HET MAGAZINE VAN SVGB KENNISCENTRUM
2
JAARGA NG 6 - NA J A A R 2010
Dutch HealthTec Academy: go!
3 De rol van de SVGB Gezondheidstechnische beroepen meer in beeld
4 Creatief Vakman: de ontwikkelingen
5 Meer waardering voor authenticiteit
6 Dutch HealthTec Academy: samenwerking in optima forma
7
Glazenier, een prachtig ambacht
8 Erkenning voor het restauratievak
9 Kiezen voor de orthopedische techniek Kennis borgen? Ja natuurlijk!
10 Beroepsonderwijs, meer dan opleiden Actiebijeenkomst op 4 oktober 2010 Restaureren, ook in de toekomst
11 Opticiens met passie Focus op kwaliteit in tandtechniek
‘Over grenzen heen kijken is essentieel voor innovatie’
3 In t e rv i e w m e t J e n n y Do e s t, d ir e c t e u r S VG B k e n n is c e n t r u m
12 Opleiding Pianotechniek: voorbeeld van synergie
Dutch HealthTec Academy
geeft vorm aan ambities
Hij staat er! De nieuwe Dutch HealthTec Academy in Utrecht
20 jaar SVGB: oogsten en zaaien
geeft vorm aan de ambities van 14 samenwerkende partners in bedrijfsleven en onderwijs. Om samen een landelijk opleidingscentrum te realiseren met een uniek en inno-
In 1990 ontstond de SVGB (toen Stich-
vatief aanbod van vakonderwijs voor de gezondheidstechnische
ting Vakopleiding Gezondheidstechnische Beroepen) door een fusie tussen de vakopleidingen voor tandtechniek, optiek en audiciens. De jaren 1996 en
beroepen. Onderwijs dat nauw aansluit bij de beroepspraktijk
Partners van Dutch Healthtec Academy
en de maatschappelijke en technologische ontwikkelingen.
• NVAB
2001 markeerden andere mijlpalen:
• FENAC
respectievelijk de invoering van de
In een gebouw met een krachtige en
ondernemerschap en innovatie zijn in deze
• NUVO
Wet Educatie en Beroepsonderwijs
moderne uitstraling van vakmanschap,
branches
• NVOS
(WEB) en de lancering door de SVGB
ondernemerschap en professionaliteit.
vakmensen is groot en zal in de toekomst
• Orthobanda
van het Meldpunt Noodlijdende Oplei-
Kortom: een school die leerlingen en
alleen maar toenemen. De ontwikkelingen
• Branchevereniging Tandtechniek
dingen. In die jaren hebben veel nieu-
bedrijven aantrekt en inspireert.
in
• VLHT
we branches en beroepsgroepen aan-
de
essentieel.
De
vraag
beroepsuitoefening
zijn
naar
zeer
vergelijkbaar: de digitalisering heeft een
• NVTOA
De gezondheidstechnische beroepen –
enorme impact en de beroepsbeoefenaars
• ROC Koning Willem I College
audicien, audiologie-assistent, opticien,
krijgen steeds meer contact met de
• Amarantis onderwijsgroep/ROC ASA
Nu, in 2010, werken we voor maar
orthopedisch technicus, orthopedisch
(mondige) cliënt. Door over de grenzen van
• SVGB kenniscentrum
liefst 23 beroepsgroepen en zijn er 30
schoentechnicus, tandtechnicus en tech-
hun eigen vak heen te kijken kunnen de
• Prisma College Amersfoort
branche- en beroepsorganisaties aan-
nisch oogheelkundig assistent – hebben veel
branches veel van elkaar leren.
• Fontys Paramedische Hogeschool
gesloten. Vaak zijn het bijzondere be-
gemeen. Ze zijn onmisbaar voor de onder-
roepsgroepen met een geringe omvang
steuning van miljoenen Nederlanders bij de
De Dutch HealthTec Academy is geen
en een uniek vakmanschap. In die af-
functies zien, horen, lachen en bewegen.
eindpunt maar een begin, van waaruit nog
gelopen 20 jaar heeft de SVGB een
Technisch vakmanschap, maatschappelijk
veel ambities waargemaakt worden.
sluiting gezocht bij de SVGB.
• Instituut voor Paramedische Studies
dhta.nl
Hogeschool Utrecht
brede en bijzondere expertise opgebouwd. Een expertise die we nu en in
‘Geweldig, die samenwerking’
de toekomst willen delen ten behoeve van kwalitatief hoogwaardig beroepsonderwijs voor kleinschalige branches en beroepsgroepen. Als kenniscentrum nemen we onze verantwoordelijkheid voor de totale keten van het beroeps-
Wim Huiskes is voorzitter van de Branchevereniging Tandtechniek, lid van
onderwijs. Dus niet uitsluitend voor wettelijke taken ten aanzien van kwa-
de paritaire commissie van de SVGB én vaste adviseur van de bestuurscom-
lificaties en leerbedrijven. De SVGB bouwt bruggen tussen partijen in die keten, ontwikkelt duurzame formules voor unieke opleidingen en voert het projectmanagement
van
Opleidingen
en arbeidsmarkt
Alles is begonnen met het besef dat de gezondheidstechnische branches veel ge-
missie van de Dutch HealthTec Academy. Op de eerste dag dat het gebouw
meen hebben. Wim: ‘Vooral Paul Valk, de
open is loopt hij vol trots door de gangen.
hier een voortrekkersrol in gespeeld. Een
complexe
voorzitter van NVOS-Orthobanda, heeft belangrijk raakvlak betreft de opleidingen
projecten. Onze toegevoegde waarde
‘We
zit in onze verschillende, aanvullende
gaan ervoor’
Gezamenlijkheid
en de arbeidsmarkt. De gezondheidstechnische beroepen waren té onzichtbaar en
rollen; we zijn ontwerper, bouwer en
‘Het is bijna niet te geloven dat de Dutch
‘Het ruime, modern ingerichte gebouw aan
de instroom in de beroepen té gering. Het
regisseur van duurzame opleidings-
HealthTec Academy er na drie jaar werke-
de St. Laurensdreef in Utrecht past uitste-
ging vooral om kleine opleidingen, voor
voorzieningen voor kleinschalige bran-
lijk staat’, zegt hij enthousiast. ‘Iedereen
kend bij de insteek van gezamenlijkheid’,
mensen met een vergelijkbare belangstel-
ches en beroepsgroepen.
die het hoort, zegt ‘dat bestaat niet’. Nou,
vervolgt Wim. ‘Het is geen toren met af-
ling; opleidingen die elkaar kunnen helpen
het bestaat dus wél! Dankzij de inzet van
zonderlijke verdiepingen voor ieder be-
en inspireren. Samen sta je sterker, dus
In het afgelopen jaar is een indruk-
alle partners uit het bedrijfsleven en het
roep, maar een horizontale ruimte, waarin
wat kun je beter doen dan samen in één
wekkende prestatie neergezet met
onderwijsveld. Maar zonder de SVGB was
de verschillende vakgebieden naast elkaar
gebouw gaan zitten?’
het lanceren en bouwen van de Dutch
het nooit gelukt. Zij hebben de kar getrok-
liggen en elkaar kunnen inspireren. En dat
HealthTec Academy. Ook wordt een
ken, zowel wat betreft de praktische uit-
is precies de bedoeling. De Dutch HealthTec
Samenwerkingsconstructie
nieuw project rond restauratieberoe-
voering als de contacten met alle partners.
Academy faciliteert, inspireert en daagt
Voorlopig is er volgens Wim nog sprake van
pen letterlijk en figuurlijk in de stei-
Om die allemaal mee te krijgen in zo’n tra-
uit. Zij brengt de meest creatieve mensen
een ingewikkelde samenwerkingsconstruc-
gers gezet. Daarnaast is het project
ject, dat is niet eenvoudig. Maar de SVGB
uit opleidingswereld en bedrijfsleven bij
tie: ‘De wet voorziet niet in de mogelijk-
Creatief Vakman op stoom. Als we
heeft gezegd ‘we gaan ervoor’ en zie hier
elkaar, ook leveranciers, en maakt zo nieu-
heid van een zelfstandige organisatie. Zelf
mogen spreken van een oogst, na 20
het schitterende resultaat.’
we ontwikkelingen mogelijk.’
ben ik namens het bedrijfsleven als vaste
jaar SVGB, dan zien we kwalitatief
adviseur aan het bestuur van de school ver-
goede producten, tevreden klanten,
bonden. Zo laat je zien dat het echt ernst
een gedreven team van medewerkers
is. Deze constructie functioneert prima. En
en nieuwe initiatieven. En wij… gaan
behalve een goed bestuur is er met Marion
vooral door met zaaien.
Duivenvoorde ook een geweldig goede directeur voor de Dutch HealthTec Academy
Jan Vissers, algemeen directeur
aangetrokken.’ ‘De overheid is zeer geïnteresseerd in deze ontwikkeling’, voegt Wim eraan toe. ‘Het bedrijfsleven staat erachter en de roc’s hebben er vertrouwen in. Het proces naar de totstandkoming is fantastisch verlopen. Nu kan de Dutch HealthTec Academy zich echt gaan waarmaken. Ik heb er alle vertrouwen in.’
2
Jenny Doest,
directeur
SVGB
kenniscentrum:
‘Doen wat nodig is in hecht partnerschap’ ‘De SVGB is groot geworden in kleinschaligheid. We denken dat we daar goed in zijn en willen onze expertise graag met anderen delen’. Jenny zegt het zonder enige arrogantie. ‘Het gaat om het resultaat; het is zeker niet de bedoeling onszelf op de borst te kloppen. Onze ambitie is goed beroepsonderwijs voor kleinschalige beroepen die belangrijk zijn voor de bv Nederland. Samen met onze partners zetten wij ons enthousiast in voor het behoud van uniek vakmanschap!’
Jenny licht de werkwijze van de SVGB toe.
zeg, de keramisten, kan zich niet alléén
‘We zoeken altijd naar praktische oplossin-
staande houden in de huidige onderwijs-
gen. Het huidige onderwijssysteem kent
structuur. Als zo’n beroepsgroep ons
veel onmogelijkheden, maar er zijn ook
vraagt ‘hoe kunnen wij onze kennis be-
‘Over
grenzen heen kijken is essentieel voor innovatie.’
houden en de nieuwe vakmensen opleiden waaraan behoefte is?’, gaan wij op zoek naar partners. Samen maak je dan massa en daarmee kun je veel bereiken. Het pro-
mogelijkheden. Je moet slim zijn als het
ject Voorrang voor Creatief Vakmanschap
om kleine, maar waardevolle ambachten
is hier een voorbeeld van.’
gaat.’
voor nodig is en dat organiseren: wij heb-
belangrijk aspect van onze projecten,
Maatschappelijk ondernemerschap is de
ben die ambitie en wij doen dat met ple-
waarin vaak zeer diverse branches en on-
Als bedrijfseconoom is Jenny afgestudeerd
pijler onder het werk van de SVGB. ‘Ons
zier. En we trekken er net zolang aan tot
derwijsinstellingen samengebracht wor-
op schaaleffecten. ‘Het vinden van de
product is uiteindelijk onderwijs voor een
we het voor elkaar hebben.’
den. Over grenzen heenkijken is essenti-
ideale schaal, dat is mijn uitgangspunt.’,
beroepsgroep waarvan de kennis relevant
Jenny benadrukt tot slot het belang van
eel voor innovatie. En: het inspireert
zegt zij. ‘Een opleiding die zo klein is als,
is’, zegt Jenny. ‘Je moet kijken wat daar-
over de grenzen heenkijken. ‘Het is een
enorm!’
Ate
de
‘De Dutch HealthTec Academy kan zich nu gaan bewijzen’
Jong:
Ate de Jong is als tandtechnisch ondernemer altijd geïnteresseerd geweest
sen te laat: ‘Om te kunnen overleven heeft
mensen staan en een enorme impact heb-
een beroep nu eenmaal de instroom van
ben op de levenskwaliteit van mensen. Moet
jonge mensen nodig. Met de komst van de
je je voorstellen: dat je weer kunt bewe-
om collega’s te ontmoeten en kennis en ervaringen uit te wisselen.
Dutch HealthTec Academy gaat dat verbe-
gen, dat je goed kunt horen en zien. Dat is
teren. De nieuwe school maakt de beroe-
niet zomaar iets. Het behoud van deze be-
Dat komt het vak ten goede.
pen veel beter zichtbaar. Zeker een beroep
roepen heeft dus ook een duidelijk maat-
in de ontwikkelingen in de tandtechnische branche. Hij vindt het belangrijk
als tandtechnicus, want dat zie je niet in
schappelijk belang. Het mag niet zo zijn dat
Op dit moment is hij vice-voorzitter van de
begin nauw betrokken. Hij adviseerde on-
het gewone straatbeeld. Het brede oriën-
ze verdwijnen door hun geringe omvang.’
Branchevereniging Tandtechniek. Hij advi-
der andere over de inrichting van het prak-
tatiejaar zal veel jonge mensen aantrek-
seert in commissies van de SVGB over de
tijklokaal voor de tandtechniek en was lid
ken. De gezondheidstechnische opleidin-
aansluiting van de opleiding op de beroeps-
van de sollicitatiecommissie voor de nieu-
gen
het
Tegenwoordig treden de gezondheidstech-
praktijk. Bij de totstandkoming van de
we directeur.
onderwijskundige speelveld. Behalve de
nische beroepen veel meer op de voorgrond
tandtechniek zullen ook de andere oplei-
dan vroeger. Ate: ‘Wij hebben in onze be-
dingen hier heel blij mee zijn. Met dit
roepspraktijk steeds vaker direct te maken
Dutch HealthTec Academy is hij vanaf het
Een
geweldige prestatie
‘De tandtechniek krijgt een prachtige, grote ruimte binnen de Dutch HealthTec Academy’, zegt Ate de Jong enthousiast. ‘Ik geloof zelfs de grootste ruimte die er is. Trouwens, het is een geweldige prestatie dat
zullen
‘Het
beter
integreren
in
Meer
op de voorgrond
brede oriëntatiejaar zal veel jonge mensen trekken’
deze school er na drie jaar al staat. Mijn
grootse project heeft de SVGB bewezen de
met kritische en mondige patiënten, die
complimenten voor de SVGB, die hierin een
problemen van kleine opleidingen te kun-
precies willen weten waar ze aan toe zijn.
geweldige motor en katalysator is geweest.’
nen signaleren. En ook de diverse betrok-
Dat vraagt om andere faciliteiten en ande-
Ate realiseert zich dat wat voor direct be-
ken vakgroepen bij elkaar te kunnen bren-
re vaardigheden. De tandtechnicus neemt
trokkenen een eindpunt lijkt, in feite een
gen om die problemen samen op te lossen.
steeds vaker taken over van de tandarts en
nieuw begin is: ‘De Dutch HealthTec Acade-
Een sterk staaltje doortastendheid.’
wordt daardoor meer bij de patiënt betrok-
my kan zich nu gaan bewijzen.’
Instroom
van jonge mensen is
nodig
Beroepen
ken. De opleiding moet daarbij aansluiten. die dicht bij de
Dus behalve het vaktechnische deel moet
mensen staan
hij ook leren de patiënt goed voor te lich-
‘Het gaat in de gezondheidstechniek om be-
ten en transparant te zijn over de produc-
Volgens Ate kwam de bekendheid met het
langrijke beroepen’, voegt Ate eraan toe.
ten die hij levert. De Dutch HealthTec Aca-
vak tandtechniek tot nu toe bij veel men-
‘Beroepen die dicht bij de beleving van
demy speelt hierbij een belangrijke rol.’
3
Opleiding
voor creatief-technische beroepen
30 juni 2012 moet het zo ver zijn
‘Het is bij de SVGB begonnen’ Walther Tibosch is voorzitter van het college van bestuur van de vakschool
Vakmensen in de creatief-technische beroepen, daaraan is een
SintLucas, die opleidt voor de creatieve
toenemende behoefte. De belangstelling voor authentieke produc-
industrie. SintLucas is een van de drie
ten, producten ‘met een verhaal’, wordt steeds groter. Nederlandse
onderwijsinstellingen die het dossier
ontwerpers doen het internationaal heel goed. Er is kortom vraag naar
Creatief Vakman invulling geven.
vakkennis en vakmanschap.
SintLucas
en
Creatief Vakman
‘Het is allemaal bij de SVGB begonnen’, zegt Walther. ‘Vanuit hun ideaal om het vakmanschap
Infrastructuur
voor unieke beroepen te behouden hebben ze een kwalificatiedossier Creatief Vakman ont-
Het gaat om kleine beroepsgroepen: ambachtelijk schoenmaker, keramist, glazenier,
wikkeld, samen met een aantal kleine branches. Maar zo’n dossier moet natuurlijk ook uitge-
glasblazer, ontwerpend meubelmaker en lederwarenmaker. Om hun specialistische vak-
voerd worden en daar kwamen wij als een van de partners in beeld.’
kennis te behouden en verder te kunnen ontwikkelen is een plaats in de opleidingsinfra-
structuur noodzakelijk. Maar die structuur is ingericht op grootschaligheid. Kleine opleidingen zijn simpelweg te duur.
Samen
Inspiratie
in een ambachtelijke omgeving
De doelgroepen van SintLucas en Creatief Vakman matchen goed. Meer dan 50 belangstellenden hebben zich aangemeld voor de nieuwe opleiding en 32 van hen zijn gestart. ‘Wij
sterk
willen jongeren onderdompelen in een creatieve omgeving met goede leermeesters. We gaan
Vanuit deze uitgangspositie heeft de SVGB samen met het platform het project Voorrang
daarvoor ook nieuwe ateliers bouwen’, vertelt Walther. ‘Inspiratie, passie en een ambachte-
voor Creatief Vakmanschap opgezet. In het platform zijn brancheverenigingen, musea,
lijke omgeving zijn de kernbegrippen. Daarmee denken we jonge mensen te kunnen aantrek-
bedrijven en wetenschappers vertegenwoordigd. Samen sta je sterk: het project ver-
ken die zich het creatief vakmanschap eigen willen maken en daarin hun beroep willen vin-
bindt de verwante beroepsgroepen onder de sterke paraplu van vakmanschap, creativi-
den.’ Hij noemt de term gildeleren: ‘Met bevlogen meesters – en die héb je in deze sector – en
teit en ondernemerschap om zo hun vakmanschap te borgen.
een goede infrastructuur van ateliers kun je fantastische resultaten bereiken.’
Duurzaam
opleidingsconcept
Drie
vakscholen
Doel van het project is om uiterlijk 30 juni 2012 te komen tot een duurzame opleidings-
De drie vakscholen die deelnemen aan het project hebben elk hun eigen specialisatie:
voorziening voor de creatief-technische beroepen. Daarbij wordt samengewerkt met drie
vakschool Schoonhoven leidt van oudsher goud- en zilversmeden op, het Hout- en Meubile-
mbo-vakscholen die jarenlange ervaring hebben in het opleiden voor creatief-ambachtelij-
ringscollege is gespecialiseerd in houtbewerking en SintLucas in vormgeving. ‘Samen krijg je
ke beroepen: het Hout- en Meubileringscollege, Vakschool Schoonhoven en SintLucas. Zo
een groter volume. Dat is nodig om een opleiding voor kleinschalige creatief-technische
ontwikkelen branches, de SVGB en onderwijs samen een duurzaam opleidingsconcept dat
beroepen te kunnen realiseren. Je kunt elkaar aanvullen en tegelijkertijd de ruimte laten om
borg staat voor de continuïteit van uniek vakmanschap waar vraag naar is.
vanuit de eigen kern verder te werken.’
Eén
regie
SintLucas zet zich met veel plezier en ambitie in om samen met de partners dit project tot een succes te maken. Walther is er dan ook zeer ongelukkig mee dat ook andere opleidingen Creatief Vakman uitvoeren. ‘Versnippering is niet goed voor het vakmanschap en ook niet voor de onderwijsinstellingen’, zegt hij. ‘Het gaat om grote investeringen voor kleine branches. Vooral de opstartfase is zeer kostbaar in geld, ruimte en energie. Eerst moet de opleiding ontwikkeld worden in goede samenwerking en met een centrale regie. In dit project gebeurt dat. Láter kun je dan gaan kijken wat er aanvullend nodig is. Dan kan het alleen maar beter worden.’
‘Voorrang voor Creatief Vakmanschap: een must!’ Hans Kamps is voorzitter van de landelijke stuurgroep van het project Voorrang voor Creatief Vakmanschap. Dit project heeft tot doel een duurzame
ellenlange wachtlijst. Zonde als dat verdwijnt!’
opleidingsvoorziening tot stand te brengen voor de creatief-technische be-
Over het project ‘Voorrang voor Creatief
roepen. ‘Het is opvallend met hoeveel enthousiasme er binnen dit project
belang is enorm. Op de arbeidsmarkt stijgt
wordt gewerkt om het gespecialiseerde vakmanschap behouden. Fantastisch om deel van uit te maken!’
Vakmanschap’ is Hans heel stellig: ‘Het de vraag naar creatief-technische vakmensen snel. Tegelijkertijd zijn er veel
dig om ervoor te zorgen dat kleine oplei-
jongeren die het gespecialiseerde vak-
dingen niet ten onder gaan in het geweld
manschap graag zouden willen leren, maar
van het huidige onderwijs. Wij zetten ons
daarvoor nergens terecht kunnen. De
met hart en ziel in om de infrastructuur te
Hans heeft een grote persoonlijke inte-
oude motor opgeknapt, waar ik een heel
SVGB is de schakel die alle betrokken par-
behouden, zodat belangrijke oude am-
resse in de creatief-technische beroepen:
specifiek onderdeel voor nodig had. Ner-
tijen bij elkaar brengt en zo collectieve
bachten niet verdwijnen. Want zeg nou
‘Ik vind het zo inspirerend om te zien wat
gens te vinden. Uiteindelijk kwam ik te-
belangenbehartiging mogelijk maakt voor
zelf, zo’n vak zou je toch zelf ook willen
voor prachtige dingen er allemaal uit je
recht bij twee stokoude broers, die als
kleine beroepsgroepen. En dat is hard no-
beheersen?’
handen kunnen ontstaan. Ik ben daar zelf
enigen het vak nog beheersten om dit on-
ook altijd mee bezig. Ik heb ooit een
derdeel te kunnen maken. Ze hadden een
4
‘Het
belang van het project is enorm’
‘Mijn handen maken het verschil voor mijn klanten’ Annemieke was als kind al graag technisch bezig: ‘Daarom koos ik na de havo voor een opleiding tot goudsmid. Maar na een tijdje zag ik in dat vak toch te weinig toekomst voor mezelf. Ik besloot een nieuwe weg in te slaan. Toevallig zag ik een vacature bij Franky’s Kwaliteitsschoenmakerij. Een kijkje nemen kan geen kwaad, dacht ik. Maar het bleek een schot in de roos, ik was meteen verkocht.’ Op advies van haar werkgever ging ze de opleiding tot schoenhersteller volgen. ‘Leergierig als ik ben, wilde ik natuurlijk zo snel mogelijk het vak onder de knie krijgen’, zegt Annemieke. ‘Ik kwam terecht in een leuke klas, met een leuke docente, en ik heb het eerste jaar ontzettend veel geleerd. De lessen zijn een belangrijke aanvulling op wat je in de praktijk doet. Je leert de technische achtergrond van waar je mee bezig bent en je krijgt inzicht in de verschillende manieren om een probleem aan te pakken.’ Dat Annemieke die kennis uitstekend in praktijk kan brengen, blijkt wel uit het feit dat ze dit voorjaar in de Europese Vakwedstrijd voor Schoenmakers de eerste prijs won voor eer-
‘Dat
ik de eerste prijs zou winnen, dat had ik nooit verwacht’
stejaars leerlingen. ‘Echt een ongelooflijke verrassing! Ik deed eigenlijk vooral mee omdat ik graag een deskundig oordeel wilde krijgen over mijn werk, zodat ik zou weten hoe ik ervoor sta. Maar dat ik zou winnen, nee, dat had ik nooit verwacht.’ Annemieke ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet: ‘Ik wil graag verder met de oplei-
Annemieke Jansen is tweedejaars leerling schoenhersteller en werkt bij Franky’s Kwaliteitsschoenmakerij in Dommelen. ‘Het is een heel veelzijdig
ding Ambachtelijk Schoenmaker. Het lijkt me geweldig om eigen ontwerpen te kunnen maken en uitvoeren. Ik zie zelfs mogelijkheden om dit vak met mijn oorspronkelijke vak van goudsmid te combineren.’ De opleiding tot schoenhersteller die ze nu volgt, vindt ze een
vak, waar ik bij toeval in terecht ben gekomen’, vertelt Annemieke.
perfecte basis: ‘Tegen iedereen die echt een mooi vak wil uitoefenen, zou ik willen zeggen:
‘Maar ik vind het fantastisch. En ik weet zeker dat ik hierin verder wil.’
maken het verschil voor jóuw klanten. Wat wil je nog meer?’
word schoenhersteller. Het is creatief, lekker technisch en oplossingsgericht. Jóuw handen
‘Er komt steeds meer belangstelling voor authentieke producten’ ‘Het is fantastisch dat mijn vak kan overleven!’ zegt Hester van Eeghen, internationaal vermaard ontwerpster van tassen en schoenen. ‘Vooral omdat er in deze tijd steeds meer belangstelling komt voor bijzondere, authentieke producten. Dat heeft te maken met individualisering en de behoefte aan kwaliteit, maar ook met emotionele beleving. Er ontstaat een veel grotere waardering voor de verrassing en de verwondering die mooie dingen oproepen.’
Hester schetst twee aspecten van het werk:
wordt aangetrokken door bepaalde materia-
opdrachten en eigen ontwerpen. ‘In opdracht
len. Daardoor ontstaan ideeën en beelden
werken is heel leuk als het bijzondere dingen
die je vervolgens probeert uit te voeren.
betreft’, vertelt ze. ‘Bijvoorbeeld voor die
Zonder materiaalkennis ontstaat er nooit een
aardige oude meneer, die voor zijn twee
echte fijne hand.’
zoons portefeuilles wilde laten maken van ‘twee kaaimannetjes’ die hij al jaren in de
Ook Hester heeft alle stappen zelf doorge-
kast had liggen. Maar eigen ontwerpen ma-
maakt. ‘Ik ben eerst zelf ‘gaan prutsen’. De
ken doe ik het liefst. Toch is dat niet altijd
kennis over materialen en apparatuur die
even gemakkelijk. Ten eerste kost het veel
daarbij hoorde, sprokkelde ik bij elkaar in de
meer tijd dan je denkt en ten tweede moet
fabriek en door het volgen van een tassenma-
je een doelgroep vinden die voor jouw ont-
kersopleiding. Maar daar leerde je alleen
Hester van Eeghen Leather Design op om
waar we hier veel van kunnen leren: ‘Zij
werpen een goede prijs wil betalen. Je moet
standaardtassen maken; ik wilde mijn eigen
het leerambacht in Nederland te steunen,
hebben hun vak van generatie op generatie
dus ook water bij de wijn kunnen doen.’ Am-
ideeën uitvoeren. Toch ben ik blij dat ik een
dat langzaam dreigde te verdwijnen. ‘Het
doorgegeven. Met die verrassende technie-
bacht en kunst zijn in de visie van Hester van
collectief leerproces heb doorlopen: je leert
dossier Creatief Vakman is heel breed en dat
ken ontstaan de mooiste producten.’
Eeghen onlosmakelijk met elkaar verbonden:
veel van je fouten en van die van een ander.’
is fantastisch. Het is absoluut nodig dat er
‘Je kunt geen kunst maken als je het am-
een netwerk komt van uitvoerders en ont-
‘In ieder mens schuilt een passie. Als je het
bacht niet beheerst. En andersom wordt het
Hester draagt het project ‘Voorrang voor
werpers op verschillend gebied, zodat je
vak kiest wat daarbij aansluit, kun je steeds
ambacht beïnvloed door de kunst. Het is dan
Creatief Vakmanschap’ een warm hart toe.
kunt samenwerken en naar elkaar doorver-
hogere niveaus bereiken’, aldus Hester. ‘Het
ook onbegrijpelijk dat deze twee zo geschei-
‘Eindelijk een organisatie die dit voor elkaar
wijzen. Nu is dat nog niet of nauwelijks mo-
is belangrijk mensen te helpen die passie te
den zijn. Want hoe begint het? Je loopt als
wil krijgen’, zegt zij over de SVGB. Zelf
gelijk.’ Hester merkt op dat ook veel ‘nieu-
ontdekken. De opleidingen in creatief vak-
kind met je oma over de rommelmarkt en je
richtte zij tien jaar geleden de stichting
we Nederlanders’ ambachten meenemen
manschap kunnen daar veel aan bijdragen!’
‘Ambacht
en kunst zijn in mijn ogen onlosmakelijk met elkaar verbonden’ 5
ROC ASA blij met nieuwe school
Veel vertrouwen in de Dutch HealthTec Academy Karin Verkerk is lid van het
college van bestuur van Amarantis Onderwijsgroep. Hieronder valt onder meer ROC ASA, dat ook opleidingen verzorgt in de gezondheidstechnische branches en daarbij al jaren samenwerkt met de SVGB aan een kwalitatief goed opleidingsaanbod. Deze samenwerking heeft ertoe geleid dat nu een aantal initiële mbo-opleidingen, die behalve door ROC ASA ook verzorgd worden door het Koning Willem I College en ROC Zadkine, is ondergebracht in de Dutch HealthTec Academy.
Gezamenlijke
inzet
terwijl we toch samen onder één dak zit-
ving, weerspiegelen een belangrijke ontwik-
wisselwerking met de uitstraling van de
Het is wettelijk bepaald dat de onderwijs-
keling in de gezondheidstechnische beroe-
school: hier gebeurt veel!’
instelling verantwoordelijk is voor de kwa-
pen. Niet alleen worden de opleidingen zélf
liteit van de opleiding en de examinering.
beter zichtbaar in de nieuwe school, dit
bouwen
waren ook de branches intensief betrok-
ROC ASA wilde veel meer investeren in de
geldt ook voor de producten van de bran-
‘De SVGB heeft er hard aan getrokken om
ken en in het bestuur van de school zijn
uitvoering van de opleidingen en in samen-
ches. Vroeger zagen alle orthopedische
dit tot stand te brengen’, zegt Karin Ver-
opleidingen, kenniscentrum en branches
werking met de branches en heeft zich
schoenen er hetzelfde uit, nu kun je iets
kerk. ‘Het kenniscentrum profileert zich
vertegenwoordigd. ‘Dat vergroot de kans
daarom van meet af aan ingezet voor de
maken waar ieder individu leuk mee voor de
sterk als een bruggenbouwer die zich inzet
dat het een succes wordt’, aldus Karin. Zij
totstandkoming van de Dutch HealthTec
dag kan komen. Dat dit mogelijk wordt, is
voor de kwaliteit van kleine opleidingen.
heeft er veel vertrouwen in dat de Dutch
Academy.
een van de aantrekkelijke kanten van de ge-
Er moet een groot vertrouwen zijn om de
zondheidstechnische beroepen. Bij deze
eigen opleidingen onder te brengen in een
beroepen gaat het om de boeiende combi-
nieuwe organisatie. ‘Dat vertrouwen is er
natie van mensen en techniek. Dat maakt
zonder meer’, zegt Karin Verkerk. ‘Wij zijn
een goede aansluiting tussen branches en
heel blij met de nieuwe school: samen ko-
onderwijs wel nodig: de opleidingen moe-
De SVGB stelt de juiste vragen, signaleert
HealthTec Academy de verwachtingen
men we tot een veel betere profilering van
ten goed op de hoogte blijven van de (tech-
en onderzoekt. Ze hebben in dit project
waar zal maken. ‘Wat dat betreft is er een
de gezondheidstechnische beroepen in een
nologische) ontwikkelingen in het werkveld.
verschillende branches bijeengebracht. Sa-
goede start gemaakt, met een realistische
bijzonder aantrekkelijk gebouw!’
De nieuwe Dutch HealthTec Academy brengt
men zijn we erin geslaagd een brug te slaan
kijk op wat wel en niet haalbaar is.’
branches en opleidingen bij elkaar: de bran-
tussen de opleiders en de branches.’
Hier
gebeurt veel!
Bruggen
ten en daar veel profijt van kunnen hebben.’ Bij alle beslissingen in het traject
‘De nieuwe Dutch HealthTec Academy brengt branches en opleidingen dichter bij elkaar’
Spannend
ches hebben zich gecommitteerd en zijn
Karin Verkerk is zeer te spreken over de
Het gebouw is om meerdere redenen bij-
graag bereid ervoor te zorgen dat de oplei-
goede verstandhouding tussen de partners
Het is allemaal best spannend, vindt Karin.
zonder. ‘De presentatie en de uitstraling,
dingen kunnen beschikken over de nieuwste
in het traject. ‘Prettig is, dat ieder ver-
‘Je zet als onderwijsinstelling de opleidin-
met veel aandacht voor design en vormge-
technieken. Ook dit heeft een duidelijke
antwoordelijk blijft voor zijn eigen deel,
gen toch een stapje verder van je af, in een nieuwe school, met een eigen directeur en een gezamenlijk bestuur, terwijl je wel verantwoordelijk blijft.’ De samenwerkingsconstructie - waarvoor gekozen is,
Facts&Figures
omdat de Dutch HealthTec Academy vol-
Zij-instromers kiezen bewuster
gens de huidige wetgeving geen zelfstan-
De leerlingen in de gezondheidstechniek en creatieve
samenwerking tussen ROC ASA en de SVGB
& ambachtelijke techniek hebben een relatief hoge
alle vertrouwen heeft.
dige organisatie mag zijn – is een oplossing waarin Karin Verkerk op basis van de lange
vooropleiding voor het mbo. Vaak hebben de leerlin-
Steun
gen al een andere mbo opleiding gedaan of komen ze
gemeente
Utrecht
van havo/vwo/hbo/wo. Dit in tegenstelling tot het
Tot slot wijst zij op de belangrijke steun
mbo gemiddelde waar ruim de helft een vmbo voorop-
van de gemeente Utrecht voor dit initia-
leiding heeft. De opleidingen waarvoor SVGB kennis-
tief. Utrecht is erg blij met de komst van
centrum werkt zijn vaak op niveau 4, hebben relatief
de Dutch HealthTec Academy in de stad,
veel zij-instromers en deze zijn vaak ouder. Dit zijn
die zich als wetenschappelijk centrum
mogelijke verklaringen voor het hoge vooropleidings-
sterk profileert op medisch gebied. De
niveau.
komst van de gezondheidstechnische opleiBron: CBS en DUO-Cfi, 2010
6
dingen is een prachtige aanvulling.
Facts&Figures
Steeds meer SVGB-leerbedrijven Het aantal erkende SVGB-leerbedrijven groeit gestaag de laatste jaren. Voor de creatieve techniek verwacht de SVGB verdere groei door de start van de opleidingen van Creatief Vakman. Het aantal erkende leerbedrijven in de gezondheidstechniek is ook sterk gegroeid, onder andere door de erkenningen voor de Medewerker Steriele Medische Hulpmiddelen.
In de moderne, lichte Glasstudio ‘Indedag’ van Peter Postma in Haarlem is het altijd opgeruimd. ‘Dat moet’, zegt Peter. ‘Anders krijg je ongelukken met dat scherpe glas of met hete branders.’ Peter en zijn vrouw Ingrid werken hier nu zo’n tweeënhalf jaar. Daarvoor had Peter zijn atelier aan huis en werkte Ingrid nog fulltime bij een kunstuitleen. De toenemende vraag en de toenemende hoeveelheid materiaal maakten uitbreiding nodig. ‘Het leuke is: je kunt hier gewoon je brood mee verdienen’, zegt Peter
Bron: SVGB, 2010
bang voor de concurrentie
enthousiast. ‘Glazenier is niet alleen een prachtig vak, er is ook nog
bachtelijk ondernemer te kunnen slagen’, zegt hij. Peter is dan ook niet bang voor concur-
gewoon een markt voor!’
‘Het
Niet
Niet dat hij daar zelf aan twijfelt. Vanaf het begin heeft hij voor honderd procent achter zijn eigen werk gestaan. ‘Durf, passie en overtuiging, dat heb je nodig om als creatief-amrentie: ‘Er zijn in Haarlem wel vijf glazeniersbedrijven en ook zijn er veel hobbyisten in dit vak. Voor die laatsten organiseren wij workshops, waarbij ze in één dag leren wat het in-
leuke is: je kunt hier gewoon je brood mee verdienen’
‘Glazenier is een prachtig vak, waar ook nog een markt voor is’ Werken
met glas
houdt om een eenvoudig glas-in-loodraam te maken. Ingrid: ‘Veel mensen komen er door de
Toen Peter nog als facility manager bij een groot bedrijf werkte, had hij dit niet kunnen
workshop achter dat ze juist niet dit vak in willen, of het werk toch liever aan een vakman
dromen. ‘Het was leuk werk, maar op een gegeven moment kreeg ik de behoefte aan bezin-
over willen laten. Soms komen er ook wel eens architecten die dit vak in de praktijk willen
ning. Ik vroeg me af of ik dit wel altijd wilde blijven doen en het antwoord was: nee. Maar
leren kennen. Heel leuk is dat!’
wat wilde ik dan? Toen hebben we dus onze boot verkocht en zijn we een tijdje gaan leven van Ingrids salaris, zodat ik de ruimte had om uit te vinden waar mijn toekomst lag. Al snel
‘Het mooie aan dit vak is de combinatie van het werken met het materiaal, de creativiteit en
was duidelijk dat ik ‘iets met mijn handen’ wilde. Vroeger maakte ik ook al van alles en ik
het ondernemerschap’, besluit Peter. ‘In een groot bedrijf blijf je altijd een schakeltje in het
had belangstelling voor bouw en architectuur. Én voor glas! Een workshop bij een glazenier
geheel. Als ondernemer is alle energie die je erin steekt direct voor je klant. En voor jezelf!’
trok me over de streep, ik was meteen enthousiast!’ Ingrid vult aan: ‘Peter had direct het juiste gevoel en inzicht voor het werken met glas. Gedreven is hij sowieso in alles wat hij doet. Dat kwam hierbij ook goed van pas!’
Steeds
meer nieuwe opdrachten
‘Na die workshop ben ik gewoon begonnen’, vervolgt Peter. ‘Eerst nog alleen voor mezelf, Haarlem is het één en al glas-in-lood als je goed kijkt en veel mensen die wij kenden waren bezig met het opknappen van een oud huis. Zo ontstond er een naadloze overgang naar een
‘Durf, passie en overtuiging, dat heb je nodig om als creatief-ambachtelijk ondernemer te kunnen slagen!’
De drie grootste opleidingen in de gezondheidstechniek, optiek, audiciens en tandtechniek, zijn het afgelopen jaar fors gegroeid. De vraag naar nieuwe vakmensen in de branches heeft geleid tot groei van het aantal leerlingen. Goed opgeleide vakmensen zijn binnen de optiek- en audicienbranche steeds belangrijker. De verwachting is dat de audicienopleiding de komende jaren verder groeit.
eigen bedrijf. Via mond-tot-mondreclame en onze internetsite komen er steeds meer nieuwe aanvragen binnen, ook voor vrije opdrachten voor bijvoorbeeld verpleeghuizen. Ingrid heeft inmiddels haar baan opgezegd om in het bedrijf te komen werken. Nu zitten we hier samen, met plannen om nog verder uit te breiden!’
EVC-traject:
bewijs van je vakmanschap
Als eerste stap zien ze het aannemen van een stagiair van de nog nieuwe glazeniersopleiding, die is gestart in 2008. Ze hebben al een erkenning als leerbedrijf. ‘Het is leuk om je kennis te kunnen overdragen aan iemand die gemotiveerd is voor het vak. En we kunnen op deze manier meteen zien hoe het bevalt om met meer mensen in het atelier te werken’, zegt Peter. Zelf heeft hij geen opleiding gevolgd, omdat die er eenvoudigweg nog niet wás. Nu is hij bezig met een EVC-traject: een procedure waarbij vakkennis en de kwaliteit van je werk worden getoetst aan dezelfde criteria die ook voor het diploma gelden. Zo kun je op basis van ‘verworven competenties’ erkend worden als vakman en een diploma krijgen. ‘Het is goed om te weten waar je staat’, vindt Peter, ‘en het is voor de klanten een bewijs Bron: DUO-Cfi, 2010
van je vakmanschap.’
7
Facts&Figures
maar langzamerhand ging ik ook opdrachten uitvoeren voor vrienden en bekenden. Hier in
Forse groei opleidingen optiek, audiciens en tandtechniek
Restaurator Vincent
van
Drie:
‘Een samenhangend opleidingsaanbod creëren, dat is het doel’ In zijn werkplaats in Utrecht werkt restaurator Vincent van Drie samen met
‘Eén van de vele mooie kanten van het res-
delijk veel te breed. Bovendien zou in het
tauratievak is dat je je helemaal kunt inle-
vierde jaar pas iets van het meubelvak
ven in verschillende perioden van de ge-
aan de orde komen. Daarom ben ik afge-
ten, zoals luit en klavecimbel, Nico Hijman in oude klokkasten. Zelf is Vin-
schiedenis. Je kunt iets nooit zomaar mooi
haakt. Ik werk nu ‘gewoon’ met stagiairs.
of lelijk vinden, voordat je het in zijn his-
Maar ook stagebegeleiders moeten heel
cent gespecialiseerd in antieke houten meubelen. Hij restaureerde onder
torische context hebt geplaatst.’
goed opgeleid worden.’
twee collega’s: Sebastián Núñez is gespecialiseerd in oude tokkelinstrumen-
andere historische meubelen van het Paleis op de Dam.
Verscheidenheid
Klavecimbel
uit
1604
Les
van de ‘meester’
‘Restaureren doe je met je hoofd’, zegt
Vincent schetst een ideaalbeeld: ‘Het is
Vincent. ‘In feite heb je een meubelstuk of
ouderwets om aan een ‘school’ te denken.
aan beroepen
constructie en verbindingen, en welke mo-
een instrument al volledig gerestaureerd
Er moeten verschillende werkplaatsen zijn
‘Je kunt aan ons drieën al zien hoe enorm
gelijkheden heb ik om het te herstellen. Al
voordat je aan de uitvoering begint. Doe je
met ‘meesters’, die de hoogste kwaliteit
gedifferentieerd het vakgebied van de
die gegevens leg je vast. De basis is meest-
dat niet, dan kun je ergens halverwege het
op hun vakgebied vertegenwoordigen én
restauratieberoepen is’, zegt Vincent. ‘Je
al een handgemaakte tekening met een
proces ontdekken dat je in het begin een
die hun kennis en kunde goed kunnen
schappelijke aanpak. Vincent: ‘De insteek
aantal opmerkingen, het eindresultaat is
onherstelbare ‘fout’ hebt gemaakt.’ Sebas-
overbrengen.’ Zo ver is het nog lang niet.
bij restaureren is: zoveel mogelijk niets
een uitgebreide rapportage, waarin precies
tián werkt aan een klavecimbel uit 1604,
Allereerst is coördinatie nodig tussen alle
doen. Je onderzoekt de achtergronden –
is aangegeven wat de oorspronkelijke staat
een uniek exemplaar uit Antwerpen, dat
bestaande opleidingen en initiatieven op
waar stond het voorwerp, wie heeft het
was en wat je hebt gedaan.’ Vincent toont
door een Italiaans museum aan hem is toe-
het gebied van het restauratievak.
gemaakt, voor wie en voor welk doel was
een dikke map met documentatie over het
vertrouwd. ‘Ik ben er een jaar mee bezig
het bestemd, hoe werd het oorspronkelijk
Paleis op de Dam: foto’s, rapporten en zelfs
geweest, zonder dat ik er iets aan heb ge-
‘Vanuit de vereniging Restauratoren Ne-
gemaakt, van welk materiaal, met welke
staaltjes van de stoelbekleding zitten erin.
daan’, zegt hij. ‘In mijn hoofd heb ik het
derland én als partner in het restauratie-
instrument al wel drie keer gerestaureerd.
project van de SVGB maak ik me daar
eigen specialisme groeit terwijl je werkt. Je krijgt bepaalde opdrachten en je hebt natuurlijk je eigen voorkeuren. Daarnaast is er toch ook altijd de behoefte en de noodzaak om samen te werken; je leert veel van elkaar en je helpt elkaar bij het vinden van oplossingen. Bij grote restauratieprojecten is dat zelfs cruciaal. De restauratiearchitect werkt samen met vertegenwoordigers uit heel veel disciplines: loodgieters, stucwerkers, schilders, metselaars en noem maar op. Dat vraagt om een strakke planning en voortdurend overleg.’ Vincent benadrukt dat de opvattingen over restauratie
veranderen:
‘Tegenwoordig
wordt erkend dat het niet alleen gaat om conserveren. Ook de beleving en het gebruik van cultureel erfgoed zijn belangrijke factoren. Je wilt toch weten hoe zo’n antiek instrument klinkt?’
Historische
context
Een ambachtelijk restaurator werkt met een sterk documentaire en bijna weten-
Facts&Figures
Ik weet alles van de herkomst en ik heb een
Werkgelegenheid voor zowel mannen als vrouwen
uitgebreide documentatie samengesteld, zodat de informatie voor de toekomst behouden blijft.’
Opleidingskloof
en ambachtelijk vakmanschap liggen dicht bij elkaar’
Bij restauratie zie je heel duidelijk dat
sterk voor. Dat project is erop gericht om,
wetenschap en ambachtelijk vakmanschap
samen met de relevante partners, een sa-
dicht bij elkaar liggen. ‘Restaureren is
menhangend opleidingsaanbod te creëren
niet mogelijk zonder historische kennis en
voor de restauratieberoepen. In mijn ogen
onderzoek’, benadrukt Vincent. Helaas
kan de SVGB de spil zijn waarom alles gaat
gaapt er in de praktijk een nog onover-
draaien.’
brugbare kloof tussen de wetenschappelijke opleiding en de ambachtelijke oplei-
Bron: CBS, 2010 en SVGB, 2010
‘Wetenschap
Kwalificaties
stapelen
dingen - zo die laatste er al zijn. Een
In het uiteindelijke opleidingsplaatje moe-
hbo-opleiding is er niet. ‘Het komt er ei-
ten naar zijn mening bestaande cursussen
genlijk op neer dat de verantwoordelijk-
en opleidingen een kwalificatie krijgen.
heid voor de opleiding van ambachtelijke
‘Als leerling kun je dan ‘kwalificaties sta-
restauratoren bij de bedrijven ligt’, aldus
pelen’ of punten verzamelen om gediplo-
Zowel in de gezondheidstechniek als creatieve & ambachtelijke techniek
Vincent. ‘Ik vind dat een kwalijke zaak.
meerd restaurator te worden. Idealiter zijn
zijn verrassend veel vrouwen werkzaam. De verschillen per branche zijn
Lesgeven is immers een vak apart, je kunt
er dwarsverbindingen tussen ambachtelij-
echter groot. Bij de orthopedie zijn de mannen sterk vertegenwoordigd
eenvoudig niet verwachten dat iedere
ke en wetenschappelijke opleidingen en
terwijl bij de juweliers en de medewerker steriele medische hulpmiddelen
vakman dat zomaar beheerst.’ Zelf begon
kun je langs verschillende wegen officieel
vooral vrouwen werkzaam zijn.
hij ooit, na zijn vakopleiding aan wat nu
erkend en geregistreerd restaurator wor-
het Hout- en Meubileringscollege is, aan
den. Op een dag is het zover, daar ben ik
een lerarenopleiding. ‘Die vond ik inhou-
van overtuigd.’
8
‘Ik
weet het zeker: mijn toekomst ligt in de orthopedische techniek’
‘Oplossingen vinden voor mensen, dat is wat mij drijft’ Na haar keuze voor het vak heeft Yvon ander-
leerd.’ Na de pilot zijn alle leerlingen inge-
half jaar gezocht naar een werkplek. ‘Zelfs
stroomd in het eerste jaar van de reguliere
het Jongerenloket, een instantie die jonge-
opleiding Orthopedische Techniek.
ren onder andere helpt bij het zoeken naar werk of opleiding, zei op een gegeven mo-
Bijna iedereen van hen heeft inmiddels al
ment dat ik maar naar iets anders moest uit-
een baan gevonden. Yvon is dat nog niet ge-
kijken’, vertelt ze. ‘Maar ik wist wat ik wilde
lukt, maar ze heeft goede hoop: ‘Ik loop nu
en opgeven was geen optie. In september
stage bij orthopedie 2000 in Roermond. Een
2009 kwam mijn kans. Ik mocht de nieuwe
tussenoplossing. Als ik voldoende uren maak,
pilot Orthopedisch Technisch Medewerker
kan ik mijn opleiding vervolgen. Daar ben ik
van de Dutch HealthTec Academy gaan vol-
heel blij mee, ook al is het niet ideaal. Ik ga
gen. Die pilot was erop gericht jongeren zon-
nog steeds voor een geschikte baan, het liefst
der dienstverband alvast een aantal compe-
in een klein bedrijf. Daar is het werk afwis-
tenties
selender en het contact met je baas en je
aan
te
leren,
waarmee
ze
gemakkelijker konden instromen in het be-
Voor Yvon Houpperichs bestaat er geen twijfel: ‘Mijn toekomst ligt in de orthopedische techniek. Dat is werk dat je rechtstreeks voor mensen doet
collega’s persoonlijker. Daar hou ik van.’
drijfsleven. Precies wat ik nodig had.’ Yvon denkt dat ze in de toekomst in de pasTijdens de pilot werkte Yvon twee dagen per
kamer wil gaan werken. ‘Maar zover is het
en waarin je voortdurend op zoek bent naar oplossingen. Een inspirerende
week als leerling in een bedrijf: ‘Het was niet
voorlopig nog niet’, lacht ze. ‘Ik ga eerst zor-
altijd even gemakkelijk, je komt natuurlijk
gen dat ik alles weet en alles kan. En dan kan
combinatie. En het mooie is: ik zoek die oplossingen niet alleen, ik vind ze
niet in een gespreid bedje terecht. Maar juist
niemand meer om me heen.’
ook en daarna maak ik ze. Beter had ik het toch niet kunnen treffen?’
‘Die ‘Kennis
kans bij de
door zelf dingen te ondernemen en aan te pakken, heb ik daar ontzettend veel ge-
Dutch HealthTec Academy
was precies wat ik nodig had’
die van cultuurhistorisch belang is moeten we natuurlijk zonder meer behouden’
‘Borgen van kennis door opname in de kennisinfrastructuur? Ja!’ Frans Veringa is voorzitter van het College van Bestuur van het Hout- en Meubileringscollege. Hij is nauw betrokken bij de activiteiten van de SVGB,
Kennis
opnemen in
tie. Maar die is niet te plaatsen in het op-
kennisinfrastructuur
leidingsgebeuren. Hoe pakken we dat
In de huidige situatie vindt Frans het goed
aan?’
onder meer als lid van het bestuur en als partner in de projecten ‘Voorrang
dat de SVGB de vraag stelt én beantwoordt, door het initiatief te nemen, partijen bij-
Overkoepelend
voor Creatief Vakmanschap’ en ‘Restauratie’.
een te brengen en krachten te bundelen.
kwalificatiedossier
‘Maar het is niet voldoende. Totstandko-
Frans heeft daar wel een idee over: ‘Kijk,
ming van een kwalificatiedossier en goed-
kennis die van cultuurhistorisch belang is,
‘De SVGB neemt haar doelstelling – het zor-
zelfs al verdwenen. Frans: ‘De SVGB zet
keuring daarvan door de overheid, bete-
die moeten we natuurlijk zonder meer be-
gen voor een goede opleidingsinfrastructuur
zich in voor kleine opleidingen die maat-
kent in feite dat de overheid het belang
houden. Dat kan het beste in een overkoe-
voor kleine, relevante branches en beroe-
schappelijk relevant zijn en heeft daarbij
van een opleiding erkent. Het antwoord op
pelend kwalificatiedossier, waar verschil-
pen - zeer serieus’, vindt Frans. ‘Als je kijkt
een bijzondere rol als initiatiefnemer, aan-
de vraag of het nodig is bepaalde kennis te
lende hele kleine differentiaties die onder
naar de opleiding pianotechniek die het
jager en uitvoerder. De SVGB zorgt ervoor
borgen door opname in de kennisinfrastruc-
één gemeenschappelijke noemer vallen,
HMC verzorgt, dan gaat het om 36 leerlin-
dat allereerst de vraag gesteld wordt: moet
tuur, luidt dan ook: ja. Nu gaat het om de
worden gebundeld. Bij restauratie is dat
gen in totaal. De SVGB maakt zich daar bij-
deze specifieke beroepskennis behouden
volgende stap: het daadwerkelijk mogelijk
het conserveren en in de oorspronkelijke
zonder sterk voor en toont dat door een
blijven en dus geborgd worden door opna-
maken voor de kleine opleidingen om zich
staat terugbrengen van oude, historische
grote inzet, betrokkenheid en aanwezigheid
me in de kennisinfrastructuur?’
staande te houden in het onderwijssy-
objecten. Bij creatief vakmanschap is dat
steem.’
het creatieve proces: van ontwerpen naar
op alle niveaus. Zo’n kleine opleiding is in het huidige onderwijssysteem niet kosten-
Kenniscentrum
bij uitstek
uitvoeren. De SVGB heeft de kennis en er-
Restauratieberoepen
varing op het gebied van dit soort kleine en
dekkend uit te voeren. Branche, SVGB en
‘Eigenlijk zou deze vraag natuurlijk op over-
het HMC zorgen er samen voor dat dit toch
heidsniveau beantwoord moeten worden’,
Voor de restauratieberoepen speelt niet al-
bijzondere beroepen. Daar is geen discus-
mogelijk is. Zij zijn bereid om samen de
vervolgt Frans. ‘Het kenniscentrum is dan
leen de arbeidsmarktrelevantie een rol bij
sie over.’
verantwoordelijkheid te dragen, terwijl er
de aangewezen organisatie om een kwalifi-
het behoud. ‘Er zijn ook belangrijke cul-
eigenlijk sprake is van een bredere, maat-
catiedossier en opleidingsprofiel te realise-
tuurhistorische argumenten om bepaalde
schappelijke verantwoordelijkheid.’
ren, samen met branches en onderwijs.
specifieke kennis niet verloren te laten
Voor kleine, bijzondere beroepen is de SVGB
gaan’, aldus Frans. ‘Zo hebben we bij het
het kenniscentrum bij uitstek, dat staat vol-
HMC op basis van signalen uit het werkveld
strekt buiten kijf. Zij hebben de kennis en
een opleiding bouwrestauratie ontwikkeld.
Historisch is een situatie gegroeid waarin
de ervaring om complexe dossiers als Crea-
Leerlingen komen tijdens hun stages klei-
kleine opleidingen moeilijk kunnen overle-
tief Vakman te realiseren en partijen bijeen
ne, gespecialiseerde bedrijfjes tegen, waar
ven; een aantal opleidingen is door de
te brengen die het bijbehorende onderwijs
vraag is naar nieuwe vakmensen. Dus ont-
schaalvergroting in het beroepsonderwijs
ontwikkelen en uitvoeren.’
wikkelt de opleiding een eigen specialisa-
Maatschappelijk
relevante
opleidingen
9
Uitvoering van vakopleidingen ernstig onder druk
Actiebijeenkomst 4 oktober 2010
Hans Koole:
‘Beroepsonderwijs: meer dan opleiden’ Waarde
toevoegen
wijs Bedrijfsleven gespecialiseerd is in het
Hans Koole, bestuursvoorzitter SVGB: ‘Het
bouwen en beheren van slimme, duurzame
gaat erom dat je waarde toevoegt als or-
opleidingsvoorzieningen in het beroepson-
ganisatie. Dat is je bestaansrecht. Ik zie
derwijs voor bijzondere, kleinschalige be-
dat voor ons zo: kleinschalige branches en
roepsgroepen in Nederland. En dat in nauwe
beroepsgroepen hebben baat bij een orga-
samenwerking met onderwijs en bedrijfsle-
nisatie die de mogelijkheden weet te vin-
ven. Onze doelgroep is duidelijk: wij wer-
den om specialistische vakopleidingen op
ken voor beroepsgroepen van maatschappe-
te richten en in stand te houden. Zij heb-
lijke en economische betekenis voor de bv
ben zelf vaak niet de expertise en de mo-
Nederland met vraag naar goed geschoolde
gelijkheden om in de huidige structuur
vakmensen.’
van het beroepsonderwijs een plaats te
MKB Nederland, VNO NCW, De Metaalunie, het HBA en SVGB kenniscentrum zijn van mening dat kleinschalige, specialistische beroepsgroepen aan de
verwerven. De SVGB hééft die expertise.
Leren in de breedste betekenis
En heeft in de afgelopen jaren bewezen
‘Beroepsonderwijs is voor ons meer dan een
duurzame opleidingsvoorzieningen te kun-
opleiding. Het gaat om leren in de breedste
nen realiseren.’
betekenis van het woord; leren op school, in
Slim
het bedrijf en een leven lang. We zien het en duurzaam
opleiden zelf als een taak voor de school en
vooravond staan van een (dreigend) tekort aan geschoolde vakmensen.
Hans Koole: ‘In onze missie omschrijven we
het leerbedrijf. Als SVGB vervullen wij ver-
het helder: we zien onszelf als de enige on-
schillende rollen en bereiken daarmee ook
Hoog tijd om in actie te komen. Daarom hebben zij het initiatief genomen
afhankelijke
resultaat. Onze kracht is initiëren, mobilise-
maatschappelijke
onderne-
ming die als Kenniscentrum Beroepsonder-
voor een bijeenkomst op maandag 4 oktober a.s.
ren, uitvoeren en consolideren.’
De afgelopen 10 jaar zijn opleidingen in het mbo verbreed of zelfs verdwenen. Het onderwijs in kennis en vaardigheden voor specifieke beroepsgroepen wordt daardoor niet meer
‘Initiëren,
gegarandeerd. Alles wijst erop dat deze trend zich de komende periode in verhevigde mate doorzet. De uitvoering van de vakopleidingen komt hierdoor ernstig onder druk te staan.
mobiliseren, uitvoeren en consolideren. Dat is onze kracht’
MKB Nederland-VNO NCW, De Metaalunie, het HBA en SVGB kenniscentrum denken dat alleen door nauwe samenwerking aan deze ontwikkelingen het hoofd geboden kan worden. Daarom willen zij alle kleinschalige en specialistische beroepen van Nederland in de schijnwerpers zetten en met elkaar spreken over een actieplan om de kwaliteit van kleinschalig beroepsonderwijs voor de toekomst te behouden en te versterken. De actiebijeenkomst op maandag 4 oktober (van circa 16.00 tot 19.00 uur) staat in het licht van ervaringen uitwisselen met andere belanghebbenden, samen de problematiek onder ogen zien en oplossingsrichtingen verkennen.
Wilt
u erbij zijn?
Geef u op via
[email protected]. Na inschrijving ontvangt u het definitieve programma.
Sterke vergrijzing creatieve & ambachtelijke techniek
Restauratieberoepen in de steigers
Facts&Figures
Werkgelegenheid voor zowel mannen als vrouwen
Zowel in de gezondheidstechniek als creatieve & ambachtelijke techniek zijn verrassend veel vrouwen werkzaam. De verschillen per branche zijn echter groot. Bij de orthopedie zijn de mannen sterk vertegenwoordigd terwijl bij de juweliers en de medewerker steriele medische hulpmiddelen vooral vrouwen werkzaam zijn.
over achteruitgang van het vakmanschap. De SVGB zet zich in om verbin-
Leeftijdsopbouw werkzame beroepsbevolking
procent
In de branches die zich met restauratie bezighouden heerst bezorgdheid
40
ding en samenwerking tot stand te brengen, zodat onmisbare vakkennis
35
behouden kan blijven. Doel: een kwalitatief hoogwaardig en samenhan-
30
25
20
Nederland
15
crea.eFe
I
am=achtelijke
techniek
gend opleidingsaanbod voor de vele kleinschalige en hooggespecialiseerde restauratieberoepen.
gezondheidstechniek
10
5
0
t/m
24
jaar
25
t/m
34
35
t/m
44
45
t/m
54
55
t/m
64
jaar
jaar
jaar
jaar
Bron: CBS, 2010 en SVGB, 2010 Sterke vergrijzing creatieve & ambachtelijke techniek
Bron: CBS, 2010 en SVGB, 2010
De Nederlandse werkzame beroepsbevolking vergrijst. Ook de beroepen in de gezondheidstechniek en creatieve & ambachtelijke techniek ondervinden deze demografische ontwikkeling. De creatieve & ambachtelijke beroepen zijn zelfs zeer vergrijsd, want meer dan 25 % van de werkzame personen is 55 DejaarNederlandse werkzame beroepsbevolking Ookuitdedeberoepen of ouder. Dit betekent dat de komende jaren veel personenvergrijst. zullen uitstromen beroepen en (jonge) instroom nadrukkelijk gewenst is.
De restauratieberoepen zorgen voor het
tot en met stuc- en metselwerk. In grote
behoud van cultureel erfgoed. In een tijd
restauratieprojecten vullen al die discipli-
van globalisering neemt de behoefte aan
nes elkaar aan en werken zij samen.
authenticiteit en aan erkenning van de eigen historie toe. Mede daardoor is de
De bijeenkomst ‘restauratieberoepen in
in
maatschappelijke waardering voor cultu-
de steigers’ was in 2010 het startsein voor
de gezondheidstechniek en creatieve & ambachtelijke techniek onder-
reel erfgoed sterk toegenomen. Daarmee is
het restauratieproject. Vele partners uit
vinden deze demografische ontwikkeling. De creatieve & ambachtelijke
veel vraag ontstaan naar ambachtelijk vak-
de restauratiewereld – onderzoekers, res-
beroepen zijn zelfs zeer vergrijsd, want meer dan 25 % van de werkzame
manschap op het gebied van conservering
tauratoren, docenten, leerlingen, beleids-
personen is 55 jaar of ouder. Dit betekent dat de komende jaren veel
en restauratie. Het is belangrijk om speci-
makers en adviseurs – werken hierin aan
personen zullen uitstromen uit de beroepen en (jonge) instroom nadruk-
fieke vakkennis op het gebied van oude
een gezamenlijk doel: een duurzaam en
kelijk gewenst is.
technieken en materialen te behouden.
samenhangend opleidingsaanbod en ver-
Denk hierbij aan vakkennis op gebieden zo-
dieping van de kwaliteit van het vakman-
als meubelen, smeedwerk en uurwerken
schap.
10
‘Als opticien ben je een echte duizendpoot’
Passie zonder grenzen: Sam en Umit ‘Als
je iets wilt, moet je er helemaal voor gaan’ Umit Dag, een Koerdische vluchteling uit
En geen dag is hetzelfde.’ ‘Als opticien ben
Turkije, kwam na zeven jaar werken op de
je een echte duizendpoot’, voegt Umit
bloemenveiling in Aalsmeer op straat te
eraan toe. Sam beaamt dat:’Vakmanschap
staan. Bij zijn zoektocht naar een nieuwe
en service, als je die twee dingen op de
baan werd zijn interesse gewekt door de
juiste manier weet te combineren, komt
optiek. Via het Servicepunt in Haarlem en
een klant graag bij je terug. En daar doe je
de SVGB kwam hij in contact met Hans de
het tenslotte allemaal voor.’
Bruijn. Hij gaf hem de kans het vak in zijn bedrijf te leren en die heeft Umit met beide handen aangegrepen. Afgelopen juli behaalde hij zijn opticiensdiploma en hij stroomt nog dit jaar door naar de HBO-op-
Toen Irakese vluchteling Sam Boulis zo’n 12 jaar geleden via de SVGB als
leiding optometrie. ‘Als je iets echt wilt, moet je er helemaal voor gaan’, zegt Umit.
leerling-opticien terechtkwam bij Pearle in Hoofddorp, had hij maar één
‘Dat doe ik, elke dag weer.’
doel voor ogen: een eigen zaak. ‘Zijn Nederlands was toen nog gebrekkig,
Zowel Hans als Sam en Umit vinden de op-
maar een vakman was hij vanaf het begin’, zegt Hans de Bruijn van het
tiek het mooiste vak dat er is. ‘Technisch gezien vernieuwt het zich voortdurend, dus
leerbedrijf. ‘Sam wist wat hij wilde en heeft hard gewerkt om zijn doel te
je eigen ontwikkeling staat ook nooit stil’,
bereiken. Echte passie voor de optiek kent geen grenzen.’
het nog mooier; daar leer je ook veel van.
zegt Hans. ‘Het omgaan met mensen maakt
‘Ik herkende meteen de gedrevenheid die ik zelf had toen ik in dit vak begon’
Facts&Figures
Grote vraag naar audiciens en opticiens
‘Ik zet mijn tanden graag in die van een ander’ Anna Makardsjan is van Armeen-
De vraag naar personeel is door de economische crisis fors afgenomen. In de gezondheidstechnische branches waarvoor SVGB kenniscentrum werkt is desondanks nog veel
vraag
naar
gediplomeerde
vakmensen en vakmensen in opleiding (bbl-plaatsen).
se afkomst. Na een periode van inburgering en activiteiten voor haar gezin en de school van haar kinderen, besloot ze een vak te leren. Ze zocht een opleiding
De SVGB voert 3 keer per jaar een vacaturepeiling uit en ziet een toename in de vraag naar audiciens en opticiens het afgelopen jaar.
waarbij ze tegelijkertijd een betaalde baan zou hebben, maar dan wel één die echt bij haar
VACATUREPEILING SVGB juni 2010
paste. Een filmpje op YouTube
MSMH
23
overtuigde haar: de tandtechniek
TOA
16
was hét vak voor haar!
Tandtechniek
70
Optiek
162
Audicien
113
Orthopedische Techniek
6
Het was Oscar, die me uitnodigde voor een Koenders Tandtechniek is een klein bedrijf,
sollicitatiegesprek. Dat kon geen toeval zijn. En inderdaad, het klikte vanaf het al-
sen, werkt voor mensen die hoge eisen
lereerste moment.’ ‘Ik herkende bij Anna
Anna enthousiast. ‘Voor één tand zijn wel
stellen aan esthetiek, kwaliteit en service.
meteen de gedrevenheid die ik zelf had
honderd kleine stapjes nodig. Dat precieze,
‘Veel tandtechnische productie is ver-
toen ik in dit vak begon. En die ik nog heb
dat vind ik heerlijk. Ik zet mijn tanden graag
plaatst naar lagelonenlanden’, zegt Oscar.
overigens’ voegt Oscar eraan toe. ‘Toen ik
in die van een ander. De esthetische kant van
‘Wij focussen op kwaliteit. Zolang we ons
zag hoe gemotiveerd Anna was, was de be-
daarmee blijven onderscheiden, kunnen
slissing snel genomen.’
nog wel het meeste aan. Ik hou van mooie
we die concurrentie gemakkelijk aan.’
29
Schoenherstellers
23
dingen. Ik maak kunstvoorwerpen en schilde-
Bron: SVGB, 2010
schien toch had vergist, ging de telefoon.
dat in nauwe samenwerking met tandart-
Orthopedische Schoentechniek
442
doen. Juist toen ik dacht dat ik me mis-
ziet. Een talent om trots op te zijn.’
‘Het is heel creatief en afwisselend’, zegt
het kroon- en brugwerk spreekt me misschien
Totaal Gezondheidstechniek
in dienst nam. ‘Ze kan alles maken wat ze
Anna begint goed voorbereid aan haar op-
rijen en vanuit datzelfde gevoel voor schoon-
Anna heeft lang moeten zoeken om deze
leiding: ‘Ik heb al een paar weken meege-
heid nu dus ook tanden.’ ‘Daaraan kun je ook
werkplek te vinden. ‘Maar ik wist gewoon
draaid en Oscar kan heel goed uitleggen. Ik
meteen zien dat ze echt iets bijzonders in de
dat het zou lukken. Ik heb heel veel gesol-
absorbeer alle informatie die ik kan vin-
vingers heeft’, zegt Oscar Koenders van
liciteerd en in de tussentijd een half jaar
den. Hoe meer ik weet, hoe beter. Ik kan
Koenders Tandtechniek, die haar deze zomer
onbetaald stage gelopen om ervaring op te
niet wachten tot de school begint.’
11
‘Zonder
de
SVGB
waren we er misschien niet meer geweest’
‘Bedrijven worden geprikkeld door de kennis die leerlingen inbrengen’ Simon Jorritsma is niet alleen pianotechnicus, maar ook docent aan de opleiding pianotechniek in het Hout- en Meubileringscollege (HMC) in Amsterdam. Hij geeft les in zowel theorie- als praktijkvakken, zoals stemmen en repareren.
ren achter één doel: het behoud van een unieke opleiding. Zonder de SVGB waren we er misschien niet eens meer geweest.’
Steun van de branche onmisbaar In een samenwerkingsovereenkomst heb-
‘Deze opleiding levert een belangrijke bij-
zo’n 6.000 euro per stuk. Gelukkig zorgt het
ben de branche, het HMC en het kenniscen-
drage aan het op peil houden en verbete-
bedrijfsleven voor onze instrumenten. Dat
trum zich eerder dit jaar gezamenlijk borg
ren van het vakmanschap’, zegt Simon
is echt uniek in Europa. Andere landen zijn
gesteld voor de kwaliteit van de opleiding.
Jorritsma heel stellig. ‘In landen zonder
jaloers op ons. Maar ook de personele kos-
Via het opleidingsfonds SFOOP draagt de
zo’n opleiding zie je een tekort aan vak-
ten zijn hoog: er zijn hier zes aparte, ge-
branche financieel bij aan de hoge kosten
mensen ontstaan, terwijl het niveau van
luiddichte stemhokjes en als docent ren ik
van de opleiding. Simon: ‘De steun van de
het vakmanschap totaal stilstaat. Ik zie
dan heen en weer tussen de zes leerlingen
hier in de praktijk dat bedrijven geprik-
die in die hokjes bezig zijn de piano’s te
keld worden door de kennis die leerlingen
stemmen. Meer gaat echt niet.’
van school meenemen. Gebruiken wij bij-
Bedreigd
‘Deze opleiding heeft het
bedrijfsleven veel te bieden’
bestaan
branche is onmisbaar voor de opleiding.
instrumentje, dan wordt dat via onze
Simon wijst erop dat de opleiding al zo’n
Andersom helpt de opleiding het bedrijfs-
leerlingen bekend bij de bedrijven. En die
65 jaar bestaat. ‘Een oude, eerbiedwaar-
leven, door het aanbieden van cursussen
gaan het dan ook vaak gebruiken.’
dige opleiding, die toch jarenlang een be-
die voorzien in de grote vraag naar aanvul-
dreigd bestaan heeft geleid. Een jaar of
lende kennis. Zowel vaktechnisch als op
voorbeeld een bepaald nieuw en handig
Hoge
kosten
vijf geleden is daar gelukkig verandering in
het gebied van ondernemerschap heeft de
‘Je moet je eens voorstellen wat deze oplei-
gekomen. Daarbij is veel te danken aan de
opleiding het bedrijfsleven veel te bieden.
ding kost!’ Simon Jorritsma maakt een wijds
SVGB. Die weet mensen bij elkaar te krij-
De opleiding verzamelt kennis en draagt
armgebaar naar de piano’s in het leslokaal.
gen, schakelt op alle niveaus en zorgt er-
deze uit. Zo ontstaat een wisselwerking
‘Alleen al de speciale afregelvleugels kosten
voor dat verschillende partners zich scha-
waar iedereen beter van wordt.’
Colofon
‘Bij de eerste kennismaking met de pianotechniek dacht ik meteen: wow!’
Unicum is een magazine van
‘Allround op heel hoog niveau’
SVGB kenniscentrum Redactie: Jenny Doest Annemarie Nouwens Rob Schenk Désirée Dolle Redactieadres:
[email protected]
David Bartenstein (28) is tweedejaarsleerling van de opleiding pianotechniek aan het HMC en zoals hij zelf zegt ‘door puur toeval’ hier terechtgekomen. Maar hij voelt zich er helemaal op zijn plaats. ‘Als ik dit vak kan blijven uitoefenen, ga ik de rest van mijn leven elke dag met plezier naar mijn werk.’
Tekst: Liesbeth Beuger
Van
Andrea Fijlstra
pianotechnicus
tentenbouwer tot
kennismaking met de pianotechniek dacht ik meteen: wow!’
Na zijn havo-opleiding wilde David niet
Productie:
meer naar school. Hij zocht een baan en
Pimz vormgeving en reclame
werkte een poosje naar volle tevreden-
David was dolblij toen hij hoorde dat hij
heid als magazijnchef en inkoper. Toch
de opleiding pianotechniek kon gaan vol-
Druk:
wilde hij na een paar jaar iets anders en
gen. ‘We zijn hier net een soort familie’,
GTV
hij bedacht dat een beroepsopleiding nog
vindt hij. ‘Een kleine groep mensen met
ven naar verbetering, zonder ooit de ab-
zo gek niet was. In de creatieve sector
een gedeelde passie voor muziek in het
solute perfectie te bereiken. ‘Je blijft
Fotografie:
dacht hij zijn plekje te kunnen vinden,
algemeen en piano’s in het bijzonder. Ik
mogelijkheden ontdekken’, zegt hij. ‘Er
O.a. Stef Nagel
maar dat bleek niet het geval te zijn. Na
heb echt mijn plekje gevonden!’ De oplei-
zijn zoveel factoren in het spel dat je
een periode van losse baantjes, onder an-
ding bevalt hem heel goed. ‘Je kunt hier
nooit uitgekeken raakt.’ De school is vol-
dere als tentenbouwer op popfestivals,
heel veel kennis en vaardigheden leren,
gens David een verzamelpunt van kennis:
zag David op een goede dag bij het CWI
maar je moet ook leren functioneren in
‘Er is nog veel te winnen in het vak en
een kaartje hangen. ‘Pianobedrijf zoekt
een bedrijf. Daarom is het fijn om stage te
deze school draagt absoluut bij aan de
klusjesman’, stond er. Omdat hij zelf pia-
lopen.’
verhoging van het kwaliteitsniveau. Dit is
no speelt, leek hem dat wel leuk. ‘Ik had inmiddels de hoop opgegeven dat ik ooit
Een
soort familie
Steeds
de enige plek waar je het vak in de volle nieuwe mogelijkheden
breedte voorgeschoteld krijgt. Je wordt
nog een vak zou vinden waarin ik echt
Het leuke aan het vak van pianotechnicus
hier allround op een heel hoog niveau. Be-
thuishoorde’, zegt hij. ‘Maar bij de eerste
vindt David dat je altijd kunt blijven stre-
ter had ik het niet kunnen treffen!’
‘Als
ik dit vak kan blijven uitoefenen, ga ik de rest van mijn leven elke dag met plezier naar mijn werk’
