Opleidingsinstituut DJI. Kenniskring Moreel Vakmanschap

Opleidingsinstituut DJI Kenniskring Moreel Vakmanschap

Voorwoord Gewetensvragen: veel professionals krijgen daar niet alleen thuis, maar ook op hun werk geregeld mee te maken. Bij deze vragen draait het niet om regels en protocollen, maar om de ‘moreel juiste’ keuze. Hoe ga je als organisatie om met morele dilemma’s van je medewerkers?

Kenniskring Moreel Vakmanschap Deze vragen stonden centraal tijdens de eerste Kenniskring Moreel Vakmanschap. Onder begeleiding van een moderator van het Opleidingsinstituut DJI, kwamen professionals uit het veiligheidsdomein, de wetenschap, beleidsmedewerkers én professionals uit het DJI werkveld samen. In vijf bijeenkomsten hebben zij met elkaar nagedacht over hoe je Moreel Vakmanschap binnen je organisatie kunt bevorderen. Zeven deelnemers en de moderator zijn ter afsluiting van de Kenniskring door ons geïnterviewd. In deze publicatie leest u wat zij verstaan onder Moreel Vakmanschap, waarom het volgens hen belangrijk is om hier aandacht aan te besteden en wat zij meenemen uit de Kenniskring. Kennisdeling als speerpunt Kennisdeling is één van de speerpunten van het Opleidingsinstituut DJI. Naast opleider, zijn we namelijk ook kennisinstituut. Het organiseren van deze kenniskring is daar een geslaagd voorbeeld van. De opgedane kennis hebben we in middels toegepast in verschillende trainingen bij inrichtingen en afdelingen op ons hoofdkantoor. En om deze kennis voor iedereen toegankelijk te maken, hebben we voor u deze publicatie samengesteld. Ook dát is kennisdeling.

Met vriendelijke groet, Michael Kool Directeur Opleidingsinstituut DJI

2|

|3

Hans Plattel Functie: Tel: Mail:

Vestigingsdirecteur Penitentiaire Inrichting Zwolle 088 074 08 00 [email protected]

Moreel vakmanschap is voor mij… … het kunnen maken van goede afwegingen. Hierbij wil ik aandacht hebben voor de belangen van alle betrokken partijen: eerst vragen stellen bij dilemma’s en verder denken voordat ik oordeel. Alle situaties hebben ten slotte meerdere kanten. Besluiten die goed zijn voor de een, zijn soms nadelig voor een ander. Bij de morele afweging hoort het bekijken van de mogelijkheden om die negatieve consequenties te compenseren. Bij vakmanschap hoort dat je je eigen waarden en normen aan die van je omgeving kunt meten. Voorbeeldgedrag tonen helpt bij het creëren van draagvlak voor moeilijke beslissingen. Handel dus naar je eigen morele standaard, zoals je dat ook van anderen verwacht. Ik vind het belangrijk om aandacht te besteden aan moreel vakmanschap, omdat… … het mensen bewust maakt van verschillende aspecten die meespelen in concrete werksituaties. Het dwingt je om niet te snel te handelen en je oordeel uit te stellen. Hierdoor ontstaat er ruimte voor alternatieve inzichten en meer afgewogen beslissingen. Door dit proces met collega’s te doorlopen wordt de uitkomst meer gezamenlijk.

“Niet veroordelen, maar kijken waarom foute keuzes gemaakt zijn. Dat is moreel juist.” Dit neem ik mee uit de Kenniskring moreel vakmanschap: Kennis en ervaring vanuit de wetenschap en uit andere organisaties. Zo zijn er qua organisatiestructuur en veel veelvoorkomende problemen bij Defensie en de Politie overeenkomsten met onze organisatie. Hierdoor kunnen we gemakkelijk uit praktijksituaties van elkaar leren. Moreel vakmanschap is geen abstract begrip. We werken er dagelijks mee en komen situaties tegen waarin we op basis van ons eigen moreel kompas besluiten nemen. Dit gebeurt vaak onbewust. Als we een situatie van meerdere kanten bekijken kan er een ‘beter besluit’ genomen worden. Om moreel vakmanschap op de werkvloer bespreekbaar te maken en te houden, is toewijding nodig vanuit alle lagen van de organisatie. Borging in het dagelijkse werk is hierbij van groot belang. In de Kenniskring zijn we ingegaan op hoe je dit aan kunt pakken. Dat was waardevol en ik zou hier graag nog dieper op in gaan.

De doelgroep waarmee we werken zit bij ons vanwege ‘foute keuzes’. We kunnen hen helpen goede keuzes te maken door meer begrip te hebben voor hun daden. Zonder deze overigens goed te keuren: niet veroordelen, maar kijken waarom keuzes gemaakt zijn en wat oplossingen zijn voor de toekomst. Dat is moreel juist. Het spiegelen van je eigen overtuigingen met die van collega’s is hierbij belangrijk. Zo zorg je dat je miscommunicatie over normen en waarden voor blijft.

4|

|5

Hester Paanakker

Dhr. Varamitra

Docent & PhD onderzoeker (afdeling Bestuurswetenschap en Politicologie, Vrije Universiteit Amsterdam) Tel: 020 598 65 62 Mail: [email protected]

Functie:

Moreel vakmanschap is voor mij… … meer dan enkel je werk goed doen door regels en richtlijnen gewetensvol in te vullen. Waarbij je uiteraard recht doet aan de aanvaarde morele normen en waarden. Het gaat er ook om dat je keuzes bewust afweegt, reflecteert en kunt verantwoorden. Zowel ten aanzien van jezelf als van collega’s en externen. Tezamen staat dat voor mij gelijk aan de ware betekenis van professionaliteit: de morele component is hier een onmisbaar onderdeel van.

Moreel vakmanschap is voor mij… … een continu proces. Het begint bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst. Kan ik mijzelf, op grond van mijn persoonlijke ethiek, verbinden aan de doelstellingen en handelswijze van de organisatie? Tijdens mijn werk is morele toetsing een vast component: steeds vraag ik mij af of ik mij al dan niet kan conformeren aan de taken die mij worden opgedragen. In de besluitvormingsprocessen waarin ik ben betrokken, waak ik er voor dat er niet louter wordt blindgevaren op “de waan van de dag”.   Ik vind het belangrijk om aandacht te besteden aan moreel vakmanschap, omdat… … we in een organisatie als de DJI werken met gedetineerden die een gebrek kunnen hebben aan normbesef. Zij hebben volgens de wet grensoverschrijdende daden gepleegd. Eén van onze belangrijkste uitdagingen is het bijbrengen van normbesef en de mogelijkheid tot reflectie op het eigen handelen aan deze ingeslotenen. Dat is alleen geloofwaardig als wij als professional kunnen laten “Bijbrengen van normbesef zien hoe wij dat doen binnen ons eigen aan ingeslotenen is alleen werk. Daarnaast hebben wij als ambtenaren van de Rijksoverheid de verantwoordelijkgeloofwaardig als we dit zelf heid om de waarden waarop de besturing toepassen.” van ons land is ingericht actief uit te dragen. “Practice what you preach”.

Functie:

Ik vind het belangrijk om aandacht te besteden aan moreel vakmanschap, omdat: … Gedegen vakkennis niet bestaat zonder integriteit. Zoals een organisatie niet kan draaien zonder vakkennis. Moreel handelen kleurt vakmanschap op een cruciale manier in. Zonder morele afweging en verantwoording, loopt je het risico dat vakkennis ontaard in ‘ambtelijk kwaad’. Ook al zijn regels tot op de letter nageleefd, de consequenties van je handelen kunnen toch ongewenst en immoreel uitpakken. Daarmee doe je afbreuk aan waar vakmanschap in essentie voor staat: het in acht nemen van verschillende belangen, principes en consequenties. Ik ben er van overtuigd dat elke organisatie gebaat is bij aandacht voor moreel vakmanschap. Dit neem ik mee uit de Kenniskring moreel vakmanschap: Moreel vakmanschap bestaat uit zowel bewustzijn als uit handelen. Een moreel vakman is bewust van de afwegingen die hij “De morele component maakt en kan deze bespreekbaar maken. Hij is een onmisbaar onderdeel of zij handelt als een moreel vakman door de van ware professionaliteit.” consequenties van deze afwegingen in acht te nemen.

6|

Moreel vakmanschap is niets nieuws. Het hoort bij de antennes die een sensitieve professional ontwikkelt. Om het de aandacht te geven die het verdient in de organisatie, hoeft het wiel niet opnieuw uitgevonden te worden. De beste initiatieven die deze kenniskring voortbracht, waren initiatieven die voortborduurden op wat een organisatie al heeft en doet aan moreel vakmanschap. Deze verspreiden zich op een natuurlijke wijze. Zo worden ze structureel ingebed in de organisatie én in de hoofden en harten van de werknemers.

Tel: Mail:

Hoofd Boeddhistische Geestelijke Verzorging & Centraal Vertrouwenspersoon Integriteit DJI 06 539 679 64 [email protected]

Dit neem ik mee uit de Kenniskring moreel vakmanschap: Dat moreel vakmanschap vele kleuren en vormen kent. Het is gelukkig niet in een blauwdruk te vangen. Voor mij was het zeer inspirerend om met professionals uit verschillende hoeken van de samenleving om tafel te zitten om kennis en ervaring met elkaar te delen en elkaar daar ook op uit te dagen. Dat is zeker voor herhaling vatbaar.

|7

Edgar Karssing & Frans van Oostrum Edgar Karssing Functie: Universitair hoofddocent beroepsethiek en integriteitsmanagement (verbonden aan Nyenrode Business Universiteit) Mail: [email protected] Frans van Oostrum Functie: Centrale Coördinator Integriteit van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Tel: 06 224 046 25 Mail: [email protected]

Moreel vakmanschap is voor ons… … nodig om goed werk te kunnen leveren. Iedere situatie is weer anders. Heel belangrijk zijn daarom inschattingsvermogen en improvisatietalent: wat is er in deze context nodig? Moreel vakmanschap vereist betrokkenheid. Je moet oog hebben voor de wensen en noden van anderen. En wijsheid om in een complexe situatie waarin waarden en belangen conflicteren een keuze te maken die recht doet aan de situatie. En tot slot ook moed: nadenken is niet goed genoeg, je moet je oordeel ook in handelen omzetten. Moed slaat de brug tussen denken en doen.

“Morele eenpitters kunnen hun werkzaamheden slechts toetsen aan hun eigen subjectieve normen.” Dit nemen we mee uit de Kenniskring moreel vakmanschap: Door met elkaar het gesprek aan te gaan hoeven medewerkers geen morele eenpitters te zijn die hun werkzaamheden slechts toetsen aan hun eigen subjectieve normen en beroepsopvattingen. Hierdoor zijn er geen mogelijkheden om vormen van morele blindheid te corrigeren. Je loopt het risico dat waarden en verantwoordelijkheden buiten beeld blijven. Moreel leiderschap betekent dat de leidinggevende dit gesprek mogelijk maakt. Bijvoorbeeld door medewerkers te vragen waarom zij bepaalde keuzes hebben gemaakt. Daarvoor geven zij eerst duidelijk aan wat de verwachtingen zijn, zodat medewerkers weten waarover zij verantwoording moeten afleggen. Leidinggevenden moeten duidelijke doelen en basiswaarden formuleren. Het (midden) management kan zorgen dat deze basiswaarden de werkvloer ook bereiken. Ook kunnen zij medewerkers helpen bij het vertalen van de basiswaarden naar hun eigen werk. Want basiswaarden zijn pas effectief wanneer ze kunnen worden benoemd, als richtinggevend worden herkend en erkend, in de praktijk worden gebracht en gezamenlijk worden besproken.

Wij vinden het belangrijk om aandacht te besteden aan moreel vakmanschap, omdat… … we ons werk goed willen doen. Je wilt op een betekenisvolle wijze anderen helpen. Klanten, leerlingen, collega’s. Je wilt trots zijn op je organisatie. Als onderwijzer, politieagent, als gevangenisbewaarder. Dan helpt de vraag ‘Wat zeggen de regels?’ maar ten dele. Moreel vakmanschap is hierbij minstens zo belangrijk. Het brengt echter ook een risico met zich mee. Improviseren kan er immers toe leiden dat mensen doen wat hen zelf goed dunkt. Meestal gaat dat goed. Maar als organisatie wil je niet dat iedere medewerker een eigen definitie van ‘goed werk’ heeft. De bekende reflex is om daarom toch maar regels en procedures te gaan maken. Maar het kan ook anders: door het gesprek aan te gaan en met elkaar te verkennen wat goed werk is. Wat zijn de basiswaarden van het beroep en wat betekenen deze in de praktijk? Dat kan in een moreel beraad.

8|

|9

Froukje Weidema Functie:

Tel: Mail:

Dr. VUmc Metamedica, Onderzoeker hulp bij zelfdoding in de psychiatrie; Projectleider NEON (Netwerk Ethiek Ondersteuning NL), gespreksleider moreel beraad 06 132 154 35 [email protected]

Moreel vakmanschap is voor mij… … een middel dat mensen in staat stelt om de morele dimensie van het dagelijks werk te ontdekken. En om deze vervolgens gezamenlijk op systematische wijze te bespreken. Een organisatie die die morele dimensie van het dagelijkse werk serieus neemt dient de ontwikkeling rond moreel vakmanschap zorgvuldig te faciliteren. Alleen dan kan het als geïntegreerd onderdeel van het werk haar bijdrage aan de organisatie(-cultuur) zichtbaar maken. Ik vind het belangrijk om aandacht te besteden aan moreel vakmanschap, omdat… … overal waar diensten worden verleend, en in het bijzonder in de non-profit, machts­aspecten aan de orde zijn. Er worden door professionals beslissingen genomen over iemand anders. Zonder uitzondering is daarin sprake van moraliteit, van zoeken naar grenzen en van soms forse consequenties. Richtlijnen en protocollen staan niet per definitie garant voor een gesust geweten. Dat kan (blijven) knagen. Aandacht voor moraliteit in dagelijkse praktijken bevordert verantwoordelijkheid over besluitvorming, een zorgvuldige afweging van precaire situaties en het welbevinden van medewerkers. Bovendien is het van belang dat op alle “Moreel vakmanschap in niveaus van de organisatie wordt onderkend dat er een morele dimensie is binnen elk een organisatie betekent dat specifiek domein. Niet alleen in relatie tot de deze organisatie de lastige medewerkers die betrokken zijn op het vragen niet schuwt.” primaire niveau, maar zeker ook op het niveau van management of directie. Dit neem ik mee uit de Kenniskring moreel vakmanschap: Het is enorm leerzaam geweest om te horen wat werkverhoudingen binnen een organisatie, gekoppeld aan specifieke cultuurkenmerken, betekenen voor de wijze waarop moreel vakmanschap vorm wordt gegeven. Op dat punt waren grote verschillen zichtbaar, die uitnodigden tot nadere kennismaking met deze diversiteit. Langs die weg kunnen we leren wat passende manieren van ‘werken aan moreel vakmanschap’ zijn. 10 |

Henriëtte Bout Functie: Tel: Mail:

Senior adviseur Bureau Integriteit Gemeente Amsterdam en PhD student Nyenrode Business Universiteit 020 552 22 35 [email protected]

Moreel vakmanschap is voor mij… … een aspect van vakmanschap in het algemeen. Het is de attitude om naast de technische ook de morele aspecten van je vak serieus te nemen. En dat ook te kúnnen: zowel wat betreft kennis en vaardigheden, als wat betreft het krijgen of nemen van de gelegenheid om op je werk te reflecteren. Vakmensen kenmerken zich voor mij dan ook als mensen die hun problemen op het werk naar een hoger niveau willen tillen en het leuk vinden om hun kennis hierover met anderen te bediscussiëren. Ook ten aanzien van morele problemen. Ik vind het belangrijk om aandacht te besteden aan moreel vakmanschap, omdat… … de vakman daarmee ten eerste de mogelijkheid krijgt zich verder te ontwikkelen. Ten tweede maakt het morele stress bespreekbaar. Zo kan deze hopelijk worden verlicht. Ten derde kunnen vakmensen elkaar en de organisatie wijzer maken. Organisatorische aspecten die moreel vakmanschap bemoeilijken (zoals de inrichting van werkprocessen, wijze van leidinggeven, systeem van belonen en straffen) kunnen gesignaleerd en wellicht verholpen worden. Tenslotte wordt ook de organisatie hier wijzer van: in een organisatie waar moreel vakmanschap gestimuleerd wordt, wordt gewerkt aan een reflexieve organisatiecultuur. Een dergelijke cultuur kan tegenwicht bieden aan doorge“Werken aan een reflexieve schoten vormen van doelgericht handelen organisatiecultuur is lastig, (teleopatie). Ik denk dat het creëren van een maar zeker de moeite waard.” reflexieve organisatiecultuur erg lastig, maar zeker de moeite waard is. Dit neem ik mee uit de Kenniskring moreel vakmanschap: Dat er al hard gewerkt wordt door heel leuke, gemotiveerde en kundige collega’s aan het stimuleren van moreel vakmanschap. Er zijn initiatieven die zich wat meer op de meer cognitieve aspecten richten (zoals bij morele oordeelsvorming het geval is) en initiatieven die wat meer op de vaardigheden gericht lijken (waaronder morele beraadgroepen). Iedereen is het er over eens dat moreel vakmanschap beide aspecten bevat. Tenslotte neem ik mee dat het werken aan moreel vakmanschap een lange adem vergt. | 11

Liesbeth de Stoppelaar Functie: Tel: Mail:

Projectleider integriteit in opleidingen Defensie 06 517 875 34 [email protected]

Moreel vakmanschap is voor mij… … in de uitvoering van je vak zorgvuldige en rechtvaardige keuzes maken. En daarbij de rechten, belangen en wensen van alle betrokken partijen meewegen. Dit is vooral belangrijk in situaties waarbij sprake is van tegenstrijdige belangen en rechten. Wie moreel juist handelt, kijkt aan welke rechten, belangen en wensen niet tegemoet gekomen kan worden en treft daar compenserende maatregelen voor. Ik vind het belangrijk om aandacht te besteden aan moreel vakmanschap, omdat… … goed werkgeverschap inhoudt dat medewerkers worden ondersteund in de lastige situaties in hun werk. Iedere beroepspraktijk kent zijn eigen morele dilemma’s. Door deze met elkaar te bespreken, krijgen medewerkers zicht op de rechten, belangen en wensen van stakeholders in hun werkveld. Ook krijgen ze meer inzicht in de kerndilemma’s van hun eigen vakgebied. Deze kennis kan worden vastgelegd als ‘moresprudentie’. Dit kan dan als richtlijn gebruikt worden bij het maken van de juiste keuzes in nieuwe situaties. Dit alles vraagt om een veilige cultuur waarin respectvol met elkaar wordt omgegaan en men zich kwetsbaar op durft te stellen. Een cultuur waar medewerkers reflecteren op hun handelen, elkaar kunnen en durven aan te spreken en zelf aanspreekbaar zijn. 12 |

“‘Moresprudentie’ kan als richtlijn gebruikt worden bij het maken van juiste keuzes.”

Dit neem ik mee uit de Kenniskring moreel vakmanschap: Het was inspirerend om met mensen uit dit werkveld in gesprek te zijn. Het heeft mij praktische tips en wetenschappelijke inzichten opgeleverd. Er was herkenning van zaken waar we blijkbaar allemaal mee worstelen. Ook was de discussie rondom de term ‘integriteit’ zinvol. Dit wordt vaak geassocieerd met ‘schendingen’ of het al dan niet integer ‘zijn’ als persoon. Is het verstandig om deze term te vervangen, zodat er minder weerstand binnen de organisatie bestaat? Bijvoorbeeld door een term als ‘moreel vakmanschap’? Of is het woord ‘moreel’ net zo beladen? Een praktische tip uit het promotieonderzoek van Froukje Weidema (één van de andere deelnemers) waar we dankbaar gebruik van hebben gemaakt, is: “Zorg voor een coördinator van elke eenheid die verantwoordelijk is voor de implementatie”. Tot slot heb ik meegenomen hoe lastig het is om het effect te meten van interventies op dit gebied. Maar ook op welke manieren je wél kwalitatief kunt evalueren.

| 13

Rob Eijsbouts Functie: Tel: Mail:

Senior Trainer/opleider Opleidingsinstituut DJI, Coördinator expertiseteam Integriteit & Samenwerking 06 481 360 44 [email protected]

Moreel vakmanschap is voor mij… … dat medewerkers in staat zijn steeds te reflecteren op hun eigen handelen en dat van anderen. Zich daarbij afvragend of zij het ‘juiste’ doen. In hoeverre zij recht doen aan de situatie en daarbij in voldoende mate rekening houden met de rechten, belangen en wensen van alle relevante belanghebbenden. Dat betekent dat men in staat is om zich te kunnen verantwoorden over het ‘waarom’ van een keuze. Tegelijkertijd is de moreel vakman in staat om anderen in zijn omgeving te stimuleren integer te handelen. Ik vind het belangrijk om aandacht te besteden aan moreel vakmanschap, omdat… … binnen de DJI gedetineerden aan onze zorg en bescherming zijn toevertrouwd. Dat betekent dat wij voortdurend moeten toetsen of we in voldoende mate rekening houden met de rechten, belangen en wensen van hen, maar ook van andere belanghebbenden. De gedetineerde zit immers in een afhankelijkheidspositie waarbij keuzes van de professional grote gevolgen kunnen hebben voor hem of haar. Die verantwoordelijkheid dwingt ons om kritisch en zorgvuldig ons eigen handelen en onze keuzes te beschouwen. Elke keer opnieuw, want ons werk is niet altijd te gieten in regels en protocollen. Dit brengt de dialoog op gang tussen professionals, wat hen in staat stelt hun werk beter te doen door van elkaar te leren.

Dit neem ik mee uit de Kenniskring moreel vakmanschap: Ik heb geleerd dat de uitdaging ligt in het ‘klein’ houden van het onderwerp. Morele dilemma’s zijn van alle dag en we handelen er dagelijks naar. Om medewerkers in staat te stellen deze dilemma’s met elkaar te bespreken, zijn openheid en veiligheid van groot belang. Dit creëer je door de dialoog met elkaar aan te gaan. En dat is een flinke stap. Het moet voor medewerkers duidelijk zijn wat het belang is van die dialoog. Bijvoorbeeld dat het hen houvast biedt in hoe zij hun werk op een goede manier kunnen invullen. Ook neem ik mee dat morele kwesties niet op zichzelf moeten staan, maar onderdeel moeten zijn van een groter project of thema. Het spreken over morele kwesties kan hier dan ondersteunend aan zijn. De stap naar moreel handelen, vergt in sommige situaties de nodige moed van de professional. De verleiding om onder druk van de omgeving af te wijken van je morele oordeel, betekent des te meer dat men met elkaar de morele dialoog dient te voeren. Dat draagt bij aan het bevorderen van vakmanschap.

“De moreel vakman is in staat om anderen te kunnen stimuleren integer te handelen.”

14 |

| 15

Nawoord De Kenniskring Moreel Vakmanschap heeft veel losgemaakt. Niet alleen bij de deelnemers, ook binnen de DJI is er meer aandacht gekomen voor de ‘zachte’ kant van integriteit. Moreel Beraad als overlegvorm Zo heeft de hoofddirectie een Moreel Beraad ingevoerd: een overlegvorm waarbij de aanwezigen morele dilemma’s uit hun dagelijkse praktijk aan elkaar voorleggen. Deze analyseren zij vervolgens met behulp van een gespreksmodel. Dit geeft inzicht in de gemaakte afwegingen en biedt handvatten om toekomstige beslissingen weloverwogen te kunnen maken. Het Moreel Beraad is één van de uitkomsten van de Kenniskring Moreel Vakmanschap. Ook vanuit het veld komt steeds vaker de vraag aandacht te besteden aan Moreel Vakmanschap. Detentiecentrum Zeist en de Penitentiaire Inrichting Zwolle zijn voortrekkers en andere inrichtingen hebben reeds van zich laten horen. Gespreksleiders van het Opleidingsinstituut DJI Wij geloven erin dat een organisatie zélf de behoefte moet voelen om aandacht te besteden aan de morele ontwikkeling van de medewerkers. Alleen dan kan Moreel Vakmanschap effectief bevorderd worden. Daarbij kan het Moreel Beraad als overlegvorm ondersteunend zijn. Het Opleidingsinstituut DJI investeert daarom in het opleiden van ‘Gespreksleiders Moreel Beraad’. Zij kunnen organisaties ondersteunen bij het organiseren van zo’n beraad. Zodat we in de toekomst een Moreel Beraad voor nog meer professionals mogelijk maken. Moreel Vakmanschap bevorderen binnen uw organisatie? Bent u benieuwd hoe Moreel Vakmanschap binnen uw organisatie bevorderd kan worden? Of wilt u weten hoe u een Moreel Beraad succesvol kunt implementeren? Het Opleidingsinstituut DJI kan u hierbij ondersteunen of adviseren. Neem gerust contact met ons op via onderstaande gegevens. We denken graag met u mee! Met vriendelijke groet, Rob Eijsbouts Senior Trainer/Opleider Coördinator expertieseteam Integriteit & Samenwerking Moderator Kenniskring Moreel Vakmanschap

16 |

t 06 481 360 44 [email protected] www.oidji.nl

| 17