Ouderen veranderen mee en zel Prof.dr. Herman J.M. Cools SOC debat 29-02-2012
specialist Ouderengeneeskunde n.p. oud medisch-directeur Zorginstellingen Pieter van Foreest emeritus hoogleraar verpleeghuisgeneeskunde afdeling PHEG:
Ouderdom is . . . hoe je ernaar kijkt 1. bevolking (vergrijzing): toename % 65+ in samenhang met geboorte, sterfte, immigratie , emigratie 2. persoonlijk: – retrospectief: wat heb je achter de rug? – introspectief: hoe ben je eraan toe? – prospectief: wat komt er nog? 1. 2. 3. 4. SOC debat 29-02-2012
vitaal multimorbide kwetsbaar (b) afhankelijk
generatie afhankelijk: 1–2–3–4–5 → a. binnen bandbreedte en context b. plotseling buiten de bandbreedte
Élke generatie verandert en stelt uit
leeftijdsperiode (jaar)
SOC debat 29-02-2012
voor 1830
na 1980
0e : intra-uterien
0,75
0,75
1e : jeugd
0 – 15
0 – 25
2e : ouder
15 – 30
25 – 60
3e : grootouder
30 – 45
50 – 80
4e : overgrootouder
45 – 60
80 – 100
5e : betovergrootouder
60 75
> 100
Bron: CBS, LUMC
Levensduur 1900-’30 toen
1945-’75 nu
‘90-2020 straks
levensjaren 100 80 60
→ NL
40 20
0
opgraving > 15.000jr SOC debat 29-02-2012
//
/
doopboek ± 1500jr
Bron: VandenBroucke NTvG 1988
/
bevolkingstelling/register ± 150jr
3 Cohorten: maximale omvang geboortes (x1000) per jaar 300
250
Piek’45-’46 (0,2%)
babyboomers’43-’75 (33%) 1,75 miljoen
200
150 100 50
5,1 miljoen
5,25 miljoen
prognose 5,55 miljoen
0 1900 1920 1940 1960 1980 2000 2020 2040
geboorten(x1000)/jaar in NL SOC debat 29-02-2012
Bron: CBS
berekend
3 Cohorten: stijgende kans op ‘ouderdom’ % levenden per cohort 100
80
75%
60
5milj
40
5milj
20
2milj
0 1
11
21
31
41
51
65
61
71
cohort toen
(n=5,1miljoen)
cohort nu
(n=5,25+1,75miljoen)
cohort straks (n=5,6miljoen) SOC debat 29-02-2012
Bron: CBS
81
91 101 leeftijd (jaren)
3 Cohorten: hogere opleiding → gezonder % met hoogste afgeronde opleiding mannen
1990-2020*
vrouwen
1945-1975 1900-1930
0%
50%
100%
0%
Sterfte & ziektelast is bij laag opgeleide mensen 1/3 groter SOC debat 29-02-2012
Bron: SCP
50%
100% lager middelbaar
hoger * Gegevens tm 2010
Bevolkingsopbouw verandert werkverdeling Bron: CBS
100%
80%
zelf/mantelzorg
> 80jr
60%
65-79jr
40%
46-64jr
20%
20-44jr
leren zorgen en werken *
0% 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050
pensioenleeftijd >65 jr? 64
werken langer dan 40 jr? mogen kunnen willen belangen: geschiktheid productiviteit zekering
62 60 58 SOC debat 29-02-2012
0-19jr
1990 1995 2000 2005 2010
3 Cohorten: gezondheid beter en langer • minder overlijden door acute ziekten / letsels • minder ziektelast van chronische ziekten • ondanks ongezond gedrag 65+: • dankzij ander perspectief:
%
♀
♂
hoge bloeddruk <85jr hoog cholesterol roken overgewicht
42 43 24 67
38 29 29 65
- behandeling: meer preventie, minder schade - dysfunctioneren: ¾ dementie gerelateerd; ¼ wordt dement - tot in eindstadia > 80 jaar
Bron: RIVM, DLSE, LASA, Leiden 85+, SCP
Behandeling vd acute ziekte verandert Cohort
beroerte
toen
1910: aderlaten, koud compres, zalf
nu
1940: bedrust, verlaging hersendruk (ruggeprik) 1970: recidief1 + predictie2 + complicatie3
straks
1990:
(10%); ouderen thuis aanzien
2000: snelle
gem.opnamedagen in ziekenhuis
Sterfte tgv beroerte NL lftd gecorrigeerd/100.000
40 20
CVA man CVA vrouw
0
1978 2008
mannen
vrouwen
105 45
145 68
Functioneren tot in het laatste levensjaar 70+ ADL-beperkingen
22 %
24 %
17 %
20 %
17 %
maanden voor overlijden
SOC debat 29-02-2012
Bron: Gill NEJM 2010
doodsoorzaak (%) accellerated: 37orgaanfalen persistently: 93 dementie catastrophic: 52 kanker progressive: 60 orgaanfalen no disability: 50 acute †
Perspectief vh eindstadium verandert doodsoorzaken van diabetespatiënten cumulatief % cohort toen
cohort nu
100
cohort straks
80 60
40 20 0 1900
coma SOC debat 29-02-2012
1920
infectie
1940
1960
nierfalen
Bron: Lamberts. Europ J Endocrinol 2003;149:1-8
1980
hart&vaten
2000
overige
2020
Verzorging: wie ?
kunnen – willen ADL: wassen kleden mobiliteit toiletbezoek eten - drinken SOC debat 29-02-2012
Bron: JAGS 2001;49:909-14
IADL: huishouden doen maaltijd bereiden boodschappen doen was doen voetverzorging
Verzorging langer thuis • Ouderen anticiperen zelf ondanks ↑ alleenstaanden (25% 37%) • zorgorganisaties herschikken •
↓ ligduur
MC (‘08-10: 3.5→3.2dgn + ↓plaatsen)
↓ plaatsen VZH (’00-10:↓10% app’n) ↓ ligduur
VPH (‘11: 2.7jr revalidatie: 32dgn)
SOC debat 29-02-2012
Bron: CBS, SCP, NRV
Ouderenrevalidatie stelt verzorging uit Revalidatieopnames verpleeghuizen 2007 (N= 28.000) 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0
SOC debat 29-02-2012
letseloperatie gewrichtsvervanging beroerte overige ingrepen
< 60 jaar
60-80 jaar
> 80 jaar
2e generatie
3e generatie
4e generatie
Bron: Cvz/Tangram-LUMC
Samenvatting: ouderen ’straks’ • Van 1e/2e generatie bereikt de meerderheid de 4e generatie • Gezondheidszorg is ‘waar voor je geld’ mits:
• 1e + 2e generatie preventie verbetert • 2e + 3e generatie invalidisering beperkt • 4e generatie thuis blijft slapen • Een beter lot voor de 5e generatie is nog toekomstmuziek SOC debat 29-02-2012
Bron: CBS, LUMC, SOC
dank voor uw aandacht
SOC debat 29-02-2012
Aquarel:Marcel Pajot
Herman J.M. Cools
