Voeding en osteoporose
2
Voeding bij osteoporose Bij osteoporose (botontkalking) is de afbraak van de botten vergroot, waardoor de botten erg verzwakt zijn. De kans op botbreuken is verhoogd. Belangrijke rollen daarbij zijn erfelijke aanleg en hormonale veranderingen die vooral voorkomen bij vrouwen na de overgang. Botten hebben net als de rest van het lichaam voedingstoffen nodig. De belangrijkste voedingstoffen zijn calcium en vitamine D. Calcium (kalk) uit de voeding dient voor de aanmaak van nieuw bot en het in stand houden van bestaand bot. Vitamine D zorgt ervoor dat calcium uit de voeding beter wordt opgenomen en dient als bouwstof voor de botten. Daarnaast is het belangrijk dat u een gezonde en gevarieerde voeding gebruikt.
Calcium Calcium wordt uit de darmen opgenomen, daarvan gaat 99% rechtstreeks naar de botten en het gebit. De rest speelt een rol bij de bloedstolling, spiercontractie, zenuwgeleiding en de immuniteit. Wanneer er onvoldoende calcium in de voeding zit, betekent dit een aanslag op de voorraad calcium in het bot. Daarnaast verliezen wij elke dag wat calcium, vooral via de urine, en dat moet vervangen worden. Voldoende calciuminname is dus belangrijk. Calcium zit vooral in melk en melkproducten (zoals yoghurt, vla en kwark) en kaas. In mindere mate zit het ook in brood, groente, peulvruchten en noten. Wie gevarieerd eet, met vier porties melk en melkproducten en twee plakken kaas, krijgt voldoende calcium. Er is melk te koop waaraan extra calcium is toegevoegd. Deze melk bevat per glas 439 mg calcium, een normaal glas bevat 270 mg. Calciumverrijkte melk of andere calcium verrijkte producten kan een goede manier zijn om toch voldoende calcium binnen te krijgen. Alleen bevatten deze producten niet de andere voedingstoffen die in melk zitten, zoals vitamine B2. 3
Alle ouderen boven de 50 jaar hebben een verhoogde behoefte aan calcium, 1100 - 1200 mg, volwassenen is advies 1000 mg. Als osteoporose is geconstateerd is de dagelijkse behoefte aan calcium verhoogd van 1200 - 1500 mg per dag.
Vitamine D Vitamine D zorgt ervoor dat calcium uit de voeding via de dunne darm wordt opgenomen, en is daarmee een onmisbare vitamine. Vitamine D wordt in het lichaam zelf gemaakt onder invloed van ultraviolette straling van daglicht. Dit is in de zomer uiteraard meer aanwezig dan in de winter. Tijdens de zomer hebben we dan ook meer vitamine D in ons bloed. Buitenlucht is dus van essentieel belang voor een gezonde botvorming. Ook voeding is een leverancier van vitamine D, via halvarine, margarine en bak- en braadproducten. Aan bijna al deze producten wordt deze vitamine door de fabrikant toegevoegd. Let op: olijfolie, zonnebloem olie of andere soorten oliën bevatten geen vitamine D. Verder zijn vette vis, eieren, vlees, volle melkproducten bronnen van vitamine D. Er zijn een altijd risicogroepen die met blootstelling aan daglicht en voeding niet voldoende vitamine D aanmaken. Hierover staan adviezen onder suppletie. Voor alle ouderen geldt dat de hoeveelheid vitamine D die in de huid kan worden aangemaakt onder invloed van zonlicht, afneemt bij het ouder worden. Daarnaast is de behoefte aan vitamine D bij ouderen verhoogd, dit is vooral nodig om de afbraak van bot te vertragen.
Suppletie Voor wie helemaal geen smeersel, bak- en braadproducten, melk, melkproducten en kaas wil gebruiken, zijn calcium- en/of vitamine D tabletten een oplossing. Toch kan het zijn dat u niet voldoende vitamine D binnenkrijgt.
4
Voor de volgende groepen wordt aangeraden een vitamine D supplement van 10 microgram per dag te nemen: • mensen tussen de 4 en 70 jaar met een donkere huidskleur/sluier dragen; • Vrouwen van boven de 50; Voor de onderstaande groepen wordt 20 microgram extra aan vitamine D aanbevolen: • Personen die botontkalking hebben of in een verzorging- of verpleeghuis wonen; • Vrouwen en mannen ouder dan 70 jaar Vitamine D supplementen zijn verkrijgbaar bij de apotheek of bij de drogisterij. Uw arts kan hier meer over vertellen. Wie twijfelt of de hoeveelheid calcium en vitamine D in de eigen voeding voldoende is, kan advies vragen aan een diëtist.
Beweging Naast voeding hebben de botten ook beweging nodig. Als het lichaam beweegt, moeten de spieren, botten en gewrichten een inspanning leveren. Deze ‘botbelasting’ vertraagt de botafbraak. Bewegen helpt dus om de botten langer sterk te houden. Daarom is het goed om elke dag bewust aan lichaamsbeweging te doen, bij voorkeur als onderdeel van het dagelijkse ritme. Bijvoorbeeld een halfuur stevig wandelen. Lichaamsbeweging op een sportschool kan ook, maar is beslist niet noodzakelijk. Bewegen heeft natuurlijk ook veel andere voordelen. De spierkracht neemt toe en de doorbloeding verbetert. Een goede doorbloeding is weer nodig om voedingsstoffen naar de botten te voeren. Ook dat draagt bij tot de ontwikkeling van stevige botten.
5
Belasting van de botten Beweging waarbij de zwaartekracht een rol speelt, zoals wandelen, belast de botten meer dan beweging waarbij dat niet zo is, zoals fietsen of zwemmen. Voor de botten is het dus beter om te wandelen dan te fietsen. Maar het gaat er vooral om dát er wordt bewogen. Wie iets kiest wat hij of zij leuk vindt, houdt dat het langste vol. Meer informatie Meer informatie kunt u vinden op internet: www.voedingscentrum.nl Het Voedingscentrum geeft een groot aantal brochures uit. Er zijn voor diverse diëten, brochures verkrijgbaar met uitgebreide, praktische informatie. De Osteoporose Stichting zet zich in voor de bestrijding van osteoporose en verstrekt onder andere informatie aan patiënten. Kijk voor meer informatie op: www.osteoporosestichting.nl Bij vragen en/of onduidelijkheden kunt u van maandag tot en met vrijdag tussen 8.30 uur -12.00 uur en 13.00 - 15.00 uur contact opnemen met de afdeling diëtetiek. Telefoonnummer: (024) 365 85 59.
6
7
Adres en telefoonnummer Canisius Wilhelmina Ziekenhuis Nijmegen Weg door Jonkerbos 100 6532 SZ Nijmegen Afdeling diëtetiek (A34) Telefoon: (024) 365 85 59
8
G664 / 06-13
Website: www.dietetiek.cwz.nl
