Ornithologisch rapport Wachtbekken Bernissem 2011
Vogelwerkgroep Fruitstreek December 2011
1
Inleiding Het gebied waar in 2005 door de Watering een wachtbekken werd aangelegd in het gehucht Bernissem te Sint-Truiden is bij een aantal mensen die vogels kijken al langer bekend. Maar het is pas sinds 2011 dat het zijn reputatie als hotspot voor vogels echt waar heeft gemaakt. Een van de redenen hiervoor is te zoeken in het feit dat vanaf dat moment het wachtbekken bijna permanent water bevatte en er zo een biotoop werd gecreëerd die blijkbaar een grote aantrekkingskracht heeft op vogels. Het wachtbekken werd in 2005 aangelegd als buffer om een aantal woongebieden stroomafwaarts van de Melsterbeek te vrijwaren van overstromingsgevaar. Het gaat om een gebied van ongeveer 27ha bestaande uit twee grote delen. Het meest oostelijk deel ligt vlak tegen de expressweg die Hasselt met Sint-Truiden verbind. Het westelijk deel ligt aan de overzijde van de weg Terbiest.
Vooral het oostelijk deel blijkt in 2011 een magneet voor vogels te zijn. Hiervoor zijn volgens ons een aantal oorzaken voor. Door het gevoerde beheer van de Watering is er een uniek stukje natuur ontstaan. Het omvormen van de akkers naar een gebied voor waterbuffering gebeurt op meerdere plaatsen. Maar voor dit gebied werd er tevens een inrichting uitgevoerd die wat natuurwaarde betreft zeker een grote meerwaarde heeft gehad. Vooral het feit dat er wordt gepoogd om in het meest noordelijk gedeelte van het wachtbekken constant water te behouden heeft een gunstige invloed.
2
Hierdoor is er al een mooie oppervlakte aan riet gekomen die zeker een aantal soorten ten goede komt. Tevens onstaat er aan de rand van het wateroppervlak door het stijgen en dalen van het waterpeil een plas-dras-situatie die vooral voor steltlopers aantrekkelijk is. Blijkbaar is er in het voorjaar op het juiste moment een gunstige situatie ontstaan waardoor en voor onze streek ongekende aantallen steltlopers konden waargenomen worden. Tijdens de winter en nog een tijd erna is er op de noordelijke akker die ook eigendom is van de Watering een grote plas blijven staan die net in de trekperiode van deze soorten aanwezig bleef. Ook hier konden grote aantallen soorten van profiteren. Het op peil houden van het water is door allelei externe factoren (bladval, vuil voor inloop, veel of weinig neerslag,…) geen makkelijke opdracht. Maar hierdoor krijg je wel een dynamisch gebied met soms periodes van hoge waterstanden en dan weer zeer lage waterstanden (op momenten stonden er slechts enkele plassen in het wachtbekken). Ook dit heeft een gunstige invloed op het aantal soorten dat het gebied bezoekt. Het ganse gebied heeft volgens ons ook een soort “eiland-effect”. Als je het wachtbekken op een grotere dimensie gaat bekijken in het landschap merk je dat er buiten dit “eiland” in de omgeving zo goed als geen gelijkaardige gebieden zijn. Het dichtstbijzijnde gebied met zo een natuurwaarde is ’t Vinne in Zoutleeuw. Maar daar zijn de slikranden of plasdras-zones zeer beperkt zodat soorten als steltlopers er meestal wel naar worden aangetrokken maar meestal niet of slechts heel kort blijven op enkele uitzonderingen na. Als deze vogels dan verder vliegen komen ze meestal vanzelf in Bernissem terecht en als op dat moment daar de omstandigheden wel positief zijn blijven ze daar wel pleisteren. Tenslotte is de frequentie van het bezoeken van het gebied door vogelkijkers natuurlijk ook gestegen. Als er leuke soorten worden gezien zijn er meer mensen geneigd om ook daar eens een bezoekje te brengen en zo worden er dan weer meer waarnemingen gedaan.
3
Beschrijving biotoop
Het gebied bestaat zoals reeds gezegd uit twee grote delen. Het oostelijk deel is het eigenlijke wachtbekken. Van noord naar zuid heb je een aantal verschillende biotopen. Een verwilderde laagstamplantage met appelbomen en daartussen allerlei streekeigen struiken en bomen zoals wilg, els, vlier en meidoorn. Een akker die sinds dit jaar niet meer wordt bewerkt en een paar keer per jaar wordt gemaaid. Met in het vroege voorjaar een grote plas en nadien een overvloed aan planten met veel aanbod van voedsel voor heel wat soorten. Het wachtbekken zelf met het noordelijk deel een rietveld dat is ontstaan aan de uitloop maar zich al mooi heeft uitgebreid. Daar rond zones met zeggesoorten en ondiep water en naar de uitloop toe een zone met dieper water afhankelijk van het waterpeil. Meer zuidelijk een open vlakte met vrij lage vegetatie en zones met lisdodde. Rond het bekken een dijk met op de hellingen ook ruigtekruiden die zorgen voor dekking en voedsel.
4
Aan de buitenzijde van de dijken oude meidoornhagen aan de oostzijde, een bosje met streekeigen bomen en struiken aan de zuidkant en een houtkant met veel els aan de westzijde die tevens een soort buffer vormt tussen het wachtbekken en de expressweg. Het westelijk deel is een grote open vlakte die iets regelmatiger wordt gemaaid. Deze staat voor het grootste deel van het jaar droog en stond enkel in de voorbije winter van 2010-2011 een tijd volledig onder water. Ten noorden van dit gebied ligt wel een zone met een natuurlijke verruiging.
Zicht op het noordelijke deel van het wachtbekken.
Zicht op het zuidelijke deel van het wachtbekken met de lage vegetatie.
5
Melsterbeek ten zuiden van het wachtbekken.
Zicht op wachtbekken vanaf de inloop van de Melsterbeek.
6
Wachtbekken met vrij laag waterpeil.
Beeld van de verwilderde laagstamplantage.
7
Methode verzamelen waarnemingen. Er werden door verschillende vrijwilligers heel wat waarnemingen gedaan in het gebied. Deze werden voor het grootste deel ingegeven op de website waarnemingen.be Het is via deze tool dat wij de meeste van onze gegevens hebben gevonden. Het ging om waarnemingen van meerdere soortengroepen, zoals vogels, zoogdieren, amfibieën, dagvlinders, libellen en planten. Het grootste deel van dit rapportje gaat over vogels, maar we halen de andere groepen ook even kort aan. Daarnaast werden er vijf bezoeken gebracht aan het gebied specifiek voor het vaststellen van soorten die er als broedvogel verblijven. Hiervoor werd de methode van integrale territoriumkartering toegepast. Tenslotte kregen een aantal ringers van ringgroep Tongeren, die op wetenschappelijke basis vogels mogen vangen om ze te ringen, de toestemming om in het gebied vogels te ringen. Zij hebben een aantal ringsessies gehouden in het gebied en dit vooral in de verwilderde laagstamplantage.
De ringers aan het werk tijdens één van hun ringsessies.
8
Andere soortengroepen In dit deeltje willen we even ingaan op de niet-vogel-waarnemingen die in het gebied werden gedaan. Een aantal waarnemers noteerden buiten de aanwezige vogelsoorten ook andere beestjes of planten die ze vonden. Maar wij durven nu al te stellen dat deze zeer onvolledig zijn. Het is dan ook misschien aangeraden om een aantal werkgroepen die met een aantal van deze soortengroepen intensiever bezig zijn uit te nodigen om het gebied eens te inventariseren. Want ook voor deze soortengroepen zijn er zeker soorten aanwezig die een meerwaarde betekenen voor de natuurwaarde. Een aantal leuke soorten die werden gezien waren : Ree (meermaals waargenomen zowel mannelijke, vrouwelijke als jonge dieren), meerdere soorten libellen waaronder viervlek en vuurlibel. Mooi waren ook watervleermuizen die ’s avonds kwamen jagen in het gebied. Bij de amfibieën vielen vooral de grote aantallen groene kikkers op.
Reebok in het wachtbekken.
9
Viervlek
Groene kikker
10
Overzicht per soort 1. Broedvogels Een aantal soorten hebben het gebied uitgekozen om zich voort te planten. In dit deel van het rapport sommen we alle soorten op met het aantal broedparen indien we deze hebben kunnen vaststellen. Een paar soorten bekijken we nadien in detail. Voor het bepalen van de broedvogels en het aantal broedparen werd gebruik gemaakt van de methode van integrale broedvogekartering waarin aan de hand van objectieve criteria een aanwezige soort wordt aangeduid als mogelijk broedend (bv. zingend exemplaar in bepaalde periode van broedseizoen), waarschijnlijk broedend (bv. aanwezigheid van koppel in gebied tijdens vastgelegde periode), zeker broedend (broedpaar met jongen, vogel met voedsel in snavel)
Overzicht zekere broedvogels De soorten in het rood zijn in de rest van onze regio zeldzame broedvogels. De soorten in vetrood komen in de rest van de regio niet voor als broedvogel. Dodaars (Tachybaptus ruficolis) Wilde eend (Anas platyrhynchos) Buizerd (Buteo buteo) Fazant (Phasainus colchicus) Waterhoen (Gallinula chloropus) Meerkoet (Fulica atra) Kievit (Vanellus vanellus) Houtduif (Columba palumbus) Turkse tortel (Streptopelia decaorto) Zomertortel (Streptopelia turtur) Steenuil (Athene noctua) IJsvogel (Alcedo atthis) Winterkoning (Troglodytes troglodytes) Heggemus (Prunella modularis) Roodborst (Erithacus rubecula) Blauwborst (Luscinia svecica) Roodborsttapuit (Saxicola torquata) Merel (Turdus merula) Zanglijster (Turdus philomelos) Grote lijster (Turdus viscivorus) Bosrietzanger (Acrocephalus palustris) Kleine karekiet (Acrocephalus scirpaceus) Tuinfluiter (Sylvia borin) Grasmus (Sylvia communis)
1 broedpaar minimaal 8 broedparen nest in populierenbos oostelijk deel waarneming pulli broedparen met pulli, minimaal 6 broedparen minimaal 5 broedparen minimaal 2 broedparen minimaal 5 broedparen minimaal 3 broedparen 2 broedparen 1 broedpaar in hoogstam ten zuiden van bekken 1 broedpaar
zeker één, mogelijk twee broedparen zeker één broedpaar
11
Zwartkop (Sylvia atricapilla) Tjiftjaf (Phylloscopus collybita) Goudhaan (Regulus regulus) Pimpelmees (Parus caeruleus) Koolmees (Parus major) Staartmees (Aegithalos caudathus) Boomkruiper (Carthia brachydactyla) Spreeuw (Sturnus vulgaris) Ekster (Pica pica) Huismus (Passer domesticus) Vink (Fringilla coelebs) Groenvink (Carduelos chloris) Geelgors (Emberiza citrinella) Rietgors (Emberiza schoeniclus)
Dodaars, zekere broedvogel in het gebied.
12
Overzicht waarschijnlijke broedvogels Krakeend (Anas strepera) broedpaar aanwezig tijdens ganse broedperiode Waterral (Rallus aquaticus) broedpaar aanwezig Kleine plevier (Charadrius dubius) broedpaar aanwezig Grote bonte specht (Dendrocopos major) Witte kwikstaart (Motacilla alba) Grauwe vliegenvanger (Muscicapa striata) Gaai (Garrulus glandarius) Kraai (Corvus corone)
Krakeend, ganse broedperiode aanwezig maar geen pulli waargenomen.
13
Overzicht mogelijke broedvogels Sperwer (Accipiter nisus) Torenvalk (Falco tinnunculus) Holeduif (Columba oenas) Koekoek (Cuculus saturatus) Groene specht (Picus viridis) Grote gele kwikstaart (Motacilla cinerea) Zwarte roodstaart (Phoenicurus ochruros) Matkop (Parus montanus) Kneu (Carduelis cannabina)
Regelmatig aanwezig maar geen nest gevonden.
G
14
Enkele soorten nader bekeken. Grasmus (Sylvia communis) Deze soort was opvallend talrijk aanwezig in het ganse gebied. Een voorzichtige schatting na de inventarisatie levert minimaal 12 aanwezige mannetjes op. De hoofdmoot bevond zich in het wachtbekken zelf (11 zangposten, waarvan minimaal 9 als individuele vogels konden aangeduid worden). De rest werd waargenomen in het bekken ten noorden van de weg. Dit aantal werd bekomen door alle gelijktijdig zingende en baltsende mannetjes, die regelmatig een opvallende zangvlucht uitvoeren, op kaart aan te duiden. Of elk mannetje ook een broedpaar vertegenwoordigd is natuurlijk niet met zekerheid vast te stellen, maar dat het aantal broedparen hoog moest liggen is wel duidelijk. Ook het grote aantal juveniele vogels dat in augustus en september werd waargenomen duidt op talrijke broedgevallen. Of de soort elders in het land ook talrijker was dan normaal is voorlopig nog niet vastgesteld.
15
Blauwborst (Luscinia svecica) Deze voor onze regio zeker niet gewone broedvogel werd vorig jaar (2010) al opgemerkt als broedvogel in het gebied. Dit jaar kon één paartje met zekerheid als broedend worden aangeduid. Er werden in het najaar ook juveniele vogels waargenomen. Maar tijdens het broedseizoen waren er zeker twee zingende mannetjes aanwezig. Dus de kans bestaat dat er twee verschillende koppels een nest hebben gehad in het gebied. Beide zangposten werden vastgesteld in het wachtbekken zelf.
16
Zomertortel (Streptopelia turtur) Een soort die de laatste jaren zeer sterk achteruit gegaan is over gans België en zeker in onze regio is de zomertortel. Specialisten wijten deze terugval vooral aan het afschieten van deze soort tijdens hun jaarlijkse trek van en naar het zuiden. Het was dan ook een aangename verrassing toen wij twee broedkoppels met zekerheid konden optekenen op onze kaarten. Dat de broedgevallen succesvol waren bewezen de juveniele vogels die later op het jaar werden gezien. Eén koppel broedde in de verwilderd laagstamplantage en één in de houtkant helemaal in het westen van het gebied, in de houtkant tegen de verbindingsweg van de expressweg StTruidenHasselt.
17
2. Niet-broedvogels Het gaat hier om soorten die in het gebied werden waargenomen maar die geen broedverdacht gedrag vertoonden. Ze maakten wel gebruik van het gebied als foerageerzone, rustplaats of dekking. De soorten in het rood zijn in de rest van onze regio zeldzame vogels. De soorten in vet-rood zijn voor gans België zeldzame soorten. Aalscholver (Phalacrcorax carbo) Grote zilverreiger (Agretta alba) Blauwe reiger (Ardea cinerea) Purperreiger (Ardea purpurea) Ooievaar (Ciconia nigra) Knobbelzwaan (Cygnus olor) Grauwe gans (Anser anser) Bergeend (Tadorna tadorna) Slobeend (Anas clypeata) Pijlstaart (Anes acuta) Wintertaling (Anas crecca) Zomertaling (Anas querquedula) Tafeleend (Aythya farina) Kuifeend (Aythya fuligula) Bruine kiekendief (Circus aeruginosus) Boomvalk (Falco subbuteo) Kwartel (Coturnix coturnix) Zilverplevier (Pluvialis squatarola) Bontbekplevier (Charadrius hiaticula) Bokje (Lymnocryptes minimus) Watersnip (Gallinago gallinago) Grutto (Limosa limosa) Wulp (Numenius arquata) Zwarte ruiter (Tringa erythropus) Tureluur (Tringa totanus) Groenpootruiter (Tringa nebularia) Witgat (Tringa ochropus) Bosruiter (Tringa glareola) Oeverloper (Actitis hypoleucos) Temmincks strandloper (Calidris temminckii) Bonte strandloper (Calidris alpina) Kemphaan (Philomachus pugnax) Rosse franjepoot (Phalaropus fulicarius) Kokmeeuw (Larus ridibundus) Stormmeeuw (Larus canus) Zilvermeeuw (Larus argentatus) Geelpootmeeuw (Larus cachinnans) Kleine mantelmeeuw (Larus fuscus) Zwarte stern (Chlidonias niger) Gierzwaluw (Apus apus)
18
Oeverzwaluw (Riparia riparia) Boerenzwaluw (Hirundo rustica) Huiszwaluw (Delichon urbica) Draaihals (Jynx torquilla) Nachtegaal (Luscinia megarhynchos) Graspieper (Anthus pratensis) Waterpieper (Anthus spinoletta) Gele kwikstaart (Motacilla flava)
ook ondersoorten Noordse (MF thunbergi) en Engelse (MF flavissima)
Paapje (Saxicola rubetra) Kramsvogel (Turdus pilarus) Koperwiek (Turdus iliacus) Snor (Locustella luscinioides) Sprinkhaanzanger (Locustella naevia) Grote karekiet (Acrocephalus arundinaceus) Rietzanger (Acrocephalus schoenobaenus) Spotvogel (Hippolais icterina) Braamsluiper (Sylvia curruca) Fitis (Phylloscopus trochilus) Kauw (Corvus monedula) Roek (Corvus frugilegus) Ringmus (Passer montanus) Sijs (Carduelis spinus) Distelvink (Carduelis carduelis)
Temmincks strandloper
19
3. Soorten die werden waargenomen overtrekkend Een aantal soorten werden waargenomen maar maakten geen gebruik van het gebied. Rode wouw (Milvus milvus) Wespendief (Pernis apivorus) Blauwe kiekendief (Circus cyaneus) Zeearend (Haliaeetus albicilla) Havik (Accipiter gentilis) Slechtvalk (Falco peregrinus) Kraanvogel (Grus grus) Regenwulp (Numenius phaeopus) Zwarte specht (Drycopus martius) Veldleeuwerik (Alauda arvensis) Boompieper (Anthus trivalis) Keep (Fringilla montifringilla)
20
De toppers. De combinatie van een voor vogels aantrekkelijk gebied en veel vogelkijkers en dus veel waarnemingen die worden gedaan levert van tijd tot tijd uitzonderlijke soorten op. En er zaten het voorbije jaar aan aantal pareltjes tussen. Twee waarnemingen staken er toch ver bovenuit. Op 2 april 2011 werd er een zeearend (Haliaeetus albicilla) gemeld boven ’t Vinne. Stijn Raymaekers en Dirk Ottenburghs waren op dat moment aanwezig in Bernissem en hoopten dat deze machtige roofvogel zou verder vliegen en dan boven het wachtbekken zou passeren. Een goed uur later was het zover en kwam hun wens uit. Vanuit het noordoosten verscheen een grote roofvogel die met krachtige vleugelslagen dichterbij kwam. Even bleef hij cirkelen boven het wachtbekken om dan hoog opschroevend in oostelijke richting te verdwijnen.
21
Op 28 april 2011 was het weer Stijn Raymaekers die tijdens een bezoek aan het wachtbekken een topper kon optekenen. Het water stond vrij hoog en voor steltlopers zeker niet echt goed. Maar een kleine witte vogel trok zijn aandacht, de typische manier van foerageren in kleine cirkels rondzwemmen en tussendoor naar insekten pikken liet geen twijfel bestaan, een rosse franjepoot (Phalaropus fulicarius) in winterkleed. Een soort die nog maar voor de tweede keer in Limburg werd waargenomen en de vorige waarneming is al meer dan 100 jaar geleden. De waarneming van het jaar voor Bernissem en gans Limburg.
22
Steltlopers aantallen even nader bekeken.
Tijdens de maand mei van 2011 waren er opmerkelijk veel steltlopers aanwezig in het gebied. Het waterpeil was voor deze soorten op dat moment ideaal en ook op de akker vlak ten noorden van het gebied stond een grote plas waar vooral in de eerste helft van de maand de meeste vogels werden waargenomen. Tijdens de tweede helft van de maand droogde deze plas op en verplaatsten de vogels zich naar het wachtbekken dat er op dat moment zeer goed bij lag. Tijdens de maand april 2011 werden bijna dagelijks waarnemingen gedaan door verschillende mensen in Bernissem. Enkel 1, 4, 5, 7 en 19 april werd het gebied niet bezocht.
Om de aantallen te bepalen werd op waarnemingen.be gekeken. Per dag werd het dagmaximum per soort opgetekend. De topdag van die maand was 30 april met in totaal 70 steltlopers aanwezig in het gebied.
23
Overzicht aantallen per dag en per soort.
Hierbij een overzicht van het procentuele vertegenwoordiging per soort over de periode 1 april 2011 tot 1 mei 2011. Bosruiter neemt grootste % van aantal waarnemingen voor zijn rekening, gevolgd door groenpootruiter. Witgat, kemphaan en watersnip zijn ongeveer gelijk.
24
In totaal werder er 9 verschillende soorten opgenomen in dit overzicht.
De eerste waarneming voor april 2011 werd gedaan op 22 april met 11 exemplaren. Hoogste aantal was op 1 mei met 50 exemplaren.
Deze soort werd bijna dagelijks waargenomen. Dagmaximum was 15 exemplaren op 14 april.
25
Hoogste aantal was 16 stuks op 28 april.
Deze toch meer algeme soort lijkt minder voor te komen. Hoewel ik denk dat ze regelmatig over het hoofd werd gezien. 30 april toch 3 exemplaren.
26
Grootste aantal op 28 april met 16 exemplaren.
Bijna dagelijks aanwezig, met op 10 april een maximum van 13 exemplaren. Volgens mij ook onderteld wegens hun verborgen leefwijze.
27
Op 27 april een mooie groep van 5 exemplaren.
Minder aanwezig met respectievelijk 1 exemplaar op 2 april en 2 exemplaren op 9 april.
28
Was aanwezig als mogelijke broedvogel en toch niet alle dagen vastgesteld. Op 24 april hoogste aantal met 3 exemplaren.
Volgende soorten waren ook aanwezig, maar zijn niet opgenomen in ons overzicht : Zilverplevier 5 mei 1 exemplaar Bontbekplevier 5, 6, 9, 20 en 27 mei telkens 1 exemplaar Bokje 12 april en van 23 april tot 28 april 1 exemplaar aanwezig (23/4 2 ex) Grutto 27 februari, 23 april, 29 april en 5 mei telkens 1 exemplaar Regenwulp 28 april 6 exemplaren overvliegend Wulp 13 april 1 exemplaar Temminck’s strandloper 5 mei 1 exemplaar Bonte strandloper 3 augustus 1 exemplaar
29
Besluiten Het is vrij duidelijk dat dit kleine gebied een enorme waarde heeft voor een aantal soorten in onze regio. Wat betreft steltlopers is het zonder enige discussie de toplocatie voor Zuid-Limburg. Als tijdens de goede periodes van trek het gebied optimaal erbij ligt voor deze soorten worden er voor onze regio uitzonderlijke aantallen waargenomen. Deze vogels gebruiken het gebied als rust- en aanvetplaats en daardoor lijkt het ons dan ook aangeraden om bij het beheer van het gebied dit zeker mee te nemen. De grote aantallen die werden waargenomen ondanks dat het gebied eigenlijk pas voor het eerst in zijn bestaan in de goede periode er voor steltlopers zo goed bij lag is een bewijs dat het voor trekkende steltlopers een zeer belangrijke rustplaats is. Het zou dan ook vanuit het standpunt van natuurbeheer aangeraden zijn om tijdens de voorjaarstrek (van half maart tot half mei) het waterpeil in het wachtbekken zo te regelen dat er een zone met plassen en slikranden ontstaat waar de vermelde soorten in het rapport zeker van kunnen porfiteren. Bij de najaarstrek is het aantal waarnemingen van steltlopers minder uitgesproken en meer gespreid in de tijd. Maar ook hier (van begin augustus tot eind september) lijkt het ons aangeraden om het waterpeil minstens om de drie tot vier dagen een stuk lager te houden. Het aantal broedvogels is ook hoger dan in de meeste andere gebieden in Zuid-Limburg en een aantal specifieke soorten komen enkel hier voor. De variatie van biotopen speelt hier zeker een grote rol en het feit dat er niet zoveel gebieden zijn met permanent water en een toch al behoorlijk stuk riet levert ook een aantal bijkomende soorten op. Het versterken en behouden van dit specifieke natuurtype is dan ook belangrijk.
30
Mogelijke gevaren Verbossing Waar zeker moet op toegezien worden is dat het wachtbekken en de steile kanten niet verbossen of te sterk verruigen. De verwijdering van jonge houtopslag die dit najaar werd uitgevoerd is een goede zaak, maar vrezen wij niet voldoende om een verbossing tegen te houden. Mogelijke oplossingen zijn het volledige wachtbekken maaien, maar liefst in fases. Dit kan door een drietal blokken te maken die gedurende het najaar gemaaid worden (klepelmaaien is al voldoende, maaien en afvoeren zou ideaal zijn). Een andere optie zou kunnen zijn om na het broedseizoen een begrazing met schapen te starten en dit tot in het najaar. Soorten als soay of andere “hardere” soorten zijn een mogelijke keuze. Recreatiedruk Door sommige vogelkijkers werd het aanleggen van een wandelpad en MTBparcour met lede ogen aanzien. Maar wij hebben zelf kunnen constateren dat de verstoring door deze zachte recreatie heel goed meevalt. Tijdens een georganiseerde MTBrit die door het gebied en over de dijk liep waren meerdere vogelkijkers gedurende de dag aanwezig om waarnemingen te doen. Wat opviel was dat de vogels zelden tot nooit opvlogen als er fietsers passeerden. Dit komt volgens ons omdat ze niet stoppen en dat voorbijrijdende fietsers blijkbaar niet als een bedreiging worden aanzien. Ook wandelaars die op de dijk blijven verstoren niets of zeer weinig. Sommige soorten verplaatsen zich wel als de wandelaars in hun buurt komen. Wel moet te allen tijde voorkomen worden dat er personen hun honden laten loslopen en dit vooral tijdens het broedseizoen. Deze lopen dan dikwijls het wachtbekken in en dat zorgt wel voor verstoring. Jacht Tijdens het jachtseizoen wordt er meermaals gejaagd op waterwild. Deze activiteit is zonder enige discussie enorm storend voor de aanwezige vogels in het wachtbekken. De bejaagbare soorten (wilde eend, fazant) kunnen niet selectief opgejaagd of beschoten worden. Hierdoor worden dus alle aanwezige soorten verstoord en opgejaagd (en mogelijk zelfs per ongeluk geschoten). Deze jachtperiode valt dan ook nog eens midden in de trekperiode van heel wat soorten. Controle waterpeil Het juist op peil houden van het water is een moeilijke opdracht. Externe factoren zoals zware regenval, verstoppen van in- of uitlopen of droge periodes heb je niet altijd in de hand. Toch is men er intensief mee bezig geweest om het peil op het juiste moment op het gewenste niveau te brengen of te behouden. Maar als dit niet lukte was dit niet altijd een negatief gegeven. Want we merken dat elk waterniveau zijn soorten aantrekt. Steltlopers in april met een plas-dras niveau, eenden, meerkoeten en dodaars bij een hoger niveau, kwikstaarten bij een droge periode, enz. Bij elk waterpeil zijn er wel een aantal soorten die daar van profiteren.
31
Enkel tijdens de trek van de steltlopers is een laag waterpeil een must. Voor de rest is het belangrijk dat er water in het wachtbekken blijft staan. Het niveau is niet echt belangrijk omdat we steeds soorten bevoordelen en andere soorten dan weer niet bij elk waterpeil. Wat wel een negatieve invloed heeft is een stevige verhoging van het waterpeil tijdens het broedseizoen omdat wij zagen dat heel wat nesten van meerkoet, waterhoen en mogelijk ook een aantal soorten die in het rietveld hun nest bouwden onder water kwamen te staan waardoor het broedsel verloren ging. Als dit gebeurt door een zware onweersbui is dit natuurlijk niet anders (het wachtbekken moet zijn oorspronkelijk doel als waterbuffering natuurlijk behouden), maar door omhoog halen van de uitlaatsluis en zo het waterpeil kunstmatig omhoog te halen lijkt mij tijdens het broedseizoen geen goede keuze.
Dankwoord Allereerst wil ik alle waarnemers bedanken die hun gegevens hebben ingebracht in waarnemingen.be en zo de basis hebben gelegd voor deze studie. Ook wil ik de mensen van Watering StTruiden danken voor de construtieve en aangename samenwerking rond het wachtbekken te Bernissem.
Januari 2012
Vogelwerkgroep Fruitstreek
32
