oud worden inspiratiemagazine GELOVEN IN NEDERLAND s Nachts naar de kerk Goed Waalse kerk in Utrecht Mariam Ali op spirituele reis naar Mekka

jaargang 1 - nummer 3 - SePTemBer 2013

Over

DE WAARHEID…

de Ware, die opstaat uit alle tegenstellingen en

InTernaTIOnaaL DOPen In De

Waalse kerk in Utrecht

Goed

oud worden Mariam Ali op spirituele reis naar Mekka

inspiratiemagazine GELOVEN IN NEDERLAND reportage

‘s Nachts naar de kerk Klaas van der Kamp: Passie voor oecumene

beluisteren via kerkdienstgemist.nl. Steeds meer kerken maken nu ook gebruik van onze kerk TV oplossing. Wanneer begint uw kerk met kerk TV?

10

ned

Natuurlijk heeft het schilderij een prachtige, hoge hemel met stapelwolken; het is immers een Van Ruisdael. Het landschap is uitgestrekt, je kunt mijlenver kijken. Hollandser kan het niet worden. In de verte zie je de enorme Bavokerk van Haarlem.

14

15

Beeld en geluid op de website van de kerk

Wat moet het indrukwekkend geweest zijn om, al lopend door

Kijken op iPad, iPhone of Android toestel

doemen. De kerk, letterlijk en figuurlijk als baken. Een feilloze

het land, zo langzaamaan in de verte die contouren op te zien richtingwijzer waar je zonder twijfel je koers op kon uitzetten.

Hoge kwaliteit en automatische video-opname

Mieke Heijerman schrijft twaalf portretten Bezinning en Bezieling

in

Meer dan 1000 kerken zijn wekelijks live te

Thaise monniken bezetten Hervormde kerk gOeD OUD wOrDen

oven

4

De Waalse kerk in Utrecht tempel in mUsselkanaal

el

Kerk TV

Over de waarheid en de Ware religie nU

WORD L I D g

gOD, De éénmakenDe aanwezigHeiD

l a n d.

u

JE RICHTEN OP HET GODDELIJKE

inHOUD

er

n

VAN DE REDACTIE

Wat hoorde de schilder op die plek waar hij zat? Nu zijn er de

Stabiel platform voor inmiddels 1000 kerken

16-23

Hoe was het om in die tijd te leven? Wat ervoeren mensen?

vliegtuigen rondom Schiphol, de autosnelwegen, de treinen, recreërende medemensen – dat constante achtergrondgezoem

Inspiratie in woorden en beelden

waar heel Nederland vol mee zit. Hoe stil moet het daar toen geweest zijn! Of hoor je door die stilte juist weer heel andere

kerkennacHt amsterDam 2013

dingen? Hoe angstaanjagend zou het voor ons, mensen van nu,

24

zijn om ‘niks’ te horen? En dan ook nog eens geen enkele

TV ontvanger

Rust en ruimte voor bezinning gODs naBijHeiD vinDen

afleiding. Geen stapel kranten, nauwelijks boeken, geen Twitter, geen e-mail...

33

Met een van set-top zijn de kerkdiensten te geen twijfel. Dat mijn beeld die box tijd geromantiseerd is, leidt

Mariam Ali op spirituele reis naar Mekka

9

13

Als er een tijdmachine klaar zou staan, waar zou je

bekijken op eengemakkelijker TV. Onze software de Maar toch... Hoeveel zal hetmaakt toen geweest zijn

dan heen willen reizen? Tot mijn verbazing kiezen veel

bediening viahet de goddelijke. TV zeer eenvoudig. om je te richten op Je hoefde maar naar de hori-

Rituelen: de besnijdenis

mensen dan voor een reis naar de toekomst, nieuws­

zon te kijken. Om je heen de suizende stilte. Alsof je toen niets

Een deel van de religieuze identiteit van joden en moslims

gierig naar hoe de wereld er dan uit zal zien. Eerlijk

anders te doen stond dan te wandelen met God. Mocht die

gezegd ben ik daar helemaal niet benieuwd naar. Die

tijdmachine zich aandienen, ik zou onmiddellijk instappen.

Gelovige Nederlander: Karan Gokoel

toekomst ontvouwt zich vanzelf wel. Ik zou onmiddel­

Eenheid in verscheidenheid

lijk koers zetten naar het verleden. Bijvoorbeeld naar

Live kerkdiensten kijken

Kerkdiensten terugkijken

1650, toen Van Ruisdael Gezicht op Haarlem schilderde. 27

Aan te sluiten op elke TV

De Werkplek: Klaas van der Kamp De kerk als geheel doet ertoe

30

inspiratiemagazine Zeer eenvoudige bediening

Uit de community Een update van geloveninnederland.nu Het boek en het geloof van: Elly Zuiderveld-Nieman Een lied voor alle vrouwen

7

Licht van humaniteit Awraham Soetendorp over mensen van goede naam

29

Even God bellen Halima Özen bereidt zich voor op het gebed

31

Monnikenstreken Broeder Bernardus laat muren bouwen en weer afbreken

Beheer op afstand Coverfoto: © Greet Brokerhof-van der Waa

34

Hilde van Halm, hoofdredacteur

COLOFON Geloven in Nederland is een

bronvermelding (auteur | gelovenin-

der Waa, Cecile Hendriks, Halima Özen

Advertenties en bijsluiters

uitgave van Oase Media b.v. te

nederland.nu); bewijsnummer verplicht.

en Awraham Soetendorp.

Harm Jan Wieringa, N.A.W.plus,

Hoevelaken en verschijnt vier keer per

Betaald jaarabonnement 2013: € 5,-

Redactie en abonnementen

Barneveld; telefoon: 0342-424404

e-mail: [email protected] Oase Media b.v. Hoofdredacteur Hilde van Halm Kerktelefoon van KPN vervangen door Kerkdienstgemist.nl? Advertentietarieven op aanvraag Postbus 204 Uitgever Désiré Brokerhof

jaar. Het wordt gratis toegezonden aan kerkelijke en religieuze gemeenschappen en instellingen, alsmede aan

Redactie Hilde van Halm, Désiré

3860 AE Nijkerk

Website

professionele werkers op kerkelijk en

Brokerhof, Karin Leeuwenhoek,

telefoon: 033-2570439

Geloven in Nederland wordt onder-

magazine mag worden overgenomen,

Medewerkers Broeder Bernardus,

e-mail: [email protected]

www.geloveninnederland.nu met blogs,

mits onveranderd en met volledige

Anke Brokerhof, Greet Brokerhof-van

Oplage 30.000 exemplaren

discussies en evenementen.

Stap nu over van KPN! ACTIE t/m 31 december 2013 GÉÉN aansluitkosten t.w.v. € 45,-

Vooruituitgebreide informatie, kijk op Martin Strengholt, Erik Jan Tillema religieus terrein. Materiaal het

onzefax: weblog: steund door de webcommunity 033-2536447http://blog.kerkdienstgemist.nl

Of neem contact met ons op: [email protected], 0570-572211

5

HOOFDARTIKEL

de éénmakende Aanwezigheid

Tekst: Hilde van Halm Foto: www.santiago.nl

erkennen van pluriformiteit weerstand oproept. Er is toch

6

Sommige opmerkingen hebben een angeltje. Ze blijven steken, prikkelen. Aanvankelijk is dat misschien niet zo prettig, maar ze zetten je wel aan tot verdere bezinning. Zo’n angeltje zat in een reactie op Geloven in Nederland waarin werd gezegd dat in ons blad diverse religieuze leiders aan het woord komen ‘als één pot nat. Wil de ene ware God opstaan?’ Eén pot nat – daar klinkt onverschilligheid in door. Alsof de verschillen er niet toe doen. Het zou onzinnig zijn te beweren dat die verschillen niet belangrijk zijn. Maar is er een manier om die verschillen te overbruggen? Hoe krijgen we oog voor dat wat ons bindt? Want in deze kleiner wordende wereld, met al die verschillende mensen, wordt het belang van samenleven alleen maar groter.

maar één ware God – de God die wij, in onze geloofsgemeen-

Onlangs verscheen het pamflet Spelen met heilig vuur,

tegendeel is het geval – er valt een wereld te winnen. Er is

geschreven door theoloog Ruard Ganzevoort. Hij betoogt in dit

één belangrijke voorwaarde: er moet sprake zijn van weder-

pamflet dat de theologie de ‘waarheidsclaim’ moet opgeven.

zijds respect, van openheid én van oprechte belangstelling

Die ‘waarheidsclaim’ is een lastig ding. Enerzijds zal het velen

voor de ander. Dan is het verrijkend om te horen hoe anderen

doen denken aan extremisme en fanatisme. Aan het ‘ene

hun geloof beleven. Wat zij ervoor doen of ervoor laten, welke

ware geloof’ waarin geen enkele ruimte is voor twijfel, voor

troost ze erin vinden, waar ze kracht uit putten. Het met

zoeken, voor andersdenkenden. Anderzijds gaat geloven nu

elkaar delen van religieuze vragen als: wie ben ik, hoe ver-

lend, we kunnen elkaar vinden in juist die eerbied. Natuurlijk

één God is en daarom ook slechts één toegangsweg tot zijn

juist over wat je goed en waar vindt. Dat is niet willekeurig in

houd ik mij tot de ander/Ander, hoe verhoud ik mij tot het

kan zo’n gesprek pijnlijk worden. Het kan schuren en schrij-

aanwezigheid. Integendeel, het is de opvatting dat de eenheid

te ruilen voor andere denkbeelden. Je kunt niet geloven in

mysterie, dat kan je eigen geloofsleven verdiepen en verhel-

nen, je begrijpt elkaar misschien niet. Andere godsbeelden,

iets wat je onwaar vindt. Maar het is de vraag wat er precies

deren. Zo’n gesprek kan aan diepte winnen als het gevoerd

andere overtuigingen kunnen je verwarren, zelfs boos maken.

van God gevonden wordt in de diversiteit van de schepping.3 (…) God, de Auteur van de diversiteit, is zelf de éénmakende

met ‘waarheid’ wordt bedoeld. Is dat wel een bruikbaar woord

wordt met iemand die het heilig vuur in zich voelt branden.

Maar moet iedereen dan mijn overtuiging delen? Heb ik de

aanwezigheid in alle verscheidenheid.’4

als het om religie gaat?

Als een moslim mij bevlogen vertelt over zijn ervaringen

wijsheid, de waarheid in pacht? Is dat niet té veel omvattend

tijdens de vastenmaand, dan zet dat mij aan het denken over

voor een gewoon mens? Is het niet hoogmoedig ervan uit te

De Ware

Wijsheid en betrouwbaarheid

mijn eigen consumptiegedrag. Over wat mijn religie daarover

gaan precies te weten hoe het zit?

De Ene, de Ware, die opstaat uit al die tegenstellingen en

Volgens Ganzevoort levert het spreken over God en het

te zeggen heeft. Het werpt een ander licht op mijn eigen

heilige in termen van ‘waarheid’ of ‘onwaarheid’ weinig op.

overtuigingen.

schap aanbidden? Als dat waar is, kan er toch niet ook nog iets anders waar zijn? Hoe zou je kunnen accepteren dat er verschillende vormen van ‘waar’ naast elkaar kunnen be­ staan? Winnen

7

Het aangaan van de interreligieuze dialoog kent allerlei haken en ogen. Maar er bestaan ook misverstanden over. Eén van die misverstanden is dat zo’n dialoog van je vraagt dat je iets opgeeft. Dat je je eigen waarheid zou moeten loslaten. Het

het delen van religieuze vragen verdiept je geloofsleven van Israël, is ook de God van de Kanaänitische Tamar en de

‘Het suggereert ten onrechte dat we (...) [hiermee] net zoiets

God tegenkomen in een mens

Moabitische Ruth. De consequentie hiervan is volgens Sacks:

die anders is

wendt met de opdracht om anders te zijn, wil Hij de mensen

‘Als God, de Schepper van de mensheid, (…) zich tot één volk ertoe brengen, plaats in te ruimen voor het verschil. Soms zul je God tegenkomen in een mens die anders is, die niet is zoals wij. Het Bijbels monotheïsme is niet de opvatting dat er

ambivalenties, uit de overeenkomsten en verbindingen (want Ruimte voor het verschil

die zijn er natuurlijk ook), is God. God, van wie wij van alles

Wat gebeurt er als je het idee van waarheid los zou laten,

vermoeden, die we kunnen ervaren, maar die altijd groter,

concreets bedoelen als met het woord ‘tafel’ of ‘stoel’ of met

Wringend

zoals Ganzevoort voorstelt? Dat betekent niet dat je los moet

meer omvattend en wezenlijk anders blijft dan wij kunnen

wiskundige uitspraken. In het geloof gaat het niet om weten-

Maar zo’n gesprek zal vrij snel stranden als mijn gesprekspart-

laten wat je voor waar houdt. Maar het creëert ruimte om je

bedenken: éénmakende aanwezigheid in alle verscheidenheid.

schappelijke waarheid, om een overeenstemming van taal

ner en ik gaan claimen ‘de waarheid’ te kennen, die te kunnen

te verhouden met andersdenkenden om je heen. Rabbijn

Met een gerust hart kunnen we daarom allen anders blijven,

met feiten, maar gaat het om trouw, standvastigheid,

doorgronden. Er is geen debat mogelijk over de vraag of

Jonathan Sacks noemt in zijn boek Leven met verschil het

onze eigen overtuiging volgend, oprecht naar onze eigen

betrouw­baarheid. Om grond onder de voeten. Om integriteit en authenticiteit.’1 Ganzevoort stelt voor om het in plaats van

Jezus de zoon van God is, gestorven en weer opgestaan, of

verhaal van de toren van Babel een parabel voor onze tijd. Het

waarheid levend. In verbinding met anderen, in een poging

dat hij een bijzondere en eerbiedwaardige profeet was. Voor

bouwen van die toren is een poging ‘om een kunstmatige

om al die verschillen uit te houden en zelfs te waarderen.

over ‘waarheid’ over ‘wijsheid’ te hebben, over verschillende

een christen is het eerste waar, voor een moslim het tweede.

Omdat al die verschillen een vingerwijzing zijn naar de on-

wijsheidstradities. Ook al vond zijn oproep veel weerklank,

Daar is geen strijd over te voeren. Als ik moslims hoor spre-

eenheid op te leggen aan een door God geschapen verscheidenheid.’2 Sacks wijst erop dat het jodendom in één God

anderen zullen moeite hebben met dit idee. Uit sommige

ken over Jezus, dan word ik geraakt door het respect en de

gelooft, maar niet in een exclusieve weg tot het heil. De God

opdracht die God ons stelt?

reacties op Geloven in Nederland is te merken dat juist het

eerbied waarmee ze dat doen. Ook al zien we het verschil-

voorstelbare grootsheid van het goddelijke. Is dat niet de

1

R. Ganzevoort, Spelen met heilig vuur, 2013, p. 34.

Foto: mensen met heel verschillende overtuigingen vinden elkaar als pelgrim

2

J. Sacks, Leven met verschil, 2005, p. 74; 3 ibidem p.76; 4 ibidem, p. 80.

op weg naar Santiago de Compostella.

COLUMN

LICHT VAN HUMANITEIT

Tekst: Awraham Soetendorp Foto: Roel Wijnants

Prediker nieuwe kracht: ‘Beter een goede naam dan kostbare olie en de dag van het sterven dan de dag van de geboorte.’* De midrasj, het verhalend commentaar, vergelijkt de ziel met een schip. Wanneer deze de haven verlaat, staan er nog maar weinig mensen op de kade. Niemand weet welke stormen het zal moeten doorstaan en welke klippen het zal moeten omzeilen. Maar wanneer het schip terugkeert na een levenslange, menswaardige vaart, dan staat de kade vol met

8

een menigte die het juichend verwelkomt. Madiba nadert de haven en overal warmen wij ons met de burgers van rainbow nation aan zijn shem tov, zijn goede naam. Rechtvaardigheid Die innerlijke waardigheid, die door geen macht ter wereld kan worden weggenomen, komt tot uiting in zowel heroïsche daden, als in de eenvoudigste gebaren van genegenheid. Zo heb ik Martin Luther King mogen leren kennen. Het was vlak na de magistrale protestbijeenkomst die tegen de oorlogsvoering in Vietnam was gehouden, februari 1968. De

D ro w z euukw e rddt v e r t ro u w d D oo nn aa tt uu ss vv ee rrDzzoee nk k aee trrutt svv eev rrettrro

‘Er waren vele donkere momen­

Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals catechese-lokalen, doopvonten, kanselbijbels en Donatus verzekert en wat daar bij hoort, zoals catechese-lokalen, doopvonten, kanselbijbels en Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals kerkgebouwen catechese-lokalen, doopvonten, kanselbijbels en

D o n a t u s v e r z e k e r t v e r t ro u w d

ten waarin mijn geloof in mense­

woorden van King hadden mij beetgepakt: ‘Jullie die over mij zeggen: “je bent alleen maar voor de zwarten”, vergeten dat ik evengoed strijd voor de blanken en hun vrijheid. Zij dreigen mij in die ene stereotiepe hoek te drijven en te doden. Maar rechtvaardigheid zal stromen als een machtige rivier.’

orgels. Donatus is een betrokken specialist.orgels. Klein genoeg om persoonlijk van dienst te zijn.genoeg Groot genoeg om Donatus is uueen betrokkenvan specialist. om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om orgels. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om persoonlijk dienst teKlein zijn. Groot genoeg om

Hulp

uw verzekerings belangen aan toe te en vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden Donatus verzekert kerkgebouwen wat daar bij hoort,met zoals catechese-lokalen, kanselbijbels en we ervoor dat wat waardevol is, behouden uw verzekerings belangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen uw verzekerings belangen aan toe te vertrouwen. Samen u zorgen we ervoor datdoopvonten, wat waardevol is, behouden

bundel, waarin jongeren die de Eerste Wereldoorlog hadden

blijft voor onze en en hun kinderen… orgels. Donatus is een betrokken specialist.blijft Klein genoeg u persoonlijk dienst en te zijn. genoeg om voor onzeom kinderen en hunvan kinderen hun Groot kinderen… blijft voor onze kinderen kinderen en hun hun kinderen kinderen en hun kinderen… uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen…

lijkheid op de proef werd gesteld, maar ik wilde en kon mij niet overleveren aan wanhoop.’

In het gedrang had ik een boek verloren. Het was een dichtoverleefd een hartstochtelijk beroep hadden gedaan op het geweten van de mensheid om de gesel van de oorlog af te wenden. Mijn zoektocht eindigde in een kamer waar papieren en boeken her en der verspreid lagen. Plotseling kwam

Het zijn machtige, zachte woorden van de man die de ver-

Martin Luther King binnen die mij aantrof, op mijn knieën bij

persoonlijking is van hoop, Nelson Mandela.

een boekenkast. Hij bood me zijn hulp aan bij het zoeken,

De dag dat hij, door de eindelijk geopende deur van de

hurkte naast mij en hield mij boek na boek voor. Na wat een

kerker, ongebroken, de zon van vrijheid tegemoet trad, heeft

eeuwigheid leek stond hij op. ‘Het spijt mij dat het ons niet

de geur van de uittocht uit Egypte behouden. In het voet-

gelukt is.’ Ik mompelde, de duizenden woorden van bewon-

spoor van Mozes heeft hij het profetisch elan gedragen dat

dering voorbij, dat ik hem dankbaar was voor het mee

in daden van moed verkondigt: Vrijheid is de door de Altijd

zoeken.

Zijnde gegeven norm, elke slavernij is tijdelijk.

ww ww ww .. dd oo nn aa tt uu ss .. nn ll tt ee ll .. 073 073 -- 55 22 22 170 170 00 w w w . d o n a t u s . n l t e l . 073 - 5 2 2 170 0 Donatus-C-GelovenInNL-220x280-mag-FC.indd 1 Donatus-C-GelovenInNL-220x280-mag-FC.indd 1

Donatus-C-GelovenInNL-220x280-mag-FC.indd 1

w w w . d o n a t u s . n l t e l . 073 - 5 2 2 170 0

09-01-13 14:19 09-01-13 14:19

De levenstocht van King en Mandela die zich verwijdert van Goede naam

wraak en altijd gericht is op verzoening, is niet te stoppen.

Terwijl wij als een haag van warmte om hem heen staan, in

Jouw licht van humaniteit, innige broeder Nelson Mandela,

gebed en liefde, vatten de weerbarstige woorden van de 09-01-13 14:19

wint alleen maar aan kracht.

* Prediker 7:1 Donatus-C-GelovenInNL-220x280-mag-FC.indd 1

09-01-13 14:19

9

[email protected] Zinvolle cadeautjes voor jezelf en voor anderen

rituelen nader bekeken

DE BESNIJDENIS Tekst: Karin Leeuwenhoek Een jongetje wordt vlak voor de besnijdenis onderzocht.

9 Zinboekjes voor diverse gelegenheden

Foto: © Tofudevil | Dreamstime.com

Sprankelende cadeauboekjes met beeldende teksten en sprekende foto’s.

feestdag van de besnijdenis van Jezus, ook al is bij hen de

9 thema’s - bijvoorbeeld voor deze gelegenheden:

doop ervoor in de plaats gekomen als onuitwisbaar merkteken.’ De religieuze besnijdenis komt voor bij joden en moslims, maar

Waardering als dank voor vrijwilligers,

het ritueel was al bekend bij de oude Egyptenaren. In het

Toekomst bij het slagen voor een examen,

Bijbelboek Genesis (17) zegt God tegen Abraham dat hij en zijn

Leef-tijd bij 50+ verjaardagen,

nageslacht als teken van hun verbond met God hun voorhuid

Liefde bij huwelijk of jubileum,

moeten besnijden. Dit ritueel wordt in het jodendom briet mila genoemd, ‘verbond van besnijdenis’. Het is gebruikelijk dat

Kerst als attentie voor de kerst,

10

nieuwgeboren jongetjes na acht dagen besneden worden en

Geluk altijd leuk om te geven en te krijgen,

dat de zoon ook dan pas zijn naam krijgt. Volgens de joodse

Licht voor een hart onder de riem,

wet moet elke man uiterlijk besneden zijn op zijn dertiende,

Troost in moeilijke tijden en bij verlies,

wanneer hij bij zijn bar mitswa officieel ‘zoon van het gebod’

Baby gelukwens bij geboorte,

wordt. De besnijdenis wordt uitgevoerd door een mohel, die vaak ook rabbijn of arts is.

Voor elke gelegenheid een passend Zinboekje! www.oasemedia.nl Zinboekjes per deeltje € 5,99

Feestelijk 5990 Alle Zinboekjes 9 thema’s

Ook in de islam worden jongens in navolging van Abraham en

€ 49,90

zijn zoon Ismaël besneden. In het Arabisch heet het besnijde-

Jaarlijks vinden in Nederland

nisritueel tahara, wat ‘reiniging’ betekent. Drs. Sukru Genco is kinderarts en mede-oprichter van de Vatan besnijdeniskliniek te

vrijdag 29 en zaterdag 30 november Jaarbeurs Utrecht

ISRAËL

ruim vijftienduizend reli-

afgeleid van soenna**. Die term zegt het al: de besnijdenis is

gieuze besnijdenissen plaats.

Kerk & Gemeente is dé landelijke ontmoetingsplaats voor kerkelijk werkers en leveranciers voor kerken. De beurs richt zich op alle kerken en christelijke gemeenten in Nederland. Bezoek deze beurs als predikant, voorganger, pastoor, koster of beheerder. Of samen met uw kerkenraad, commissie voor kinder- en jeugdwerk, evangelisatie, pastoraat, nieuwbouw, etc.

Uitgebreid beursprogram ma met presenta ties, worksho ps en bijeenko msten. Meld u a an voor d e nieuwsbri ef en blijf op de ho ogte!

Bezoek de beurs gratis en meld u aan op www.kerkengemeente.nl

voor moslims belangrijk omdat Mohammed het heeft aanbevolen. Een besnijdenis is altijd een feestelijke familie-aangelegen-

HET is een vrij eenvoudige

heid. Er worden snoepjes en gebak uitgedeeld en het kind is mooi uitgedost. In de islam hoort de besnijdenis vóór de

ingreep waarbij de voorhuid Groepsreizen ‘op maat’ voor o.a.: • Kerkelijke gemeenten • Verenigingen • Koren • Families en gezinnen naar o.a.: • Israël | Palestijnse gebieden • Egypte | Jordanië • Griekenland | Malta • Turkije | Armenië | Georgië

Amsterdam: ‘In het Turks heet de besnijdenis sünnet, dat is

puberteit, om precies te zijn voor de eerste zaadlozing, gebeurd te zijn. Maar het advies is om het in de eerste drie

van het mannelijk geslachts-

maanden te laten doen, want hoe jonger, hoe minder complicaties.’

deel wordt weggesneden. Polarisering ‘Het advies van de KNMG kan ik niet los zien van het huidige KNMG*-artsen voeren sinds 2010 een ontmoedigingsbeleid en

klimaat van polarisering en de discussies rond ritueel slachten

noemen de religieuze besnijdenis ‘een pijnlijk en schadelijk

en hoofddoekjes. Je kunt natuurlijk wel discussiëren over het

ritueel’. De ingreep is in hun ogen onnodig en kan complicaties

zelfbeschikkingsrecht van het kind; dat kun je bij alle medische

met zich meebrengen. Marcel Poorthuis, hoogleraar Interreligi-

ingrepen doen. In 2012 hebben Amerikaanse artsen een nieuw

euze Dialoog aan de Universiteit van Tilburg: ‘Het opvallende is

advies uitgebracht waarin besnijden zelfs sterk wordt aangera-

dat de KNMG pas in actie komt tegen de besnijdenis als het

den. En de WHO adviseert om in Afrika alle mannen te laten

om religie gaat. Tot voor kort werd in de VS ongeveer de helft

besnijden. Het besnijden van mannen kan beschermen tegen

van de mannelijke baby’s besneden vanwege medische opvat-

urinebuisinfecties, aids, prostaatkanker en baarmoederhalskan-

tingen en dat vond men kennelijk geen probleem.’

ker. Er zijn voors en tegens van de besnijdenis te geven. Feit is dat islamitische en joodse ouders hun zoon willen laten besnij-

Larenweg 40 5234 KA ‘s-Hertogenbosch T 0180-42 93 94 [email protected] www.makorreizen.nl

Verbond

den. De KNMG zou beter kunnen stimuleren dat het besnijden

Poorthuis: ‘Besnijdenis is een teken van het religieuze verbond.

op verantwoorde wijze gebeurt – onder hygiënische, pijnvrije

Joden en moslims zien het als het meest centrale ritueel voor

en angstvrije omstandigheden en met goede nazorg – dan te

hun religieuze identiteit. Zelfs katholieken vieren nog de

demoniseren.’ ** De soenna is de manier waarop Mohammed leefde, zoals bekend uit de

* Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering van de Geneeskunst.

overleveringen, de Hadith. Ook betekent soenna ‘aanbevolen’.

11

RELIGIE NU

de WAALSE kerk IN UTRECHT Foto: Eddy Seesing

Tekst: Hilde van Halm

De tentoonstelling Religie nu be­ staat uit zeventig foto’s. Doel van het project is het 12

vast­leggen van een tijdsbeeld: zo ziet religie eruit, op dit moment in Nederland. De manshoge foto’s geven de kijker het gevoel er direct bij betrokken te zijn. ‘Ik wilde het project zo breed en democratisch mogelijk hebben,’ zegt fotograaf Eddy Seesing. ‘Er springt niet één bepaalde over­tuiging uit. Ik zou willen dat mensen zich werkelijk open­stellen voor alle vormen van religie. Christenen, moslims, joden, hindoes, aanhangers van natuur­ godsdiensten – iedereen aanbidt

13 VORMENDE ERVARING ‘In de jaren 90 ben ik een aantal maanden in Canada geweest, op uitnodiging van Henry Davis, professor linguïstiek van de universiteit van British Columbia. Hij probeerde de taal van een stam van de first nations in Canada vast te leggen en te bewaren. Het is de Canadezen bijna gelukt om deze taal te vernietigen. De professor heeft de taal geleerd en de grammatica gereconstrueerd – er stond niks op schrift. We wilden een film maken om alles vast te leggen. Helaas is dat project gestrand, maar de reis was wel een vormende ervaring, een eyeopener. Dat mensen zo met elkaar om kunnen gaan, dat is verbijsterend. Zelfs in een rechtsstaat zoals Canada bestaat rechteloosheid. De first nations hebben nauwelijks mogelijkheden om hun cultuur te bewaren.’ ZESTIENDE EEUW ‘Deze foto is gemaakt bij een doopplechtigheid een doopplechtigheid in de Waalse Kerk in Utrecht. Deze kerk bestaat al sinds de zestiende eeuw. Het is een prachtig gebouw. Vluchtelingen uit de Zuidelijke Nederlanden hebben er onderdak gevonden. Later vonden de Hugenoten uit Frankrijk er een plek. DERDE STROOM Nu is er sprake van de troisième réfuge – de derde stroom van vluchtelingen. Mensen uit Afrika die om allerlei redenen hier­naartoe zijn gekomen. Dit mooie verhaal maakt de foto compleet; je ziet een prachtig Afrikaans gezin bij een doopplechtigheid. Het meisje wordt opgenomen in de gemeenschap.’

de ene God. Laten we de verschil­len vieren, wetend dat we in de kern allemaal hetzelfde willen.’

Voor de lezers van Geloven in Nederland geldt tot 5 december 2013 een exclusieve lezersaanbieding voor het fotoboek Religie Nu van Eddy Seesing. Zie voor meer informatie: blz. 12.

Meer werk van Eddy Seesing is te zien op www.eddyseesing.nl Foto: Installatie ‘Flight’ van Lynne Leegte in de Singelkerk, Amsterdam

IG E

NEDERL A

Lezersaanbieding

EENHEID IN VERSCHEIDENHEID

N D E R G E L OV

gelovige nederlander

LA

LO

V IGE NE DER

10

GE

€

GN’er ER

Tekst en foto: Halima Özen

ND

RELIGIE NU

Hoe geef je daar vorm aan in je leven? Ik leef graag volgens het principe Ahimsa dat betekent letter-

KORTING

lijk: geweldloosheid. Ik probeer mens en dier zo min mogelijk schade toe te brengen, op welke manier dan ook. Ik ben daarom ook vegetariër. Waar komt jouw geloof vandaan? Ik ben hindoe door geboorte. Zoals de meeste hindoes in Nederland volg ik de stroming Sanatan Dharma. Dit is de stroming die uitgaat van de zichtbaarheid van God in de vorm van manifestaties, zoals godsbeelden. De functie hiervan is dat je je een voorstelling kunt maken van God. Wie hebben je vooral geïnspireerd? Ik haal veel inspiratie uit de hindoeïstische teksten. Daarnaast inspireren de twee filosofen Shankara en Ramanuja mij. Zij

VOOR DE LEZERS VAN

Portret van

GELOVEN IN NEDERLAND

KARAN GOKOEL

GELDT TOT 5 DECEMBER ‘13

STUDENT RELIGIEWETENSCHAPPEN

EEN EXCLUSIEVE

AAN DE VU IN AMSTERDAM

RELIGIE NU VAN EDDY SEESING

ruimte om mijn eigen pad te kiezen. Ook de mythen binnen het hindoeïsme inspireren mij, vooral de goden Rama, Krishna en de godin Durga. Wat doe je om je geloof te onderhouden, te voeden? Om God te eren doe ik wekelijks een puja, dit is een rituele verering. Daarnaast bid en mediteer ik dagelijks. Ik wil me graag op wetenschappelijk gebied inzetten voor het hindoe-

LEZERSAANBIEDING VOOR HET PRACHTIGE BOEK

spreken elkaar in veel gevallen tegen en dat geeft mij juist de

ïsme. Waar geloof jij heilig in? Ik geloof heilig dat onze ziel afkomstig is van God. Niet alleen

Zijn rituelen belangrijk? Voor mij zijn rituelen erg belangrijk en zinvol. Het zijn speciale

de menselijke ziel, maar de ziel van alles wat leeft op aarde.

handelingen die je kunt doen om een bijzonder moment te

Ik geloof ook heilig in karma, dat is het principe dat op elke

accentueren en de aanwezigheid van God te versterken. Boven-

actie een reactie komt. Het is afhankelijk van de daad of die

dien geven ze houvast bij het in stand houden van de traditie.

positief of negatief is. Welke tekstregel is jou buitengewoon lief? En waarom?

U BETAALT GEEN € 34,50 MAAR SLECHTS € 24,50*

Is een leven zonder geloof voor jou denkbaar?

Ekam sat vipra bahudha vadanti*. Letterlijk betekent dit: ‘De

Geloven betekent voor mij niet alleen geloven in God. Je kunt

ware is maar een, maar de wijzen noemen hem met verschil-

ook geloven in de mensheid, politiek of de wetenschap.

lende namen.’ Dit betekent voor mij eenheid in verscheiden-

Daarom is leven zonder geloof voor mij ondenkbaar.

heid. Als er maar één aarde is en alle godsdiensten claimen dat hun God hemel en aarde geschapen heeft, dan is er ook maar

Welke rol speelt God hierbij? Hoe zie jij God?

één God.

Brahman is voor mij de architect van het totale universum. BESTELLEN VIA DE ACCEPTGIRO BIJ DEZE EDITIE

Maar hij heeft vele gezichten en eigenschappen. Ik identificeer

Hoe gewoon is geloof eigenlijk?

OF VIA DE WEBWINKEL WWW.OASEMEDIA.NL

me veel met de manifestaties Rama en Krishna. Zij geven

Religie is heel menselijk. Of je nu gelooft of niet, je bent altijd

GEBRUIK DE ACTIECODE 1GNL309

wijsheid en inzicht wanneer het gaat om conflicten binnen de

gebonden aan God, ook al noem je Hem niet zo. Geloven is

mensheid.

onderdeel van onze identiteit. Het zit altijd in ons.

5,45

Fotografie en samenstelling: Eddy Seesing | Nederlands / Engelstalig

* BIJDRAGE IN DE VERZENDKOSTEN:

Gebonden | 24 x 30 cm | 256 pagina’s | 100 kleurenfoto’s

TOTALE KOSTEN INCLUSIEF TOEZENDING:

€

€

29,95

* Bron: Rig. Veda: 1:164:5

15

REPORTAGE

INTERVIEW Tekst en foto: Cecile Hendriks

TEMPEL IN MUSSELKANAAL Zeven jaar lang is er gezocht naar een locatie voor de

bezoekers het overgebleven voedsel.’ Of hij nog vaker naar

tempel. Eindelijk is het zo ver: de stichting Wat Buddha

Musselkanaal zal komen? ‘Waarschijnlijk wel,’ zegt Pet, ‘maar

Parami Thai-Nederland Culture heropent in het Groningse

Waalwijk is voor ons dichterbij.’

GOED OUD WORDEN

Foto: Jeroen Clausman Meer informatie: www.oasemedia.nl

Levenslust ‘Ik vond het heel bijzonder om te zien dat mensen met echt

lintdorp Musselkanaal de deuren van een voormalige

16

Tekst: Karin Leeuwenhoek

Nederlands Hervormde kerk. ‘We hoeven nu niet meer

RUST ZOEKEN

een moeilijk leven achter de rug, toch heel tevreden zijn over

helemaal naar Waalwijk of Landsmeer te reizen,’ zegt een

Vanwege de feestelijke opening is er een grote hoeveelheid

het leven dat ze gekregen en geleid hebben. Daaruit spreekt

stralende Nuntanee Nopchoowongskul-Aeilkema. Zij is de

extra voedsel voor de bezoekers gemaakt. Terwijl ze van de

een grote veerkracht en levenslust. Voor de dood waren ze niet

initiatiefneemster van deze onderneming. ‘Het is fijn voor

pittige curry en witte rijst eet, vertelt Nuntanee over het belang

of nauwelijks bang. Wel voor het lijden en de ziekte die daar-

boeddhisten in de noordelijke provincies en voor onze

van de tempel: ‘Het moet een plek worden waar we het begrip

mee gepaard kan gaan. Maar ook daarbij zag ik weer die

Duitse buren om een tempel in de buurt te hebben,’ zegt

in Nederland voor de Thaise cultuur en het boeddhisme kunnen

levenshouding van: “je hebt het maar te nemen zoals het

ze. ‘Sommigen waren drie uur onderweg om een tempel te

vergroten. Iedereen die het leuk vindt, kan komen.’ Daarnaast

komt.” Hun levensovertuiging en opgedane ervaringen hielpen

kunnen bezoeken.’ Een paar honderd Thai zijn naar Mussel-

is de tempel een plek waar mensen rust zoeken. Iedere dag is

hen daarbij.’

kanaal afgereisd om de opening van hun boeddhistische

hij open. Er wordt niet gebeden, omdat het boeddhisme

tempel mee te maken.

officieel geen godheid kent en de Boeddha traditioneel gezien

Verhaal

wordt als een spiritueel leider. ‘We komen naar de tempel om

‘Voor iedereen was de levensovertuiging heel belangrijk. Alle

bijvoorbeeld met de monnik te praten,’ vertelt ze. ‘Hij is een

twaalf geïnterviewden leven hun eigen verhaal, ingebed in een

Pastorie voor monnik

heilige meester, een soort adviseur aan wie je vragen kunt

groter gemeenschappelijk verhaal, hun geloof of levensovertui-

Heeft het nog een speciale betekenis om in een kerk een

stellen. Zo kan hij je steunen bij persoonlijke problemen.’

ging. Daar putten ze kracht uit. Daardoor heb ik nog duidelijker gezien hoe mooi het is dat er zo veel verschillende religies en

boeddhistische tempel te stichten? ‘Nee hoor,’ antwoordt de jonge Thaise, ‘we zochten een locatie die in het bestemmings-

ZANG

levensbeschouwingen zijn. Zoals er vele geneeswijzen tot

plan opgenomen was als gemeenschapsgebouw. Het had ook

En dan is het tijd voor de officiële opening. Buiten wordt er

genezing leiden, leiden er ook veel wegen naar het goddelijke.

een school kunnen zijn of een verenigingsgebouw. Het mooie

gezongen. De monniken onthullen het naambord voor de kerk

Je mag je eigen authentieke weg gaan en zoeken naar “wat

van de kerk is dat er een pastorie bij zit waar de monnik kan

en de oudste monnik besprenkelt het bord en een deel van de

paste bij mij?”.’

wonen.’ Monnik Phakru Kunnasarasophon zal vanaf eind juli

bezoekers met water. Honderden telefoons schieten de lucht in

drie maanden lang bij de tempel komen wonen. Zijn verblijf valt

om het moment vast te leggen. De Thai hebben hun tempel.

De afgelopen jaren interviewde Mieke Heijerman oude-

Gewetensvol

samen met het Aziatische regenseizoen. ‘In die maanden

ren met allemaal verschillende levensovertuigingen over

‘Het paradoxale is dat ik zelf niet meer in een godsdienst pas.

mogen monniken niet reizen, omdat ze op de vele beestjes

leven, ouder worden en sterven. Twaalf interviews zullen

Mijn eerste periode zonder kerk en geloof vond ik zwaar, was

kunnen trappen die dan over de grond krioelen,’ legt Nuntanee

in het najaar gebundeld verschijnen. Ze zijn het resultaat

een leegte. Maar de leegte werd later een ruimte waarin ik het

uit. De rest van het jaar leiden de monniken een zwervend

van een persoonlijke zoektocht: ‘Ik wilde er als vijftiger

hogere, goddelijke begon te ervaren, met mijn zintuigen. Toen

bestaan. Er zal steeds een monnik in de tempel zijn, maar niet

achter komen hoe je goed oud kunt worden. Ik zocht

werd geloven voor mij een weten. Nu voel ik me verbonden

altijd dezelfde.

daar rolmodellen voor. Het idee van de verschillende

met alle religies, uitwassen daargelaten. Bij iedereen herkende

geloven ontstond gaandeweg.’

ik wel iets. Zoals het gewetensvolle door een gereformeerde opvoeding. Hoe dat belemmert én geeft. Maar inmiddels ook

TRADITIE

het lichtvoetige van enkele andere religies. Inspirerend en

De boeddhisten maken voornamelijk gebruik van het bijge-

verbindend.’

bouw. Vrijwilligers hebben er een podium gebouwd waarop

Accepteren

zeventien monniken in lotushouding zitten. Ze dragen oranje

De verhalen raakten haar allemaal, stuk voor stuk: ‘Je duikt in

gewaden en hebben hun hoofden kaalgeschoren. Naast hen

iemands leven en leeft alles van jong tot oud helemaal mee. Ik

Ken jezelf

rust een enorm goudkleurig Boeddhabeeld, voor hun voeten

vind elk mens dan zó prachtig, ook in zijn beperktheden. Het is

staan kommen. Eerder op de ochtend zijn deze gevuld met

ongelooflijk hoe veel er in al die levens gebeurd is, hoe veel

‘Maar hoe word je goed oud? Dat is voor iedereen anders. Dus ken jezelf blijft tot op hoge leeftijd belangrijk. Hoe je op je 52e,

eten dat de bezoekers hebben gebracht. ‘Dat is onderdeel van

verhalen er om mensen heen hangen. En de impact die de

30e of 80e het beste kunt leven, verschilt misschien nauwelijks.

de boeddhistische traditie,’ legt Roland Pet uit. Samen met zijn

oorlog heeft gehad, is enorm. Wel konden de meeste mensen

Hoewel je ervaring groeit en de uitdagingen verschuiven.

Thaise vrouw is hij vanuit Doorn naar de opening van de tempel

zich erbij neerleggen dat de dingen gaan zoals ze gaan. Dat

Probeer in jouw tempo te achterhalen wat bij jou past en gun

gekomen. ‘Iedere ochtend brengen mensen eten naar de

accepterende vond ik opvallend en bewonderenswaardig. Ik

dat jezelf. Door je gevoelens serieus te nemen en van jezelf te

monniken. Nadat de monniken hebben gegeten, krijgen de

denk dat latere generaties hiervan kunnen leren. We mikken nu

houden. Wat is jouw verhaal, wat is jouw weg? Maar als deze

meer op de maakbaarheid van het leven. Dan is ouder worden

vragen voor jou niet leven, is het ook goed.’

lastiger te accepteren.’ Mieke Heijerman, Verhalen van leven | twaalf ouderen, twaalf levens­ * Lucas 9:33 | ** Lucas 6:31 overtuigingen verschijnt op 4 oktober 2013 bij uitgeverij Oase Media.

17

Wij treden in hun voetstappen Alle respect Hoeveel voeten gingen ons voor? Hoeveel ruggen hebben zich gekromd om de stenen aan te slepen waarop wij nu verder bouwen? Alle respect voor hen die ons een basis gaven. Wij treden in hun voetstappen, gaan verder in hun spoor.

Greet Brokerhof-van der Waa Afkomstig uit het Zinboekje ‘Geluk’, Oase Media

19

e

ned in

g

oven

© Dteurope | Dreamstime.com

.

el

Voor meer bezinning en bezieling zie: geloveninnederland.nu

Tegen de regels

20

and

u

bezinning & bezieling

rl

n

Teksten op deze pagina’s mogen rechtenvrij gebruikt worden met bronvermelding.

SpagHettiproblemen

opvoedpolitie

‘Eet je mee?’ Hm, dat klinkt als een ongevaarlijke vraag, maar ik ben

Op tv zijn er veel programma’s die over moeilijk opvoedbare kinderen

op mijn hoede. De eerste keer dat ik bij mijn vriendje bleef eten, ging

gaan. In voorfilmpjes zie je kinderen met katten gooien en ouders met

ik helemaal de mist in. Het begon er al mee dat ik kletsend aanschoof

pannen slaan. Je vraagt je af of dat ooit weer goed komt. Maar dan

en klaar zat om aan te vallen, terwijl hij en zijn broertje netjes hun

komt er een keurig geklede vrouw met een knotje binnenlopen. In

handen stonden te wassen. Oeps, dat vergeten wij thuis nog wel

haar tas heeft ze een groot papier met alleen maar regels, regels,

eens. Misprijzende blikken van de ouders. Opstaan, handen wassen,

regels. Ik denk dat het er niet alleen om gaat of je regels wel goed

vriendelijk glimlachen, probleem opgelost.

zijn, maar vooral hoe je ze brengt aan je kind. Als je twee keer zegt

Maar toen bleken we spaghetti te eten. Met vork en lepel, net als de

dat je kind zijn bord leeg moet eten en en het er daarna bij laat zitten,

Italianen. Bij ons thuis krijg je er altijd een mes bij. Omdat het anders

leren kinderen het nooit, denk ik. Ouders die de opvoedpolitie

een ongelooflijke kliederboel wordt. Die eindjes van de spaghetti, die

inschakelen hebben vooral problemen met de manier waarop ze de

slaan precies tegen je neus aan als je ze naar binnen slobbert. Dus

regels brengen.

die kun je beter in stukjes snijden. Maar dat doet deze familie niet. Zij slobberen niet, zij draaien geroutineerd de spaghetti om hun vork,

Laura, 13 jaar

beetje saus erbij en hop, zonder knoeien de mond in. Dat werd dus niks. Uiteindelijk zat ik onder de tomatensaus, was het pijnlijk stil aan tafel en kreeg ik niet half genoeg eten binnen. Dat gebeurt me niet nog eens. Dus zeg ik dit keer beleefd: ‘Nee bedankt, ik heb mijn

Illegaal

moeder beloofd thuis te eten.’ ‘Regels zijn regels,’ zeggen veel mensen. ‘Wie illegaal in Nederland Wilma Roozenboom

is, hoort hier niet te zijn en moet dus het land uit. Maar mensen die gevlucht zijn en die gevaar lopen in hun eigen land kunnen hier wél

God is overal

Zonde

Voor mij betekent religie dat je iets of iemand aanbidt buiten jezelf.

Het verkeerslicht springt op rood, maar je glipt er nog net doorheen.

Het heeft dus te maken met niet egoïstisch zijn. Dat maakt religie tot

Je mag je mobieltje niet gebruiken in de klas, maar dat éne sms’je

iets moois en bijzonders, iets nastrevenswaardigs.

kun je nog wel versturen. Regels, daar moet je een beetje soepel

Ik heb een goed gevoel over mijn God. Dat gevoel is kostbaar en

mee omgaan. Dat doet toch iedereen?

Er is een man die een jaar lang letterlijk volgens de Bijbel geleefd

over. Ze heeft een vrouw opgevangen die dakloos was in China en

betekenisvol. Ik noem het geloof. Het zit in mijn hart, in iedere cel.

Inderdaad, geen mens houdt zich altijd aan alle regels. Meestal heeft

heeft. Hij heeft geprobeerd om alle Bijbelse regels te volgen. Dat

naar Nederland gelokt was. Om als prostituee te werken, bleek toen

Het betekent dat ik een religie volg. Voor mij is dat de islam, het

dat niet zo veel gevolgen. Op z’n hoogst krijg je een boete of straf, en

betekende dat hij veel dingen niet kon eten. Dat hij vrouwen geen

ze hier aankwam. Ze is ontsnapt, maar komt niet in aanmerking voor

geloof van mijn voorouders.

je doet er vaak niemand kwaad mee.

hand kon geven. Want je mag ongestelde vrouwen geen hand geven,

een verblijfsvergunning. Bij toeval kwam ze bij Astrid terecht en die

Elke religie heeft regels. En ook al is de basis hetzelfde, de details

Het is een ander verhaal als je, door tegen de regels in te gaan, wél

maar hoe zie je dat? Dus dan maar geen enkele vrouw een hand

heeft een kamer voor haar vrijgemaakt. Ook elders in het land

verschillen. De basisregel, dat we allemaal in één God geloven, daar

mensen kwaad doet. Dan gaat er serieus iets mis. Het zwaarste

geven. Het betekende dat hij van vrijdagavond tot zaterdagavond niet

bekommeren groepjes mensen zich om zulke medemensen. Er zijn

heb ik geen moeite mee. Andere regels beoordeel ik op hun logica.

woord dat het christelijk geloof daarvoor kent, is zonde. Bij zonde

werkte, en niemand voor zich liet werken. En nog veel meer.

bijvoorbeeld uitgeprocedeerde asielzoekers die wel terug wíllen,

Bidden, bijvoorbeeld, is de mooiste manier om aan God te denken,

gaat het niet om het overtreden van wat regeltjes. De Bijbel vertelt

Maar het lukte helemaal niet. Al snel bleek het onmogelijk om alle

maar niet kúnnen – ze zijn in hun eigen land niet meer welkom. Om te

met hem te spreken en bij hem te zijn. Het geeft een geweldig gevoel.

dat God mensen gemaakt heeft om goed voor elkaar te zijn en om

regels te volgen. Er zijn regels die elkaar tegenspreken, en er zijn

voorkomen dat gezinnen op straat of in de gevangenis belanden,

Maar waarom zijn er dan regels over het wassen van je gezicht, hoe

met respect met elkaar, met zichzelf en met God om te gaan. Wan-

regels die praktisch niet uit te voeren zijn. Maar het belangrijkste is

wordt voor onderdak gezorgd.

je moet staan en naar welke kant je je moet richten?

neer je dat niet doet, sla je de plank mis. En dat is zonde.

wel, dat hij het gevoel kreeg dat hij helemaal niet volgens de Bijbel

‘Ik doe het vanuit mijn geloof,’ zegt een helper. Hij pakt zijn Bijbel en

God is overal, toch niet alleen in Mekka?

Wat je precies allemaal zonde kunt noemen, daar zijn mensen het

leefde als hij alle regels volgde.

leest voor: Wanneer een van jullie tot armoede vervalt en zich niet

lang niet over eens. Een mooie meetlat is misschien de vraag of je

Dat is ook niet gek. Jezus zelf zei: ‘De mens is er niet voor de sabbat,

kan handhaven, moet je hem bijstand verlenen, zoals je ook een

jezelf én God recht in de ogen durft te kijken bij wat je doet. Dat is

maar de sabbat is er voor de mens.’ De mens bestaat dus niet om

vreemdeling zou helpen die bij je te gast is; je mag hem niet laten

belangrijker dan alle regels bij elkaar.

ervoor te zorgen dat er een rustdag is waarop er niets gebeurt. De

verkommeren.

rustdag bestaat juist om mensen rust te geven. Zo is het met alle

‘Maar alles goed en wel, met wat je doet, plaats jij je wel boven de

regels. Regels zijn bedoeld om mensen op een prettige manier met

wet,’ wil ik zeggen. Maar ik slik het in. Ik weet al wat het antwoord

elkaar samen te laten leven. Of om ervoor te zorgen dat er niemand

zal zijn.

ziek wordt – bij wetten over wat je wel of niet mag eten. Of om

Hebben ze gelijk?

Dit jaar heb ik geen gemakkelijke mentorklas. Er zitten veel leerlingen in die extra begeleiding nodig hebben. Soms weet ik het ook niet meer en

afspraken vast te leggen over wat van wie is.

Wie het weet, mag het zeggen...

probeer ik zo goed mogelijk te doen wat de leerlingen van mij mogen verwachten.

De Bijbel is geen wetboek, maar een levensboek. De regels die erin

Het is dan ook niet altijd even gemakkelijk om me precies aan de regels te houden. Als ik ervan afwijk bij een leerling, reageert de hele klas dat

staan, kunnen je helpen bij je keuzes in het leven.

terecht. Pure gelukszoekers moeten terug. Zo zijn de regels.’

Myriam Taremi

Engelien Hulsman

Voortrekkerij?

‘Zo zijn de regels dan misschien wel, maar die regels zijn niet levensboek

opvangt. En Astrid, een jonge vrouw in Amsterdam, denkt er net zo

dat niet eerlijk is. ‘Voortrekkerij,’ zeggen ze dan. Moeilijk om uit te leggen, waarom ik mij op dat moment iets minder streng aan de regels houd. Niemand van de klas wil dat iemand anders behandeld wordt. Maar elke leerling wil zelf toch wel graag anders behandeld worden dan de klas. Hoe los je dat op? Hedzer van der Kooi

menselijk,’ zegt een dominee in de Bijlmer die Afrikaanse illegalen

Greet Brokerhof-van der Waa Bijbelcitaat: Leviticus 25:35, Nieuwe Bijbelvertaling.

Desiree Berendsen

bezinning & bezieling Deze teksten werden eerder gepubliceerd in Oase Magazine voor dagopeningen, bezinningsmomenten en vieringen, eerste jaargang nummer 1 (2008)

21

and

el

in

g

oven

© Yayatan | Dreamstime.com

.

u

VREDE!

22

rl

ned

Voor meer bezinning en bezieling zie: geloveninnederland.nu

n

bezinning & bezieling

e

Teksten op deze pagina’s mogen rechtenvrij gebruikt worden met bronvermelding.

SHALOM

ONTEVREDEN?

Het woord ‘shalom’ betekent letterlijk vrede, maar zo nadrukkelijk

Slecht weer, slecht nieuws, de bus die te laat is, de trein die vertra-

wordt het in het dagelijks leven niet bedoeld. Ik denk wel dat ‘shalom’

ging heeft, de prijzen van boodschappen die de pan uit rijzen, dit, dat,

van oudsher een diepere betekenis heeft gehad. Het is dan een woord

zus en zo. Waar kun je niet over klagen? Kijk maar eens om je heen.

met veel diepgang en waarde. Want eigenlijk wens je dat ‘de vrede

Iedereen klaagt. Maar is dit wel terecht?

met u zal meegaan’ wanneer je ‘shalom’ tegen iemand zegt.

Voor mezelf heb ik al vroeg besloten om hieraan niet mee te doen.

Als joodse begroet ik in de praktijk zowel mijn Israëlische vrienden en

Kleine, onbenullige dingen zet ik met het grof vuil aan de straat. Net

familie als ook wildvreemden met een hartelijk shalom! Als je dat

als ieder mens heb ik ook tegenslagen gekend. Gescheiden ouders,

zegt, dan bedoel je hetzelfde als wanneer je in het Nederlands hallo

een verbroken relatie - dat zorgde wel voor een periode van ontevre-

zegt. Het is een normale begroetingsvorm waar iedereen gebruik van

denheid. Of kleinere dingen: als de studie tegenzit, of als het geld

maakt. Ook iemand die je niet mag, wens je shalom toe. Net zoals je in

bijna op is maar de maand nog niet om. Toch houd ik mezelf steeds

het Nederlands uit beleefdheid gewoon ‘hallo’ blijft zeggen, ook al

voor: ik heb leuk werk, volg een studie die ik graag wil volgen en ik

mag je de ander niet.

doe dingen die ik zelf erg leuk vind. Ik leef, geniet van kleine en grote dingen. En ik ga door met leven en genieten, ook na tegenslagen.

Kèren Zohar

Altijd. Eigenlijk is het leven te kort om ontevreden te zijn. Voor je het weet is het voorbij en heb je niets leuks om op terug te kijken. En dáár zou ik dan pas echt ontevreden over moeten zijn!

SALEM ALEIKUM Rutger van Halm

Als moslims elkaar op straat tegenkomen of elkaar ergens ontmoeten, groeten ze met ‘salem aleikum’. Hiermee wensen ze elkaar vrede toe. Maar doen ze dat ook oprecht? Dat kan erg verschillen. Het uitspreken van die woorden, laat niet altijd zien wat er in je hart leeft. Het is

LEERZAME WRIJVING

afhankelijk van je gemoedstoestand. De situatie waarin je verkeert,

VREDESMISSIE

vrede ademen

beïnvloedt je intentie. Eerlijk gezegd zijn er nogal wat moslims die er

Al sinds de vroegste geschiedenis zijn mensen het grondig met elkaar

Anderhalf jaar geleden was ik enkele maanden als pastor voor de

Vrede en vreugde kunnen andere mensen je niet geven. De boeddhis-

niet altijd bij stilstaan wat de woorden echt betekenen. Ze roepen het

oneens geweest. We kunnen in onze opvattingen fundamenteel van

Deense vredesmissie uitgezonden naar Afghanistan. Onze soldaten

tische monnik en vredesactivist Thich Nhat Hanh zegt dat de bron

zomaar, in het luchtledige. De groet is universeel en geldt dus ook

elkaar verschillen. Dat is nog tot daar aan toe. De echte problemen

werken aan de vrede. Daar hebben ze veel ervaring in. Maar in Afgha-

voor vrede in onszelf zit. In de westerse wereld willen we vaak te veel

voor mensen die je eigenlijk niet zo mag. Een moslim heeft de plicht

ontstaan wanneer de één zijn mening wil opleggen aan de ander.

nistan is het moeilijk. De Taliban bestrijden ons en belemmeren ons in

tegelijkertijd. We zijn constant bezig met de eisen die we aan onszelf

een ander te groeten. Voor mij is de groet een moment van bezinning

Ruzie en oorlog zijn het gevolg.

ons werk: scholen en bruggen bouwen en wegen aanleggen. Het lukt

stellen. Als we iets in ons hoofd hebben, willen we het vandaag nog

en relativering. Een moment om dichter bij God te komen. Een moment

In een samenleving zie je bewegingen. In de ene periode is er sprake

niet goed om de strijdende partijen uit elkaar te houden.

bezitten. Volgens Thich Nhat Hanh moeten we niet zo jachtig leven.

van nederigheid tegenover de schepper van hemelen en aarde. Zoals

van ‘vrijheid, blijheid’. Iedereen mag doen wat hij wil. Uiteindelijk kan

In Afghanistan is het vredeswerk een strijd op leven en dood. Vrede

Niet terwijl we met het ene bezig zijn, al over het volgende nadenken.

één van Zijn namen luidt: Al-Baqi. Dat betekent: ‘De hemelen en de

dit ontaarden in onverschilligheid voor anderen. Als dat uit de hand

brengen in Afghanistan betekent tegelijk het doden van de Taliban!

Doe de dingen die je doet bewust en met volle aandacht. Als je eet,

aarde kunnen Mij niet bevatten, maar het hart van de moe’min – de

loopt, volgt er een periode waarin de overheid probeert ‘normen en

Het vredeswerk in Afghanistan is daarom het moeilijkste wat er is: men-

kauw dan bewust. Neem de tijd en proef wat je eet.

gelovige – dat kan Mij bevatten.’

waarden’ op te leggen. Dat is lastig, want je kunt mensen niet

sen doden om mensenlevens te redden. We vergelden kwaad met

Boeddhistische meditatie wordt gekenmerkt door rust, aandacht en

kwaad en verontschuldigen ons daarvoor. Maar is dat wel terecht?

ademhaling. Een oefening: Ik adem in en kom tot rust. Ik adem uit en

Hebben we als mensen het recht om dat te doen? Hebben we het recht

glimlach. Aangekomen in het nu wordt dit moment een wonder.

om mensen te doden om de kinderen van Afghanistan een toekomst te

Meditatie en bewustwording hoeft volgens Thich Nhat Hanh niet per

bieden? En kunnen we wel verder leven met de verantwoordelijkheid

se op een kleedje of in speciale oefeningen. Je kunt het ook heel

dat we mensen hebben gedood? Een wijs man heeft gezegd: ‘Schieten

goed doen tijdens je dagelijkse activiteiten. Dus gewoon bij de afwas,

is het makkelijkste wat er is. Ermee verder leven, is het moeilijkste...’

als je je brood smeert, of als je op de wc zit. En voel de vrede in je!

Deze verantwoordelijkheid rust zwaar op de schouders van onze

dwingen om op een bepaalde manier te leven of er een algemeen Yusuf Altuntas

aanvaarde overtuiging op na te houden. Het achterliggende idee dat we allemaal hetzelfde moeten denken en vinden en dat er dan geen ruzie meer zou zijn, gaat niet op. Juist de verschillen tussen mensen

ONTEVREDEN MET DE WERELD

zijn interessant. Hierdoor leer je jezelf beter kennen. De mening van de ander zet je aan tot nadenken over je eigen mening. Natuurlijk

Anderhalve maand geleden heb ik mijn vader verloren. Compleet

kunnen die meningen botsen en kunnen verschillende overtuigingen

onverwacht. Hij was een heel goed mens. Ik kan hier geen vrede mee

wrijving oproepen. Maar zolang de medemenselijkheid niet uit het oog

militairen. Is er vergeving voor mensen, die gedood hebben, ook al

Bas van der Sijde

hebben. Maar ja, wat heb je daaraan? Het leven gaat toch verder. Ik

wordt verloren, kunnen wrijvingen leerzaam zijn en leiden tot een

hebben ze dat gedaan in opdracht van anderen?

Bron: Thich Nhat Hanh (2001). Iedere stap is vrede.

hoop dat ik ooit vrede zal hebben met deze wereld. Dat klinkt vaag,

vorm van samenleven, waarin ieders persoonlijke opvatting telt.

Het is mijn taak geweest als pastor onze militairen als mens te steunen.

Deventer: Ankh-Hermes

maar ik kan gewoon niet tevreden zijn met hoe veel zaken in deze

Hun zonden vergeven kan ik niet, dat kan geen mens, alleen God. Maar

wereld verlopen.

Bas van der Sijde

ze de liefde van God verkondigen, dat wel. ‘Zoek en je zult vinden,’ staat er in de Bijbel. Een soldaat die vergeving van zijn zonden zoekt, moet

Tim, 17 jaar

dat horen. Thue Raajær Jensen Legerpredikant, DANCON/ISAF/RC(s) team 3.

bezinning & bezieling Deze teksten werden eerder gepubliceerd in Oase Magazine voor dagopeningen, bezinningsmomenten en vieringen, eerste jaargang nummer 1 (2008)

23

rl

and

.

g

el

in

u

ned

Voor meer bezinning en bezieling zie: geloveninnederland.nu

n

bezinning & bezieling

e

Teksten op deze pagina’s mogen rechtenvrij gebruikt worden met bronvermelding.

oven

Ondankbaar werk

BEDANKT!

dankbaar

© Jura Vikulin | Dreamstime.com

Wordt er gesproken over arme mensen, dan denk je misschien aan

24

Toen ik in de wijkverpleging zat, kwamen we op voor onze rechten.

mensen die leven van een uitkering. Maar in Nederland zijn er meer

Goed en noodzakelijk om dat te doen. Om respect en waardering te

dan één miljoen mensen die hard werken, en toch arm zijn. Dat komt

vragen voor ons beroep. Bij mijn eerste stappen in het bezinnings-

omdat het werk dat ze doen zo slecht betaald wordt. Vreemd

werk zei mijn begeleider: ‘Ik mis de dankbaarheid voor wat je

eigenlijk, want het werk dat ze doen is net zo belangrijk als elk

gegeven wordt. Niet alleen maar eisen, hoe ik het wil, maar je

ander werk. Als er niet wordt schoongemaakt, dan loopt het alle-

verwonderen, je ogen openen voor het wonder door alles heen…

maal al snel uit de hand. En als er niemand is die tomaten wil

Ik besta! Inademen en uitademen.’

plukken, dan eten wij geen spaghetti bolognese meer. De slecht

In de meditatie leerde ik dankzeggen voor al wat me geschonken

betaalde mensen zelf, vinden het eigenlijk het ergst dat ze zo weinig

wordt. In de stilte van het gebed komen de rust en de vreugde in een

waardering krijgen. Ramazan Gökçe, schoonmaker op Schiphol,

mens op. Ik leer steeds meer terug te keren naar de Bron van

vertelt dat hij soms het gevoel heeft onzichtbaar te zijn. Mensen

vreugde. Dankbaar voor het leven zoals het naar me toe komt. Er

gooien de rotzooi gewoon vlak voor zijn voeten op de grond. Wrang.

welt een danklied in me op: ‘Steeds weer keer ik terug naar het huis

Wat bezielt mensen om zo met elkaar om te gaan? Het is toch alleen

van de Heer tot in lengte van dagen.’

maar logisch dat iedereen behoefte heeft aan erkenning en respect

Gisteren ontdekte ik bij de voorbereiding van een bezinningsdag bij

en gezien wil worden?

de abdij, dat ik de soep voor de gasten vergeten was. Ik voelde me

Bij de volgende pizza met tomaat die je eet is dat misschien iets om

kribbig. Vervolgens hernam ik mezelf en ik zei hardop: ‘Petra, je mag

even bij stil te staan.

de weg nog een keer terugrijden!’ Ik reed weer terug en genoot van de herfstkleuren. Dankbaar.

Hilde van Halm

Petra den Dulk Petra is meditatiedocent en geestelijk begeleider

genieten

rotherrie

bron van gunsten Dankbaarheid?! Ik moet denken aan een tekst van de death-metal-

‘Dank u voor deze nieuwe morgen, dank u voor deze nieuwe dag,’

Dankbaarheid wordt in de islam gezien als een steunpilaar: God wil

dat zongen wij elke morgen op de basisschool. Zonder erbij stil te

dat de mens hem dankbaar is, daar wordt hij een beter mens van.

staan wie er eigenlijk voor deze nieuwe morgen en dito dag gezorgd

Dankbaarheid is een vast onderdeel van elk islamitisch gebed. We

God, dank u wel voor het leven

verschrikkelijke rotherrie. De zang is onverstaanbaar. Het is vooral

had. Of hoe het nu eigenlijk komt, dat er zomaar een nieuwe dag

geloven dat God de bron is van alle gunsten en genietingen. We zijn

met zijn positieve en negatieve kanten.

geschreeuw en alsof iemand een lang uitgerekte boer laat. De tekst

aanbreekt. De nieuwe dag was er gewoon, vol zon, eindeloos, en het

dankbaar voor de manier waarop we geschapen zijn: onze lichamen

Voor de schaduw waaraan we groeien.

gaat over het leven, dat één groot zinloos lijden is. Waarom zou je

mooie ervan was: de volgende dag was het weer precies hetzelfde!

waarmee we van alles kunnen doen, onze zintuigen; het zijn alle-

Voor het licht waarin we kunnen bloeien.

überhaupt willen leven? De tekst eindigt met de legendarische zin: ‘I

Als kind sta je er niet bij stil: elke dag een nieuwe dag. Hoe ouder je

maal gunsten van God. ‘Alle lof zij God, de Heer der Werelden.’ Er

wordt, hoe sneller de tijd gaat. En dat is jammer, maar helaas waar.

zijn onzichtbare gunsten, zoals geloof, leiding en kennis. De zicht-

Geef dat we nooit vergeten te kijken

voor het leven, iets waar je niet om hebt gevraagd? Dankbaar dat je

Het is als de dag van gisteren dat ik met studeren begon, ik ben nu

bare gunsten omvatten bijvoorbeeld rijkdom en kinderen. Gods

naar wat goed is in ons leven.

te eten hebt en een dak boven je hoofd? Hoe doe je dat ‘dankbaar

al bijna klaar. Ik ontmoette vorige week mijn vriendin, terwijl we al

gunsten zijn ontelbaar. Maar de allergrootste gunst is dat Hij al

Help ons om dat te waarderen

zijn’? En naar wie of wat moet je dan dankbaar zijn? In een nostalgi-

bijna vier jaar bij elkaar zijn. Sommige vrienden ken ik al meer dan

tevreden is met onze dankbaarheid. We kunnen onze dankbaarheid

en u daarvoor te bedanken.

sche bui zet ik die cd van Gorefest nog wel eens heel even op. Het is

tien jaar, mijn zus heeft een huis gekocht. Werk en opleiding bren-

mondeling uiten, in ons hart voelen, goede daden verrichten en

gen veel stress met zich mee, je bent zomaar de hele dag druk.

proberen om zonden te vermijden. Degenen die geloven en goede

Petra den Dulk

teksten luister, denk ik altijd: zo erg kan het leven toch niet zijn? Op

Uitkijken dat het allemaal niet té druk wordt.

werken verrichten, zal God belonen met zijn gunsten. Er is dus

Petra is meditatiedocent en geestelijk begeleider

een bepaalde manier word ik daar dan gelukkig van. En blij, dat ik

En toch wordt het elke dag weer licht, elke dag is er weer tijd om er

sprake van ‘gunst op gunst’. Zo staat het in de Koran: ‘Indien gij

wat van te maken. En daar geniet ik steeds meer van!

dankbaar zijt zal Ik u doen toenemen maar indien gij ondankbaar zijt

gebed

band Gorefest. In een zwartgallige en tegendraadse periode in mijn leven heb ik deze muziek vaak gedraaid. Eigenlijk is het één brok

was born alive, isn’t that punishment enough?’ Moet je dankbaar zijn

echt naargeestige en beklemmende muziek. Maar als ik naar die

die zwartgalligheid van weleer kwijt ben.

dan zal Mijn bestraffing hevig zijn.’

Bas van der Sijde

winkelkarretje

Rutger van Halm Javed Suleri

Mijn vader zegt dat sommige mensen op zo’n manier bidden dat het wel lijkt alsof ze één minuut gratis winkelen hebben gewonnen. Ze willen ZEEZEILER

van alles van God; het liefst zo snel mogelijk en het mag niks kosten. Zelf vind ik het dankgebed in de kerk, na de preek, het mooist. We vragen dan niet allerlei dingen aan God, maar we laten horen wat ons blij

De zeezeiler Henk de Velde heeft in zijn eentje alle oceanen van de wereld bevaren. Hij zei in een interview dat hij onderweg veel boeken

en vrolijk maakt. Daarna is de collecte, dat hoort ook bij dankbaarheid. Want woorden zonder daden, dat is God voor je (winkel)karretje

leest over het geloof. De interviewer vroeg hem of hij wel eens ging bidden als er een zware storm op komst was. ‘Nee,’ zei De Velde, ‘wie

spannen.

een zee zonder storm verwacht kan beter thuis blijven. Ik bid niet voor een storm, maar als hij voorbij is, dank ik wel dat ik het heb gehaald. In de hoge golven bewijs ik wat ik kan, maar in mijn dankbaarheid leg ik mijn leven weer in Gods hand.’ Laura, 15 jaar

Laura, 15 jaar

bezinning & bezieling Deze teksten werden eerder gepubliceerd in Oase Magazine voor dagopeningen, bezinningsmomenten en vieringen, tweede jaargang nummer 2 (2009)

25

REPORTAGE

Tekst en foto’s rechterpagina: Anke Brokerhof Foto linkerpagina: Mark Thijssen

KERKENNACHT AMSTERDAM 2013

26

27

Linkerkolom: Drie jonge meiden zorgen dat alles goed verloopt tijdens de rondvaart | De sfeer op de boot wordt gedurende de avond wat losser | Gids Adriaan Deurloo vertelt levendig over de geschiedenis en achtergronden van de kerken waar we langsvaren | Klezmermuziek in de Keizersgrachtkerk door het KGK-ensemble: oude jiddische klanken vullen de intieme ruimte | Oudezijds 100; het doopvont wordt

We zitten er nog wat onwennig bij als we wegvaren van de Westermarkt. Het is de start van de Kerkennacht in

ook aan andere kerken verhuurd.

Amsterdam. Ik weet zelf ook niet goed wat ik ervan kan verwachten. Het lijkt me vooral leuk om die mooie religieuze gebouwen nu ook eens vanbinnen te zien. De rondvaartboot voert ons door de grachten van de

Middenkolom:

binnenstad. Af en toe meren we aan. De Kerkennacht is een mooie gelegenheid voor de kerken om zich te laten

De toren van de Oude Kerk | Avondlicht schijnt door

zien. Wat hebben ze te bieden? Wat onderscheidt ze van andere kerken? Een aantal van mijn medereizigers

het glas-in-loodraam van de Oude Kerk.

geeft aan niet echt gelovig te zijn. Maar ze vinden in de kerk wel rust, ruimte voor bezinning. De gesprekken op de boot beginnen op gang te komen. En hoe toepasselijk: er verschijnt zowaar een regenboog aan de hemel!

Rechterkolom:

Aan het einde van de avond lopen de mensen in groepjes weg om samen nog wat te drinken, geïnspireerd en

Onze groep loopt door Amsterdam in avondlicht | Een

verbonden. ‘Missie geslaagd,’ denk ik. En dat mag de organisatie ook denken: landelijk zijn er 150.000 bezoe-

bui maakt het zicht op de Amsterdamse kerken alleen

kers op het evenement afgekomen! Wie zei er ook alweer dat de kerken leeglopen?

maar extra bijzonder.

sg

rk is als g

we

werk al

elove n je

Tekst: Erik Jan Tillema

e is

geloof en

ven je w

rk

DE WERKPLEK

elo

Foto: Dio van Maaren (SyncCMS)

Wat is het belangrijkste dat u geleerd heeft in uw werk? Ik ontdek dagelijks dat de kerk als geheel ertoe doet: het gaat om de katholiciteit. Dat is de verbinding tussen mensen,

28

tussen groepen christenen, door de muren van kerkelijke

U ziet obstakels Wij zien mogelijkheden

instituten heen. Die openheid geeft meerwaarde. Waarom heeft u voor dit beroep gekozen? Ik zag het als een waardevolle invulling van mijn leven. Je dient er heel ideële doelen mee: je verbindt mensen en kerken met elkaar. Kunt u uw ‘werk-geloof’ en ‘privé-geloof’ gescheiden houden? Er is een verschil: mijn werk-geloof is vooral kerkpolitiek – strategisch denken, zakelijk en berekenend. Mijn privé-geloof is

Klaas van der Kamp Blinde en slechtziende mensen kunnen heel veel, ondanks hun beperking. Spelen. Leren. Werken. Daartoe financiert de Vereniging Bartiméus Sonneheerdt diverse projecten. Help mee, geef via rekeningnummer 400 40 40. Kijk ook op www.steunbartimeus.nl.

Algemeen secretaris van de Raad van Kerken

veel naïever. Mijn contact met God gaat op een heel eenvoudige manier. Dat verschil is soms lastig. Als secretaris spreek ik namens achttien kerken. Daardoor spreek ik vaker in meer algemene termen, dan ik persoonlijk doe. Ik moet mij meer op de vlakte houden vanwege de achterban terwijl ik er soms wel een duidelijke mening over heb. Sommige conclusies van de Raad zou ik bijvoorbeeld verder willen trekken. Ik spreek echter niet als Klaas, maar namens de Raad. Ik moet mijn woorden zo

Kunt u een doorsnee-werkdag beschrijven?

kiezen dat ze synchroon lopen met de kerken.

Ik werk vier dagen per week voor de Raad van Kerken, de koepelorganisatie van achttien Nederlandse kerken. Mijn werk

Bestaan er vooroordelen over uw beroep?

bestaat veel uit vergaderen, meestal zo’n twee per dag. Er zijn

De opvatting dat oecumene betekent dat je als kerk je eigen-

drie soorten vergaderingen: die van de eigen organisatie (de

heid opgeeft, bestrijd ik. Oecumene houdt in dat je open bent

Raad kent veel verschillende werkgroepen); die met partners

naar andere mensen en kerken. Je identiteit wordt dus niet

(...) en de media; en tenslotte de externe vergaderingen waarin

minder. Maar bij standpunten die je inneemt, vraag je je af:

onze expertise gevraagd wordt. Er kan ons bijvoorbeeld door

‘Hoe inclusief ben ik? Hoe open ben ik naar anderen toe?’ Het

een ministerie of een kerkelijke organisatie om advies of

enige dat je voor de oecumene opgeeft, is je betweterigheid.

informatie gevraagd worden. Onlangs vergaderden we over de verschillen en overeenkom-

Is dit werk voor het leven of voor even?

sten tussen de eucharistie en het avondmaal en hoe we nader

Het betaalde werk is voor even. De houding en de idealen die

tot elkaar kunnen komen. Dat is een onderwerp dat sterk leeft

daarbij horen zijn voor het leven. Ik blijf me hardmaken voor

onder mensen en ik vind het mooi hoe er dan vanuit het hart

oecumene.

wordt gesproken. Verdient uw werk goed? Materieel en immaterieel?

Postbus 999 • 3700 AZ Zeist • Tel. (030) 693 50 50

www.steunbartimeus.nl

Wat geeft de meeste voldoening in uw beroep?

Ik heb bewust voor deze baan gekozen. Ik kwam uit het

De ontmoeting met mensen die zich voor hun ideaal inzetten:

bedrijfsleven en dat verdient veel beter. Ik heb dus moeten

hun religieuze droom waar ze zich door laten voeden. In mijn

inleveren. Maar ik verdien genoeg. Ik heb niet meer nodig. Ik

werk houd ik mij vooral bezig met kerkpolitiek: besturen en

vind het kleinere salaris ook louterend werken: daardoor blijft

regelen. Dat vind ik mooi om te doen, maar het is heel tech-

wat je zegt geloofwaardig. Je doet het immers niet voor het

nisch. Het verschil wordt gemaakt door mensen die hun droom

geld maar voor je idealen.

achternagaan.

29

COLUMN

Uw waardevolle boodschap

Even God bellen Halima Özen

‘Iedereen bidt! Ook de boeven,’ riep mijn broer eens tegen moeder toen hij een preek kreeg: hij had het gebed niet naar behoren uitgevoerd. ‘Een dief die op het punt staat betrapt te worden, smeekt God om hem uit zijn benarde situatie te redden.’ Deze opmerking zet mij jaren later aan het denken. Iedereen doet een schietgebedje op moeilijke momenten, of je nu gelovig bent of niet. Maar geeft God dan ook aan iedereen gehoor?

30

Binnen de islam is het gebed vijf keer per dag verplicht. Ik heb

Mail

u

Verhuur van kerkelijke adressen

u

Verzorging van uw DM-acties

u

Advertenties Geloven in Nederland

moet wel

veel nagedacht over wat dat voor mij betekent. Het voelde lange

op het juiste adres

er enkele jaren geleden achter gekomen dat het meer betekent

aankomen…

hebt verbinding tot het rijk van God. De oproep tot het gebed

tijd als een verplichting, een ritueel dat uitgevoerd en herhaald moest worden om enige kans op genade te maken. Toch ben ik dan de sleutel tot de hemel: het is een telefonisch onderhoud. De rituele wassing is het landnummer. Je lichaam is rein en je brengt je weer wat dichterbij, dat is het netnummer. Dan komen de verzen en lichaamsbewegingen, dat zijn je laatste cijfers. Na

[email protected] • 033-2570439 • www.oasemedia.nl

dat ritueel is er ruimte om in gesprek te gaan met Onze Lieve

GIN_adv_mail.indd 1

Heer. Je kunt met hem praten, hem smeken om vergeving en

17-04-13 11:55

om hulp vragen. Als je het gebed niet goed uitvoert, kan er ruis ontstaan. De slechte verbinding kan ervoor zorgen dat je ge-

Dopersduin

sprek niet goed doorkomt of – stel je eens voor – bij die andere macht aankomt.

Schoorl

"Jong en onverwachts zwanger zoals Suzanne? Je leven staat op zijn kop. Daar kun je wel professionele hulp bij gebruiken. Hiervoor heeft Siriz uw financiële steun hard nodig." Alie Hoek-van Kooten Arts, publicist, werkzaam in de geestelijke gezondheidszorg

Suzanne heeft net ontdekt dat ze zwanger is. Dit redt ze niet alleen. Met uw steun helpen wij. Doe mee met onze campagne, meld u aan als donateur of kom naar één van onze Siriz events!

siriz.nl/9maandenvoorsuzanne

van God? Heeft een dief, een moordenaar of een oplichter net zo veel recht op een gesprek als iemand die netjes alle geboden

Onze vriendelijke groepsaccommodatie ligt aan de voet van de Schoorlse duinen, omringd door bos, duin, strand en zee. Wij bieden u ruimte tot 120 personen; van volledig verzorgd tot zelfverzorging. Wees welkom! • • • • • •

retraites koorweken gemeenteweekenden jongerenuitjes heidagen seminars

Voor meer informatie over onze arrangementen: www.dopersduin.nl | [email protected]

Ik? Zwanger? Wat nu?!

Wie heeft er eigenlijk recht op het gebed en daarmee gehoor

naleeft? En wanneer zij God om vergeving vragen, is hun schuld met een paar Weesgegroetjes dan vergeven? Ik geloof daar niets van. Als ik keer op keer – wel vijf keer op een dag – het telefoonnummer opnieuw moet intoetsen om verbinding te

Vijf keer per dag het juiste nummer intoetsen

krijgen met God, dan geloof ik niet dat hij met een schietgebedje onder de sneltoets te vinden is. Ik besef nu dat een ritueel niet zomaar een automatisch handelen is: het heeft een functie! Nu heeft niet iedereen een iPhone of Blackberry. Sommige mensen gebruiken een ouderwetse draaitelefoon of ze bellen vanuit een telefooncel. Sommigen bellen vooral op zondag, anderen alleen op bijzondere dagen en er zijn mensen die onbeperkt beltegoed hebben. Maar iedereen moet eerst het nummer draaien. Als we het allemaal normaal vinden dat we inloggen op een computer, dan vind ik het ook normaal dat we een handeling moeten verrichten om contact te krijgen met Onze Lieve Heer. Hebben dieven, moordenaars, leugenaars en alle andere criminelen recht op het gebed om een kans te wagen op Gods gratie? Ja, alleen moeten ze wel het juiste nummer draaien!

31

internetcommunity y it n u m m co et rn te in e d e internetcommunity d it it U U GELOVEN IN NEDERLAND GELOVEN in NEDERLAND

COLUMN

Monnikenstreken Broeder Bernardus is abt van de Abdij Koningshoeven

/// GN-VIP INTERVIEW

GN’ER VAN DE MAAND

DE ONLINE COMMUNITY VOOR MENSEN DIE NIEUWSGIERIG ZIJN NAAR ONzE ONLiNE cOmmuNity HET GELOOF VAN ANDEREN is Er VOOr mENsEN diE

4 Elke dinsdag een inter­ essante stelling NiEuWsGiEriG zijN Naar

30

hEt GELOOf VaN aNdErEN.

4 Ontmoet professionals op het gebied van religie en spiritualiteit

in onze onze internetcommunitY internetcommunitY

32 30

4 Maak kennis met de GN'er van de maand • Discussier mee met interes-

ERIK BORGMAN – PROFESSOR FOR PUBLIC THEOLOGY “Gelovigen leren wat geloven is van anr sijdE s VaNendE Ba dere gelovigen, gaan het vervolgens org er verz gees teli tisc anis zelf ook doen enh vinden erjk hun eigen hum vorm verbondenheid l aan de een heke heb ik staat enlijkDaarom “Eigvoor. ’. Veel met en trouw aan een gelovige traditie hokjes ‘gelovig’ en ‘niet-gelovig ook helemaal niet tegenover openheid niet zelf ik ervaringen die ik heb, zou voor nieuweof ervaringen en ideeën.” ijl terw , spiritueel noemen religieus kt maa Mij veel mensen dat wel doen. t. ruik geb niet uit welk woord je ///hetACTUEEL ringen Het gaat om het delen van erva ireren” Over de aankondiging van de ar insp en elka minister de subsidie op godsdienstonderwijs te stoppen

GN-VIP_INTERVIEW

sante stellingen 4 Ontmoet GN'ers met interessant werk in 'De werkplek' • Ontmoet wekelijks iemand 4 Deel je ervaringen in blogs die professioneel met religie en spiritualiteit bezig is 4 Raak geïnspireerd door experts in het GN-VIP interview • Maak kennis met de GN’er 4 Promoot je activiteiten van de maand 4 Deel foto's met mede GN'ers • Ontmoet GN’ers die 4 Wissel leuke tips uit doen in interessant werk ‘de werkplek’ 4 Krijg elke week een update met nieuws uit de community • Deel je ervaringen door het schrijven van blogs

hijmE stOffELs Jetty Nouta-Swart:

“Latennog we weinig niet over het hoofd De kerk is echter zichtbaar

zien hoe belangrijk dit onderwijs is voor de ontwikkeling wel goed: dan kan ze zich in de luwte van kinderen. Behalve dat ze op haar identiteit en rol bezinnen. ontdekken welke waarden voor anderen belangrijk zijn kunnen ze ook leren om zelf een levensbeschouwing te ontwikkelen.” in het publieke domein. Misschien ook

MELD JE AAN

• Raak geïnspireerd door

EN WORD OOK

experts in het GN-VIP interview

GN’ER!

• Promoot je activiteiten in

/// DISCUSSIEFORUM DISCUSSIEFORUM Is het raar dat een moslim een

“Kinderen hebben ook levensvragen. Maar ik zie niet in dat BOEKENTIPS naast de docent levensbeschouwing ook nog een Jan van der klooster aparte docent nodig is.” knol Gij zult spinazie eten van jan Karin Tempelaar

Tomvoor Schoemaker: Religie atheisten

“Ikalain ken wel betere zaken binnen van de Botton het onderwijs om dit geld aan Martha van Lune besteden.” DeteGifhouten Bijbel

van Barbara kingsolver

prijken onze abdijgebouwen als nooit te voren en zijn we vooral trots op en dankbaar voor het resultaat. Het blijft ongewoon en een voorrecht om ‘zo maar een dak boven wat hoofden te hebben’. Niet alleen gevoelens van trots en dankbaarheid, maar ook van opluchting waren er die dag te bespeuren. Nu zegt een oud spreekwoord: ‘bouwen en breken zijn monnikenstreken.’ Dat mag helemaal waar zijn, maar soms zijn er grenzen aan deze monnikenstreken! Toch zit er in dat oude spreekwoord ook een wijze les.

LINDA KLINK Eric van den BORST-VAN Berg “Daar komtluisteren dan nog naar bovenop Ik zou als eerste wat dat deze man vanuit de christeiemand zegt. Ik denk dat een mens lijke bronnen werkt. Het is juist ongeneeslijk religieus is, alleen miserg leerzaam om iets vanuit een schien niet op de manier zoals we zelf ander perspectief te bekijken.” geloven.

Iedereen die een geestelijke weg gaat, in welke traditie dan ook, weet dat het voortdurend een werken is. Een vallen en opstaan, bouwen en breken. De Bijbelse mens is grootgebracht met de droom van het weer opbouwen van dat wat gebroken neerlag.1 Bouwen en breken doet mij altijd denken aan een spreuk uit de tijd van de eerste monnikenvaders en -moeders in de

BAS VAN DER SIJDE

Lenny“Ik van dehet Brink vind juist heel mooi als Ik weetmensen niet of vanuit adviesverschillende geven het beste achmiddeltergronden is om in contact te nadenken komen met over iets en iemandschrijven. die niet gelooft. En niet gelooft

woestijn van Egypte uit de derde en vierde eeuw van onze

waarin? In gesprekken met buitenker-

hem: ‘Wat betekent dit woord?’ Hij antwoordde hun: ‘De grondslag is de evennaaste, die moet u winnen.2 En die

/// FOTO’S kelijke mensen vind ik hen soms geloviger dan mezelf.

Geplaatst door

Elvira Jansen en Janny Mook FOTO’S geplaatst door annemarie van den Berg-rodenburg (geloof, hoop en liefde)

de agenda

jaartelling. Abt Johannes de Kleine zei: ‘Het is onmogelijk een huis van boven naar beneden te bouwen, maar men moet het van de grondslagen uit optrekken.’ Zij vroegen

Daar viel met veel kabaal veertig meter

/// GN’ER VAN DE MAAND • Deel foto’s met mede GN’ers “Vroeger een • Wissel leukenam tips uitzendeling afscheid van zijn eigen omgeving naarweek een ver landupdate te gaan om • Krijgom elke een “het” de mensen daar te gaan met nieuws uit de community vertellen. Tegenwoordig hebben mensen met werk zoals ik veeleer een brugfunctie, waarbij mELd jE Nu ENrol het internet een aaN belangrijke speelt [...] Juist vanwege WOrd OOk GN’Er!die brugfunctie was het voor mij een logische keus om lid te worden van Geloven in Nederland.”

de steigers uit onze abdij. Na deze langdurige restauratie

Aslan kan met gezag spreken. Hij zegt in een recent interview met Rien Erkelens Lauren Green van Fox Nieuws: Ik zou geen ongevraagd advies geven. “ik ben geschiedkundige, ik ben Eigenlijk vind ik het best als we academicus, ik bengoed gefascineerd het beste zoveelIk mogelijk dooruitJezus. snap nietgodswat mijn achtergrond als moslim hiermee diensten samenvoegen tot een mooi geheel.te maken zou hebben.”

WILLEM JAN DE WIT Rien Erkelens:

Op 15 mei jongstleden vertrokken, na dertien jaar, eindelijk

Welkboek advies zou je Willen over Jezus schrijft? geven aan iemand die niet AT IPENBURG‘ gelooft?

/// BLOGS BLO GS Raymond Hintjes

WWW.GELOVENINNEDERLAND.NU

“Ik aN besef Va dat mijn helerleven een da N dE Wa aLs worsteling zal zijn met de uitda“Moet die crisis ons voortdurend gingen die het leven zal brengen. ingewreven worden? Zijn er gee Al die tijd zal het ook worstelen n aard iger erwworstelen erpen? Als zijn metond God, met dewat newsgett ers ze ons niet anderen over Godwille zeggen en n, dan n geve maa r de tv uit, k ik worstelen metden mijn eigen dan.tekortSommige men sen zullen zeggen dat dit nu echt komingen.” helemaal past bij de vastentijd. ”

slotmuur omver

grondslag moet er eerst zijn. Daarvan hangen immers alle geboden van Christus af.’3 Bouwen en breken, hoe vervelend en tegelijk uitdagend ook, heeft uiteindelijk altijd iets te maken met onze naaste. Op de een of andere manier bouwen en breken wij, zowel aan onze uiterlijke als innerlijke woning, zodat we een plek voor onze naasten kunnen creëren. Had ik daar dan wellicht te weinig rekening mee gehouden de afgelopen dertien jaar? Toen de laatste steigers net de deur uit waren, viel met veel kabaal en onverwachts zo’n veertig meter van onze slotmuur omver. Het is de muur die het klooster omgeeft als een veilige buffer tegen de zogenaamde ‘boze’ buitenwereld. Binnen een dag stonden er dus weer steigers. Bouwen en breken zijn en blijven monnikenstreken en dat is maar goed ook!

Volg broeder Bernardus op Twitter: @dombernardus

1

Jesaja 58; 2 Matteüs 18:15; 3 Matteüs 22:40

33

EXPOSITIE

INTERVIEW

Dode Zeerollen

GODS NABIJHEID VINDEN

Tekst: Erik Jan Tillema Foto: © Drents Museum Meer informatie over expositie en activiteiten: www.drentsmuseum.nl

Ik buig voorover om er beter naar te kunnen kijken. Ik heb er een reis naar Assen op zitten en ben toen afgedaald vleugel van het Drents Muse­ um. Ietwat gehaast, gefocust op mijn doel, maar nu kom ik tot rust: ik sta oog in oog met het verleden en dat doet toch wat met mij.

Foto: Ahmad Faizal Yahya | Dreamstime.com

Ik denk aan de eeuwen die zij hebben overleefd. Perkament is

in een andere tijd van het jaar. ‘Ik ben nog niet klaar voor de

zeer kwetsbaar, maar toch is het mogelijk dat zij die verganke-

hadj,’ vertelt Mariam. ‘Dat gaat toch om een andere ervaring.

lijkheid hebben overwonnen en nu hier nog liggen. Hoe

Als ik dat zou doen, dan wil ik goed voorbereid zijn, met een

kwetsbaar ze zijn blijkt wel uit de manier waarop ze worden

sterk geloof in God. De hadj vraagt een bepaalde staat van zijn

geëxposeerd. Tot medio oktober zijn acht fragmenten zicht-

en het verandert ook je leven daarna. Ik zou daarna – naar mijn

baar; onder andere een deel van Genesis, Job en enkele

gevoel – een hoofddoek moeten gaan dragen. Maar daar ben ik

wetteksten. Drie maanden lang zijn ze te zien, daarna worden

nog niet aan toe. Alhoewel ik laatst een jonge moslima sprak

ze weer in het donker opgeborgen. Gebeurt dat niet, dan gaat

die dat toch weer anders bekeek. Ze verruimt wel mijn idee

de kwaliteit van de stukjes snel achteruit. Van medio oktober

daarover.’

tot het einde van de tentoonstelling op 5 januari 2014 zijn weer acht andere fragmenten te zien; dan vooral veel niet-

huis van God

testamentische teksten.

‘De oemra verschilt verder niet veel van de hadj. Je spreekt ook je intentie uit, op weg ernaar toe. Je bidt in de moskee, je

De overwinning op de vergankelijkheid doet bij mij talloze

loopt zevenmaal om de Ka’aba – de tawaaf – je drinkt het

levensbeschouwelijke gedachten opborrelen en wijzen mij ook

heilige water uit de Zamzambron en je loopt heen en weer

op mijn eigen tijdelijkheid. Wanneer ik de rest van de exposi-

tussen de heuvels Safa en Marwah.’ Dit laatste herinnert aan

tie bekijk, blijven die gedachten bij me. Ik zie alledaagse voorwerpen uit dezelfde periode: aardewerk, kleding, munten en voorwerpen van de Romeinse legioenen. Maar de Dode Zeerollen vormen het absolute hoogtepunt. Ik ben stil en misschien is dat wel het doel geweest van de schrijvers: ze

Als ze terugdenkt aan haar bezoek aan Mekka, komen er tranen in haar ogen.

wijzen mij op mijn tijd en plaats in deze wereld.

‘Zoals je daar zit, de verbondenheid met al

De protestantse gemeente van Assen, de plaatselijke rooms-

die vrouwen in de moskee, met iedereen tij-

Daar in die ondergrondse expositievleugel staat de komende

katholieke parochie en de Vereniging van Vrijzinnige Protestan-

maanden een donkere kubus. Wie er binnentreedt, komt in

ten zagen in de tentoonstelling een aanleiding om verschil-

het ‘heilige der heiligen’. Hier liggen fragmenten van de Dode

lende activiteiten te organiseren rondom de Dode Zeerollen.

Zeerollen. Dat is uniek, want de fragmenten verlaten Israël

Als kerken wilden zij aansluiten bij een dergelijke, religieuze

zelden. En nu kan ik er in alle rust naar kijken.

expositie om zo hun maatschappelijke en culturele relevantie te tonen. Ze hebben zich verenigd in de interkerkelijke com-

De rollen werden tussen 1947 en 1956 gevonden in grotten

missie ‘De Dode Zeerollen en de Asser kerken’ en organise-

nabij de Dode Zee, een van de grootste archeologische

ren van 1 september tot 19 november in totaal zeven activitei-

ontdekking van de twintigste eeuw, vergelijkbaar met de

ten, van lezingen tot concerten.

vondst van Toetanchamons grafkelder en het Chinese terracot-

dens de omloop. Al die verschillende mensen, maar wel op één grond… Hoe iedereen elkaar helpt, dat overweldigende gevoel van liefde, ondanks de hitte en de drukte.’ Het maakt Mariam opnieuw emotioneel.

de zoektocht van Hagar, slavin van Abraham en moeder van Ismaël, die op die plek wanhopig naar water zocht voor haar zoon. Daar heeft zij toen de Zamzambron gevonden. ‘Die eerste blik op de Ka’aba – we zijn er na aankomst natuurlijk direct heengegaan – dat is echt onbeschrijfelijk. Ik ben gewoon verliefd op zijn huis*. Op hem!’ Zingende vogels Ook zonder de hadj is het buitengewoon druk in Mekka. Hoe kun je in die ronddraaiende mensenstroom ooit bij de Ka’aba komen? ‘Ik heb ‘m meerdere keren aangeraakt,’ vertelt Mariam. ‘Natuurlijk! Maar mensen helpen je ook. Het is zo bijzonder om daar te zijn. Je kunt er de vogels horen fluiten, zo stil is het er. Ondanks die enorme mensenmassa. Hooguit prevelt er iemand zachtjes een gebed. Wij Aziaten** zijn wel wat luidruchtiger, hoor! Dat is ook zo bijzonder om mee te maken: mensen van over de hele wereld lopen daar door elkaar heen: Arabieren, Afrikanen, Aziaten en ik zag ook opvallend veel bekeerlingen.’

taleger. De Dode Zeerollen bevatten oudtestamentische teksten, wetteksten en leefregels en geven een uniek inzicht

Goed mens

in de joodse cultuur ten tijde van Jezus. De fragmenten in Assen zijn niet groot, maar oefenen een bepaalde aantrekkingskracht uit op mij. Ik staar naar de tweeduizend jaar oude stukjes. Wat bij de meeste fragmenten opvalt, is de helderheid van de tekst, alsof de tand des tijds er geen vat op heeft gehad. Het materiaal waar de tekst op is geschreven – voornamelijk perkament en papyrus – is verweerd, maar de letters zijn nog zwart gekleurd en helder; niet vergeeld, niet vaag geworden. Alsof het de bedoeling van de schrijvers is geweest dat ik er nu nog naar kijken kan.

Foto: een fragment van het Bijbelboek Genesis.

34

in de ondergrondse expositie­

Tekst: Hilde van Halm

Hadj

‘Moslim zijn gaat voor mij vooral om het dagelijks gebed én om

In oktober is het de tijd voor de hadj, de bedevaart naar Mekka.

een goed mens zijn. Wat heeft bidden voor zin als je verder

Iedere moslim die gezond is en die het zich kan veroorloven,

geen goed mens bent?! Het geloof is mijn steunpilaar. Ik ben

zou eenmaal in zijn of haar leven die hadj moeten ondernemen.

de afgelopen jaren door een hel gegaan, maar God heeft me op

Een oproep waar massaal gehoor aan wordt gegeven. Tijdens

de been gehouden. De spirituele reis naar Mekka heeft me

de bedevaart worden dit jaar rond de vier miljoen gelovigen

veranderd. Ik ben minder materialistisch geworden, minder

verwacht.

ijdel. Ook mijn dochter is veranderd. Zij is autistisch en loopt achter in haar ontwikkeling. Maar sinds de oemra heb ik meer

Oemra

contact met haar. Alsof er een schilletje af is. Er hangt daar een

Mariam Ali heeft onlangs met haar broer en dochtertje de

goddelijke sfeer. Je voelt Gods nabijheid. Alsof je bij hem op

oemra gedaan. Dat is dezelfde omgang door Mekka, maar dan

bezoek bent.’ * Voor moslims is de Ka’aba het huis van God, gebouwd door Abraham en Ismaël. ** Mariam komt oorspronkelijk uit Afghanistan.

35

HET BOEK EN HET GELOOF VAN

inHOUD Tekst: Martin Strengholt Foto: Rikkert Zuiderveld

haar heeft Elly dankzij haar rooms-katholieke opvoeding haar gOD, De éénmakenDe aanwezigHeiD hele leven een band

4 Oorspronkelijk wilde ze het Urker gehad.

Over de waarheid en de Ware Mannenkoor de melodie van Gounod op de achtergrond laten meeneuriën. Voor de opname was daar geen tijd meer voor en zangeres Elise Mannah 10 heeft die rol overgenomen. Maar

religie nU

De Waalse kerk in Utrecht

het blijft een wens van Elly om het nog eens met dit koor uit

zoekt die14 vindt Thaise monniken bezetten Ondanks Hervormde haarkerk gelovige opvoeding heeft Elly ook een periode gekend waarin ze God en de kerk bewust vaarwel gezegd gOeD OUD wOrDen

Meer dan 1000 kerken zijn wekelijks live te beluisteren via kerkdienstgemist.nl. Steeds meer kerken maken nu ook gebruik van onze kerk TV oplossing. Wanneer begint uw kerk met kerk TV?

te voeren.

tempel in mUsselkanaal Wie

36

Kerk TV

had. Een nare ervaring met een vriendinnetje was de aanlei15

ding voor haar om ‘God dood te verklaren’, zoals ze in het Mieke Heijerman schrijft twaalf portretten boek schrijft. Maar ook in die tijd heeft God zelf haar nooit losgelaten, beseft ze achteraf. En ze bleef zoeken, eerst

Bezinning en Bezieling alleen, later ook samen 16-23 Zangeres en tekstschrijver met Rikkert, haar partner met wie ze

Beeld en geluid op de website van de kerk Kijken op iPad, iPhone of Android toestel

37

Hoge kwaliteit en automatische video-opname Stabiel platform voor inmiddels 1000 kerken

Inspiratie in woorden en beelden een zangduo vormt. Ze zochten het in oosterse religies, ze

Elly Zuiderveld-

woonden in een commune, ze zijn zelfs een keer op weg

gegaan naar kerkennacHt amsterDam 2013

Nieman

de Himalaya 24 om daar de wijsheid te zoeken. Niet

dat ze daar ooit zijn aangekomen: onderweg kwamen ze Rust en ruimte voor bezinning mensen tegen die er geweest waren, en teleurgesteld weer

naar huis terugkeerden. De omslag kwam toen verschillende

33 vrienden tegelijk aankondigden dat ze Jezus ontmoet hadden. Mariam Ali op spirituele reis naar Mekka Eerst moest Elly daar niets van hebben. Diep van binnen

gODs naBijHeiD ‘Ik geloof in vrouwen.’

vinDen

Met die uitspraak vat Elly

vreesde ze al dat Jezus het antwoord op haar zoeken zou zijn, maar daar wilde ze niet aan – tot ze ging beseffen dat Jezus

TV ontvanger Met een set-top box zijn de kerkdiensten te bekijken op een TV. Onze software maakt de bediening via de TV zeer eenvoudig.

Zuiderveld-Nieman samen hoe 9 Rituelen: de besnijdenis

juist anders was dan alle anderen. Hij had zichzelf gegeven, Een deel van de religieuze identiteit van joden en ons moslims wat voor zondige, hoogmoedige mensen de redding was!

ze tot ‘Een lied voor alle 13

Dankzij hem is er echte vergeving, de mogelijkheid om met Gelovige Nederlander: Karan eenGokoel schone lei te beginnen. Met God, maar zeker ook met de

vrouwen’ en het gelijknamige Eenheid in verscheidenheid boek gekomen is. 27

mensen met wie je samen leeft. Uit eigen ervaring weet Elly

dat een ontmoeting met hem je hele leven op de kop zet: ‘Als De Werkplek: Klaas van der je Kamp je aan Jezus overgeeft, hoef je het niet meer alleen te De kerk als geheel doet ertoe

Live kerkdiensten kijken Kerkdiensten terugkijken Aan te sluiten op elke TV

doen.’

‘Vrouwen hebben veel lasten te dragen, meer dan vaak gezien 30 Uitzode community wordt, en meestal op de achtergrond,’ licht ze toe.

Hokje Een update van geloveninnederland.nuElly laat zich moeilijk in een hokje vangen. Zelf zegt ze dat ze

‘God als één geheel ziet’. Ze beweegt zich graag in heel 34 al Het boek het Elly Zuiderveld-Nieman Het lied was er het eerst. Ze liep langer ronden met hetgeloof idee van: verschillende kringen. Samen met Rikkert heeft ze gezocht

Vrouwen

Een lied voor alle om iets te doen met het Ave Maria van Gounod (opvrouwen een

naar een eigen plek binnen christelijk Nederland. Dankzij

prelude van Bach), dat op de achtergrond van Een lied voor

ontmoetingen met ‘andere vrije vogels’ op het Christian

alle vrouwen te horen is. Het boek begon als idee om aan de 7 vrouwen Licht van humaniteit regels van het lied verhaaltjes over vast te knopen.

Artists Seminar gingen ze duidelijker beseffen dat ze niet op

die een rol in Elly’s leven hebben gespeeld, zoals haar beide Even GodOok bellen oma’s, haar moeder, collega’s 29 en vriendinnen. verschil-

te gaan’. Zo ervaart Elly ook haar plaats ten opzichte van de

gen, onder wie natuurlijk Maria, de moeder van Jezus. Met 31 Monnikenstreken

verdiepen.

een eilandje leven, en dat er voor dergelijke ‘creatievelingen’ Awraham Soetendorp over mensen vaneen goede naam plek in de maatschappij weggelegd is, om ‘voor Uiteindelijk werd het een verzameling verhalen over vrouwen speciale vrouwen die ze een plek in haar boek gegeven heeft: je bereidt zichgekrevoor op het gebed lende Bijbelse vrouwen hebben eenHalima plekjeÖzen in het boek spiegelt je aan elkaar, en zo help je elkaar om je geloof te

Broeder Bernardus laat muren bouwenElly en Zuiderveld-Nieman, weer afbreken Een lied voor alle vrouwen. Uitgeverij Kok

Zeer eenvoudige bediening Beheer op afstand

Kerktelefoon van KPN vervangen door Kerkdienstgemist.nl? Stap nu over van KPN! ACTIE t/m 31 december 2013 GÉÉN aansluitkosten t.w.v. € 45,Voor uitgebreide informatie, kijk op onze weblog: http://blog.kerkdienstgemist.nl Of neem contact met ons op: [email protected], 0570-572211

Wie zorgt er straks voor Pietje?

38

Nadenken over straks, als u er niet meer bent, is moeilijk. Emotioneel. Mede omdat er zoveel geregeld moet worden. De ervaren medewerkers van het Leger des Heils staan u hierbij graag terzijde. Met praktische tips over uw nalatenschap en hulp bij het vastleggen van uw wensen. Maar ook met een goed gesprek over uw zorgen, uw twijfels, eventueel uw geloofsvragen. Dat is vaak een hele opluchting. Wilt u hier meer over weten? Bel ons op telefoonnummer 036-539 81 62 of ga naar onze website www.wiezorgterstraksvoorpietje.nl