ouder werkt! participatie een inspiratiegids om waarderend aan de slag te gaan met ouders

ouder participatie werkt!

een inspiratiegids

om waarderend aan de slag te gaan met ouders

een betrokken

voorwoord Vorig schooljaar startte Vormingplus Citizenne in drie Brusselse scholen een experimenteel traject om een oudercomité op te richten. Het kreeg de naam ‘It takes a village to raise a child’. Want opvoeding en onderwijs zijn een zaak van ouders, leerkrachten en directie samen. Mensen aanspreken op hun talent en dat waar ze goed in zijn, is de ambitie die aan de basis ligt van ‘It takes a village to raise a child’. Het zorgt voor goesting, engagement en toewijding. Het doel van het project is om ouders te laten participeren op school, ieder op zijn manier. Van meedenken tot meedoen, om zo bij te dragen tot de kwaliteit van het onderwijs. Deze brochure is het verslag van dit traject. Maar het wil meer zijn dan een verslag. We willen het vuur graag verder aanwakkeren en ook andere scholen inspireren. Daarom hebben we er een inspiratiegids van gemaakt met een 8-stappenplan om een oudercomité op poten te zetten en heel wat concrete tips. We laten ook leerkrachten, directie en ouders aan het woord die vertellen over hun ervaringen. Omdat ouderparticipatie zich niet per se hoeft te vertalen in het oprichten van een oudercomité, zetten we in het laatste deel van deze brochure ook enkele andere geslaagde initiatieven in de kijker. Stap mee in de wondere wereld van sociale sofa’s, multiculturele kookboeken en rondreizende verteltassen... Deze brochure richt zich in de eerste plaats tot de directies en leerkrachten van Brusselse basisscholen die de participatie van ouders willen verhogen. Uiteraard moedigen wij ook elke ouder met zin voor initiatief aan om deze inspiratiegids te gebruiken. Scholen kunnen er mee aan de slag en komen gegarandeerd tot een mooi resultaat. Natuurlijk is elke school anders. Elk traject heeft zijn eigen kleur. Ga aan de slag met onze ervaringen en geef er gerust een eigen draai aan! An Macharis, coördinator Vormingplus Citizenne Najila Aloui, projectbegeleider ouderparticipatie

inhoud 1. Een betrokken oudercomité in 8 stappen

p. 3

2. Getuigenissen

p. 8

3. Good practices

p. 16

2 ouderparticipatie werkt

oudercomité in

8 stappen Dit 8-stappen plan is gebaseerd op de visie en de methodiek van de Appreciative Inquiry of het Waarderend Onderzoek. Het is een manier om naar mensen en groepen te kijken vanuit het perspectief van wat werkt. De waarderende benadering vertrekt vanuit positieve ervaringen, van dingen die wel werken, die mensen enthousiast maken en goesting geven. In een waarderende benadering kies je ervoor om de aandacht te richten op sterktes en kracht. En dus niet op problemen en tekortkomingen. Wat gaat er nu al goed? Waar krijgen we energie van? Welke kracht benutten we om in bepaalde (moeilijke) omstandigheden toch vooruit te gaan? In dit waarderend proces rond ouderparticipatie gaan we op zoek naar succesfactoren, naar initiatieven en acties die werken. En we spelen in op talenten en goesting, zeker ook die van de ouders. We gaan samen de dialoog aan en genereren nieuwe krachtige toekomstbeelden rond ouderparticipatie. Ideeën en praktische acties veranderen vervolgens echt iets in de dagdagelijkse realiteit van de school. Ouders, leerkrachten en directie samen creëren zo een waarderende context waarin talenten en kwaliteiten van kinderen, maar ook van elk van hen, tot ontwikkeling komen. Zo ontstaat bij elk van deze partijen energie, betrokkenheid en goesting om van het project rond ouderparticipatie een succes te maken.

1

ouderparticipatie werkt 3

Stap 2 lanceer het idee Stap 1 zoek steun en stel het doel helder Kies je in je school voor ouderparticipatie, dan begint alles met duidelijke, open communicatie. Betrek alle geïnteresseerden bij je plannen. Voor je ouders aanspreekt, heb je als directie best je schoolteam mee. Als leerkracht zoek je steun bij je directie én je collega’s. Elke school is anders, elk team is anders. Bespreek daarom eerst intern wat je verwacht van ouderparticipatie. Bepaal zelf waar jullie naartoe willen, wat ouderparticipatie op jullie school betekent. Je kan hiervoor de participatieladder van steunpunt GOK gebruiken. Samen bepaal je een eerste, gedeeld doel. Dit kan bijvoorbeeld zijn: “We willen een oudercomité dat de visie van de school deelt en deze mee uitdraagt” of nog “Wij willen ouders die tijd en energie steken in de school. Om dat te bereiken doen we inspanningen om ouders zich goed te laten voelen in onze school”. Leg ook vast wanneer volgens jullie dit doel bereikt is. Samen afspreken wanneer je tevreden bent over het proces maakt mensen mee verantwoordelijk. Pas na dit alles kan je ouders informeren over hoe de school ouders als vol waardige partners wil betrekken.

Informeer ouders over jullie wens om een oudercomité op te richten. Een leuke actie aan de schoolpoort, een flyertje en vooral veel ‘radio tamtam’ zorgen er voor dat het idee begint te leven. De school heeft meestal wel zicht op welke ouders betrokken zijn, welke ouders invloed hebben, ... Spreek hen zeker aan maar nodig ook alle andere ouders uit voor een eerste vergadering. Hoe leuk jullie actie ook is, hou er rekening mee dat frustraties uit het verleden op dat moment naar boven kunnen komen. Laat ze bestaan, schiet niet meteen in de verdediging, maar help ouders om te formuleren hoe ze het wel zouden willen. Maak ook duidelijk dat ze hier zelf een bijdrage aan kunnen leveren.

Stap 3 start goed a. Wanneer Plan een eerste vergadering. Bekijk vooraf met je team en de ouders wat een goed moment is om af te spreken. De één kan misschien enkel binnen de schooluren, voor een ander is alleen ’s avonds mogelijk. Zoek naar een haalbaar compromis of beleg twee vergaderingen of… Het voornaamste doel van deze vergadering is informeren en de juiste sfeer scheppen. b. Start met een kennismaking Hou er rekening mee dat er naar deze eerste vergadering heel wat ouders kunnen komen. Vaak kennen zij elkaar helemaal niet, al staan ze dagelijks naast elkaar hun kinderen op te wachten. Daarom is het zinvol bij de start van de vergadering een kort kennismakingsmoment in te bouwen. Zo kan je bijvoorbeeld de ouders een talentenblaadje* laten invullen en ze daarover laten praten. Zo sla je meteen twee vliegen in één klap: ouders leren elkaar beter kennen en jij weet ineens wie waar goed in is. c. Zorg voor een goede inleiding Waarom zijn we hier, wat willen we… Doe dit op een visuele manier. Beelden werken: een oudercomité als brug tussen ouders en school, het is een cliché maar het werkt. Laat ruimte voor ouders die zelf een beeld of ambitie formuleren. Informeer hen over het verdere verloop van het traject en de te doorlopen stappen. Spreek hier zoveel mogelijk de taal van de ouders, spring op de kar als er ideeën worden gegeven. Plan hier ook al meteen een tweede vergadering om verder te werken met een kleinere groep. Vraag een engagement voor zeker vijf vergaderingen. d. Ga op ontdekking en stimuleer positieve energie In deze fase gaan we op zoek naar positieve ervaringen rond ouder participatie. In groepjes van twee of drie interviewen ouders elkaar op een


waarderende manier. Ieder vertelt een positief verhaal van een actie op school, een initiatief dat gewerkt heeft en dat zij ervaren als succesvol. De interviewer vraagt door naar: wat zijn momenten dat ouders in deze school participeren? Wanneer voel je je partner van de school? Welke rol speelde jij als ouder? Wat deden anderen? Wie nam het initiatief?... Laat ouders in groepjes de succesfactoren uit de verhalen halen. Probeer zelf zo weinig mogelijk antwoorden in te fluisteren. Ook frustraties mogen er zijn, maar help ouders om ze op een waarderende, constructieve wijze te ‘hertalen’.

Stap 4 Vorm de groep Starten met een groepje van 8 à 10 ouders is ideaal. Spreek de juiste mensen aan en zorg dat de groep voldoende divers is qua socio-culturele achtergrond, leeftijd, geslacht... Een diverse groep geeft meer draagvlak en vermijdt dat het oudercomité een kliekje wordt.

positief hertalen Vb.: ’t is vuil en smerig > We willen een nette school met vuilnisbakken aan de poort, andere drinkbekers, bloemen in de bloembakken. Vb.: Er zijn teveel agressieve kinderen > We leren de kinderen om conflicten geweldloos aan te pakken.

Start met het opstellen van een aantal regels. Vraag iedereen wat hij of zij belangrijk vindt en wat er nodig is voor een engagement. Laat de groep dit verwerken tot maximum tien spelregels. Zaken als respect en naar elkaar luisteren zullen dan zeker ter sprake komen. De groep is verantwoordelijk voor haar eigen functioneren. Zet dat in de verf. Iedereen aan tafel (leerkracht en ouders) is verantwoordelijk voor de goede werking van de groep. Geef aan dat jij er als directeur/leerkracht vooral bent om het proces te faciliteren.

Vb.: Leerkrachten luisteren niet > Er is een maandelijks contact tussen de ouder en de leerkracht op een respectvolle manier. * Het talentenblaadje wordt gebruikt in de Kan Doe-methodiek. Een voor beeld kan je downloaden op www.citizenne.be. ouderparticipatie werkt 5

Stap 5 durf dromen

Stap 6 MAAK KEUZES

Neem de succesfactoren uit de eerste vergadering erbij. Bij het ontdekken van de sterktes die er al zijn, verschuift vanzelf de energie naar wat het in de toekomst kan worden. Wat zou er gebeuren als deze sterktes in de toekomst nog veel sterker zouden zijn? Hoe zou de school er kunnen uitzien als ouders en schoolteam samenwerken als volwaardige partners? Waar droom je als ouder/leerkracht van? Hoe ziet de school er uit als jij je zin kon doen?

Waarschijnlijk zijn er heel wat ideeën en heb je dus veel kaartjes. Keuzes maken en prioriteiten stellen is dan de volgende stap.

Verbeelden is creativiteit losmaken en voortborduren op de positieve kern. Dat maakt het meestal tot een plezierige activiteit waarbij veel energie vrijkomt. Leg massa’s foto’s op tafel en laat ouders in kleine groepjes hun ideeën visualiseren in een gedeelde droom. Laat elk groepje zijn droom voorstellen door middel van een beeld en/of een slagzin. Zoek vervolgens samen naar concrete ideeën om deze dromen rond ouder participatie te realiseren. Elk constructief idee is goed, we schrappen nog niets. Schrijf elk idee op een afzonderlijk kaartje … en ga naar de volgende stap.

Stap 7 Verdeel de taken Stap 8 evalueer en vier je successen Stel werkgroepjes samen afhankelijk van de prioriteiten. Voorbeeld: werkgroepje promo, nette wc’s, Nederlandse les, …

Neem de talentenblaadjes van de eerste vergadering en match talenten met prioriteiten. Maak iemand verant woordelijk voor de werkgroepjes. Werk groepjes zijn ideaal om opnieuw andere ouders aan te spreken op basis van hun interesses.

Je kan hiervoor de methodiek van het cirkelen* gebruiken. Cirkelen is ideaal om op een gelijkwaardige manier tot een aantal keuzes te komen: iedereen doet mee en elke stem heeft eenzelfde gewicht. Zo garandeer je betrokkenheid en gedragenheid. Bedoeling is om samen een 10-tal prioriteiten te kiezen. Je hebt hiervoor een grote cirkel nodig met daarin een tiental kleinere cirkels. Cirkelen is eenvoudig: je legt alle ideeën op de buitenste cirkel. Kijk of je gelijkaardige ideeën eventueel kan samen zetten. Laat ook steeds een paar kaartjes blanco voor als iemand nog een ingeving heeft. Overloop de kaartjes kort en nummer ze. Geef wat tijd om individueel prioriteiten te kiezen, laat elke deelnemer voor zich de nummers noteren voor je gaat cirkelen. Daarna gaat iedereen rond de cirkel staan en zet om de beurt 1 kaartje 1 stap vooruit. Je kan geen kaartje achteruit zetten. De kaartjes die in het midden raken, winnen.

Maak meteen ook een planning en leg de samenkomsten vast. Zo weet iedereen duidelijk waarvoor hij zich engageert. * het cirkelen wordt gebruikt in de Kan Doemethodiek. Je kan een cirkel op A1 formaat downloaden via www.citizenne.be. Daar vind je ook een adres waar je goedkoop kan printen.

Dit is meteen ook het moment om te kijken hoe het verder moet met het oudercomité. Is het klaar om op eigen benen te staan? Kan er al een voorzitter gekozen worden? ...

Waardeer steeds wat er al is, zowel grote als kleine resultaten. Laat merken dat je het engagement apprecieert. Benoem de effecten, zeg dat je een goed gevoel hebt nu jullie er samen voor gaan. Ga samen eens lekker eten op het einde van het schooljaar. Zoek een leuke naam voor het oudercomité. Geef een gadget dat ze kunnen gebruiken om zich voor te stellen aan andere ouders: een zakje, een badge, een sleutelhanger, ...

hoe

verhoog je

succes

Informeer: maak een hoek, een infobord waar ouders het verslag kunnen lezen en waar je oproepen kan lanceren. Volg het tempo van de groep: wees enthousiast en leid het proces in goede banen. Let erop dat het oudercomité iets is voor en door ouders. Vermijd dat je in al je enthousiasme de zaken overneemt. Dit 8-stappen plan is in de eerste plaats een leidraad. Ga hier dus niet te rigide mee om. Maar geef er, zoals we al eerder zeiden, je eigen draai aan en pas het aan aan jullie school, jullie context. Moelijk gaat ook? Soms loopt het niet helemaal zoals je het voor ogen had. Een aantal zaken zijn wezenlijk om het proces te doen slagen. Je vindt ze hieronder nog even allemaal op een rijtje: • Zorg voor diversiteit in de groep • Communiceer open en duidelijk • Betrek iedereen vanaf het begin • Geef het proces tijd en heb geduld

Orden tenslotte de prioriteiten in volgende matrix: nu

snel later

dit doen we zelf dit doen we met een beetje hulp dit doen we met een beetje geld Op korte tijd krijg je zo een grondig actieplan.


• Bevestig ouders in hun rol als ouder • Stel geen te hoge verwachtingen, zo vermijd je frustratie • Waardeer grote & kleine successen • Wees creatief met werkvormen en vermijd zo taaldrempels Hoe verder? Je hebt nu de basis gelegd voor een solide ouderwerking. Zorg er voor dat ideeën werkelijkheid worden en er zo gewerkt wordt aan het gedeelde toekomstbeeld. Beschouw het ‘oudercomité’ als een volwaardige partner in het schoolgebeuren. Ga bij elkaar te rade en waak over een open en eerlijke communicatie. Succes ermee! ouderparticipatie werkt 7

“We doen dit voor onze kinderen” Mama Aziza El Miamouni, Vier Winden

getuigenissen

Een goed draaiende ouderraad. Niemand die beter weet dan Aziza El Miamouni hoe onmisbaar die is voor een school. Ze heeft er vier jaar voorzitterschap opzitten. “De ouders en kinderen bij ons op school, dat is één grote familie”.

Hoe kijken directie, leerkrach ten en ouders terug op het project ‘It takes a village to raise a child?

“Het begon toen ik jaren geleden de toenmalige voorzitster van de ouderraad bezig zag. Ik merkte welk zinvol werk ze hier in de Vier Winden in Sint-Jans-Molenbeek deed en ik werd helemaal meegesleept.” Aziza werd uiteindelijk zelf voorzitster van het oudercomité en weet intussen hoe het is om achter de ouders hun veren te zitten, activiteiten te organiseren en de sfeer optimaal te houden.

Ouderparticipatie op school werkt. En wie kan dat beter uitleggen dan de ouders, leerkrachten en directie zelf? Tijd voor de interviews! Directrice Nanda Dreesen geeft tips voor een goedwerkend oudercomité. GOK-leerkracht Rosette Grootjans benadrukt met veel passie hoe belangrijk een open contact met de ouders is. Voor papa Abderrahman Dnam is ouderparticipatie een manier om kinderen te motiveren. Mama Aziza El Miamouni neemt ons mee achter de schermen van schoolfeesten en schattenjachten. En pionier Rachida Cherroud vertelt hoe het allemaal begon.

Straffe koffie “Een keer per maand komen we samen met de ouderraad. Staat er een grote activiteit gepland zoals het schoolfeest, dan zien we elkaar vaker. We organiseren ook koffiemomenten. Dat is op vrijdagochtend, een ontbijtje met een groepje ouders. Het is een ideaal moment om te horen wat er leeft bij de ouders en op school. Wat loopt er vlot? Zijn er problemen met de kinderen? Hoe zit het met het contact met de leerkrachten? Al die zaken kunnen daar verteld worden. Via dat groepje belanden de onderwerpen indien nodig op de agenda van de ouderraad. Wat een kopje koffie al niet kan doen. Gaat het over een ernstig probleem, dan spreken we natuurlijk van straffe koffie!”

Verhalen over creativiteit, samenwerken en... straffe koffie!

2 Aziza 8 ouderparticipatie werkt

Puree met worst of tajine? Aziza weet goed wat de waarde is van ouderbetrokkenheid. Er kruipt dan ook heel wat energie in activiteiten om ouders naar school te halen. “Bij het begin van elk schooljaar organiseren we een barbecue om de ouders samen te brengen. Dat is al elk jaar een groot succes geweest. Op het schoolfeest hebben ouders ook al samen gekookt in het schoolrestaurant. Op het menu stonden zowel Vlaamse, Marokkaanse, Turkse als andere schotels. Toch fijn dat je kan kiezen uit puree met worst of tajine

met kip? We zijn een gemengde school, je hoort hier vele talen door elkaar, maar dat is net het plezante. Met de moeders doen we soms ook uitstappen. De ene brengt dan wel eens een vriendin mee, daarna volgt er een tante. Zo hebben we intussen al een aardig groepje.” Molenbeekse mars Echt veel pluimen op haar hoed wil ze niet, maar Aziza is wel trots op wat de groep samen bereikt. Een groepje ouders wilde iets aan de veiligheid in Molenbeek doen. Wat volgde was een grote en serene mars door de stad. “Dat was toch een van de momenten dit schooljaar dat me bijgebleven is. Het was een mars met een zeer gemengd publiek. Ook onze directie wandelde mee, zonder hen kan je weinig bereiken. Wij hebben hier erg veel geluk met onze directie. Ze zijn erg begaan.”

We organiseren ook koffiemomenten. Het is een ideaal moment om te horen wat er leeft bij de ouders en op school. Samen op schattenjacht Aziza denkt nog even luidop. “We praten hier wel over ouders, maar vergeet niet dat we dit allemaal doen voor onze kinderen. Dit jaar kon het schoolfeest niet doorgaan wegens verbouwingswerken. Er kwam een schattenjacht in Molenbeek in de plaats. Je moest eens zien hoe blij de kinderen waren dat ze dat samen met hun ouders konden doen. Ze genoten allemaal! Als we die sfeer en inzet volgend jaar kunnen behouden, dan zal ik oprecht blij zijn. Soms heb je eens geen zin om iets te doen, tot je dan in die bende belandt, dan weet je meteen weer waarom. Het is hier echt één grote familie.”


“Nieuwe impulsen voor het oudercomité” Papa Abderrahman Dnam, Klavertje Vier Dat ouders deelnemen aan het schoolleven is een must. Papa Abderrahman Dnam ziet het als preventie. “De leerling staat centraal in dit verhaal, ouderparticipatie kan potentiële vroege schoolverlaters op andere ideeën brengen.” Om kinderen op school te houden moet je ze motiveren volgens Abderrahman. Een van de manieren om dat te doen is volgens de enthousiaste vader projectwerking samen met de ouders. “Wat je nodig hebt? Creativiteit en goed kunnen samenwerken. Door projecten op poten te zetten laat je iedereen toe om deel te nemen en samen op een positieve manier iets te veranderen.”

In een school zijn er heel wat verhoudingen. Tussen leerkrachten, directie, ouders, kinderen, beleid. Ieder wil wel zijn zegje doen of zijn belangen verdedigen. Hoe zie je de rol van de school? “De maatschappij is geëvolueerd, een school kan niet anders dan inspelen op die trends. Het is een verantwoordelijkheid van de school om kinderen - zeker die uit kansarme gezinnen - gemotiveerd te houden. Dat is niet altijd makkelijk, ook niet hier in Brussel. De taak van een school is meer dan enkel leren lezen en schrijven. Socialisatie is hier van groot belang. Met respect voor de ander en met aandacht voor het ritme van elk individu. Niet 10 ouderparticipatie werkt

alleen voor de kinderen, ook voor de ouders.” Welke voordelen biedt participatie voor de ouders? “Door samen te werken krijgen ook ouders hun eigen rol op school. Dat is goed voor het zelfvertrouwen en het vertrouwen in anderen. Het maakt dat mensen meer open zijn tegen elkaar, gemotiveerd om er samen iets van te maken.” Zie je resultaten van al jullie harde werk? “Jazeker. Misschien gaat het nog niet zo snel als ik zou willen, maar ik heb geduld (lacht). Hoe meer het vooruitgaat, hoe meer ik zelf ook gemotiveerd ben! Dankzij de competente medewerkers van Citizenne was verandering ook echt mogelijk. Door het project is er meer dialoog en ontmoeten mensen elkaar meer. De ouders geven aan als er iets op hun lever ligt, net zoals de leerkrachten en directie. Door op een leuke manier een soort van groepsgesprek te organiseren, komen mensen los en vinden ze een vorm om zich te uiten. Zo krijg je ook meer begrip voor elkaars situatie. En zo kon er ook eindelijk een oudercomité ontstaan dat zijn naam waardig is.” Is externe begeleiding voor het traject nodig volgens jou? “Toch wel. In een school zijn er heel wat verhoudingen. Tussen leerkrachten, directie, ouders, kinderen, beleid. Ieder wil wel zijn zegje doen of zijn belangen verdedigen. Het voordeel aan een extern persoon zoals die van Citizenne is dat die

neutraal is. Het maakt dat er - opnieuw - dat vertrouwen is. Er komt een dialoog op gang tussen de school en de ouders. En dat is wat we nodig hadden. Een extern iemand kan een project of aanpak ook wat meer richting geven. Het geeft sowieso nieuwe impulsen.” Heb je een ultieme tip voor andere ouders of scholen? “Andere scholen raad ik aan om het gewoon te proberen. Doe het met een open blik, ga op ontdekking. En loop ook een paar keer met je kop tegen de muur. Dat kan geen kwaad. De keer daarna lukt het ongetwijfeld wel. Alleen zo komt er verandering. Zeven keer struikelen, acht keer weer opstaan. Dat is de succesformule!”


7 tips voor een succesvol oudercomité

“Een frisse kijk op de zaken was welkom”

Nanda Dreesen, directrice Klavertje Vier

Rosette Schoonjans, GOK-leerkracht School 13

Hoe maak je van een groepje mama’s en papa’s een sterk oudercomité? Nanda Dreesen, directrice van Klavertje Vier in Brussel, geeft 7 tips. 1. Waardeer de ouders Een oudercomité heeft absoluut ge ënga geerde ouders nodig. Onderschat dus zeker het aandeel van de ouders in de school niet. Het is belangrijk dat de school op een correcte en stimulerende manier met hen samenwerkt. Waardeer de inzet van de mama’s en papa’s. 2. Pak aan wat minder goed loopt Op school loopt niet altijd alles van een leien dakje. Om een oudercomité op te richten namen we Citizenne onder de arm en deden we een oproep aan de ouders om deel te nemen aan de gesprekken. De genodigden konden zeggen wat ze goed vonden functioneren op school, maar het was zeker ook de bedoeling om de werkpunten aan te halen. Uit die lijst met werkpunten hebben we de prioriteiten gehaald. De opkomst in het begin was groot, al werd die na een tijdje kleiner. Toch zijn we tot het einde van het schooljaar doorgegaan met een groepje van 25 geëngageerde mensen. 3. Kies voor een leuke aanpak Je kan op vele manieren ouders proberen te betrekken. Maar hoe leuker de aanpak, hoe vlotter het loopt. De aanpak van Citizenne met tips en verschillende manieren van werken* heeft echt gescoord. Het is ook iets om als schoolteam te onthouden. Op een heel toegankelijke en toffe manier krijg je een beeld van wat er nodig is op school. 4. Maak gebruik van professionele buitenstaanders Iemand extern aanspreken om ouders naar school te halen is een pluspunt. Een gesprek of aanpak werkt vlotter als een buitenstaander een frisse wind brengt. Zelf blijf je voor de ouders toch vooral de directeur of leerkracht. Iemand die gespecialiseerd is in zo’n leuke aanpak of rollenspelen trekt alles veel sneller op gang.


5. Kijk met een open blik Ook als directrice heb ik veel aan het project met Citizenne gehad. Het waren gezellige momenten met de ouders. De gesprekken die je meestal met hen hebt, gaan doorgaans over hun kinderen. Nu gingen de thema’s breder en werd de context anders. Ik vond het nuttig om op die manier binnen die groep te staan en het geheel met een open blik te kunnen aanschouwen. 6. Werk op maat van je school Stem je aanpak af op jouw school. Dat heb ik nog maar eens geleerd. In Brussel moet de aanpak heel laagdrempelig zijn. Het werkt ook allemaal wat meer visueel. Ouders met kinderen die schoollopen in een grootstad hebben allicht andere noden dan mensen die ergens in een kleine gemeente wonen. In Brussel ijveren ze vooral voor respect voor elkaar en groen op school. In een schooltje op het platteland zal de nadruk misschien eerder op andere zaken liggen.

Je kan op vele manieren ouders proberen te betrekken. Maar hoe leuker de aanpak, hoe vlotter het loopt.

7. Sta stil bij wat je al hebt bereikt Als je al stappen hebt gezet, is het goed om af en toe eens stil te staan bij wat je al bereikt hebt. Mijn droom voor volgend jaar is een ouderraad waarop je kan rekenen. Een solide groep mensen die aan iets willen werken. Samen met de leerkrachten. We zijn goed gestart, laten we volgend schooljaar zeker zo verder doen. We hebben alvast een mooi logo voor de ouderraad laten maken. Ik geloof erin!

*Inspiratie voor uiteenlopende werk vormen vind je in ‘Het grote werk vormenboek’ van Sasja Dirkse-Hulscher en A. Talen

Rosette Schoonjans keert dit schooljaar niet meer terug naar School 13 in Anderlecht. Het pensioen lonkt. Maar voor ze de deur helemaal achter zich dichttrekt, drukt ze ons nog even op het hart hoe belangrijk het is om ouders te betrekken bij de school van hun kinderen. “We hadden al langer een goed contact met de ouders”, zegt Rosette Schoonjans. “Maar op school hebben we overwegend een Marokkaans publiek. Ieder met zijn eigen origine, taal en vrienden. Het is niet eenvoudig om iedereen te bereiken. Individueel contact lukt nog, maar om zo’n gemixte groep aan te spreken was er meer nodig. Ook tussen de ouders onderling verliep het contact soms wat stroef. Dat moesten we doorbreken.”

Jullie hebben hulp ingeschakeld. “Klopt. We hebben Citizenne aange sproken. Wij als leerkrachten zijn nogal schools, Citizenne heeft een totaal andere kijk op de zaken. Die was welkom. Je moet weten dat leerkrachten vaak misvormde mensen zijn (lacht). Ik zeg het nu wel al lachend, maar er zit wel een grond van waarheid in. Leerkrachten moeten ouders niet als leerlingen behandelen. Als school kun je alleen maar aanbieden, de ouders beslissen nog altijd zelf of ze al dan niet deelnemen. Zij blijven tenslotte de ouders van de leerlingen. Het allemaal eens door een andere bril zien, met een andere aanpak, zeg maar, was verfrissend.”

Het allemaal eens door een andere bril zien, met een andere aanpak, zeg maar, was verfrissend. Hoe anders was die nieuwe aan pak? “Er was al een maandelijks contactuurtje voor de ouders, vaak met wat activiteiten. Door Citizenne kregen die activiteiten een andere schwung. Citizenne heeft ouders en leerkrachten op dezelfde lijn gekregen. Op een toegankelijke en speelse manier. Een andere benadering dan wij gewoon waren. Zo werkten ze bijvoorbeeld met een dobbelsteen. Die bestaat uit meerdere dimensies, maar alle zijden zijn op zich gelijk. Het resultaat van een worp is ook altijd onvoorspelbaar. Het was een filosofische en fijne manier om al die kanten aan bod te laten komen.”

vooruit. Maar zie je dat niet zitten, dan kan je net zo goed op een andere manier deelnemen aan het schoolgebeuren. Je kan mee een gezond ontbijt maken, de MOS-werkgroep ondersteunen in de tuin, je inzetten voor het werkgroepje mobiliteit of het feestcomité. Iedereen is goed in iets anders, net die diversiteit maakt van een groep een sterke ploeg.” Heb je advies voor andere scholen? “Ik kan het niet genoeg benadrukken. Roep zeker eens een organisatie in met een ander soort blik. Een vereiste is natuurlijk dat de school achter het project staat, anders werkt het niet. Zowel de school als de ouders moeten nauw betrokken zijn en zich ook goed voelen bij de manier van aanpakken. Een tussenpersoon op school, als GOKleerkracht was ik dat jaren, is ook nodig. Jij bent de brug tussen de school en de ouders. Ik kom zelf uit Anderlecht en ken de Brusselse situatie. Hier moet je er niet van uitgaan dat je zomaar alles in het Nederlands kan vertellen. Hier worden zoveel talen gesproken, een aangepaste aanpak dringt zich op. Al proberen wij wel alles in het Nederlands te starten. Vertalen kan daarna met pictogrammen, of ouders die vertalen voor andere ouders. Wat wens je de school waar je zo lang werkte toe? “Het oudercomité was voor mij een goede start. Mijn droom is om naast de mama’s ook de papa’s wat meer te kunnen betrekken. Hoe krijgt de school de vaders vaker op school? En natuurlijk zou ik graag willen dat de school blijft streven naar een wij-cultuur. Ouders en leerkrachten op één lijn. Dat zou mooi zijn.”

Op welke manier kan je ouders betrekken bij het schoolgebeuren? “Je kan ouders op vele manieren betrekken. Uit het traject bleek dat ouders kunnen meeleven, meedoen, meedenken en meebeslissen. Als je mee wilt beslissen, moet je wel voor je mening durven uit te komen of eens ‘neen’ durven te zeggen. Anders gaat het niet ouderparticipatie werkt 13

“Ogen en oren open aan de schoolpoort” Rachida Cherroud, pionier ouderparticipatie Zonder pioniers geen projecten. Enkele jaren geleden ging Citizenne in zee met basisschool De Buurt in Schaarbeek. Daar konden ze niet om mama Rachida Cherroud heen. De dame die - misschien zonder het te beseffen - mee aan de wieg stond van ‘It takes a village to raise a child’. Projecten hebben trekkers nodig, mensen met het hart op de juiste plaats die graag hun schouders onder iets zetten. Rachida is zo iemand. Ze was een hele tijd voorzitster van het oudercomité in basisschool De Buurt. Dát het oudercomité er kwam is dan ook mede haar verdienste.

“Ik wilde als ouder betrokken zijn bij de school van mijn zoon. Maar ik ben Franstalig, terwijl De Buurt een Nederlandstalige school is. Niet eenvoudig. In het begin praatte ik ook niet veel, maar luisterde ik vooral. Ik merkte dat er op school wat meer engagement vanuit het hart nodig was. Daarom ben ik Nederlandse les gaan volgen. Want wil je met andere ouders of met de leerkrachten en directie kunnen praten, dan moet je mondig zijn. Met de hulp van mijn Citizenne-coach heb ik geleerd hoe je op een goede manier vragen kan stellen, telefoneren, kortom alle vaardigheden om te communiceren. Het gaf me zelfvertrouwen, wat maakte dat ik meer en meer gesprekken kon aangaan.”

Ik wilde als ouder betrokken zijn bij de school van mijn zoon. Maar ik ben Franstalig, terwijl De Buurt een Nederlandstalige school is.

© Svetlana Shestakova


Hamam en subsidies “Op een bepaald moment werd ik verkozen tot voorzitster van het oudercomité. Zelf ben ik maar tot mijn twaalf jaar naar school geweest, vanaf die leeftijd poetste ik. Maar ik wil zaken aanpakken. In het oudercomité kon dat. Ik leverde ideeën om subsidies rond te krijgen, we hielpen de kinderen bij het zwemmen, er waren uitstapjes... Maar

we gingen verder. Ook voor de andere mama’s organiseerden we boeiende momenten. Naast uitstappen of een bezoek aan de hamam waren er ook infomomenten over borstkanker, opvoeden of de rol van de vrouw in de maatschappij. En de moeders waren helemaal niet terughoudend, hoor. Tijdens een ontbijt stelden we ons aan elkaar voor. Kleur telde niet, iedereen was gelijk. En we waren vertrokken...” Inzet het hele jaar door “Contact tussen de ouders en de school is nodig. Een school is niet iets waar je je kinderen alleen maar dropt. Aan de schoolpoort hou je ogen en oren open. Dan weet je wat er op de school van je kinderen reilt en zeilt. Het is belangrijk om met de leerkrachten te overleggen, niet enkel op het einde van het schooljaar als je kind een slecht rapport heeft. Het vraagt betrokkenheid het hele jaar door. Mijn inzet voor de school was niet alleen voor mijn eigen zoon, het was voor alle kinderen. Ik deed het met hart en ziel. Mijn zoon zit nu in het middelbaar, dus mijn taak in de basisschool zit erop. Al heb ik wel nog veel contact met de mensen daar. Het afscheid was erg triest. Ik heb flink gehuild. Wat wil je ook? Ik zat misschien wel meer op school dan thuis (lacht). Het waren allemaal mijn kinderen!”


good

practices

Hoe kan ouderparticipatie nog? Ouders hebben een eigen plek op school. Velen zijn dan ook geëngageerd om meer te doen dan enkel hun kinderen oppikken aan de schoolpoort. Net zoals de kinderen is elke ouder anders. Je hebt denkers, doeners, beslissers of mensen die vooral meeleven met de anderen. Projecten zijn een ideale manier om ouders te betrekken en die verschillende vormen van participatie aan te spreken. Er zijn zo’n mooie succesverhalen! Wij zetten enkele ‘good practices’ op een rij. Over scholen waar ouders vol vuur deelnemen aan het school- en klasgebeuren. Waar een goede samenwerking en vlotte communicatie tussen ouders en leerkrachten bestaat. Formeel via een ouderraad of informeel door bijvoorbeeld samen te koken, maar altijd vol engagement en zin voor initiatief!

Multiculturele kiekefretters Naam: Kip zoekt kok Wat: proeven van mekaars cultuur School: Sint-Joost-aan-Zee, Sint-Joost-ten-Node

Kookboek met zestien kiprecepten

Kip, dat eet je toch alleen met frietjes of appelmoes? De ouders van basisschool Sint-Joost-aan-Zee bewezen het tegendeel. Meer dan dertig nationaliteiten gingen aan het koken. Resultaat? Een multicultureel kookboek met de lekkerste kipgerechten!

Zo zitten in het Marokkaanse kipgerecht bijzonder lekkere kruiden zoals saffraan, kaneel en gember. De kip wordt er ook vaak in een briouat gerold, een stukje bladerdeeg. Liever een kip op z’n Ghanees? Dan krijg je er wat makreel bij. Het gerecht wordt opgediend met gebakken banaan en oliebollen. Of toch meer zin in een pikante Mexicaanse versie met pepertjes?

Wie in Brussel woont, mag dan wel een kiekefretter zijn, ook elders in de wereld komt kip vaak terug in gerechten. Dat bracht de moeders en vaders van basisschool Sint-Joost-aanZee op een idee. Al enkele jaren stonden ze samen achter het fornuis in de school van hun kinderen. Waarom niet eens een keer per maand een kipgerecht klaarmaken met andere ingrediënten? Letterlijk proeven van mekaars cultuur. Doe dat drie jaar lang en je komt aan zo’n dertig kipgerechten.

Met de maandelijkse kooksessies wilde de school de ouders verenigen en meer betrekken bij het schoolgebeuren. De ouders én kinderen leerden tegelijk via de gerechten over andere culturen en gewoontes. Al deze topgerechten konden niet verloren gaan. Zestien recepten werden gebundeld in het kookboek ‘Kip zoekt kok’. Een bewijs dat je met ouders van verschillende culturele en sociaal-economische achtergronden samen een kookboek kunt maken waarin de eigenheid van elke cultuur gerespecteerd wordt. En waarin vooral gezocht wordt naar overeenkomsten in plaats van verschillen.

SOEP ALS BINDMIDDEL

3 16 ouderparticipatie werkt

IN SCHOOL 13

Dat samen koken een stevig bindmiddel is tussen ouders en school, en ouders onderling kan ook Silvia Lenaers bevestigen. Ongeveer alle soorten soepen heeft ze op de school van haar kinderen al uitgeprobeerd. Stevig gekruid met een vleugje Arabisch, Frans en Nederlands. “Samen met andere ouders van de school kook ik regelmatig overdag voor de kinderen. Het is niet altijd even makkelijk, want niet iedereen van de ouders spreekt Nederlands. Tijdens dat koken leer je niet alleen nieuwe gerechten bereiden, maar je leert vooral ook samenwerken. Met sommige mama’s heb ik nu ook contact buiten de school. Onze kinderen gaan regelmatig samen spelen. Ook voor de kinderen is deze samenwerking dus zeker een pluspunt.”


Honderd dagen zonder sluikstorten Naam: Onze buik vol van zwerfvuil Wat: actie tegen vuilnis op straat School: School 13, Anderlecht Blikjes cola of papiertjes op straat maken een buurt minder aantrekkelijk. Het oudercomité van School 13 wilde iets aan dit probleem doen en zette de campagne ‘Onze buik vol van zwerfvuil’ op poten. In de omgeving van School 13 wordt weinig gelet op het netjes houden van de straten. Om dat beeld bij te stellen liet het oudercomité Dertienplus van zich horen. Met de actie ‘Onze buik vol van zwerfvuil’ breng het comité ouders, leerlingen en bewoners samen om de buurt proper te houden. Streefdoel van de campagne: honderd dagen zonder sluikstorten!

Scorebord Makkelijker gezegd dan gedaan. Als eerste stap gingen leerlingen na hoe ernstig het met het zwerfafval in de buurt gesteld was. De resultaten van hun onderzoek lieten ze aan de bewoners weten, om ook de buurt te stimuleren iets aan het probleem te doen. Een eenvoudig papiertje in de bus steken, zet weinig mensen aan om iets te ondernemen. Daarom werkte de school een ludieke campagne uit om de resultaten bekend te maken. De dagen zonder sluikstorten werden op een groot scorebord aan de school bijgehouden. Bewoners konden ideeën aandragen, en er vonden activiteiten rond zwerfvuil plaats. De campagne werd afgesloten met straatanimatie rond de school. In alle netheid natuurlijk!


Samen op de sofa Naam: sociale sofa Wat: school en buurt maken samen multiculti-zitbank School: School 13, Anderlecht Dat School 13 het belangrijk vindt om de Anderlechtse burgers uit de Wayezwijk bij de school te betrekken, bewijst ook het project ‘Sociale Sofa’ dat op stapel staat. Ouders, buurtbewoners en leerkrachten maken samen een multiculturele zitbank. Dat is het uitgangspunt van de sociale sofa. Samen deze zitbank creëren en versieren dient als bindmiddel voor het sociale weefsel in de buurt en op school. Vereiste? De tekening op de sofa moet representatief zijn voor de school en alle culturen uit de buurt.

Sociaal kunstwerk Fantastisch hoe een groep betrokken ouders met tonnen plezier een zinvol kunstwerk voor de school maakt. School 13 stelde alvast een projectplan op, om dan binnenkort definitief met het project van start te kunnen gaan. Een voorbeeld van actieve betrokkenheid bij de school. Plaats van de sofa? Voor de school, waar doorgaans wel wat zwerfvuil ligt. Een mooie en gezellige plaats nodigt immers niet uit om papiertjes of blikjes achter te laten. De onthulling van een sociaal kunstwerk als dit vraagt natuurlijk om een feestelijke presentatie. Een culturendag met spelletjes, modeshow en lekker eten misschien? Alvast iets om naar uit te kijken...


Een tas vol woorden Naam: verteltas Wat: ouders en leerkrachten werken samen aan taalontwikkeling School: Sint-Joris, 1000 Brussel Goed kunnen lezen en schrijven is belangrijk. Dat weten alle ouders, zeker ook de Brusselse. Om taal te stimuleren, gebruiken ze in de Sint-Jorisbasisschool de verteltas. Wat is in hemelsnaam een verteltas? Het is een leuke stoffen tas, gevuld met prentenboek, infomap en spelmateriaal. Het waren de ouders en leerkrachten van de Sint-Jorisbasisschool die de tas samen maakten. Elke verteltas vertelt haar eigen verhaal. Ze laat kinderen, ouders en professionals op een speelse manier aan taalontwikkeling en leesbevordering werken. Ieder op zijn eigen niveau.

Voor de Brusselse ouders en kinderen is het project rond taalstimulering zeer nuttig, omdat de thuistaal van een groot deel van de leerlingen niet het Nederlands is. Dat er veel interesse is voor de verteltas bleek tijdens de lancering van het project: een echte verteltas- en voorleesnamiddag! De ouderraad heeft dan ook veel inspanningen gedaan om alle ouders te betrekken, niet alleen als deelnemer aan de activiteiten, maar ook om mee te helpen.

Leeshut Uit een rondvraag blijkt dat 96% van de ouders van de SintJorisbasisschool meer dan één uur per week voorleest uit de boekjes van de verteltas. Zo’n 40% speelt de spelletjes meer dan één uur per week samen thuis met de kinderen. Maar Sint-Joris heeft nog meer in huis. Op de speelplaats staat sinds kort ook een echte leeshut! Een gezellig houten huisje met veel kinderboeken in mooie rekjes waar kinderen tijdens de speeltijd rustig een boekje kunnen lezen. Zeg nu nog eens dat lezen saai is!

Iedereen mee in de digitale wereld Naam: Co-kids Wat: multimediaproject voor ouders en kinderen School: Klavertje Vier, 1000 Brussel Internet, gsm, Facebook: ze zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Maar hoe ga je zinvol om met al die media? Klavertje Vier stapte in Co-kids, een project om jonge kinderen én ouders multimediavaardigheden aan te leren. Niet uit de bocht gaan op de digitale snelweg is niet altijd eenvoudig. Voor een aantal ouders en kinderen blijft het moeilijk om multimedia zinvol te gebruiken. Daarom lanceerde de ouderkoepel van het Officieel Gesubsidieerd Onderwijs Koogo samen met IBM Co-kids. Het project wil kinderen en hun ouders de kans geven om binnen deze multimediawereld te leren van en met elkaar.

3 tot 7 jaar Voor het proefproject werden vijftien scholen geselecteerd, waaronder Klavertje Vier. De school kon rekenen op logistieke ondersteuning van IBM. Het bedrijf zorgde voor de KidSmartcomputers. De computers zijn speciaal ontwikkeld voor kinderen van drie tot zeven jaar. Koogo biedt ondersteuning aan de ouders en de school om het kind-ouder-leren zo optimaal mogelijk te laten verlopen.

Meer dan een spelletjesmachine Door kleuters multimediavaardigheden aan te leren en ze te laten inoefenen onder begeleiding van hun ouders zal de computer meer blijken te zijn dan een spelletjesmachine. De ICT-vaardigheden van kleuters en hun ouders stimuleren via de school kan leiden tot meer ouderbetrokkenheid en maatschappelijke participatie. Door bovendien bij het begeleiden, ondersteunen en uitwerken van de verschillende activiteiten eenvoudig, correct Nederlands te gebruiken, krijgt ook de taalontwikkeling een duwtje in de rug. Een voordeel voor kind én ouders.



Inspiratie boeken Leiden naar talent en bezieling’ energie van mensen verbinden tot teamkracht Bouwen Griet, Lannoo, Campus, 2010, ISBN 978 90 209 8941 0 De kracht van beelddenken Bromberger Ghislaine, Nelissen, 2004 Creativiteit. Hoe? Zo! Byttebier Igor, Lannoo, 2002, ISBN 90 209 5017 7 Ik kies voor mijn talent Dewulf Luk, Lannoo Campus, 2009, ISBN 978 90 774 3231 0 Het groot werkvormenboek Dirkse-Hulscher Sasja en Talen Angela, Academic Service, 2009, ISBN 978 90 5261 613 1 – www. cocd.org, www.cocd.net (portaalsite), www.brainssstorm.com Positivity Fredrickson Barbara L., Spectrum, 2009, EAN: 9789049102180 Van Ik naar WIJ. Een uitdagende methodiek om groepen warm te maken voor burgerparticipatie. U kan deze publicatie online raadplegen en gratis downloaden op www.florainfo.be VUUR WERKT: MET TALENT TOEKOMST MAKEN Bouwen G., Meeus M., Lannoo Campus, 2011, ISBN 9789020996678

WEBSITES www.ikkiesvoormijntalent.be

contacteer ons Heb je zin gekregen om zelf een project op te starten of een oudercomité uit de grond te stampen? Heb je nog vragen of zoek je ondersteuning? Neem dan contact op met: Vorminplus Citizenne t.a.v. An Macharis Steenkoolkaai 9 1000 Brussel 02/203 08 00 www.citizenne.be - [email protected] of met Onderwijscentrum Brussel Marcqstraat 16-18 1000 Brussel 02/210 63 90 www.onderwijscentrumbrussel.vgc.be Het Onderwijscentrum Brussel ondersteunt leerkrachten, teams en directies bij het ontwikkelen en uitvoeren van een ouderbeleid.

met dank aan Voor de uitwerking van dit project zijn we schatplichtig aan Mips Meyntjens van Impuls en aan de Universiteit van Algemeen Belang voor de Kan Doe-methodiek. www.impulsvorming.be www.universiteitalgemeenbelang.be We bedanken ook graag Fatima Bouchataoui die zich het hele schooljaar vrijwillig inzette voor het project alsook alle ouders, leerkrachten en directie van de scholen Klavertje Vier, school 13 en Regina Assumpta voor een inspirerend traject.

www.vuurwerkt.be

Met steun van de Vlaamse minister bevoegd voor Brussel

grafiek: zap.be, redactie: Riet Evers, foto’s Michaël De Lausnay



ouderparticipatie werkt! Deze brochure is een realisatie van Vormingplus Citizenne, www.citizenne.be

In samenwerking met

ouder werkt! participatie een inspiratiegids om waarderend aan de slag te gaan met ouders

Recommend Documents