OVER DE GRENS. Omgaan met grensoverschrijdend gedrag in de zorg Dinsdag 1 oktober 2013 Thomas More Zandpoortvest, Mechelen

07/10/2013

OVER DE GRENS Omgaan met grensoverschrijdend gedrag in de zorg Dinsdag 1 oktober 2013 Thomas More Zandpoortvest, Mechelen

Lieve Dams www.berkenwinning.be

2

GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG DEFINITIE • Het niet respecteren van iemands persoonlijke grens • Alle ongewenst gedrag of alle ongepaste

omgangsvormen, passief of actief, die de kwaliteit van leven en werken in een voorziening in gevaar kunnen brengen • Iedere vorm van fysiek of verbaal geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag • Dit gedrag ook bij anderen niet steunen of toelaten

1

07/10/2013


3

BASISREGEL • Behandel niemand zoals u zelf ook niet behandeld wilt

worden • Goed begin maar niet voldoende • Persoonlijke grens en beleving (subjectieve) van GOG verschilt


4

Grensoverschrijdende gedrag van zorgvrager naar zorgverstrekker • Wat maakt dat gedrag in een hulpverleners-cliëntrelatie

als GOG beschouwd wordt • Welke processen/mechanismen beïnvloeden de

subjectieve beleving van de mate van GOG

2

07/10/2013


5

MECHANISMEN • Machtsongelijkheid in elke relatie zorgverstrekker-zorgvrager • Macht erotiseert • Kader = ook evolutief, gebonden aan bepaalde tijdsgeest, • • • • • • • •

vroeger anders dan nu, we moeten meegaan met tijdsgeest Subjectief: persoonlijke grenzen kunnen verschillen Afhankelijk van de context Elke intermenselijk contact = risicosituatie voor ongepast/ongewenst gedrag Sommigen overschrijden onwetend de grens Ongepast gedrag = Destructief Te joviale attitude Professionele afstand In begrijpbare taal spreken dat gedrag ongewenst is


6

SAMENSPEL tss SUBJECTIEVE, JURIDISCHE en DEONTOLOGICHE ASPECTEN • Hulpverlener is verantwoordelijk voor de zorg • Grenzen van de therapeutische relatie worden

overschreden • Eigen draagkracht • Zorgverstrekker kan op verschillende manieren geconfronteerd worden met GOG (familie, patiënt, collega) • Nood aan formele richtlijnen en ondersteuning

3

07/10/2013


7

ONGEPASTE OMGANGSVORMEN • Seksueel grensoverschrijdend gedrag:

non-verbaal/verbaal/fysiek • Pesterijen: onrechtmatig gedrag + herhaling in de tijd • Geweld:

fysieke/psychische agressie


8

SEKSUEEL • Non-verbaal: • Verbaal: • Fysiek:

Schunnige bewegingen maken Seksueel getinte opmerkingen, mails, sms’jes, … Aanrakingen … verkrachting

4

07/10/2013


9

PESTERIJEN • Roddelen • Zwart maken • Uitlachen • Te veel of te weinig werk geven • Uitvoering werk saboteren • Sociaal isoleren/uitsluiten activiteiten • Persoonlijke bezittingen/werkmateriaal beschadigen • Gevaarlijk werk laten uitvoeren (in barre omstandigheden) • Telefoonverkeer controleren • Mails controleren • Bureaulades/locker, agenda, tas inkijken • Toezicht houden op werkzaamheden


10

GEWELD • Psychisch: Uitschelden, vernederen, bedreigen • Fysiek:

Slagen met of zonder verwondingen, bedreigingen

5

07/10/2013


11

ASSERTIEF of AGRESSIEF? • Assertiviteit

-

opkomen voor jezelf, je gedachten, je gevoelens maar ook je overtuigingen zonder de redelijke grenzen van anderen te overschrijden

• Roos van Leary

gedrag roept tegen-gedrag op


12

ROOS VAN LEARY boven BS: leiden

BT: aanvallen

tegen

samen

OT: verdedigen

OS: volgen onder

6

07/10/2013


13

Veelvoorkomend probleem ? • Afhankelijk van: -

-

De aard De Duur De intensiteit van de relatie

• Fysieke agressie – 1 kans op 10 werkjaren (Foster et al., 2007) • Verbale agressie – 81% verbaal bedreigd gevoeld in voorbije maand (spoed) (Ryan, 2006) • Seksueel ongewenst gedrag – 20% ongewenst gedrag ervaren (spoed) (Ryan, 2006) • ‘Abusive acts’ – 2% van zorgverleners bekende (ouderenzorg) (Sandvide et al, 2004)


14

SUBJECTIEF gevoel zorgverstrekker • Oncomfortabel gevoel • Onveilig gevoel • Angstig gevoel • Onkuis gevoel • Machteloos gevoel • Vernederd gevoel

7

07/10/2013


15

KNUFFEL WORDT MEER … • Zorgverstrekker moet altijd de grens duidelijk aangeven • Op tijd alarmeren • Signalen van GOG tijdig (h)erkennen • Op niveau van zorgvrager handelen • Bewust of onbewust – vrijwillig of onvrijwillig • Wederkerigheid en betrokkenheid van de zorgverstrekker • Juiste boodschap overbrengen aan ontvanger


16

GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID • Directie, de vertrouwenspersoon en coachen, alle

leidinggevenden • Interne dienst preventie, het comité preventie en bescherming en de personeelsdienst • Teams en individuele medewerkers

8

07/10/2013


17

EERSTE STAPPEN • Meld en/of bespreek probleemgedrag in team • Melding maken in patiëntendossier • Steun-netwerk voor zorgverlener • Steun-netwerk voor zorgvrager • Zorg overdragen aan collega • Duidelijk (persoonlijke) grens stellen


18

COMMUNICATIEMODEL

9

07/10/2013


19

communicatiemodel • Boodschapper • Ontvanger • Erkenning als beroepsbeoefenaar • Erkenning als mens ook • De zorgrelatie is dus géén eenrichtingsverkeer van

zorgverlener naar zorgvrager • Ook de zorgvrager geeft heel veel van zichzelf door zich kwetsbaar op te stellen en bloot te geven. • Daarnaast projecteren zorgvrager en zorgverstrekker vaak gevoelens, wensen en ervaringen uit het verleden op elkaar • Intimiteit zonder seksualiteit


20

VALKUILEN • Wilsbekwame vs wilsonbekwame zorgvrager (demente, •

•

• •

intellectueel beperkte) Het is vaak niet duidelijk af te bakenen wat de grens tussen wilsbekwaam en wilsonbekwaam is, er is een grijze zone tussen bekwaamheid en onbekwaamheid (verminderd handelsen oordeelvermogen, verminderde sociale remmingen...) Dient eerst te zoeken naar de betekenis van het gedrag van de wilsonbekwame/beperkte zorgvrager (bv zich masturberen op de kamer waar elk moment iemand kan binnenkomen) vb gevangenis Nederland – kijken naar seksfilm en verder kijken en handelen, terwijl psychiater voor gesprek komt Juiste duiding geven aan betekenis van gedrag van zorgvrager Gedrag dat grensoverschrijdend lijkt, hoeft dat immers nog niet te zijn

10

07/10/2013


21

LET OP • Binnen de zorgrelatie is, dan wel sprake van een zekere

wederkerigheid en gelijkwaardigheid • Maar niet van gelijkheid


22

SEKSUEEL ONTREMD GEDRAG • BV Masturberen in het openbaar • Inhoud/betekenis van het gedrag goed begrijpen • Defect in frontale kwab • Verlies van oriëntatie • Overcompensatie van andere verlieservaringen • Compensatie vormen voor het gebrek aan fysieke

nabijheid of intimiteit • Vergeten dat hij net seksueel actief geweest is • Verveling • Psychogeriatrie/mentaal beperkten/gevangenis

11

07/10/2013


23

ZORGETHISCHE BENADERING • Integratie van de beide persoonlijkheden • Gepast seksueel gedrag dient aanvaard en gestimuleerd

te worden • De emotionele, fysieke en seksuele veiligheid dient behouden te worden • Integriteit


24

INTEGRITEIT • Dekt verschillende ladingen - Lichamelijke integriteit (de ander geen fysiek geweld aandoen en persoonlijke privacy respecteren)

- Psychische of emotionele integriteit (respect opbrengen voor iemands persoonlijkheid)

- Relationele integriteit (ruimte geven om relaties met andere personen aan te gaan op basis van wederkerigheid)

• Probleem grenzen stellen: mentaal beperkten,

dementerenden, gedragsgestoorden • Hulp: psycholoog, psychiater, geriater …

12

07/10/2013


25

FYSIEKE AGRESSIE • Bv. man dreigt met mes op afdeling • Ernstig psychisch probleem • Medicatie: bv Medrol, insuline … • Kortdurende toestand vs chronische toestand


26

BELAGING/STALKING • Roddelende bezoekster • Bv. partner van patiënt gaat op gang/kamers andere • • • • •

patiënten roddelen over u en zelfs naar directeur Ze wacht u thuis op en bedreigd u Ze telefoneert u privé Ze draait infuus tijdens bezoek verder open Ze geeft medicatie niet aan man Ze beschuldigt u hiervan en gaat naar politie

13

07/10/2013


27

DEONTOLOGIE VS JURIDISCHE • Patiënt/familie kan zorgverstrekker aanklagen, ook al is

dit ongegrond • Deontologische code voor elke beroepsgroep • Strafrecht • Deontologische code voor patiënten?


28

NIET JURIDISCH • Orde der geneesheren: waarschuwing tot

schorsing/verwijdering van lijst al dan niet definitief • Psychologencommissie (recent) • Directie – Personeelszaken – Juridische dienst

14

07/10/2013


29


30

STRAFRECHT • Laster en eerroof • Stalking • Belaging • Pesten • Slagen en verwondingen/Foltering • Zeden • (Poging doodslag) • (Poging moord)

JURIDISCH • (Arbeidsrecht – ontslag) • Correctioneel – vervolging • Rechtstreeks bij procureur des Konings

15

07/10/2013


31

PREVENTIEBELEID • Open klimaat creëren om klachten te deponeren • Algemeen kader voor GOG • Preventieadviseur • Algemeen kader opnemen in arbeidsreglement • Deontologische code creëren • Met collega’s kunnen reflecteren op de eigen

ambivalente/verwarrende gevoelens • Maturiteit zorgverstrekker • Teamworking is essentieel in aanpak GOG • www.misbruikdoorhulpverleners.nl


32

Logica v/d hulpverlening vs justitiële aanpak • Aanduiden van twee verschillende personen indien er sprake is van

een vermoeden van GOG • Meldingspersoon, die volgens een in de voorziening afgesproken

• •

• •

meldingstraject (samenstellen van een werkgroep, overleg voeren met de preventieadviseur psychosociale aspecten...) dat rekening houdt met de wetgeving over beroepsgeheim en het daaraan gekoppelde spreekrecht, contact kan opnemen met de procureur des Konings die dit dossier dan verder opvolgt Zorgcoördinator, die de coördinatie van de hulpverleningsdimensie op zich kan nemen (hulpverleningsopdracht niet uit oog verliezen) Handelingsprotocol, op voorhand uitgetekend en dat rekening houdt met de eigenheid van de voorziening en de specifieke regionale inbedding Interne meldplicht inbouwen in arbeidsreglement Herstelbemiddeling – best door externe

16

07/10/2013


33

Ondersteunend netwerk in directe omgeving • DIRECTIE • PERSONEELSZAKEN • DIENSTHOOFD • COLLEGA’S


34

MINISTER JO VANDEURZEN • Zorgnet Vlaanderen: Handelingsprotocol over seksueel

grensoverschrijdend gedrag • 15-02-2013 • 1712, het telefonische meldpunt voor geweld, misbruik en

kindermishandeling, dat minister Vandeurzen in maart vorig jaar lanceerde, krijgt maandelijks ruim 200 oproepen. Het meldpunt is er voor alle vormen van geweld. De meeste oproepen gaan over kindermisbruik en partnergeweld. Bij ruim de helft van de oproepen volgt er een doorverwijzing naar de hulpverlening, politie of justitie. In 30% van de gevallen bellen mensen voor advies. Twee op de drie bellers zijn vrouwen. Minister Vandeurzen gaat het meldpunt de komende maanden nog bekender maken. • Ouderen, zieken, kinderen en jongeren: Ze verdienen zorg, geen zorgen

17

07/10/2013


35

Praktische handvatten • Een discussie aangaan wanneer gemoederen heet opgeladen zijn, heeft geen zin • Men gaat opbieden tegenover elkaar • Benoemen wanneer je je niet goed voelt in de interactie met de patiënt of de

familie • Steeds vanuit jezelf spreken • Rekening houden met ziekte patiënt bv. dementerende, gedragsgestoorde

jongere, …. • Draagkracht hulpverlener vergroten door training • Wanneer grensoverschrijdend gedrag verwacht wordt, spreek er vooraf over met • • • • • • •

diensthoofd/geneesheer en evalueer naderhand Geen nevenactiviteiten met patiënten Grenzen vooraf stellen Duidelijke taal aangeven wat wel en niet kan Duidelijk aangeven wanneer persoonlijke grens bereikt wordt Duidelijk aangeven wanneer u welke verdere stappen zult ondernemen Goed hanteren van overdracht – tegenoverdracht in therapeutische relatie Anonieme (beroepsgeheim) adviesvraag richten tot het gerecht (bijvoorbeeld procureur des Konings)


36

Het verhaal van Prometeus of onbegrensdheid in de hulpverlening • Het verhaal van Prometeus • of onbegrensdheid in de hulpverlening • Willy Van Haver

18

OVER DE GRENS. Omgaan met grensoverschrijdend gedrag in de zorg Dinsdag 1 oktober 2013 Thomas More Zandpoortvest, Mechelen

Recommend Documents