Osteopenie en osteoporose, voedingsadviezen en screeningsinstrumenten
Marsha van Oostwaard
Workshop • Algemene aanbevelingen • Bewegen • Calcium • Vitamine D • FRAX
Algemene aanbevelingen • Voldoende lichaamsbeweging – met name gewichtsdragend en het voorkomen van immobiliteit • Voldoende inname van calcium (1.000 - 1.200 mg/dag) – naast basisvoeding 4 eenheden zuivel of plakken kaas, dan wel suppletie met calciumtabletten • Voldoende buitenkomen – zodat er een sufficiëntie vitamine D spiegel kan worden bereikt (>50-75 nmol/l) of suppletieadvies indien de patiënte >50 jaar is. CBO richtlijn mammacarcinoom 2012
Bewegen • Voldoende lichaamsbeweging – met name gewichtsdragend en het voorkomen van immobiliteit
• Gewichtsdragende lichaamsbeweging heeft een positief effect op de botdichtheid • 4/5 x 30-40 minuten per week wandelen, traplopen, springen en hardlopen
– Nederlandse Norm Gezond Bewegen – Balans: Tai Chi – Minder effect: gewichtsondersteunde lichaamsbeweging zoals fietsen en zwemmen.
• Osteocyten activatie
– voelen of een bot mechanisch wordt belast en vertalen dat naar signaal voor de osteoclasten en osteoblasten
Bewegen • Regelmatig voldoende beweging ↓direct het risico op – Coronaire hartziekte, beroerte (CVA), diabetes mellitus type 2, depressie – Valincidenten bij ouderen – Osteoporose
• Regelmatig voldoende beweging ↓indirect het risico op – Bloeddruk, cognitief functioneren, glucose-intolerantie
• Wat is voldoende?
Nationaal Kompas Volksgezondheid, versie 4.12, 13 juni 2013 © RIVM, Bilthoven
Aanbeveling lichaamsbeweging Routine oefenprogramma • Gewichtdragende lichaamsbeweging • 30–40 minuten • 4 maal per week
Pas type lichaamsbeweging aan de behoeften en mogelijkheden van de patiënt aan • • • • •
Wandelen Traplopen Weerstandstraining Jogging Tennis
Delmas PD. Lancet 2002;359:2018-26; Boehnke Michaud L & Goodi S. Am J Health Syst Pharm 2006;63:534-46; IOF Exercise. Beschikbaar op: http://www.iofbonehealth.org/patients-public/aboutosteoporosis/prevention/exercise.html
Calcium • Voldoende inname van calcium (1.000 - 1.200 mg/dag) – naast basisvoeding 4 eenheden zuivel of plakken kaas, dan wel suppletie met calciumtabletten
Calciumsuppletie • Bij te lage intake via voeding/ zuivel • Bij alle trials naar het effect van medicamenteuze interventies suppletie van vitamine D en calcium • Dagelijks 4/5EH zuivel dan geen suppletie • Dagelijks 2EH zuivel + suppletie van 500mg per dag • Dagelijks 0EH zuivel + suppletie van 1000mg per dag • Kauwtabletten, bruistabletten, bruisgranulaat • Let op bijwerkingen.
Calcium zit in? Zuivel
portie
calcium
Groenten
portie
calcium
Melk 1 beker (calcium+)
250ml 200ml
250mg 400mg
Broccoli gekookt 3-4 opscheplepels
200 gram
66 mg
Sojamelk niet verrijkt met calcium
250ml
30mg
Boerenkool gekookt3-4 opscheplepels
200 gram
360mg
Sojamelk wel verrijkt met calcium
250ml
Chinese kool gekookt34 opscheplepels
200mg
250mg
Gedroogde vijgen1 stuk
20gr
32mg
Yoghurt
150ml
225gr
Bramen1 schaaltje
125gr
75mg
Soja dessert
150ml
150mg
Rucola rauw 1 schaaltje
50 gram
136mg
NotenAmandelen1 handje
25gr
71mg
Pistache noten1 handje
20gr
26mg
300mg
Kaas (plak)
20gr
163mg
Tofu (plak)
75gr
141mg
Noten
Calcium • Lactose intolerant/overgevoelig – Voedingscentrum.nl – supplementen • Bewuste “melkmijders” – Zoeken naar alternatieve bronnen – Luisteren – Educatie/calcium – Niet meer dan 3 glazen/dag? – Soja?
Sojaproducten • www.voedingbijkanker.nl • Soja bevat isoflavonen. – Isoflavonen zijn een groep stoffen die erg lijkt op oestrogeen – ook wel fyto-oestrogenen of plantaardige oestrogenen genoemd.
• Veilig = 2-3 sojaproducten per dag – Sojamelk en sojadesserts, tofu, tempeh en tahoe en sojabonen – Het gebruik van sojasupplementen wordt afgeraden! – Onderzoek laat zien dat sojaproducten de werking van hormonale therapie niet beïnvloedt. – Het is dus veilig om sojaproducten zoals sojamelk en tofu te gebruiken bij hormonale therapie. World Cancer Research Fund International (2014). Continuous Update Project Report: Diet, Nutrition, Physical Activity, and Breast Cancer Survivors.
Calcium en vitamine D: samen innemen
Vitamine D3 (cholcalciferol)
Calcidiol (25-hydroxycholcalciferol)
Circulatie
Maagdarm kanaal
Voedselbronnen van calcium en vitamine D
Calcitriol (1,25-dihydroxycholecalciferol )
Darm: Verhoogde calciumabsorptie
DIPART. BMJ 2010;340:b5463. doi: 10.1136/bmj.b5463; Guyton AX & Hall JE. Textbook of Medical Physiology; Philadelphia, PA, 2000.
Bot: Verhoogde mineralisatie
Vitamine D • Voldoende buitenkomen – zodat er een sufficiëntie vitamine D spiegel kan worden bereikt (>50-75 nmol/l) of suppletieadvies indien de patiënte >50 jaar is.
Vitamine D • Vitamine D speelt een essentiële rol in de regulering van de stofwisseling van calcium • Vitamine D+Calcium, kans op osteoporose en botbreuken ↓. • Er zijn er aanwijzingen dat het samenhangt met een lager risico op auto-immuunziekten, DM2, hart- en vaatziekten en colonkanker – het is niet duidelijk of extra vitamine D deze aandoeningen kan voorkómen. • Lijkt het risico op vallen te verlagen bij ouderen vanaf 70 jaar.
Evaluatie van de voedingsnormen voor vitamine D, 2012, Gezondheidsraad: Den Haag.
Vitamine D • Dagelijkse blootstelling van: – hoofd, handen en onderarmen – 15 tot 30 minuten – tussen 12.00 en 15.00 uur in de zomer • Als meer huid blootgesteld wordt, is een kortere tijd nodig. Bij laagstaande zon is de aanmaak minder • 30 minuten in de zon op het strand de aanmaak 20.000 IE vitamine D • Niet verbranden!
www.voedingscentrum.nl Evaluatie van de voedingsnormen voor vitamine D, 2012, Gezondheidsraad: Den Haag.
Advies suppletie De Gezondheidsraad adviseert*: Vrouwen 4 t/m 49 jaar
Vrouwen
Donkere (getinte) huidskleur en/of niet genoeg buitenkomen
10mcg
• Drogist en apotheek • Colecalciferoldrank 50.000IE/ml • Tabletten 800IE
Iedereen
10mcg
Mannen 4 t/m 69 jaar
Donkere (getinte) huidskleur en/of niet genoeg buitenkomen
10mcg
70+
Iedereen
20mcg
50 t/m 69 jaar
• Niet altijd vergoeding ZV • Combinatiepreparaten • Effect stootkuren niet aangetoond
* Hiermee wordt de huidige streefwaarde voor de 25 OH vitamine D spiegel van 50 - 75 nmol/L bereikt.
FRAX •
FRAX
•
Treatment of osteoporosis should be considered for patients with low bone mineral density as well as a ten-year risk of hip fracture of ≥3% or a ten-year risk of a major osteoporosisrelated fracture of ≥20% as assessed with the FRAX.
Dr. John A Kanis Professor Emeritus, University of Sheffield © World Health Organization Collaborating Centre for Metabolic Bone Diseases, University of Sheffield, UK. A.Unnanubtana, et al The Assessment of Fracture Risk J Bone Joint Surg Am. 2010 Mar; 92(3): 743–753.
Voorkomen is beter dan breken!
• Dank u voor uw aandacht!
