn intussen vrijwel leeggevist. Vissers die zich verder van de kust wagen lopen het risico uit het water te worden geschoten. Tussen januari 2009 en mei 2010 kwamen twee vissers om en raakt en twaalf gewond door de vrijwel dagelijkse besc hietingen. De Palestijnse vissersvakbond docu menteerde in diezelfde periode 300 inbeslagnames door Israël van boten en materiaal.
7
Internationaal recht ogsrecht, zijn onder andere het humanitair oorl Voor de Israëlisch-Palestijnse kwestie het humatal VN-resoluties van belang. Binnen mensenrechtenverdragen en een aan Conventie Haagse Verdrag (1907) en de Vierde nitair oorlogsrecht spelen het Vierde ekking op Het Vierde Haagse Verdrag heeft betr van Genève (1949) een belangrijke rol. rming van Conventie van Genève op de besche de wijze van oorlogvoering, de Vierde oorlog en bezetting. burgers onder omstandigheden van
hillende Israël heeft in de loop der jaren versc agen en verdr t, rech naal natio inter van n bepalinge steeds op nog dit doet en en, VN resoluties geschond Gazastrook. De de Westelijke Jordaanoever en in de in. internationale gemeenschap grijpt niet
Vrijheid van beweging n de beweRoadblocks en checkpoints belemmere toever en tot Wes de op tijnen Pales gingsvrijheid van 2005 ook die van de terugtrekking van de kolonisten in k. Wie in Rafah Palestijnse bevolking van de Gazastroo n checkzeve t moes te werk woonde en in Gaza-stad ent gesloten mom g keuri wille ieder die door, s point
Nederzettingen Israël is na 1967 begonnen met de aanle g van nederzettingen in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever. Inmiddels wonen er 460.000 kolonisten in bezet gebie d, en tot 2005 8000 in de Gazastrook. De bouw en uitbreiding van nederzettingen in beze t gebied is in strijd met artikel 49 van de Vierde Conventie van Genève, dat bepaalt dat een bezettingsmacht zijn eigen onderdan en niet naar bezet gebied mag verplaatsen.
8
konden worden. Nog steeds is het vrijw el onmogelijk om de Gazastrook in en uit te reizen, naar de Westelijke Jordaanoever noch naar het buite nland. Artikel 13 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens bepaalt dat iedereen het rech t heeft zich vrijelijk te verplaatsen en te verblijven binne n de grenzen van elke staat. Iedereen heeft het rech t zijn land te verlaten en naar zijn land terug te keren .
Recht op terugkeer De meeste vluchtelingen in de Gazastroo k wonen op nog geen uur rijden van het dorp of de stad die ze in 1948 zijn ontvlucht. Israël staat hen niet toe terug te keren. VN-resolutie 194 bepaalt dat vluch telingen die dat willen, zo snel mogelijk kunnen terug keren. En dat Israël hen die niet willen terugkeren compenseert voor geleden schade.
horend De bouw van de nederzettingen en bijbe landontmet ging ard gepa (die erk nnetw wege eigening en de sloop van vele Palestijnse rzone woningen) en de instelling van de buffe en hebb k, stroo Gaza de van ijde oostz aan de chap. diepe sporen achtergelaten in het lands Genève Artikel 53 van de Vierde Conventie van e mottend beze de door g verbiedt vernietigin dom, gendheid van particulier of publiek eigen ir milita uit is elijk rmijd onve luut abso tenzij dit e ttend beze de dat alt oogpunt. Artikel 54 bepa eigendom mogendheid het karakter van publiek niet mag veranderen.
De blokkade De voortdurende bezetting en de blokkade maken het zeer moeilijk aan de eerste levensbehoeften van de bevolking te voldoen. Dit is in strijd met
U U
Artikel 33 van de Vierde Conventie van Genève, dat bepaalt dat door de bezettende mogendheid genomen maatregelen die een collectieve bestraffing inhouden oorlogsmisdaden zijn. Artikel 55 van de Vierde Conventie van Genève maakt de bezetter verantwoordelijk voor beschikbaarheid van voldoende voedsel en medicijnen in de bezette gebieden.
Militaire aanvallen Tijdens Operatie Gegoten Lood werden verschillende internationale bepalingen overtreden:
U U U
Artikel 18 van de Vierde Conventie van Genève bepaalt dat burgerziekenhuizen geen doelwit van een aanval mogen zijn. Desondanks werden 27 ziekenhuizen gebombardeerd. Resolutie 237 van de VN Veiligheidsraad roept Israël op zorg te dragen voor de burgerbevolking waar militaire operaties hebben plaatsgevonden. De luchtaanvallen boven dichtbevolkt gebied, bombardementen van de tunnels, invallen van het Israëlische leger, de buitenproportioneel gewelddadige aanvallen en de wurgende blokkade zijn allemaal in strijd met de Vierde Conventie van Genève, Artikel 27. Dit artikel bepaalt dat Israël de onder bezetting levende Palestijnse bevolking te allen tijde menselijk moet behandelen.
9
r a a j 7 1 , r u t a "N ! ‘Imad a Ik woon met mijn ouders en zeven broertjes en zusjes in een driekamerappartement in Rafah. Mijn vader heeft suikerziekte en kan geen zwaar werk aan. Twee jaar geleden ben ik van school gegaan om in de tunnels te werken. tunnels “Op 30 meter diepte liggen 400 of 500 eren goed laat Ik lang. eter kilom van een g aan de Egyptische kant zakken en bren met ze dan naar de Palestijnse kant. Soms tje. de hand, soms met een elektrisch karre er Ik werk het liefst ‘s nachts. Dan staan Ze minder Egyptisch soldaten op wacht. je er pakken je als de tunnels instorten en Een aan Egyptische kant uit moet vluchten. me ze en hield en me ze en grep jaar geleden erg een paar dagen gevangen. Ze kunnen hard slaan. tunIk weet hoe gevaarlijk het is om in de Vaak het. ik doe toch maar en, nels te werk den is horen we van iemand die daar bene onze voor het we zien soms n, kome omge Gaza ogen gebeuren. Als een raket vanuit ren de op Israël wordt afgevuurd, bombarde ls. tunne de straf Israeli’s voor wat Natuurlijk zijn we allemaal bang, maar tunnels, moeten we dan? Het is werken in de werk of bedelen op straat. Dit is het enige ade blokk de Door k. stroo Gaza dat er is in de zijn staat alles stil. Fabrieken en bedrijven en gesloten, de meeste eigenaren werk via zelf in de tunnels. Alles komt binnen asde tunnels: koekjes, chocolade, koelk
10
melk, ten, wasmachines, schapen, koeien, n, rdele onde auto, inium alum hout, kleding, alelektronica, airconditioner, plastic, van want les… Ook cement, maar niet heel veel van ens trouw is Het r. zwaa het is ontzettend eg om slechte kwaliteit en alleen goed geno reparaties mee uit te voeren. n wel Vroeger werkte ik iedere dag. Er ware was Dat zat. werk was er 800 tunnels dus de voordat de Egyptenaren en de Israëli’s wachte vaak ik zit Nu en. etigd verni ls tunne me te ten tot een tunneleigenaar iets voor per week doen heeft. Als ik drie of vier dagen el per werk, verdien ik ongeveer 1000 shek met de maand. Daar kunnen we onmogelijk hele familie van leven.”
De de!"development van de Gazastrook Eens bloeide in Gaza de handel en productie. In de negentiende eeuw grootste producenten van zeep in Palestina. Zeepfabrikanten betrokkenwas Gaza één van de Westelijke Jordaanoever en zout van Jordanië. Op de velden groeide grondstoffen van de en de visserij voorzag veel mensen van werk en voedsel. De handel bloeide dankzij katoen de karavan Egypte door Gaza reisden. Bedoeïenen brachten goederen mee uit het oosten. en die van Het belangrijkste landbouwproduct, katoen, werd verkocht aan Arabische stamme n en de Britse autoriteiten. De Amerikaanse geleerde Edward Robinson, die Gaza-stad in 1838 bezocht, beschreef een dichtbevolkte stad met rijke grond met “een overvloed aan heerlijke abrikoz en en bramen”.
Tot 1993 De jaren van bezetting hebben de Gazastrook van een bloeiende economie naar totale afhankelijkheid van Israël en van internationale donoren gebracht. “De verarming van het gebied”, meent Sara Roy, econoom aan de Amerikaanse universiteit Harvard, “is het resultaat van bewust beleid van de bezetter.” Door de economie van de Gazastrook in de Israëlische economie te integreren, werd zij steeds meer afhankelijk gemaakt. Export van landbouwproducten verliep verplicht via Israël; veel van de winst vloeide hierdoor weg. Zelfstandige export was onderhevig aan extra heffingen en tijdrovende controles, waardoor bederfelijke waar onverkoopbaar werd. De Gazastrook was in hoge mate afhankelijk van inkomen uit arbeid in de nederzettingen en in Israël. De onteigening van landbouwgrond dreef duizenden Gazanen als goedkope arbeidskrachten naar de nederzettingen. Tot 2005 hadden 15.000 inwoners van de Gazastrook een werkvergunning voor Israël. Beperkingen van bewegingsvrijheid voor Palestijnen maakte dat slechts een krappe 500 van deze vergunningen iedere dag gebruikt kon worden. Na de Israëlische terugtrekking uit de Gazastrook werden ook deze ingetrokken.
1993!2000 De Oslo-akkoorden, die meer autonomie voor de Palestijnen hadden moeten betekenen, bevestigden in feite de controle van Israël over de Palestijnse economie. Palestijnse importen zouden allemaal via het Israëlische douanesysteem lopen. Doorvoer van handel werd steeds verder ingeperkt. Vóór 1993 zette de Gazastrook de helft van zijn producten af op de Westelijke Jordaanoever, na 1995 was dat 8 procent. Het akkoord gaf de Palestijnen geen garantie op toegang tot de Israëlische arbeidsmarkt en liet het bepalen van voorwaarden hiervoor geheel aan Israël. Israël had en hield de Palestijnse gebieden in de tang.
2000 Met het uitbreken van de Tweede Intifada in 2000 werden nog strengere beperkingen op het verkeer van personen en goederen van kracht. Israël gaf niet langer werkvergunningen aan Palestijnen. In oktober 2000 werd ook de ‘safe passage’, de onder ‘Oslo’ overeengekomen verbinding tussen de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever, gesloten. Hierdoor werd een toch al tanende afzetmarkt helemaal onbereikbaar.
11
2005 In 2005 ontruimde Israël de nederzettingen in de Gazastrook. De 3200 Palestijnen die in de nederzettingen werkten, bleven berooid en werkloos achter. In hun aftocht vernielden de kolonisten hun huizen en gebouwen, behalve de kassen, die de Wereldbank tegen de zin van de Israëlische brancheverenigingen die geen Palestijnse concurrentie wilden – opkocht voor de Palestijnen.
Nu Naar schatting 46% van de landbouwgrond is onbewerkbaar of ontoegankelijk. Dit heeft te maken met de blokkade, die invoer van landbouwwerktuigen en irrigatiesystemen ernstig bemoeilijkt, en met de bufferzone die Israël in het noorden en oosten van de Gazastrook heeft ingericht. Deze stroken, tot 2 kilometer breed, zijn Palestijns grondgebied. Voor de eigenaren - veelal boeren en herders - zijn ze echter niet toegankelijk. Ook vernieling en verontreiniging van land tijdens Operatie Gegoten Lood hebben veel schade toegebracht. De Palestijnse landbouworganisatie PARC meldt dat bijna tweederde van de bloemenoogst verloren is gegaan. Meer dan twee miljoen anjers, die op de veiling van Aalsmeer zouden worden verhandeld, konden niet worden verkocht. Hetzelfde gold voor de helft van de aardbeien- en tomatenoogst. De landbouwsector in Gaza heeft de capaciteit om
12
2300 ton aardbeien, 55 miljoen anjers en 714 ton kerstomaatjes te produceren voor export.
Wie betaalt de rekening? Tijdens Operatie Gegoten Lood werden 15.000 woningen, 701 bedrijven, 181 scholen en 27 ziekenhuizen verwoest. Veel van deze voorzieningen waren indertijd gerealiseerd door investeringen van de internationale gemeenschap. Het Palestijns Centraal Bureau voor de Statistiek (PCBS) berekent de materiële schade op 2,2 miljard dollar. De internationale gemeenschap financiert de wederopbouw. In plaats dat Israël de schade betaalt, profiteert het volgens de economen van het Israëlische onderzoekbureau AIC juist van de hulpgelden. Hulpgoederen worden veelal in Israël gekocht. Ook rekenen Israëlische autoriteiten leges voor de doorvoer van konvooien. “Maar het grootste voordeel”, zegt econoom Shir Hever van Alternative Information Center, “is dat de internationale gemeenschap, doordat ze de rekening op zich neemt, Israël ontslaat van zijn verantwoordelijkheid als bezettingsmacht.” In de Gazastrook is geen sprake van economische ontwikkeling, maar van een achteruitgang, of ‘dedevelopment’ zoals Dr. Sara Roy het noemt.
Nederland in Gaza
Na de Juni-oorlog in 196 7 sloot Israël de haven van Gaza en verloor de stad gen van onder meer Ned haar inkomsten uit de viss erland om na ‘Oslo’ de hav erij. Poginen op te bouwen onderv Na vijf jaar onderhandele onden veel tegenwerking n was vlak voor het uitbrek van Israël. en van de Tweede Intifada de Ballast Nedam en de Fra nse branchegenoot Spie bouw van de haven begonn Batignolles hadden de opd en. aangenomen. De Nederla racht van 150 miljoen gul ndse overheid schonk via den samen de Ned (NIO) een bedrag van 25 erla nds e Inv est erin gsb ank voor Ontwikkelingslan miljoen dollar. Frankrijk en den de Europese Investeringsb gefinancierd. In oktober ank hebben het project me 2001 vernielden Israëlische detanks en bulldozers de bou welbewust toebrengen van wplaats. “De actie lijkt op een slag aan de Nederla het ndse ontwikkelingsinspann Herfkens van Ontwikkeli ingen”, zei de toenmalig ngssamenwerking. In dec e minister ember van dat jaar wierp besloot het havenproject Nederland de handdoek te staken. in de ring en
Anjers voor de kamele
n
Sinds 2007 steunt Nederla nd een landbouwproject in de Gazastrook, om we volking te helpen een inko rkgelegenheid te creëre men te genereren. Het pro n en de beject richt zich voorname aardbeien en tomaten. Ned lijk op het telen van anjers erland financiert de zaailing , maar ook en, de training en de nod geteelde anjers worden ige leningen. De in de Gaz vervolgens via Israëlische astrook exportbedrijven naar de Aalsmeer geëxporteerd. Nederlandse bloemenveilin g in De blokkade van de Gazast rook zorgt ervoor dat er nauwelijks bloemen, aar geëxporteerd en er nauwe dbeien en tomaten kunnen lijks technisch materiaal worden en zaaigoed kan worden wagen met zaaigoed die geïmporteerd. Voor elke de Gazastrook in moet, of vrachtelke vrachtwagen met pro toestemming geven. Dag ducten die eruit moet, mo enlang staan containers et Israël met bloemen of groenten te wachten. En te bederv en.
13
Berlanti ‘Azzam, 22 jaar
Tot ik op woensdag 28 oktober 2009, om ongeveer 1 uur ’s middags, in een taxi bij het checkpoint kwam. Israëlische soldaten vroegen mij en mijn vriendinnen om ons identiteitsbewijs. Toen de soldaat zag dat ik uit Gaza kwam, moest ik uitstappen en op een ijzeren bank naast het checkpoint gaan zitten. Tot in de avond moest ik daar blijven zitten, zonder eten, water of een wc. Het checkpoint staat op een heuvel en er stond een erg koude wind.
“Al op de middelbare school wilde ik aan de universiteit van Bethlehem studeren. In 2005 kwam mijn droom uit en werd ik aangenomen voor de studie business administration. Ik diende een verzoek in voor een vergunning voor de Westelijke Jordaanoever bij het Palestinian Liaison office, maar die werd door de Israëlische autoriteiten geweigerd. Ook een aanvraag die de universiteit voor mij deed, werd afgewezen. Toen de kerk in Gaza zich ermee bemoeide mocht ik toch gaan. Ik was ontzettend blij dat mijn droom eindelijk uitkwam. Samen met vriendinnen huurde ik een appartement in Bethlehem en begon aan mijn studie. In mijn vrije tijd ging ik vaak naar Ramallah. Zonder problemen passeerde ik de checkpoints op de Westoever. Ik leidde een ‘normaal leven’. Ik voelde me thuis, ging naar de universiteit en naar de kerk en had nooit bijzondere problemen.
14
Om een uur of acht ’s avonds werd ik geboeid en geblinddoekt in een legerjeep gezet. Een soldaat zei dat we naar Etzion zouden gaan. Toen om half twaalf ’s avonds de blinddoek afging, zag ik dat we bij Erez, de noordelijke grensovergang met Gaza, waren. Ik huilde van woede toen ik me realiseerde dat ze me hadden teruggestuurd. In de vier jaar in Bethlehem had ik nog nooit problemen bij een checkpoint gehad, twee maanden later zou ik afstuderen, en nu gebeurde me dit: geen diploma en geen werk, gevangen in Gaza.” Mensenrechtenorganisatie Gisha vocht Berlanti’s deportatie aan bij het Israëlisch Hooggerechtshof dat, ondanks de erkenning dat Berlanti geen veiligheidsrisico vormt, weigerde haar te laten terugkeren naar Bethlehem. Met hulp van de universiteit van Bethlehem kon Berlanti in Gaza haar studie voltooien en kreeg ze in januari 2010 haar diploma uit handen van Aartsbisschop Antonio Franco. Ze studeert nu in de Verenigde Staten Het verhaal van Berlanti is de basis voor het online spel ‘Safe Passage’ van mensenrechtenorganisatie Gisha. Dit is te vinden op http://www.spg.org.il/
Soemoed in de Gazastrook Soemoed is het Arabische woord voor volharding, en symboliseert de koppige vastberadenheid waar mee de Palestijnen zich vastbijten in het leven. Maar ook de creativiteit waarmee mensen proberen beperkingen te omzeilen en het voor elkaar krijgen om toch een ‘normaal’ leven te creëren voor henzelf en hun kinderen.
Biobrandstof uit bananenschillen Atiyya al Bursh en Mahir al Jamal, stude nten natuurwetenschappen aan de universiteit van Gaza-stad , bedachten een manier om van huisvuil biobrandstof te maken. Ze stopten 70 kilo afval in een luchtdicht afgesloten ton, vingen het gas dat het rottende afval produceert op en filterden het tot meth aangas dat geschikt is om op te koken. Zeventig procent van het huisafval is GFT-afval en dus bruikbaar hiervoor.
Vlieg op! de tweede keer op rij het 7.202 Kinderen braken in juli 2010 voor t was onderdeel van de emen even Het . eren vlieg rd Guinness Reco door UNRWA, de oren word eerd ganis zomeractiviteiten die geor Verenigde Naties. de van en ganisatie voor Palestijnse vluchteling
Zandzakken voor de deur materialen dwingen tot De beperkingen op de invoer van bouw n van modder en een stene met n huize t bouw creativiteit. UNRWA r en drie maanden dolla 0 10.00 klein beetje cement. Een huis kost n met zand en vulle te n zakke om is ode meth re werk. Een ande vooruit voor de stap me enor een enen modder. De woningen betek . En werk voor keren bivak n gezinnen die sinds januari 2009 in tente er. vakk bouw tot dt oplei nu WA de mannen die UNR
Drama en dromen Het jeugdtheatergezelschap Theatre Day Production geeft voorstellingen en drama workshop s voor en met kinderen waarin zij zich kunnen uiten, zich kunnen herkennen en vooral weer eens kunnen lachen. De thema’s gaan voornamelijk over het dagelijks leven in Gaza, maar ook sprookjes, drom en en avonturen komen aan bod. In 2008 toerde het gezelschap in Nederland. Niet de acteurs uit Gaza , die geen uitreisvergunning kregen, maar hun collega’s van de Westelijke Jordaanoever speelden de absurde komedie ‘The Game’ op middelbare scho len.
15
OOk dit is
16
gaza
17
Psychische effecten en nten, invallen, liquidaties, vernedering Jarenlange blokkade, bombardeme het en infrastructuur en armoede hebben intimidatie, vernietiging van huizen ook. De rkracht van de mensen in de Gazastr uiterste geëist van de geestelijke vee angststateert een hoog aantal depressie-, World Health Organisation (WHO) con van ruik huiselijk geweld en overmatig geb en stressgevallen, een toename van alcohol en drugs.
18
gaza community health center Psychiater Eyad Al Sarraj, hoofd van het Gaza Community Mental Health Programme: “Uit een onderzoek dat ik bij 3.000 kinderen uitvoerde , bleek dat 46 procent van hen had gezien hoe hun vader geslagen werd door soldaten. Dat brak de vade r als symbool van kracht volledig. Toen we de kinde ren vroegen om een spel met Arabieren en Joden te spelen, wilden ze liever Joden zijn, nooit Palestijnen . Het Israëlische leger had hun vaders immers geslagen, gearresteerd en vernederd. Dat creëerde een vacu üm. Kinderen hebben iemand nodig die kracht uitstr aalt. Ze vonden een substituut bij de gewapende milita nten.” Meteen na Operatie Gegoten Lood onde rzocht Al Sarraj kinderen tussen de 6 en 17 jaar oud. 61,5 Procent van hen leed aan ernstige tot zeer ernstige traumatische stressreacties. Vrijwel niemand in de onderzochte groe p voelde zich veilig in huis. Het onderzoek onthulde ook de omvang van het geweld waaraan de kinderen in de Gazastrook waren blootgesteld: 91,4 procent was getuige van bombardementen, 63,9 procent zag hoe naburige huizen werden beschoten door tanks en zware artillerie, 32,2 procent maakte de vernietigin g van hun eigen huis mee en 21,7 procent zag een familielid om het leven komen. Eyad Al Sarraj maakt zich zorgen om de toekomst van de kinderen. “Tijdens de Eerste Intifa da wierpen kinderen met stenen. Twaalf jaar later pleegde die generatie de eerste zelfmoordaanslag. Wat zal er met de kinderen van vandaag gebeuren binnen tien jaar? Ik vrees dat we dan de gevolgen zulle n zien van de oorlog.” Bron: Waardigheid onder Vuur (Uitg
ave CIDSE)
Gaza Community Mental Health Prog
ramme: www.gcmhp.net
19
Ja, maar… de Gazastrook IsraËl had geen andere keus dan en die Hamas ett aan te vallen door de vele rak ng van een emi afschiet, en door de gevangenn IsraËlische soldaat. allen van Hamas op het zuiden
raketaanv Aanvallen op burgerdoelen, zoals de en naal recht illegaal. De raketten vorm natio inter het ns volge zijn l, Israë van verstoring van het leven van een n ichte aanr ze die de scha ge ondanks de gerin oraal Gilad Shalit, die in 2006 krijgsgede mensen in het zuiden van Israël. Korp ng ‘militair doel’. Op zijn gevangennemi vangen werd gemaakt, was in feite een n (Operatie valle te n binne k stroo Gaza de maal reageerde Israël door twee , en), waarbij ruim 400 mensen omkwamen Zomerregens en Operatie Herfstwolk verte volks tijnse Pales en en verwoest bruggen en elektriciteitscentrales werd n dat is een illegale actie. Burgers diene genwoordigers werden ontvoerd. Ook niet zijn allen aanv e lisch Israë De worden. in een militair conflict altijd ontzien te zadel s niet vrij, Hamas zit nog steeds in het effectief gebleken. Shalit is nog steed aanvalvan s plaat In oot. vergr niet is ers en de veiligheid voor Israëlische burg te om de oorzaak van de onveiligheid weg len had Israël ervoor kunnen kiezen den. gebie tijnse nemen: de bezetting van de Pales
deeld. De Palestijnen zijn intern zo ver de. vre oor Israel heeft geen ‘partner"v
levensvatbare Palestijnse staat en de Eenheid is van groot belang voor een sing waarvoor de Palestijnen zelf een oplos leem prob een interne verdeeldheid is ht van het gsrec ikkin esch zelfb het aan af moeten vinden. Dit doet echter niets . Israël de illegale bezetting te beëindigen Palestijnse volk noch aan de plicht van chtenverdragen is enre mens de en t rech naal natio Het respecteren van het inter l. de plicht van alle staten, ook van Israë
is in de Gazastrook. Er is geen humanitaire cris loosheid in de Gazastrook bijna 50
Volgens cijfers van UNRWA is de werk jongeren hun opleiding af, maar er is procent. Ieder jaar ronden duizenden inwoners is structureel afhankelijk van de van voor hen geen werk. 80 Procent aan is een oncontroleerbare rijke elite ontst voedselhulp. Met de tunneleconomie omdat er geen normale doen werk arlijk geva die en mann en uitbuiting van jonge vraag Gazastrook veel groter dan alleen de banen zijn. “In feite is de crisis in de WA. UNR van hoofd , zegt John Ging hoeveel de mensen te eten hebben”, ng van een beschaafde samenleving.” “Het gaat om de stelselmatige verwoesti
20
De blokkade van de Gazastrook is niet illegaal.
Volgens het oorlogsrecht is een blokk ade alleen toegestaan als het een concreet milita ir doel heeft, of doorvoer van wapens moet tegen houden. De blokkade van de Gazastrook heeft geen milita ir maar een politiek doel, namelijk om de bevolking zodanig onder druk te zetten dat ze de steun aan Ham as opzeggen. Dit zegt ook de Israëlische vice-minis ter van defensie Matan Vilnai: “We moeten de toevoer van goederen reduceren om zo de druk op Hamas op te voeren, die stelselmatig onderhandelingen dwar sboomt.” Bovendien: de blokkade vormt een collectiev e bestraffing van de bevolking van de Gazastrook en is dus illegaal.
IsraËl had het recht de Gaza Freedom hulpvloot te ondersche p! pen. Volgens de Oslo-akkoorden mag het veiligheidscontroles uitvoeren.
De hulpvloot bevond zich op het mom ent van entering in internationale wateren. Het land onde r wiens vlag
een schip vaart heeft daar volgens de Convention on the High Seas volledige jurisdictie. Een uitzondering zou zijn wanneer de vloot bijvoorbeeld wapens of soldaten zou vervoeren. Voordat de sche pen uitvoeren, hebben de autoriteiten in de landen van herkomst de lading gecontroleerd. Zij troffen allee n hulgoederen aan.
Waarom staat de internationale gemeenschap schendingen van mensenrechten in de bezette gebieden dan toe?
De internationale rechtsorde heeft geen internationale politie die kan optreden tegen sche nding van de regels. Staten zullen dat zelf moeten doen, door bijvoorbeeld het treffen van politieke en/of economische sancties. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties is bevoegd op te treden, maar kan allee n maatregelen treffen wanneer negen van de vijftie n lidstaten vóór stemmen en geen van de vijf permanen te leden (China, Frankrijk, Rusland, het Verenigd Konin krijk en de VS) tegenstemt. Vooral de VS maakt vaak gebruik van het vetorecht om Israël te beschermen.
21
Toekomstperspectief
val op de Gaza Freedom ap heeft Israël na de aan sch een gem ale tion rna van chocolade, Onder druk van de inte Maar alleen het toelaten blokkade iets versoepeld. de structureel 0 ied 201 i geb me het 31 dt op hou ot hulpvlo rook niet uit de crisis en ast Gaz de pt te maken hel t ijk frui gel ikt mo k cement en ingebl ng van de Gazastroo ngshulp. Om de ontwikkeli keli wik ont van ven elijk ehe ank opg n afh worde ellijk en onvoorwaardelijk moet de blokkade onmidd ement waarin iale en economische isol het opheffen van het soc en ng gebieden. Goeetti e bez ijns de est Pal van de de Het ein groei en ontwikkeling van de r voo ig nod mporteerd. geï zijn n en leve toff de Palestijnen n uitgevoerd, gronds eloze belemmering worde dingen tussen rbin gve we rde nde ehi deren moeten zonder nod de bezette gebieden, ong ten bui n den, via rkte rlan buu sma he eid arb bisc Toegang tot ar ook naar de Ara ver en de Gazastrook, ma . ang bel ot gro van de Westelijke Jordaanoe zijn n ste r afzetmarkten in het We zee- en luchthavens én naa moeten een normaal er naar terug te keren. Ze het gebied te verlaten en Burgers moeten vrij zijn hun familie en vrienden. leven kunnen leiden met ers van het gekozen vertegenwoordig regio is het nodig dat álle de eenschap in eid gem igh ale veil tion en rna de inte vre Voor de onderhandelingen. De bij ken rok aal recht bet tion n rna rde inte wo Palestijnse volk ossing, gebaseerd op voor een rechtvaardige opl moet zich actief inzetten en. en mensenrechtenverdrag
22
United Civilians for Pe
ace
United Civilians for Peace (UCP) is een samenwerk ingsinitiatief van Oxfam Nov Cordaid, ICCO en IKV Pax ib, Christi dat zich inzet voo r een rechtvaardige oploss de Israëlisch-Palestijnse ing van kwestie volgens het inte rnationale recht. Door mid informatievoorziening, cam del van pagnes, lobby en missies probeert UCP een duurza rechtvaardige vrede tussen me en Israëliërs en Palestijnen dichterbij te brengen. UCP voor een oplossing waarb pleit ij de rechten en belangen van burgers centraal sta an.
Informatie
Het Dienstencentrum van UCP documenteert actuel e informatie over de situ regio, zoals factsheets, lan atie in de dkaarten, videomateriaa l en andere publicaties. Daa brengen wij eigen publica rnaast ties uit, zoals diverse bro chu res en een rapport over tussen de Nederlandse eco relaties nomie en de Israëlische bezetting van Palestijnse sche gebieden. Het Dienst en Syriencentrum beschikt ove r een uitgebreid netwerk en experts die kunnen wo van sprekers rden benaderd voor dee lname aan workshops, con en nieuwsitems. Op verzoe ferenties k verstrekken wij lespakk etten en verzorgen wij gas op middelbare scholen. Wij tlessen geven tips, advies en trai ning aan individuen en gro van plan zijn om naar de epen die regio te reizen. Ook leve ren wij regelmatig informa nalisten en politici en hel tie aan jourpen wij met het leggen van contacten in Israël en de Palestijnse gebieden. bezette
Campagnes
Met publiekscampagnes vraagt UCP aandacht voo r schendingen van de me en het internationale rec nsenrechten ht. Om aandacht te vestige n op de Palestijnse vluchte kwestie hield UCP in dec lingenember 2008 een tentoonst elling op het Plein in Den tentoonstelling, getiteld Haag. De “Palestijnse vluchtelingen wachten al 60 jaar op rec heid”, toonde levensgrote htvaardigportretten van Palestijns e vluchtelingen en hun klei die nog steeds als vluchte nkinderen, ling leven. In 2010 bracht UCP mensen uit Nederland en met elkaar in contact via Gaza de website www.opengaz a.nu en via de sociale net Facebook. Door middel van werksite Skype-verbinding konden jongeren, artiesten, huismo en anderen live met elka eders ar van gedachten wissele n en leren over elkaars leve book was het eerste wapen n. “Facedat met succes de blokka de doorbrak”, zei onderw Abir uit de Gazastrook, tijd ijzeres ens de lancering van de campagne opengaza.nu.
Op reis
UCP neemt regelmatig gro epen mee naar de regio om hun kennis over de bez verdiepen en de gevolgen etting te ervan voor gewone mense n zelf te zien. Tijdens dez sies worden diverse plaats e misen in Israël en de bezette Palestijnse gebieden bez spreken deelnemers me ocht en t onder meer politici, ver teg enw oordigers van maatscha organisaties, studenten ppelijke en vluchtelingen. UCP ma akte reizen met onder me tairemakers, politici en stu er documendenten aan de lerarenopl eiding.
23
Steun het werk van UCP Wilt u het werk van United Civilians for Peace steunen en zo een bijdrage leveren aan een rechtvaar dige oplossing van het Israëlisch-Pal estijnse kwestie? Steun ons dan door middel van een donatie. U kunt uw bijdrage overmaken naar: Rekeningnummer: 67.67.61 .046 t.n.v. Stichting ICCO te Utr echt o.v.v. donatie UCP
Colofon Tekst: UCP Concept, vormgeving en opmaak: Inkahootz Fotografie: Eman Mohammed, Mohammed Omer, Suhair Karam, IRIN, Ma’an Images/Emad Eid, B’Tselem, Anja Meulenbelt, Muhammad Sabah, UCP. Wij hebben ons uiterste best gedaan de rechthebbenden van het gebruikte beeldmateriaal te achterhalen. In sommige gevallen is dat niet gelukt. Als u meent rechten kunnen claimen neem dan contact op met UCP. Cartografie: Jan de Jong Drukwerk: Drukkerij Twigt bv Deze brochure is een uitgave van United Civilians for Peace (UCP) en is gebaseerd op informatie van diverse internationale instanties en mensenrechtenorganisaties. UCP zet zich in voor een rechtvaardige oplossing van de Israëlisch-Palestijnse kwestie conform het internationale recht. © UCP (2010) Niets uit deze uitgave mag worden gebruikt zonder schriftelijke toestemming van UCP Postadres: United Civilians for Peace, Postbus 8190, 3503 RD Utrecht T: 030-8801534 F: 030-6925614 E:
[email protected] Bezoekadres: Joseph Haydnlaan 2a, 3533 AE Utrecht. Wil je meer weten? Bezoek onze website: www.unitedcivilians.nl
