Opsporing van kanker Voor wie? Waarom?

Opsporing van kanker Voor wie ? Waarom ? Kliniek Sint-Jan Zaterdag, 08.11.2014

Opsporing van borstkanker Dr. Hilde Vernaeve

Opsporing van borstkanker Aantal borstkankers Vrouwen: Borst (C50) / 2011 / België 0-4 jaar

0

5-9 jaar

0

10-14 jaar

0

15-19 jaar

0

20-24 jaar

7

25-29 jaar

53

30-34 jaar

148

35-39 jaar

308

40-44 jaar

605

45-49 jaar

1053

50-54 jaar

1309

55-59 jaar

1235

60-64 jaar

1380

65-69 jaar

1119

70-74 jaar

956

75-79 jaar

943

80-84 jaar

739

85+ jaar

635

Opsporing van borstkanker Borstkankers per regio Vrouwen: Borst (C50) / 2011 / Vlaams Gewest 0-4 jaar 0 5-9 jaar 0 10-14 jaar 0 15-19 jaar 0 20-24 jaar 1 25-29 jaar 35 30-34 jaar 84 35-39 jaar 172 40-44 jaar 356 45-49 jaar 652 50-54 jaar 777 55-59 jaar 685 60-64 jaar 745 65-69 jaar 668 70-74 jaar 553 75-79 jaar 566 80-84 jaar 432 85+ jaar 377

Vrouwen: Borst (C50) / 2011 / Waals Gewest 0-4 jaar 0 5-9 jaar 0 10-14 jaar 0 15-19 jaar 0 20-24 jaar 4 25-29 jaar 13 30-34 jaar 51 35-39 jaar 110 40-44 jaar 182 45-49 jaar 332 50-54 jaar 421 55-59 jaar 455 60-64 jaar 501 65-69 jaar 358 70-74 jaar 304 75-79 jaar 302 80-84 jaar 240 85+ jaar 203

Vrouwen: Borst (C50) / 2011 / Brussels Hoofdstedelijk Gewest 0-4 jaar 0 5-9 jaar 0 10-14 jaar 0 15-19 jaar 0 20-24 jaar 2 25-29 jaar 5 30-34 jaar 35-39 jaar 40-44 jaar 45-49 jaar 50-54 jaar 55-59 jaar 60-64 jaar 65-69 jaar 70-74 jaar 75-79 jaar 80-84 jaar 85+ jaar

13 26 67 69 111 95 134 93 99 75 67 55

Opsporing van borstkanker Trends Trends in incidentie: Total (N/100.000) Jaar

Vrouwen

Mannen

België

België

Borst (C50) Borst (C50)

2007 2008 2009 2010 2011

9673

81

9591

85

9612

98

9932

84

10490

75

Doel van borstkankerscreening  Betere overleving  Betere levenskwaliteit van de gescreende patiënten

 Impact op de voorgestelde behandeling  Gemakkelijke toepassing in de populatie ( financieel, infrastructuur , weinig invasief, ….)

Polemiek rond de borstkankeropsporing

 Invloed van opsporing op mortaliteit en morbiditeit  Lokken X stralen kanker uit ?  Verschillende riscicoprofielen binnen de screeningspopulatie

X-ray van borst : onschuldig ? Risico op kanker door mammografie

< 50 ans : 1/1000 patiënten over periode van 10 jaar > 50 ans : 1-20/100000 patiënten over periode van 10 jaar

MAAR !! Studies gebaseerd over 20 jaar mat de analoge mammografie Nu sterk gereduceerde dosis stralen waardoor risico nog vermindert

X-ray van borst : onschuldig ? Digitale mammografie    

Betere performantie. Beter contrast van het beeld. Garantie laagste dosis X-ray/ individu. Verminderde straling, tot 50% minder bij dense borsten

→ De belangrijke reductie in stralingsdosis vermindert aanzienlijk het risico op kanker uitgelokt door mammografie

X-ray van borst : onschuldig ? Straling

X-ray van borst : onschuldig ? Blootstelling aan straling in vliegtuig

Het dosistempo van 40 nSv/h op grondniveau loopt op tot 4000 nSv/h of meer op vlieghoogte. Regionale vluchten in WestEuropa is de dosis ongeveer 0,04mSv per vlucht. De dosis voor zwangere personeelsleden zo veel mogelijk te beperken. De dosis dient gedurende de totale duur van de zwangerschap zeker beneden 1 millisievert te blijven.

X-ray van borst : onschuldig ? Digitale mammografie Radiologisch onderzoek

Effectieve dosis (mSv)

Duur natuurlijke blootstelling

Rx Thorax

0.02

2,4 d

Rx schedel

0.07

8,5 d

Mammografie

0.5

52 d

Rx LWZ

1.3

158 d

UVP

2,5

304 d

Rx transit

3

1j

Rx Barium

7

2,3 j

CT schedel

2.0

243 d

CT thorax

8

2,7 j

CT abdome,

10

3,3 j

CT coronaro

21,4

6,9 j

Source: U.S. Food and Drug Administration (adapted from a report of the European Commission)

Digitale mammografie

Digital mammography

Screen film system

Opsporing en impact op het stadium en morbiditeit van borstkanker Deelnemers:     

DCIS X3 Invasieve kanker X 1,5 Stade I X2 Vermindering aantal mastectomie 10-20 % Vermindering chemotherapie

Niet deelnemers:  Stadia III-IV X3  Metastase X 3,5

Hofvindt et al , Breast Cancer Res treat 2013

Mammotest vs diagnostische mammografie Mammotest: opsporingsmammografie (geen echo) , om de 2 jaar, gratis, 50-69 j hetzij met een voorschrift van een huisarts of een gynaecoloog hetzij met een officiële uitnodiging van het programma uitgevoerd door radiologische eenheid dubbele lezing

Positief : bijkomende onderzoeken vereist negatief : geen andere onderzoeken vereist   

10 % van de vrouwen positief 9,5 op de 10 gevallen is een positieve Mammotest geen kanker 1 positieve Mammotest op 20 is kanker

Het Centrum voor Kankeropsporing stuurt binnen de 3 weken na het onderzoek een brief over het resultaat naar de vrouw, haar arts(en) en de radioloog.

Mammotest vs diagnostische mammografie Diagnostische mammografie/echo:  Bij klachten of een verandering aan de borst ongeacht leeftijd

 Bij klachtenvrije patiënt (ikv opsporing)  Als vervolgonderzoek op de screeningsmammografie  Evtl + biopsie  Betalend  Resultaat meestal onmiddellijk gekend na het onderzoek.

Borsttype (densiteit) Soorten classificaties 1.De Wolfe classificatie geeft een idee over de procentuele verdeling van klier- en vetweefsel in de borst en koppelt hieraan het risico op borstkanker. N1 geen klierweefsel N1 : laag risico P1 klierweefsel minder dan 25% van de borst

P2 klierweefsel tussen 25% en 50%

P1 : laag risico

P2 : hoger risico

DY klierweefsel meer dan 50% DY : hoogste risico

Borsttype (densiteit) Soorten classificaties 2. BI-RADS Classificatie voor borstdensiteit A. (laagste densiteit) bijna volledig vetweefsel, <25% klierweefsel = P1 B. verspreide velden met fibroglandulair weefsel , ongeveer 25%-50% klierweefsel = P2 A. Heterogeen verspreide velden met fibroglandulair weefsel, ongeveer 51%-75% klierweefsel = P2 A. (hoogste densiteit) Extreem dens, >75% klierweefsel = DY

Borsttype (densiteit)

Borsttype (densiteit)

Borsttype (densiteit) Borstdensiteit vermindert de gevoeligheid van de mammographie. (borstkanker in dense borst : 48-63% tov in vette borst 98%)

Dy/ bi-rads D 4-6 x meer kans op borstkanker tov P1/ bi-rads A 2 x tov P2 of Bi-rads B-C P1/ bi-rads A ½ minder tov P2 of Bi-rads B-C Dy/ bi-rads D = familiale geschiedenis van borstkanker bij moeder, zus of dochter.

Risico op borstkanker 1.Familiale Anamnese Matig risico : ≤ 1 antécédent > 50 j Verhoogd risico : Op 10 j : 3 tot 8 % ( 40-49 j) Levenslang risico : 17 tot 29 %. 1 antécédent 1° <40j 2 antécédenten 1° et 2° >50 j 3 antécédenten 1° et 2° > 60 j

Sterk verhoogd risico : Op 10 j : > 8% ( 40-49 j) Levenslang risico > 30 % 2 antécédenten < 50 j ( min 1x 1°) 3 antécédenten < 60 j (min 1x 1°) 4 antécédenten (min 1x 1°) Voorgeschiedenis van bilaterale borstkanker, borstkanker bij een man, eierstokkanker,…

Risico op borstkanker 2.Andere risicofactoren Matig risico:

Relatief Risico (RR) > 1,5 -Bestraling (RR 10) -Borstdensiteit Birads IV (RR 3-6) -Atypische ductale of lobulaire hyperplasie of(RR 2-4) -Lobulaire carcinoma in situ (RR 7-10) Klein risico: Relatief ≤ 1,5 -Borstdensiteit Birads III -Alcoholisme (RR 1,5) -Obesitas, (RR 1,5), diabetes, roken -Hormonale substitutie (RR 1,5), vroege regels (RR 1,5) , late menopause (RR 1,5) -Kinderloos (RR 1,5) , geen borstvoeding -……

Schema 

> 40 jaar :

P1/ bi-rads 1 : 2 jaar (mammotest tussen 50-69j) P2 /bi-rads 2-3 : 1.5 – 2 jaar DY / bi-rads 4 : 1 jaar



> 70 jaar :

1x/3 jaar tenzij benigne pathologie 1x/2 jaar

Uitz : BRCA1 en 2 : irm en rx mammo / echo alternerend Zo sterk familiaal belast : genetisch onderzoek start diagnostische mammo/echo 10j voor 1ste graads verwant < 25 jaar : nooit Mammo tenzij verdachte pathologie

Voorbeelden Madame Dupont 50 ans Pas d’antécédent familiaux, dépistage de routine depuis plusieurs années. Mammographie négative, échographie microkystes stables.

Voorbeelden Madame Dupont 52 ans Pas d’antécédent familiaux, dépistage de routine depuis plusieurs années, Ménopausée.

Voorbeelden Madame Dupont 52 ans Pas d’antécédent familiaux, dépistage de routine depuis plusieurs années, Ménopausée. • • • • •

Seins graisseux Echographie réalisée pour suivi d’anomalie bénigne: microkystes. Nodule irrégulier QSE gauche de 4,3 mm Biopsie: carcinome canalaire infiltrant. IRM: nodule suspect unique

Voorbeelden Madame Benali 48 ans Pas d’antécédent familiaux, premier dépistage de routine, asymptomatique. Microcalcifications irrégulières du QSE droit sur 5 cm

Voorbeelden

Voorbeelden

Voorbeelden Madame Benali 48 ans Pas d’antécédent familiaux, premier dépistage de routine, asymptomatique. Microcalcifications irrégulières du QSE droit sur 5 cm

Echographie: Plage floue de 35x 20 mm, Mal délimitée et hétérogène Contenant des microcalcifications Anapath: Carcinome infiltrant multifocal Au sein d’une plage de carcinome in situ.

Voorbeelden Madame Janssens Pas d’antécédent familiaux, début de dépistage à 40 ans.

Rx: Seins denses et microcalcifications legal 2. US: microkystes

Voorbeelden Madame Janssens Pas d’antécédent familiaux, 41 ans. Rx: Seins denses et microcalcifications legal 2. US: microkystes

Voorbeelden Madame Janssens Pas d’antécédent familiaux, 42 ans. Rx: asymétrie irrégulière du QSE droit 25x15 mm avec calcifications legal 4. US: lésion 22x11 mm

Voorbeelden

DANK VOOR UW AANDACHT


Opsporing van darmkanker Dr. Liesbet Verbrugghe

Hoe ziet darmkanker eruit ?

Evolutie van darmkanker



Adenoom

Adenoom > 1 cm

Kanker > 10 jaar

1000

100

25

Poliep is geen divertikel

Cijfers van darmkanker

95 % genezing bij vroege detectie

5%

10 % : jonge mensen

50 % : stadium III of IV

50 % : stadium III of IV  5 jaars overleving : 59 %  Kans van overleving afhankelijk van in welk stadium de kanker ontdekt wordt – In stadium I : 94 % – In stadium IV : 8 %

 Bij diagnose : 40 % metastases

580 doden per dag in Europa

580 doden per dag in Europa

Incidentie

Incidentie 250 200

Vrouwen

150 100 50

Lee ijd

90

80

70

60

50

40

30

0

20

Aantal Gevallen

Mannen

Incidentie

Risicogroepen Verhoogd risico VG van poliepen of kanker Eigen of in familie, Chronisch inflammatoire darmziekten (3-20%)

Sterk verhoogd risico = familiale vormen Syndrome HNPCC (70-100%) 3à5%

PAF

1%

15 à 20 % 75 %

Gemiddeld risico Leeftijd tss 50 en 75 j Geen VG (3-5%)

Risicogroepen

Risicogroepen

Familiale ATCD 10% à 30%

Lynch: HNPCC 2% à 5% FAP ≤ 1%

Sporadisch ≥ 70%

Burt Gastroenterology 2000;119:837-53

3 risicogroepen: 3 screenings strategieën

Risicogroepen Coloscopie +++ Familiale ATCD 10% à 30%

Lynch: HNPCC 2% à 5% FAP ≤ 1%

Sporadisch ≥ 70%

Screening +++

Burt Gastroenterology 2000;119:837-53

Screening van darmkanker  Vanaf oktober 2013 bevolkingsonderzoek : 56-74 jaar, een uitnodiging tot testen op darmkanker  iFOB test : immunochemische fecaal occult bloed test (kleine sporen bloed worden opgespoord) in Vlaanderen (Wallonië : guiacFOBtest : 3 stalen)  Pakket gratis toegestuurd thuis  Voorgefrankeerde omslag terug opsturen

Screening van darmkanker


 Uitgenodigd 2013 : 248 970  Participatie : 91 784 (36,9 %) + 15 342 (62%) na herinnering  In totaal : 43,03 % participatie (107 126)

Vergelijk : borstkankerscreening pas na 5 jaar, 42 % participatie






Een positieve test

kanker

Colonoscopie

Colonoscopie

Colonoscopie

Colonoscopie

 Fijne buis met op het uiteinde een camera

 Doel : het binnenkant van de darm bekijken

Colonoscopie  Onder lichte anesthesie  Niet pijnlijk  Voorbereiding noodzakelijk

Doel van de colonoscopie  Binnenkant van de darm bekijken  Goedaardige letsels verwijderen  Detectie van kwaadaardige letsels

Symptomen van darmkanker

Symptomen van darmkanker      

Buikpijn Veranderd stoelgangspatroon Bloedverlies of zwarte stoelgang Valse stoelgangsnood Vermagering Slijmverlies

Symptomen van darmkanker

Risicofactoren  3 factoren verhogen het risico op darmkanker – Roken – Overgewich

– Alcohol

 2 factoren verminderen het risico – Vezelrijke voeding – Fysieke activiteit

Risicofactoren

Behandeling  Afhankelijk van het stadium van de kanker  Afhankelijk van de localisatie van de kanker – Chirurgie – Chemotherapie – Chemoradiotherapie – Radiotherapie – Stenting

Multidisciplinair overleg

TAKE HOME MESSAGE  Darmkanker : belangrijke kanker in Belgie  Screening detecteert poliepen die mogelijk precancerogeen kunnen zijn  Verwijdering van deze poliepen : daling aantal gevallen darmkanker  Risico stijgt vanaf 50 jaar



Opsporing van prostaatkanker Dr P. De Wil / Dr H. Claes / Dr Greet Swinnen

Wat is de prostaat?

Waarom hebben mannen een prostaat?  Geslachtsklier (klierbuisjes) – Productie van het zaadvocht (0,5ml van 3 ml ejaculaat) ( bevat cholesterol, zink, PSA, polyamine,…)

 Sluitfunctie (spiercellen) – Afsluiten van de blaasuitgang bij ejaculatie

 De prostaat staat onder invloed van testosteron

Soorten aandoeningen  Prostaatontsteking = prostatitis  Goedaardige prostaatvergroting  Kwaadaardige tumor = prostaatkanker

Prostaatkanker: Situatie in Vlaanderen  Prostaatkanker is meest voorkomende kanker bij mannen.  5880 nieuwe gevallen in 2011 (3.286 in 1997)  11% van de mannen wordt voor de leeftijd van 75 jaar gediagnosticeerd met prostaatkanker

Prostaatkanker  Laattijdig symptomen! (bij lokale tumorinvasie, botmetastasering)

 doel: sterfte als gevolg van de ziekte te verminderen. (zonder overdiagnose en overbehandeling)

Screening!

Wie screenen? 1. Leeftijd ≥ 50 jaar, levensverwachting > 10 jaar, bij symptomen

Wie screenen? 2. Erfelijkheid: ≥ 40 jaar – het risico verdubbelt als een eerstegraadsverwant (vader of broer) aan de ziekte lijdt

2. Ras – Afro-Amerikanen lopen meer risico dan Europeanen en Amerikanen – Aziaten lopen minder risico

2. Voeding

Wie screenen?

“Prostaatkanker kan enkel genezen worden wanneer het wordt ontdekt in een vroeg (orgaanbeperkt) stadium” Vraag: Hoe kunnen we, op de beste manier, deze tumoren op tijd ontdekken, zonder dat we te veel ‘banale’ tumoren ontdekken?

Screenen: Hoe? 1. Rectaal Toucher

1. PSA bepaling

Screenen: Hoe? 1. Rectaal Toucher

Screenen: Hoe? 2. PSA bepaling: de ideale marker voor prostaatkanker?

DREMPEL PROSTAATKANKER

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

7.0

8.0

9.0

10.0

100.0

Screenen: Hoe? 2. PSA bepaling: Realiteit van de PSA test Gezond / goedaardige vergroting Indolente prostaatkanker Mogelijks dodelijke prostaatkanker

Cut off

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0 6.0 PSA, ng/mL

7.0

8.0

9.0

10.0

100.0

Screenen: Hoe? 2. PSA bepaling  Leeftijdsgebonden PSA – – – –

40-49 j : 0-2,5 ng/ml 50-59 j : 0-3,5 ng/ml 60-69 j : 0-4,5 ng/ml 70-79 j : 0-6,5 ng/ml

– Opm: bij PSA< 1,0 ng/ml is PSA meting om de 3-5 jaar voldoende

Wat bij afwijkend rectaal toucher en/of verhoogde PSA?  Vakkundige beoordeling RT/PSA noodzakelijk: – Ifv Prostaatvolume – PSA verdubbelingstijd

IS ER REDEN OM BIOPSIES TE NEMEN ?

“Prostaatkanker kan enkel genezen worden wanneer het wordt ontdekt in een vroeg (orgaanbeperkt) stadium”

Vraag: Als we dan een tumor ontdekken aan de hand van een verhoogde PSA, hoe weten we dan of deze gevaarlijk is of niet?

Gleason graad / score

Goed Score 2-4

Matig Score 5-7

Slecht Score 8-10

Behandeling  Diagnose van prostaatkanker wil nog niet dadelijk actieve behandeling zeggen.  De uroloog dient flexibel te zijn in de behandelingskeuze en de patiënt kan in vele gevallen zelf een geïnformeerde beslissing nemen.

Behandeling 1. Actieve monitoring Laag risico prostaatkanker (weinig agressief): kan in vele gevallen onbehandeld worden gelaten, op voorwaarde dat de patiënt bereid is om zich zeer strikt te laten opvolgen: « Active Monitoring » – – – – – –

cT1c-T2a Laag risico prostaatkanker PSA <10 Gl score ≤6 (<3 biopsies) (<50% van de biopsie ingenomen door kanker) Leeftijd is geen beperking (50-80 jaar; goede conditie)

VOORDEEL: vermijdt overbehandeling !!

Behandeling 2. Operatie

Open prostatectomie

Robot geassisteerde prostatectomie

Behandeling 3. Radiotherapie

4. Hormonale Therapie

Behandeling 5. Brachytherapy

Wat met massale screening?  Op dit moment is er onvoldoende bewijs om de mannelijke bevolking vanaf een bepaalde leeftijd aan systematische prostaatkanker screening te onderwerpen.  WEL: screening op vraag van patient of indicatie door arts, mits patient goed geinformeerd is. (pros en contras van consequenties)  PSA test: 10 Euro


Opsporing van kanker Voor wie? Waarom?

Recommend Documents