Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen Meld- en informatiepunt voor asielzoekers en mensen zonder wettig verblijf
Jaarverslag 2004
Dok Noord 4 – gebouw 25 9000 Gent T 09-267 66 46 F 09-267 66 44 E
[email protected] W www.orientatiepunt.be
Inhoudstafel 1 Inleiding ....................................................................................................................... 3 2 Missie .......................................................................................................................... 3 3 Administratie................................................................................................................. 4 3.1 Organisatie.......................................................................................................... 4 3.2 Personeel............................................................................................................. 4 3.3 Financiering.......................................................................................................... 5 4 Bekendmaking en werkinstrumenten.................................................................................... 5 4.1 Acties 5 4.2 Website............................................................................................................... 6 4.3 Publicaties en materiaal ........................................................................................... 7 4.3.1 Voorstellingsfolder van het Oriëntatiepunt .............................................................. 7 4.3.2 Medische identificatiepas ................................................................................... 7 4.3.3 Schema rechten per verblijfsstatuut ...................................................................... 7 4.3.4 Toegang tot de gezondheidszorg voor mensen zonder wettig verblijf................................ 7 4.3.5 Medische hulpverlening voor mensen met een precair verblijf........................................ 7 4.3.6 Standaardformulieren voor de terugbetaling van medische hulp ..................................... 7 4.3.7 Affiches “Dringende Medische Hulp” ...................................................................... 7 4.3.8 Folders van het Medisch Steunpunt Mensen zonder papieren .......................................... 8 4.3.9 Nieuwsbrief PICO - ING...................................................................................... 8 4.3.10 Formulier Artsen Zonder Grenzen.......................................................................... 8 4.3.11 Vormingsmappen .............................................................................................. 8 4.3.12 Brochure Verblijfsstatuten en procedures gezondheidszorg ........................................... 8 4.3.13 Nieuwsflits ..................................................................................................... 8 5 Overleg & vorming .......................................................................................................... 8 5.1 Structureel Overleg ................................................................................................. 8 5.1.1 Stuurgroep: driemaandelijks................................................................................ 8 5.1.2 ‘Ad hoc werkgroep gezondheidszorg’: tweemaandelijks................................................ 9 5.1.3 Staf XL binnen PICO vzw: maandelijks.................................................................... 10 5.1.4 PICO visiedagen, plandagen, denkdag .................................................................... 10 5.1.5 Stedelijk Overleg Gezondheidszorg Asielzoekers (SOGA): driemaandelijks ......................... 10 5.1.6 Wijkgezondheidscentrum De Vlier......................................................................... 10 5.2 Ad hoc ............................................................................................................... 10 5.2.1 Werkgroep (toenmalig) Minister Arena ................................................................... 10 5.2.2 Overleg Minister Byttebier ................................................................................. 11 5.2.3 Onthaalbureaus - onthaalcursus MO ...................................................................... 11 5.2.4 Rode Kruis Vlaanderen ...................................................................................... 11 5.2.5 Andere......................................................................................................... 11 5.3 Vormingen........................................................................................................... 11 5.3.1 Stad Gent ..................................................................................................... 11 5.3.2 Ziekenhuizen Sint-Niklaas .................................................................................. 11 5.3.3 Studenten Universiteit Gent ............................................................................... 12 5.3.4 LOI Vlaamse Ardennen ...................................................................................... 12 6 Registratie van oproepen ................................................................................................ 12 6.1 Helpdesk ............................................................................................................ 12 6.2 Hulpvragen.......................................................................................................... 12 6.2.1 Aantal hulpvragen ........................................................................................... 12 6.2.2 Aard van de hulpvragen..................................................................................... 13 6.2.3 Herkomst hulpvragen........................................................................................ 16 6.3 Contactnemers ..................................................................................................... 16 6.4 Wijze contactnames ............................................................................................... 18 6.5 Betrokkenen ........................................................................................................ 18 6.5.1 Verblijfsstatuut, nationaliteit en administratieve situatie ........................................... 18 7 Tot slot ...................................................................................................................... 19
Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 2 /20
1
Inleiding
Voor u ligt het verslag van het tweede werkjaar van het Oriëntatiepunt Gezondheidszorg OostVlaanderen dat gekenmerkt werd door een personeelswissel, de verhuis naar Gent, de uitwerking van materiaal, uitgebreidere (structurele) netwerking en een verdere uitdieping van de werking van het Oriëntatiepunt. Het bestaat uit een inhoudelijk en een financieel rapport. De planning en begroting voor het komende kalenderjaar vormen een apart document in bijlage. Onderhavig verslag vormt het sluitstuk op de planning voor 2004. Wij wensen u een aangename lectuur toe.
2
Missie
In het kader van het streven naar een menswaardig bestaan voor iedereen stelt het Oriëntatiepunt zich tot doel de toegankelijkheid van de gezondheidszorg voor asielzoekers en mensen zonder wettig verblijf in Oost-Vlaanderen te verhogen. Deze betrachting vindt zijn oorsprong in een lange reeks wettelijke bepalingen. De Belgische grondwet, het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden (EVRM), het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie (HGEU), de VN-Conventie inzake de bescherming van de rechten van alle arbeidsmigranten en hun gezinsleden, het VN-Verdrag voor de Rechten van het Kind en - specifiek voor Vlaanderen - het Minderhedendecreet,… vormen het kader waarbinnen deze doelgroepen toenemende beleidsaandacht vorm krijgen. Dit kader maakt dat precaire verblijvers onder het toepassingsgebied van een aantal grondrechten vallen en geeft de overheid de opdracht er over te waken dat deze grondrechten kunnen geëffectueerd worden. 1. Art. 23 van de Belgische Grondwet bepaalt dat eenieder het recht heeft een menswaardig leven te leiden en dat de wetgeving daartoe de economische, sociale en culturele rechten waarborgen. Deze rechten omvatten het recht op sociale zekerheid, bescherming van de gezondheid en sociale, geneeskundige en juridische bijstand. Artikel 191 stelt bovendien dat iedere vreemdeling die zich op het grondgebied van België bevindt, de bescherming geniet verleend aan personen en goederen, behoudens de bij de wet gestelde uitzonderingen. Hieruit volgt dat alle vreemdelingen die zich in België bevinden, ook zij die geen wettig verblijf hebben, in principe dezelfde rechten hebben als de Belgen tenzij de wetten zelf daarop een uitzondering voorzien. Het Decreet inzake het Vlaamse beleid ten aanzien van de etnisch-culturele minderheden richt zich tot onder meer de vluchtelingen en de vreemdelingen die zich in België bevinden zonder wettig verblijfsstatuut en die wegens hun noodsituatie opvang of bijstand vragen (art.1,4°). Artikel 57§2 van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn bepaalt dat het de taak van het O.C.M.W. is om dringende medische hulp aan mensen zonder wettig verblijf te verlenen. Dit wordt verder uitgewerkt door onder meer het Koninklijk Besluit betreffende de dringende medische hulp van 12/12/1996 Artikel 57ter van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn regelt de opvang van asielzoekers door de Belgische staat. 2. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948), Art. 25, bepaalt dat ieder mens recht heeft op een levensstandaard die voldoende is om de gezondheid, welzijn alsmede deze van de familie te verzekeren, met name wat betreft voeding, kleding, huisvesting, medische verzorging en de noodzakelijke sociale diensten; hij heeft recht op zekerheid onder meer in geval van ziekte of in andere gevallen van verlies van bestaansmiddelen tengevolge van omstandigheden buiten zijn wil; moeders en kinderen hebben recht op hulp en bijzondere bijstand, en alle minderjarigen genieten dezelfde sociale bescherming. Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 3 /20
3. Art. 5 van de Belgische code voor medische plichtenleer legt de verplichting op aan de medicus door een beperking even gewetensvol te verzorgen, ongeacht hun sociale stand, hun nationaliteit, hun overtuiging, hun faam en zijn persoonlijke gevoelens jegens hem. Artikel 1 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens stelt dat de in het verdrag opgesomde grondrechten moeten verzekerd worden ten aanzien van eenieder die zich onder rechtsmacht van de (in casu Belgische) staat bevindt. Legaal verblijf kan dus geen conditio sine qua non zijn om over grondrechten te kunnen beschikken, een stelling die herhaaldelijk bevestigd werd door de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Artikel 1 van het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie stelt zonder enige voorwaarde of beperking dat de menselijke waardigheid onschendbaar is en dat zij moet worden beschermd en geëerbiedigd. De in het Handvest opgenomen grondrechten zijn niet enkel van toepassing op EU-onderdanen maar ze moeten door de instellingen en de organen van de Europese Unie eveneens gewaarborgd worden ten aanzien van ‘eenieder’. De enige uitzonderingen hierop zijn een heel beperkt aantal grondrechten die uitdrukkelijk voorbehouden werden aan EU- en/of niet-EU onderdanen die legaal verblijven in en reizen binnen de EU. Het VN-Verdrag inzake de Rechten van het Kind, in de Vlaamse Gemeenschap goedgekeurd bij decreet op 15 mei 1991, beoogt de rechten van kinderen te waarborgen en te promoten en dat voor alle kinderen zonder onderscheid. Artikel 2, lid 1 van het Kinderrechtenverdrag stelt dat de in het verdrag opgesomde grondrechten zonder enige discriminatie moeten gewaarborgd worden ten aanzien van ieder kind dat zich onder de rechtsbevoegdheid van de (Belgische) staat bevindt. Hieruit leidt het Oriëntatiepunt volgende specifieke doelstellingen af: Streven naar een gewaarborgd recht op gezondheidszorg voor precaire verblijvers; Erop toezien dat precaire verblijvers effectieve toegang tot de gezondheidszorg hebben; Bevorderen van deskundigheid bij diverse organisaties, zorgverstrekkers en instellingen die geconfronteerd worden met precaire verblijvers. Deze doelstellingen worden gerealiseerd via volgende acties: Permanentie van een helpdesk; Uitbouw van een website; Sensibiliseren en bekendmaken van de procedures gezondheidszorg voor precaire verblijvers; Publicaties en materiaal ter beschikking stellen van de doelgroep; Blijvende aandacht vragen voor de noden van precaire verblijvers in overlegstructuren; Opvolgen van het vreemdelingen– en migratiebeleid, vooral op het vlak van gezondheid. Varia: studiewerk ondersteuning van studenten, verslaggeving, planning en budgettering, administratie, etc..
3
Administratie Organisatie
Het Oriëntatiepunt werd in het leven geroepen in november 2002. Het profileert zich als gespecialiseerde dienst werkzaam binnen het Provinciaal Integratiecentrum Oost-Vlaanderen en wordt mogelijk gemaakt door de financiële ondersteuning van de Provincie Oost-Vlaanderen.
Personeel Twee halftijdse consultenten – Lea Claes & Hilde Dewaele – werkten in 2004 verder aan de organisatorische uitbouw en inhoudelijke ontwikkeling van het Oriëntatiepunt. In juni nam Lea Claes ontslag wegens een werkaanbieding in het buitenland, een oude droom die ze niet wou laten liggen. Opvolging werd gevonden in de persoon van Myriam Vanvinckenroye die vanaf augustus halftijds als consulent aan de slag ging. Vanaf oktober vertrok Hilde Dewaele op zwangerschapsverlof – ditmaal om een dochter op de wereld te zetten – en kwam Myriam Vanvinckenroye voltijds in dienst van het Oriëntatiepunt. Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 4 /20
Van 16 februari tot 9 april liep Kim Verschueren, studente Maatschappelijk Werk – optie Syndicaal Werk Sociaal Beleid, stage bij het Oriëntatiepunt. Vormingen gevolgd door de consulenten van het Oriëntatiepunt: Lea Claes & Hilde Dewaele, volgden een cursus Dreamweaver die over 5 dagen gespreid was (21/4 – 28/4 – 5/5 – 12/5 – 19/5). Hierdoor werd het mogelijk het beheer van de website van het Oriëntatiepunt bij te stellen en op punt te houden. De consulenten volgden ook een cursus Access op 11/2 en 18/2 in functie van het beheer van het registratiesysteem. Projectmatig werken : 5 – 26/05 Vorming verblijf om medische redenen: 2/4 Vorming in Louvain La Neuve werd gedeeltelijk gevolgd door Lea Claes op 19/2 – 18/3 – 29/4 en 27/5 Info-avond voogdij niet-begeleide minderjarige vreemdelingen: 27/4
Financiering Het Oriëntatiepunt kon in 2004 rekenen op een toelage van J 41.553 vanwege het Oost-Vlaams provinciebestuur. Dit is 1% minder dan het oorspronkelijk voorziene bedrag van J 41.973.
Betoelaging
41.553,00
Loonkosten
33.284,92
Werkingskosten Oriëntatiepunt
2.827,52
Exploitatiekosten (omslagkosten voor 1 VT PICO personeelslid)
4.148,74
Enkele randbemerkingen hierbij: De overschot die in 2004 werd gerealiseerd, is voornamelijk te wijten aan de ‘besparingen’ op personeelsvlak doordat 1 HET gedurende enkele maanden niet werd ingevuld na het vertrek van Lea Claes. Desondanks nemen de personeelskosten toch reeds een groter aandeel in t.o.v. de totale betoelaging! De werkingskosten lagen lager dan in 2003. Toen moesten nog heel wat belangrijke opstartkosten worden gemaakt. Voor details omtrent de gedane bestedingen verwijzen wij naar het financiële jaarverslag in bijlage. In termen van personeel, stellen we vast dat het moeilijk is om met 1 FTE – wat zich in de praktijk ook vertaalt in 1 personeelslid – de engagementen m.b.t. alle externe overlegfora op te volgen, in combinatie met het verzekeren van permanenties en verregaande follow-up van hulpvragen, alsook ruimte om in te gaan op vragen tot bijstand in de toegankelijkheidsverhoging van diensten (inclusief werken, vb t.a.v. OCMW’s). De werking van het Oriëntatiepunt vraagt een grote veelzijdigheid van de consulent inzake professionele aanmaak van materiaal, update en beheer van de website, aanmaak van thematische kennisbank, opvolgen van wetgeving en actualiteit i.f.v. documentatiebeheer en adequaat beantwoorden van hulpvragen, …
4
Bekendmaking en werkinstrumenten Acties
De prioritaire zones van PICO vzw zijn niet dezelfde als die voor het Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen. Asielzoekers en mensen zonder wettig verblijf houden zich immers meestal op in grotere steden. Bovendien maken zij op een andere manier gebruik van de gezondheidszorg. Zij consulteren frequenter een ziekenhuis dan een huisarts.
Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 5 /20
Het Oriëntatiepunt concentreerde zich in eerste instantie op Sint-Niklaas en Gent. Hiertoe werden volgende acties ontwikkeld: Sint-Niklaas : standaarddocumenten uitgewerkt en uitgereikt OCMW Sint-Niklaas op vraag van OCMW werden deze standaarddocumenten op de website van het OPG geplaatst zodat ze aflaadbaar zijn voor zorgverstrekkers (ziekenhuizen maken hiervan gebruik) in samenwerking met het OCMW Sint-Niklaas (als uitnodiger) info-sessie aan sociale diensten (+ spoeddienst + dienst facturatie) ziekenhuizen Sint-Niklaas. Eerste evaluatie : positieve manier om ziekenhuizen te benaderen, maar veel onderliggende frustraties van het personeel worden bloot gelegd en onmiddellijk antwoord is niet altijd mogelijk. Hiervoor is diepgaand studie van de werking van een ziekenhuis nodig + intervisie tussen personeelseden. OCMW Sint-Niklaas richtte een rondschrijven aan alle zorgverstrekkers waarin zij melden dat zij tussenkomen voor D-medicatie (deze medicatie wordt niet terugbetaald aan het OCMW door de federale overheid). Dit is vrij uniek in Vlaanderen. Gent: Vorming rond de procedure medische zorg aan sociale diensten van de ziekenhuizen en het OCMW van de stad Gent. Najaar 2004 : aanzet gegeven wat betreft individuele analyse van de ziekenhuizen (omtrent probleemsituaties).
Website De website (www.orientatiepunt.be) bevat de klassieke elementen: opzet en contactgegevens, links en adressen van en naar verwante diensten, statistieken, zoekfunctie en sitemap. Daarnaast biedt het: aflaadbare standaarddocumenten die de administratie van zorgverleners vergemakkelijken; wetgeving en duiding over het vreemdelingenrecht en de hieraan verbonden mogelijkheden tot ziekteverzekering en geneeskundige verzorging; een on-line informatieformulier om buiten de telefonische permanenties het Oriëntatiepunt via elektronische weg te bereiken om specifieke hulpvragen te stellen. Tot hiertoe stellen we een gemiddelde vast van 6 bezoekers per dag. Dit aantal zou nog aanzienlijk moeten kunnen verhoogd worden via gerichte doorverwijzing m.b.t. publicaties & materiaal en verdere bekendmaking van het Oriëntatiepunt Gezondheidszorg. Bezoek aan de website in 2004: Maand
Aantal
Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December
96 224 224 128 163 152 157 118 177 220 189 188
Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 6 /20
250 200 150 100 50
ju li au gu st us se pt em be r ok to be r no ve m be r de ce m be r
ju ni
ei m
ap ril
aa rt m
ja nu ar i fe br ua ri
0
In 2004 werd werk gemaakt van doorverwijslinks vanuit websites van andere – relevante – organisties en instanties, alsook van het uitbreiden van de zoektermen via dewelke men op het internet de website van het Oriëntatiepunt Gezondheidszorg kan bereiken.
Publicaties en materiaal Reeds ontwikkeld materiaal: 4.3.1
Voorstellingsfolder van het Oriëntatiepunt
4.3.2 Medische identificatiepas Voor gemeentelijke- en sociale diensten werd een pasje ontwikkeld dat met een cliënt (een precaire verblijver) wordt meegeven die medische zorgen behoeft. Op deze wijze wordt de verblijfs- en administratieve toestand van de zorgvrager direct duidelijk voor medisch personeel. 4.3.3 Schema rechten per verblijfsstatuut Dit schema is een uitvloeisel van de samenwerking op Vlaams niveau tussen integratiecentra die rond de toegankelijkheid van de gezondheidszorg werken en een onderlinge taakverdeling opstelden. Oorspronkelijk gaf het een beeld van de mensen die recht hebben op inschrijving bij het ziekenfonds, geleidelijk gaf het meer informatie en werd het uitgebreid tot thema’s die regelmatig in vraagstellingen terugkeren. 4.1.4 Toegang tot de gezondheidszorg voor mensen zonder wettig verblijf Deze tekst levert basisinzicht in de betekenis en werking van het K.B. “Dringende medische hulp” voor mensen zonder wettig verblijf. 4.3.5 Medische hulpverlening voor mensen met een precair verblijf Deze vormingstekst wordt vooral aan O.C.M.W.’s en zorgverstrekkers aangeboden en biedt inzicht in de procedures vanuit hun eigen perspectief. 4.3.6 Standaardformulieren voor de terugbetaling van medische hulp Er worden drie standaardformulieren op de website aangeboden (gebaseerd op reeds bestaande modellen): aanvraag voor terugbetaling van dringende medische hulp die reeds werd verstrekt, die nog moet worden verstrekt, en waarvoor medicatie vereist is. Deze formulieren kunnen dienen voor een vereenvoudigde en gesystematiseerde administratie van aanvragen tot tenlastename van dringende medische hulp. Zij zijn niet aan formele vereisten gebonden en kunnen eventueel naargelang van de situatie of gemeente door de zorgverlener worden aangepast. Enkele gemeenten hebben ons hiervoor gecontacteerd. Op vraag helpen we contactnemers uit het Gentse ook aan de lokale standaardformulieren. 4.3.7 Affiches “Dringende Medische Hulp” Deze affiches herinneren gebruikers (individuele zorgverstrekkers of sociale diensten) aan het bestaan van deze wetgeving en verwijzen naar het Oriëntatiepunt voor meer info. Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 7 /20
4.3.8 Folders van het Medisch Steunpunt Mensen zonder papieren Er werd met het Medisch Steunpunt Mensen Zonder Papieren te Brussel overeengekomen dat we hun materiaal deels kunnen reproduceren en verspreiden mits behoud van hun logo, en toevoeging van de contactgegevens van het Oriëntatiepunt Gezondheidszorg. Dit is gebeurd met 5 folders, die op de website werden geplaatst en in 2004 ook in meerdere talen naast het Nederlands ter beschikking werden gesteld (Arabisch, Frans, Duits, Engels, Spaans, Russisch). 4.3.9 Nieuwsbrief PICO - ING Deze tweemaandelijkse nieuwsbrief voor nieuwkomers, vluchtelingen, woonwagenbewoners en mensen zonder papieren kreeg een vast onderdeel “gezondheid” dat door het Oriëntatiepunt wordt ingevuld. De nieuwsbrief wordt elektronisch verstuurd naar ongeveer 500 abonnees en kan op eenvoudige aanvraag gratis worden bekomen. 4.3.10 Formulier Artsen Zonder Grenzen Artsen zonder Grenzen kan soms informatie leveren omtrent de toegankelijkheid en de beschikbaarheid van de gezondheidszorgen in het land van herkomst van een ziek persoon. Via de website maken wij deze dienstverlening mee bekend. 4.3.11 Vormingsmappen Telkens het Oriëntatiepunt een vorming of presentatie geeft, stelt het daarvoor een aangepaste werkmap samen. Dit educatief materiaal wordt in de toekomst ook via de site beschikbaar gesteld. Nieuw ontwikkeld materiaal: 4.3.12 Brochure verblijfsstatuten en procedures gezondheidszorg Ontwikkeld vanuit de adhoc werkgroep gezondheidszorg. Het OPG verzorgde inhoudelijk en stilistisch het schema. Het Medisch Steunpunt Mensen zonder Papieren leverde de bijhorende tekst af. De brochure werd verspreid onder de zorgverstrekkers en de sociale diensten in OostVlaanderen. De eerste reakties zijn zeer positief. Blijkbaar was er een hoge nood aan een overzichtelijke en bevattelijke weergave van adminsitratieve procedures. Het eerste exemplaar wordt gratis aangeboden, maar bijkomende exemplaren worden verkocht tegen J 1 (+verzendingskosten). 4.3.13 Nieuwsflits Vanaf 2004 wordt periodiek een Nieuwsflits verspreid vanuit het Oriëntatiepunt. Bedoeling is om geregeld, maar telkens heel beknopt, de aandacht te vestigen op ons werkterrein. Door de doelgroep van het Oriëntatiepunt (1e lijnsdiensten die werken met precaire verblijvers) over belangrijke trends in te lichten, willen we enerzijds hun werk ondersteunen en anderzijds de werking van het Oriëntatiepunt verdiepen. De Nieuwsflits verscheen in februari, juni en september 2004.
5
Overleg & vorming
Structureel Overleg 5.1.1
Stuurgroep: driemaandelijks
Inhoudelijk is de Stuurgroep opgevat als een klankbord van personen die vanuit de dagelijkse werking van hun diensten/organisaties zicht hebben op de problematiek. In 2004 werd een huishoudelijk reglement besproken en gefinaliseerd. Het huishoudelijk reglement biedt een duidelijk kader te hebben voor de werking en opdracht van dit orgaan. De leden hebben een mandaat gekregen. Voorzitter: Dimitri De Vuser - Dienst Gezondheid, Provincie Oost-Vlaanderen Secretaris: Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen
Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 8 /20
Leden: William Blondeel - Dienst Welzijn, Provincie Oost-Vlaanderen Dany Neudt – Inhoudelijk Coördinator, PICO vzw Sofie Cappaert - Centrum Algemeen Welzijnswerk Waasland, Sint-Niklaas Myriam Vanvinckenroye - Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen Greet De Kesel - Dienst Minderheden, Provincie Oost-Vlaanderen Els De Vos - Gezondheidscoördinator Stad Gent Hilde Dewaele - Cel Mensen zonder papieren, PICO vzw Kurt Ingels - Wijkgezondheidscentrum De Sleep, Gent Karen Sleurs – OCMW Oudenaarde Magali De Vijlder – OCMW Ronse Roland Struelens - Instituut Tropische Geneeskunde Katie Van Cauwenberge - Asiel- en vluchtelingenbeleid Stad Gent Sofie Van Houdt - Cel Mensen zonder papieren, Intercultureel Netwerk Gent Carla Ronkes & Hilde Vandenabeele- Werkgroep Vluchtelingen Gent Katrien Van Gelder – Vzw Onthaal Nieuwkomers Oost-Vlaanderen Enkele toelichtingen hierbij: In 2004 vaardigde ook het OCMW van Ronse een vertegenwoordiger af in de Stuurgroep van het Oriëntatiepunt. Met het vertrek van Hans Knop als inhoudelijk coördinator van PICO vzw en vertegenwoordiger in de Stuurgroep, werd een nieuwe afvaardiging bepaald. Hilde Dewaele van het Cel Menzen zonder Papieren van PICO vzw en inhoudelijk coördinator Dany Neudt (als ‘expert’) vertegenwoordigen nu PICO in de Stuurgroep van het Oriëntatiepunt. De Stuurgroep kwam in 2004 Datum 15/03/2004 03/06/2004 07/10/2004 16/12/2004 5.1.2
samen op volgende momenten: Aantal aanwezigen 11 6 8 9
‘Ad hoc werkgroep gezondheidszorg’: tweemaandelijks
Onder impuls van het platform ‘Opvangbeleid’ op Vlaams niveau werd een ‘ad hoc werkgroep gezondheidszorg’ opgestart. Naast het Oriëntatiepunt zijn immers een aantal andere organisaties, al dan niet specifiek, rond het recht op gezondheidszorg actief. Deze samenwerking is arbeidsintensief, maar laat uitwisseling toe tussen initiatieven die op Vlaams niveau beleidsvoorstellen kunnen naar voor schuiven. Wat doet dit overleg? Specifieke acties gericht op het beleid (signaalfunctie vanuit de regio’s) Opvolging actualiteit (wetgeving, rechtspraak, meldingen, ziektebeelden,…) Uitwisseling van informatie, methodieken en werkmateriaal Studiewerk rond specifieke thema’s (bv. ziekteverzekering, dringende medische hulp, zorgverstrekking asielzoekers, problematiek minderjarigen) De werkgroep kwam in 2004 op volgende momenten samen: 29/01/2004 - 16/02/2004 - 17/03/2004 - 28/04/2004 - 22/06/2004 - 22/09/2004 Samenstelling: Provinciaal Integratiecentrum West-Vlaanderen Medisch Steunpunt Mensen zonder Papieren Provinciaal Integratiecentrum Limburg Ondersteuningspunt Medische Zorg (Antwerpen) Vlaams Minderhedencentrum Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen
Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 9 /20
5.1.3
Staf XL binnen PICO vzw: maandelijks
Dit overleg heeft tot doel de thema- en celverantwoordelijken samen te brengen met de (regio)coördinatoren van PICO vzw en zo de acties over de gehele provincie te stroomlijnen met betrekking tot: tewerkstelling, onderwijs en welzijn voor vluchtelingen, mensen zonder papieren, woonwagenbewoners en andere allochtonen. In 2004 vonden de Staf XL-vergaderingen plaats op 27/01 – 16/03 – 27/04 – 25/05 – 29/06 – 21/09 – 29/11. 5.1.4
PICO visiedagen, plandagen, denkdag
PICO werkgroep themajaar Welzijn: 26/05/2004 PICO visie- en plandagen: 24 & 25/06/2004 PICO denkdag: 30/06/2004 5.1.5
Stedelijk Overleg Gezondheidszorg Asielzoekers (SOGA): driemaandelijks
In 2000 nam het Gentse stadsbestuur het initiatief een stedelijk overleg op te starten om op de hoogte te zijn alle situaties die zich kunnen voordoen met betrekking tot de gezondheidszorg voor asielzoekers en vluchtelingen. Intussen is de werking van het SOGA uitgegroeid tot een plenair overleg van 3 à 4 maal per jaar en werkgroepen die zich buigen over een aantal prangende problemen zoals eerste lijn, tweede lijn, toegankelijkheid, spreiding van de zorgvragen, etc. Het SOGA kwam in 2004 samen op volgende momenten: 09/03/2004 – 15/09/2004. 5.1.6
Wijkgezondheidscentrum De Vlier
In 2004 werd WGC De Vlier te Sint-Niklaas opgericht. De vereniging is een pluralistische organisatie en heeft tot doel het bevorderen van de gezondsheidszorg en gezondheidspreventie met bijzondere aandacht voor maatschappelijk kwetsbare groepen, via een multidisciplinair eerstelijnsaanbod, vormende en preventieve activiteiten, onderzoek, deskundigheidsopbouw, maatschappelijke actie en alle andere middelen die daartoe dienstig kunnen zijn. Daartoe werd besloten om een dienst op te richten voor eerstelijnsgezondheidszorg en thuisgezondheidszorg, “wijkgezondheidscentrum” genaamd. Het Oriëntatiepunt is vertegenwoordigd met mandaat vanuit het Provinciaal Integratiecentrum Oost-Vlaanderen (PICO) binnen de Raad van Bestuur van het WGC. Op 08/11/2004 en 14/12/2004 kwam deze RvB samen. In januari 2005 vond een eerste Algemene Vergadering plaats.
Ad hoc 5.2.1
Werkgroep (toenmalig) Minister Arena
In het najaar van 2003 werd een overleg gestart tussen het Vlaams Minderhedencentrum, Artsen Zonder Grenzen, Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten, Fédération des CPAS de l’Union des Villes et Communes de Wallonie, Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Overlegcentrum Integratie Vluchtelingen, Medisch Steunpunt Mensen Zonder Papieren en het Oriëntatiepunt met als doel de aandacht van toenmalig Minister Arena (bevoegd voor Maatschappelijke Integratie) te vestigen op de wettelijke onduidelijkheden inzake het recht op gezondheidszorg voor mensen met een precair of zonder wettig verblijf. Daarom vroegen deze organisaties via een gezamenlijk schrijven om een duidelijke, vereenvoudigde en efficiënte procedure met duidelijke richtlijnen opdat het basisrecht gezondheidszorg ook effectief kan worden gewaarborgd. Een nota met een overzicht van de knelpunten, maar ook met suggesties, werd naar de Minister verstuurd in januari 2004. De vraag werd gesteld om samen met de ondertekenende organisaties, de POD Maatschappelijke Integratie en afgevaardigden van de zorgverstrekkers hierrond concrete actie te ondernemen. In juni vond hieromtrent nog een overleg plaats met kabinetsmedewerker Patrick Liebermann. Het overleg werd verdergezet met het kabinet van Minister Dupont in november 2004. In februari 2005 werd duidelijk dat aan een aantal knelpunten die de werkgroep signaleerde, tegemoet zal gekomen Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 10 /20
worden. Ook een aantal concrete voorstellen vanuit de werkgroep, zoals een gecoördineerde omzendbrief, zullen verder worden uitgewerkt door Minister Dupont van Maatschappelijke Integratie. We volgen dit verder op in 2005. Naar aanleiding hiervan werd door de werkgroepen “Ernstig zieken en sociale rechten” en “Ernstig zieken en verblijf” 2 federale beleidsvoorstellen geformuleerd om alle goede intenties om de levens- en rechtssituatie van deze mensen te verbeteren, ook effectief te verwezenlijken. Deze beleidsvoorstellen werden mee voorbereid en onderschreven door het Oriëntatiepunt Gezondheidszorg. 5.2.2
Overleg Minister Byttebier
Het Minderhedenbeleid is in beweging: daarom werd binnen de Vlaamse administratie werk gemaakt van een Strategisch Plan ter actualisering van het gevoerde beleid. Binnen de tweede strategische doelstelling van het Plan (“Realiseren van evenredige participatie en faciliteren van emancipatie van de minderheidsgroepen die in ons land gevestigd zijn”) gaven wij suggesties omtrent de invulling van twee subthema’s (een toegankelijke en kwalitatieve gezondheidszorg voor mensen zonder wettig verblijf en de realisatie van een toegankelijke en kwalitatieve gezondheidszorg voor allochtonen, erkende vluchtelingen en de rondtrekkende bevolking). Op 12 januari 2004 vond hieromtrent nog een overleg plaats. 5.2.3
Onthaalbureaus – onthaalcursus MO
De cursistenhandboek van de onthaalcursus MO van Onthaal Nieuwkomers Oost-Vlaanderen werd door het Oriëntatiepunt m.b.t. het luik gezondheidszorg nagekeken en bijkomende input gegeven. 5.2.4
Rode Kruis Vlaanderen
Op 19/04/2004 vond er overleg plaats met de Rode Kruis-afdeling in Mechelen omtrent de medische procedure voor asielzoekers met verblijf in/uit het centrum. Op 09/03/2004 was er een gelijkaardig overleg met het Rode Kruis-opvangcentrum in Sint-Niklaas omtrent de medische procedures voor asielzoekers met verblijf in/uit het centrum. 5.2.5
Andere
Juridisch Netwerk Gent (26/01/2004 & 10/05/2004) Kom-Pas Gent (22/04/2004) LOI Sint-Gillis-Waas (04/05/2004) OCMW Sint-Niklaas (17/02/2004) Intercultureel Netwerk Gent (06/07/2004)
Vormingen 5.3.1
Stad Gent (15/06/2004)
In het kader van een vormingscyclus lichtte het Orïentatiepunt op 15 juni de procedures omtrent ziekteverzekering bij precair verblijf toe. Aan de hand van concrete casussen werd de problematiek op een pragmatische wijze eigen gemaakt. Deze vorming richtte zich naar alle stadsdiensten of diensten actief in Gent (24 deelnemers, max. 2 deelnemers). 5.3.2
Ziekenhuizen Sint-Niklaas (25/05/2004 & 02/06/2004)
Op 13 mei en 2 juni gaf het Oriëntatiepunt in samenwerking met het OCMW Sint-Niklaas vorming omtrent de ‘ procedures voor mensen zonder wettig verblijf’ aan de 2 ziekenhuizen in Sint-Niklaas (AZ Waasland & Maria Middelares). Op het programma stond voornamelijk uitleg omtrent verblijfsstatuten (wie kan er zich aanbieden in een ziekenhuis? Wie is voor hen bevoegd? Welke Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 11 /20
documenten dragen ze bij zich?), K.B. Dringende Medische Hulp en een toelichting omtrent de ontwikkelde instrumenten van het Oriëntatiepunt en het OCMW. Op beide dagen was personeel aanwezig van het onthaal – afdeling facturatie – spoeddienst en sociale verpleegkunde. 5.3.3
Studenten Universiteit Gent
Er werd een vorming verzorgd op 6 februari voor studenten ‘medische wetenschappen’ aan de Universiteit Gent onder de gastsprekers met o.m. ook Johan Leman van het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding. Het Orïentatiepunt belichtte het luik toegankelijkheid van de gezondheidszorg (gekoppeld aan de voorstelling van de werking van het Orïentatiepunt.). 5.3.4
LOI Vlaamse Ardennen (27/01/2004)
De LOI’s van de Vlaamse Ardennen kennen een regionaal overleg waarbij ze telkens een thema op de agenda plaatsen. In dit kader werd het Orïentatiepunt uitgenodigd om zowel de werking als haar instrumenten toe te lichten.
6
Registratie van oproepen Helpdesk
De telefonische helpdesk is het uithangbord van het Oriëntatiepunt Gezondheidszorg: van maandag tot vrijdag: 09.00 – 12.00 Daarnaast bleven we natuurlijk bereikbaar via het antwoordapparaat en per e-mail. De hulpvragen worden genoteerd in een registratiesysteem dat toelaat op een snelle manier een overzicht te verkrijgen van het aantal en type hulpvragen, contactnemers,… en om aanvullingen te doen.
Hulpvragen 6.1.1
Aantal hulpvragen
Er werden 158 hulpvragen in 2004 geregistreerd. Het gemiddeld aantal vragen per maand is 13 – dit betekent een stijging met gemiddeld 1 vraag méer dan in 2003. Hierbij dient vermeld dat via de website heel wat hulpzoekers rechtstreeks documenten en informatie kunnen downloaden. Deze diensten maken dus geen rechtstreeks gebruik meer van de helpdesk en worden als dusdanig niet geregistreerd als hulpvragen. Aantal hulpvragen/maand Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December TOTAAL
Aantal 15 10 19 15 13 10 13 18 15 15 6 9 158
Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 12 /20
In een andere vorm geeft dit volgende grafiek :
20 15 10 5
6.2.2
au gu st us se pt em be r ok to be r no ve m be r de ce m be r
ju li
ju ni
ei m
ap ril
aa rt m
ja nu ar i fe br ua ri
0
Aard van de hulpvragen
Om een zo breed en duidelijk mogelijk beeld te geven van de aard van de hulpvragen, werden de 158 hulpvragen ondergebracht in 16 categorieën. Eén hulpvraag kan in bepaalde gevallen in meerdere categorieën worden ondergebracht. Aard van de Hulpvraag Dringende Medische Hulp Adm. Jur. Vragen Ondersteuning diensten Materialenbank Verblijf medische redenen Procedure andere precaire verblijvers Maatschappelijk advies & info Procedure asielzoekers Geestelijke gezondheidszorg Info-vragen Oriëntatiepunt Vorming Verzekerbaarheid ziekenfonds Melding Medische databank Overleg Communicatie TOTAAL
Aantal 24 47 1 31 11 4 2 15 7 4 4 14 8 2 6 5 185
** Korte toelichting bij deze categorieën: Dringende Medische Hulp (= DMH) : alle vragen i.v.m. de toegankelijkheid gezondheidszorg voor mensen zonder wettig verblijf. Administratief-juridische vragen : juridische vragen in verband met verblijfsreglementering (de wet van 15 december 1980 die de toegang tot, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen tot het grondgebied regelt), nationaliteitswetgeving,… + administratieve vragen (vb. adres dokter te Gent). Ondersteuning diensten in het afsluiten van samenwerkingsakkoorden of oprichten van initiatieven : vragen i.v.m. het verhogen van de toegankelijkheid van de gezondheidszorg (vb. vragen in verband met het afsluiten van conventies tussen zorgverstrekkers en OCMW’s) of ondersteunen van zelforganisaties. Materialenbank : vragen naar instrumenten opgemaakt door of ter beschikking bij het Oriëntatiepunt (medische identificatiepassen, folders en standaardformulieren). Verblijfsmedische redenen : alle vragen in functie van een verblijf om medische redenen (via art. 9, lid 3 van de wet van 15 december 1980 die de toegang tot, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen tot het grondgebied regelt). Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 13 /20
Procedure andere precaire verblijvers : de term precaire verblijvers slaat op personen met een tijdelijk of onzeker verblijfsstatuut. Asielzoekers beantwoorden weliswaar aan deze definitie, maar vallen niet onder deze categorie vermits zij reeds onder de 1ste vallen. Wel worden hiermee hoofdzakelijk toeristen en gezinsherenigers in procedure bedoeld. Studenten, arbeidsmigranten, … vallen eveneens onder deze definitie. In realiteit werd rond deze laatste groep geen vragen gesteld. Maatschappelijk Advies & info : alle vragen omtrent de maatschappij en haar instellingen (vb. leefloon, onthaal nieuwkomers, …) Procedure Asielzoekers (= AZ) : alle vragen in verband met de toegankelijkheid en procedures voor gezondheidszorg voor asielzoekers. Ook uitgeprocedeerde asielzoekers met een beroep bij de Raad van State werden ondergebracht bij deze categorie omdat zij voor de terugbetaling medische kosten vallen onder de regeling asielzoekers. Geestelijke Gezondheidszorg (= GGZ) : vragen omtrent de toegankelijkheid van de geestelijke gezondheidszorg (vooral vragen omtrent allochtone therapeuten). Info vragen Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen (= Oriëntatiepunt) : alle vragen die handelen over onze werking en het doorsturen van informatie (bv. studenten). Vorming : vragen tot vorming Verzekerbaarheid Ziekenfonds : alle vragen die handelen over verzekerbaarheid bij ziekenfondsen. Melding : meldingen van klachten (vb. toepassing procedure DMH,…). Medische databank : vragen naar behandelingsmogelijkheden en toegankelijkheid van gezondheidszorg in het land van herkomst van cliënt. Overleg : vragen tot overleg en/of samenwerking. Communicatie : vragen naar tolk, vertaling, etc. Dit geeft volgende tabel:
50 40 30 20 10 0
47 31
24
11 1
15 4
2
7
14 4
4
8
2
6
5
n k g g g ie . rs . .. en ank ... in in ... ... ge an erle icat v i. e k e d h . i.. d st p l m e b a b e z d n r r r e v h n a e a e V e un M dat O le er lijk V o e id lz o z o n di is c r. m h ie ria isch and e g r e e s ed . Ju m e g n i h M m aa at pp re a jke e ed Co un is c rb M i ur cha m l de Ad u d te e d f e n d e s k ij s st M er bl roce aat ce ge ze in er ro Gee er nd r P M V P V O D
**Bespreking De grootste categorie betreft administratief-juridische vragen (met de klemtoon op juridische vragen), goed voor zo’n 25% van de hulpvragen. Een aantal diensten of personen contacteren het Oriëntatiepunt met strikt juridische vragen zoals vb. omtrent vreemdelingenrecht, nationaliteitswetgeving, burgerlijk recht (huwelijk), OCMW reglementering,… Een aantal vragen horen niet thuis bij het Oriëntatiepunt. Deze vragen worden toch beantwoord, maar tegelijkertijd worden deze diensten of personen doorverwezen naar de bevoegde organisatie. Vaak blijkt dat diensten in eerste instantie een vraag omtrent bevoegdheid of terugbetaling hebben, maar in de loop van het gesprek komen vaak andere meer verblijfsgelinkte vragen boven. Goed 17% van de vragen vallen onder de categorie materialenbank. Hiermee bedoelen we alle aanvragen van brochures, folders, attesten, standaardformulieren, wetgeving, e.a. Het feit dat hierover zoveel vragen het Oriëntatiepunt bereiken, heeft te maken met verschillende elementen. Enerzijds is de naambekendheid en taak van het Oriëntatiepunt vergroot gedurende de voorbije werkingsjaren, waardoor diensten vaker de weg weten te vinden naar het (materiaal ter beschikking van) het Oriëntatiepunt. Voorts werd in 2004 ook de brochure met schema ‘gezondheidszorg en verblijfsstatuten’ uitgebracht, gevolgd door een grote mailing die resulteerde Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 14 /20
in een aantal bijkomende bestellingen van deze brochure. Voorts waren er enkele problemen met de website waardoor documenten tijdelijk niet konden worden gedownload door hulpvragers en deze hulpvragen bij de consulent van het Oriëntatiepunt terechtkwamen. Ongeveer 13% van de vragen hebben betrekking op de regeling ‘Dringende Medische Hulp’ voor mensen zonder papieren. Niettegenstaande de wettelijke omkadering laat het Koninklijk Besluit ‘Dringende Medische Hulp’ (= K.B. DMH) omtrent de toepassing nog veel te wensen over. Zo creëert de term ‘dringend’ nogal wat verwarring bij zorgverstrekkers en OCMW’s. Een ander veel voorkomend probleem is de bevoegdheidsbepaling binnen het K.B. DMH. Is het OCMW van plaats van zorgverstrekking of van feitelijke verblijfplaats bevoegd ? Absoluut noodzakelijk ook om zich te verzekeren van terugbetaling is de vermelding DMH op alle doktersattesten, maar dit ontbreekt vaak waardoor het OCMW niet in de mogelijkheid verkeert om de zorgverstrekker terug te betalen. De Programmatorische Overheidsdienst die bevoegd is voor terugbetaling stelt dat alle zorgen en medicijnen met een RIZIV-nomenclatuurnummer terugbetaald worden. Toch blijkt hierover nog steeds onduidelijkheid te bestaan. Veel zorgverstrekkers die slechts sporadisch met deze doelgroep geconfronteerd worden zijn niet op de hoogte van de te volgen administratieve procedure. Dit is slechts een greep uit de vragen die aan het Oriëntatiepunt gesteld worden in verband met DMH. Maar het is tevens een kleine inventaris van de problemen omtrent het K.B. DMH. Het Oriëntatiepunt ontwikkelde formulieren en een handleiding voor de zorgverstrekkers. De administratieve procedure voor asielzoekers stelt volgens onze registratie iets minder problemen (8 %). Door de toewijzingspolitiek die sinds 3/01/01 van kracht is, worden nieuwe asielzoekers ondergebracht in een opvangcentrum of lokaal opvanginitiatief (LOI). Het recht op medische hulp moet worden waargemaakt door het bevoegd centrum. De problemen ontstaan doorgaans indien de persoon niet meer in het centrum verblijft en medische zorgen behoeft. Op dat moment heeft de persoon vaak een tenlasteneming van het bevoegd centrum nodig vooraleer hij een zorgverstrekker kan consulteren. De asielzoeker, noch de zorgverstrekker is hier doorgaans van op de hoogte. Bovendien kennen de verschillende opvangmodi (Rode Kruis Opvangcentrum, LOI/ OCMW of opvangplaatsen OCIV/CIRE) andere procedures voor het verkrijgen van de nodige medische zorgen indien de asielzoeker zich niet langer in het centrum bevindt. We stellen ook een gelijkaardig aantal vragen vast omtrent de verzekerbaarheid bij het ziekenfonds (8%). Het betreft voornamelijk vragen omtrent welke documenten nodig zijn voor inschrijving bij het ziekenfonds en het zogenaamde ‘uitlooprecht’. Ook vragen in het kader van gezinshereniging en/of wanneer een tenlasteneming werd aangegaan door een familielid of kennis, hebben vaak betrekking op mogelijke aansluiting bij een ziekenfonds. Vragen, die nauw verwant zijn met de administratief-juridische vragen, zijn de hulpvragen omtrent verblijf om medische redenen. Ernstig zieke personen zonder wettig verblijf wensen vaak een verblijf te bekomen op basis van hun ziekte. Vermits er echter geen eenvormig en duidelijk beleid wordt gevoerd door de Dienst Vreemdelingenzaken zijn er hier heel wat vragen rond (ong. 6 %). Terminaal zieke personen willen graag nog éénmaal herenigd worden met gezinsleden uit de eerste lijn die zich in het land van herkomst bevinden. Ook die vragen komen bij het Oriëntatiepunt terecht. Verder zien we een stijging in het aantal vragen naar overleg & samenwerking, dit heeft te maken met de grotere bekendheid en uitgebouwde werking van het Oriëntatiepunt. De aanwezigheid van het Oriëntatiepunt in Gent, waar er een grote concentratie aan diensten en organisaties te vinden is, vergroot ook de kansen tot netwerking en samenwerking. Ook bereiken ons een niet onaardig aantal vragen omtrent de toegang tot geestelijke gezondheidszorg. Deze vragen zijn niet zozeer afkomstig vanuit de sector van de ggz, maar eerder vanuit de sociale diensten die te maken krijgen met problematische situaties met precaire verblijvers of psychosociaal vlak. Wat de meldingen betreft, stellen we vast dat er weinig ‘zuivere’ meldingen worden overgemaakt aan het Oriëntatiepunt. Vele vragen om advies of informatie echter houden onrechtstreeks ook vaak een melding in. Deze probleemsituaties worden geregistreerd en meegenomen naar bevoegde fora als blijkt dat het om (in mindere of meerdere mate) structurele knelpunten gaat. Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 15 /20
6.3.3
Herkomst hulpvragen
De werking van het Oriëntatiepunt is bekend in tenminste 23 gemeenten in Oost-Vlaanderen. De vragen uit Antwerpen, Brugge, Brussel, Leuven, Roeselare, Turnhout en de provincie Limburg zijn afkomstig van ‘zusterorganisaties’ en hadden betrekking op onze werking of op ons grondgebied. Onze naambekendheid reikt bovendien verder dan de gemeenten waar het PICO steunpunten heeft. Herkomst Hulpvragen Aantal Aalst Antwerpen Assenede Belsele Brugge Brussel Deinze Dendermonde Eeklo Evergem Gent Geraardsbergen Hamme Kruibeke Leuven Limburg (provincie)
5 2 2 1 1 2 3 8 4 1 62 1 1 1 1 1
Lochristi Lokeren Mere Merelbeke Nazareth Oudenaarde Roeselare Ronse Sint-Gillis-Waas Sint-Niklaas Turnhout Vottem Wachtebeke Wetteren Onbekend TOTAAL
1 3 3 1 1 2 4 13 1 20 1 1 1 3 7 158
** In vergelijking met 2003 zien we dat het Oriëntatiepunt haar werking ook in 2004 heeft uitgebreid op vlak van het bereik van gemeenten in Oost-Vlaanderen. Voorts zien we een stijging van de hulpvragen vanuit een aantal gemeenten waar zich een steunpunt van het Provinciaal Integratiecentrum Oost-Vlaanderen bevindt (Ronse, Sint-Niklaas, Lokeren). Koploper is en blijft – met zelfs een opvallende stijging – Gent, dat samen met Sint-Niklaas circa de helft van het aantal hulpvragen vertegenwoordigt. We menen dit gedeeltelijk te kunnen toeschrijven aan het toegenomen aantal mensen zonder wettig verblijf, ten gevolge van de snellere asielprocedures waardoor mensen ook sneller in de illegaliteit terechtkomen. Zoals eerder vastgesteld is de situatie van mensen zonder wettig verblijf heel wat precairder en administratiefjuridisch gecompliceerder dan deze van asielzoekers. Gezien de concentratie van deze groepen in een stad als Gent, kan dit een verklaring vormen voor het sterk gestegen aantal hulpvragen vanuit het Gentse.
Contactnemers Het aantal contactnemers is beduidend lager dan het aantal hulpvragen, maar een contactnemer kan het Oriëntatiepunt verschillende keren geconsulteerd hebben. Contactnemer
Aantal
Advokaat Andere** C.A.W. K&G Ziekenfonds O.C.M.W. Onderwijsinstelling Onthaalbureau Overheidsdienst PICO (centraal & steunpunten) Rechtstreeks betrokkene Sector** Soc. Diensten Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 16 /20
2 18 15 3 2 15 4 13 1 10 13 15 1
Student Vakbond Vrijwilligersorganisatie Zelforganisatie Zorgverstrekker
3 0 21 1 25
Onbekend
1
TOTAAL
163
** Opmerkingen: “Sector” bevat zowel de integratiediensten als diensten die een zelfde werking ontplooien als het Oriëntatiepunt; “andere” zijn bv. Justitiehuis, intercultureel bemiddelaar,… In een andere vorm geeft dit volgende grafiek :
30 25 20 15 10 5 0 t . t d t . . r d * n * .. u s e . aa re* .W & G nd .W ste. rea iens al. b.. tor* ste den on r... ati kke en k e A K is re ek c n tu kb o fo .M in u d ra s vo nd C. en .C ijs alb ids ent eek Se Die S Va ers gan rst nb k Ad A r O rw ha he (c tr e O . g e e nt er O hts illi elfo rgv Zi oc d w S j o n O v IC ec Z Z i O P R O Vr
De grootste categorie contactnemers zijn de zorgverstrekkers, vrijwilligers(organisaties) naast ook CAW’s, OCMW’s & de ‘sector’. Doelgroepen waarnaar de profilering van het Oriëntatiepunt slaagde, zijn de zorgverstrekkers (voornamelijk ziekenhuizen – zie verder), CAW’ & OCMW’s. Ook vanuit de onthaalbureau’s stellen we meer hulpvragen vast, deels ook te verklaren door de bekendheid en intensere samenwerking met het Oriëntatiepunt. Wat niet binnen de oorspronkelijke doelstelling lag zijn het aantal contactnames door rechtstreekse betrokkenen (hetzij asielzoekers, hetzij mensen zonder papieren of hun begeleiders). Deze personen verwijzen we, indien mogelijk, naar een sociale dienst waar zij voor eventuele andere problemen ook terecht kunnen. De zorgverstrekkers vertegenwoordigen dus het grootste deel van het aantal contactnemers. De grootste groep onder de zorgverstrekkers zijn de ziekenhuizen. De ziekenhuizen uit Gent en SintNiklaas zijn de koplopers. Kleinere steden zoals Dendermonde, Wetteren en Ronse zijn in mindere mate vertegenwoordigd. Alle vragen van wijkgezondheidscentra zijn afkomstig uit Gent vermits enkel deze stad wijkgezondheidscentra kent (het nieuw opgericht wijkgezondheidscentrum in Sint-Niklaas is nog niet in die mate actief dat van daaruit reeds hulpvragen komen). De derde grootste groep contactnemers onder de zorgverstrekkers zijn de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg & therapeutische centra. Deze hebben betrekking op de problematiek van nietterugbetaling bij opname van asielzoekers of mensen zonder wettig verblijf met een psychiatrische problematiek. Voorts wordt het Oriëntatiepunt ook door een (klein) aantal individuele artsen gecontacteerd. Tot slot ondervinden ook apothekers en tandartsen heeft wat problemen bij de administratieve afhandeling van het verlenen van zorg of verschaffen van medicatie aan personen in een precaire verblijfssituatie. Volgende tabel geeft de subcategorieën van zorgverstrekkers weer:
Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 17 /20
14 12 10 8 6 4 2 0
g cg
/
.. u. e p ra e th
ts ar s i hu
k ee h ot ap
ts ar d n ta j wi
. i.. e dh on z e kg
s ui h n ke e i z
re de n a
Wijze contactnames Veruit de meeste hulpvragen (113 op een totaal van 158 hulpvragen) gebeuren telefonisch. Toch zien we ook een stijging van het aantal vragen die het Oriëntatiepunt bereiken per e-mail (35 op een totaal van 158 hulpvragen). Om evidente redenen blijven diensten liever gebruik maken van de telefoon. Dit levert hen immers onmiddellijk een antwoord op. De overige contactnames gebeuren via persoonlijke aanmelding of per fax.
Betrokkenen 6.6.1
Verblijfsstatuut, nationaliteit en administratieve situatie
** Van de 158 hulpvragen handelen er 57 over concrete dossiers. In 8 gevallen was het verblijfsstatuut van de persoon niet bekend of niet relevant voor de hulpvraag.
Verblijfsstatuut ASIELZOEKERS
GEZINSHERENIGING KORT VERBLIJF MENSEN ZONDER WETTIG VERBLIJF
VRIJWILLIGE TERUGKEER LANG VERBLIJF ONBEKEND / NIET RELEVANT TOTAAL
Detail 2 Commissariaat-generaal 3 Raad Van State 1 Vaste Beroepscommissie 4 details onbekend 1 toerist 10 uitgeprocedeerde asielzoekers 7 Art. 9, 3 VrW 2 Ex-toeristen 14 details onbekend 3 BIVR
Aantal 10
2 1 33
0 3 8 57
** De nationaliteit van de persoon kan soms van groot belang zijn bij het nagaan van diens verblijfsperspectieven in België, en dit kan zelfs losstaan van hun verblijfsstatuut (bv. uitgeprocedeerde asielzoekers met een niet-terugleidingsclausule).
Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 18 /20
Land van herkomst AFRIKA Algerije Congo Kameroun Marokko Ruanda Sierra Leone Somalië Tanzania Zuid-Afrika TOTAAL AFRIKA
AANTAL 1 2 1 2 2 1 1 1 1 12
AZIE China Indië
2 1
Pakistan Tsjetsjenië TOTAAL AZIE
1 2 6
Land van herkomst EUROPA Albanië Bulgarije Hongarije Kosovo Polen Roemenië Slovenië Tsjechië Verenigd Koninkrijk TOTAAL EUROPA MIDDEN - OOSTEN Afghanistan Iran TOTAAL MIDDEN OOSTEN
AANTAL 5 1 1 3 2 1 1 4 1 19 1 1 2
ONBEKEND
18
TOTAAL
57
** Administratieve situatie 6 personen waren aangesloten bij een ziekenfonds, inclusief de personen die via het ‘uitlooprecht’ nog aangesloten waren bij een ziekenfonds, ondanks een intussen clandestien verblijf. In de andere gevallen was niets geweten, of bleek dat zij geen recht hadden.
7
Tot slot
Het Oriëntatiepunt heeft in 2004 gecontinueerd en verder uitgebouwd wat op korte tijd in 2003 werd gerealiseerd. Het registratiesysteem wordt gehanteerd als een niet onbelangrijk instrument naar beleidsopvolging toe. De website zorgt er niet alleen voor dat we online zichtbaar zijn, maar is ook een toegankelijke bron van informatie voor externe diensten. Dit instrument blijft in volle ontwikkeling. Meer en meer merken we dat er bij hulpverleners en zorgverstrekkers bijzonder veel vraag aan informatie, ondersteuning, advies & vorming is/blijft op het vlak van de – hoofdzakelijk administratief-juridische procedures en reglementeringen op het vlak van de toegang tot gezondheidszorg voor asielzoekers en mensen zonder wettig verblijf. Daarnaast uit zich de nood aan expertise en kennis om op een beargumenteerde manier ook op beleidsmatig vlak – in nauwe samenwerking met andere ‘zusterorganisaties’ – een rol van betekenis te kunnen spelen. Expertise en kennis die in volle ontplooiing zijn binnen het Oriëntatiepunt Gezondheidszorg. Toch enkele (blijvende) knelpunten … Het oriëntatiepunt wordt soms geconfronteerd met sterk inhoudelijke vragen die geen directe oplossing hebben. Vragen die vragen oproepen, ook bij bevoegde ministeries en gelijkaardige gespecialiseerde diensten. Samen met de ad hoc werkgroep ‘gezondheidszorg’ probeert het Oriëntatiepunt het beleid te beïnvloeden en waar nodig in de juiste richting te sturen. Een taak die het orientatiepunt ten volle op zich aan het nemen is. Het zou jammer zijn als al dit werk niet kan gecontinueerd worden. Beleidswijzigingen zijn immers slechts zichtbaar over een langere periode. De moeilijkheid is echter om binnen het equivalent van één voltijdse werknemer een beleidsgerichte functie met die van een permanent bereikbare helpdesk te combineren. De oproepen, hoewel misschien op het eerste zicht niet érg veel, vergden soms veel opzoekwerk, dat moest gebeuren naast de diverse andere facetten van de werking van het Oriëntatiepunt.
Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 19 /20
Een ander knelpunt is de moeilijke bereikbaarheid van de zorgverleners. Oproepen uit de medische wereld kwamen voor het overgrote deel uit ziekenhuizen; individuele artsen contacteren ons zelden. Ook omgekeerd, onze pogingen om hen onze werking bekend te maken, worden nog vrij lauw onthaald. Dit is een knelpunt waar niet alleen het Oriëntatiepunt mee geconfronteerd wordt. Met andere instanties en organisaties die over deze drempel struikelen (o.a. wijkgezondheidscentra, OCMW, sociale diensten, etc), zal dan ook constructief worden samengewerkt om dit knelpunt enigszins te kunnen verhelpen. Naambekendheid blijft een aandachtspunt. We streven naar goede contacten over het gehele werkgebied. Positief is dan weer het grote aantal organisaties die, op vraag, een link voorzagen van op hun websites, deze links worden ook continu aangevuld. Ook commerciële zoekmachines vinden nu vrij gemakkelijk de site bij het intikken van enkele trefwoorden.
Gent, maart 2005
Dit initiatief is het resultaat van een samenwerking tussen het Provinciaal Integratiecentrum Oost-Vlaanderen (PICO) en de Provincie Oost-Vlaanderen. Het Provinciebestuur financiert de werking.
Jaarverslag 2004 * Oriëntatiepunt Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen * 20 /20
