OPLEIDINGEN najaar 2014

OPLEIDINGEN najaar 2014

www.zorgsaam.be

ng - ondersteuning - vorming - opleiding - ondersteuning

Inhoud najaar 2014 Lichaamsbeleving en seksuele opvoeding bij baby, peuter en kleuter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

ZELFZORG Zelfzorg… in de zorgsector Als zorg een opgave wordt.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Verhaaltjes vertellen en maken voor peuters en kleuters en de verhalen achter kindertekeningen . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Geboeid door perfectionisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Musiceren met baby’s en peuters van 0 tot 3 jaar . . . . . . . . 17

Omgaan met hooggevoeligheid bij volwassenen . . . . . . . . . . 7

Musiceren met kleuters van 3 tot 6 jaar . . . . . . . . . . . . . . . . 18

De positieve kracht van negatieve emoties. . . . . . . . . . . . . . . 8

Musiceren met kinderen van 6 tot 12 jaar . . . . . . . . . . . . . . 18

Passie als antwoord op burn-out . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Angst en stress bij kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Van eenzaamheid naar eenheid : eenzaamheid begrijpen en hanteren Kennismakingsavond . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Omgaan met hooggevoeligheid bij kinderen . . . . . . . . . . . . 19 Omgaan met verschillende karakters Hoe beter reageren op ‘scherpe’ karaktertjes. . . . . . . . . . . . . 20

Van eenzaamheid naar eenheid of de kunst van het alleen-zijn Workshop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Omgaan met moeilijke opvoedingssituaties bij jonge kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Inspiratiecursus : 50+ Tel ik mee en/of tel ik af . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Op zoek naar troost in het levensverhaal van gekwetste kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Zelfzorg : diepe rust, balans, energetische zuiverheid en stevigheid met Primordial Chi Kung . . . . . . . . . . . . . . . . 12

“Ik kan dat niet !” zegt mijn kind Omgaan met faalangst bij kinderen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Proeven van je levenskracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Mijn kind leert schrijven en hoe kan ik helpen ? Schrijfmotoriek : mogelijkheden en beperkingen. . . . . . . . . . . 23

Veerkracht opbouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Juf, mag ik overvaren ? Schoolrijpheid, van een grote sprong naar een kleine stap. . . 24 ZORG VOOR KINDEREN

Ik zie het anders Omgaan met spiegelingen en richtingsmoeilijkheden bij kinderen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Als baby’s konden praten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Spelen met baby, peuter en kleuter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Spelen in de natuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Democratische discipline Opvoeden zonder straffen en belonen . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Voeding voor baby, peuter en kleuter en moeilijk eetgedrag bij kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Opvoeden in vertrouwen Zonder straffen of belonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Het kindvriendelijke huis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Opvoeden van kinderen : een beetje geven en een beetje nemen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Creatief bezig zijn met kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

2

Communicatie via aanraking in de stervensfase : als woorden ontoereikend zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

Ontdek je eigen opvoedingsstijl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Opvoeden in een steeds meer etnisch cultureel diverse samenleving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Loslaten, maar hoe ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

ZORG VOOR DE ROUWENDE

ZORG VOOR OUDEREN

Aanvaarden, loslaten en verbinden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

Inspiratiedagen : speels reminisceren en intergenerationele reminiscentie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Rouwen : zich bewegen tussen verlies en leven 8-daagse training : mensen leren begeleiden die een verlies hebben geleden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

Aandacht voor W.O. I en het thema oorlog . . . . . . . . . . . . . 30 Voorlezen voor senioren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Tussen kwetsbaarheid en veerkracht ligt de kracht van een ritueel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Aandacht voor levensvragen van ouderen. . . . . . . . . . . . . . . 31 Stilstaan bij moeilijk hanteerbaar gedrag in de zorg bij ouderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

ZORG VOOR DE MANTELZORGER

Seksualiteit en intimiteit bij onze rusthuisbewoner, natuurlijk of … . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Doolhof van voorzieningen, premies en tegemoetkomingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Goede afspraken maken goede vrienden . . . . . . . . . . . . . . . 40

ZORG VOOR PERSONEN MET EEN ZIEKTE OF BEPERKING Dementie, een ziekte van deze tijd… maar hoe ermee omgaan ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

ZORG VOOR COMMUNICATIE EN OMGEVING

Zachte aanraking als ondersteuning in het omgaan met diepe gevoelens bij personen met dementie . . . . . . . . . 34

Liever communicatiever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Omgaan met kritiek van de familie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Dementie met een kroontje Een studiedag rond dementie en zorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

Roddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Muziek en dementie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

Respectvol en verbindend communiceren . . . . . . . . . . . . . . . 43 Geweldloze communicatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Aansluiting maken en luistervaardigheden . . . . . . . . . . . . . . 45

ZORG IN DE PALLIATIEVE ZORG

Vragen stellen… hoe doe je dat ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

De pijn, het lijden van de ander ‘raakt’ me, hoe ga ik om met mijn eigen pijn ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Lichaamstaal in de hulpverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 De taal van aanraking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 3

Dynamisch leertraject voor hulpverleners . . . . . . . . . . . . . . . 56

ZORG VOOR JE WERK

Intervisiegroep Of tijd nemen om stil te staan bij je functioneren en te groeien in deskundigheid en zelfvertrouwen. . . . . . . . . 56

Plezier in je werk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Timemanagement Slimmer werken met meer energie en minder stress . . . . . . . 47 Balans werk versus privé Of : hoe werk en privé beter combineren . . . . . . . . . . . . . . . 48

ANDERE MANIEREN VAN ZORG EN VERBONDENHEID

Op het kruispunt tussen persoon en werk . . . . . . . . . . . . . . 48

Aromatherapie : initiatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Aromatherapie : praktische initiatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Creatieve werkvormen in de zorg Werken met beelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

ZORG IN HET LEIDING GEVEN Leiding geven in zorg en welzijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

De kracht van muziek Na de stilte komt muziek het dichtst bij het zeggen van het onzegbare. (Aldous Huxley, Engels schrijver) . . . . . . . . . . . . . 58

Ontdek je eigen stijl van leidinggeven Verkennen en aanwenden van zes competenties in ‘efficiënt’ leiderschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Muziek beluisteren in de zorg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Basis : coaching . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Muziek en dementie Muziek drukt dat uit wat niet gezegd kan worden maar waarover niet gezwegen kan worden. (Victor Hugo). . . . . . . 60

Een super-visie … een super-team ! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Zonder dwarsliggers rijden er geen treinen Omgaan met weerstanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Zingen tijdens de dagelijkse zorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Ontdek je stem en veel liedjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Musiceren met baby’s en peuters van 0 tot 3 jaar . . . . . . . . 61

STILSTAAN BIJ ZORGVERLENING

Musiceren met kleuters van 3 tot 6 jaar . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Cultuursensitieve zorgverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Musiceren met kinderen van 6 tot 12 jaar . . . . . . . . . . . . . . 61

Kennismaking met familie- en organisatieopstellingen . . . . 54 Een systemische kijk op nieuw samengestelde gezinnen . . . 54 In de ziel en het hart van de clown kijken . . . . . . . . . . . . . . 55 Open hart : Constructief werken met emoties en professionele nabijheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

4

Zorg-Saam vzw: wie zijn we en wat doen we ? Zorg-Saam vzw is een vormingsinstelling gespecialiseerd in ‘zorg’. Zowel geïnteresseerden, hulpverleners als organisaties zijn bij ons welkom. Ook via studiedagen en jaartrainingen staan we borg voor zorg. Want zorgen voor onszelf en anderen kunnen we leren en doorgeven !

De vormingen zijn gepland op verschillende locaties over heel Vlaanderen en Brussel. Hierbij houden we rekening met de bereikbaarheid en de aangename sfeer van de locatie. De nodige praktische informatie omtrent de inschrijvingen en betalingen vind je achteraan de brochure.

Halfjaarlijks komt een nieuwe brochure uit. Ook dit najaar hebben we een uitgebreid en gevarieerd aanbod rond vormingen samengesteld. Onze vormingen zijn bedoeld voor alle mensen die met zorg te maken hebben. Dus voor iedereen, want eenieder van ons ontving ooit zorg en de meesten onder ons zullen ooit zorg geven of krijgen. Want zorgen voor elkaar, is het niet één van de mooiste menselijke eigenschappen ?

Tot slot wensen we jullie een inspirerende zoektocht doorheen onze brochure en een deugddoende vorming voor jou of je organisatie. Het Zorg-Saam team, Anja, Ann, Anne, Conny, Eline, Kristin en Mieke

Onze vormingen worden verzorgd door vaste educatieve medewerkers van Zorg-Saam vzw samen met een team van professionele en ervaringsdeskundige freelance vormingswerkers. Zij hebben zich gespecialiseerd in één van onze thema’s en hebben door opleiding of professionele ervaring een sterke voeling met het thema ‘zorg’. Om ons ruim aanbod overzichtelijker te maken, hebben we alle vormingen in een aantal subcategorieën onderverdeeld. De vormingen vallen onder één van onderstaande categorieën : • Zelfzorg • Zorg voor kinderen • Zorg voor ouderen • Zorg in de palliatieve zorg • Zorg voor de rouwende • Zorg voor de mantelzorger • Zorg voor communicatie en omgeving • Zorg voor je werk • Zorg in het leidinggeven • Stilstaan bij zorgverlening • Andere manieren van zorg

5

Zelfzorg Zorg-Saam zorgt. Ook voor jou ! Door vorming kunnen we je helpen de zorg die je dagelijks op je neemt te verstevigen en te verrijken. Zo is er voor sommigen de zorg voor kinderen, voor ouderen, voor zieken of rouwenden, soms samen met de zorg voor werknemers en collega’s… Voor iedereen is er de zorg voor je omgeving en jezelf ! We starten onze brochure dan ook met vormingen rond zelfzorg.

Zelfzorg… in de zorgsector Als zorg een opgave wordt... Een missionaris uit Indië vertelde ooit : “In mijn omgeving kan ik ‘zorgen’ de klok rond, er komt nooit een einde aan : kinderen, ziekte, armoede, honger, sterven, rouwen, ... Ik geef wat ik kan. Mijn korte nachtrust heb ik nodig om lichamelijk te volharden. Maar als ik deze mensen nog vele jaren wil ondersteunen, dan heb ik mijn gebed nodig om spiritueel te volharden, elke avond bij zonsondergang. Ik noem het graag zelfzorg.”

onzichtbaar) gevaar. Je wil nog meer zorg aanbieden, ten nadele van je eigen behoeften. Je inzet wordt groter, je verwacht veel van jezelf. Op een bepaald moment heb je zo veel verwachtingen, dat ze onmogelijk ingevuld kunnen worden. Ontgoocheling, frustratie, stress overvallen je. Je wil het anders aanpakken, rustiger worden, maar dat lukt niet altijd, want stress is de slechtste raadgever bij veranderingen. ‘Zorgen voor’ wordt een opgave...

Wie graag ‘zorg draagt’ voor anderen, krijgt vaak heel wat terug : een glimlach, dankbaarheid. Deze zijn een nieuwe stimulans om het nog beter te doen. En in deze enthousiaste beweging, schuilt een (aanvankelijk

Tijdens deze vorming verkennen we een aantal methodes om uit die cirkel te geraken. En die zijn er, heel veel zelfs. Het is aan jou om te kiezen welke methode best past. We leren ook deze goede intenties om te zetten naar actie.

We oefenen met keuzebehendigheid, een basis om te veranderen. We ontwikkelen een ‘breedbeeld’zicht op de realiteit.

Werkvorm Aangename interactieve vorming met vele voorbeelden. Opstellen van persoonlijk groeiplan.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, zorgverleners zowel vrijwilligers als professionelen Wanneer 18 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Hendrik Gaublomme, teamcoach, creatief therapeut, yogadocent Deelnameprijs € 70

6

Geboeid door perfectionisme Met de dingen goed willen doen en te streven naar verbetering is uiteraard niets mis. Wanneer men echter liefst altijd zonder één enkele fout te maken topkwaliteit nastreeft, men steeds een knagend stemmetje van binnen voelt dat het nooit goed genoeg is, men moeite heeft met delegeren omdat men van mening is dat men het zelf beter kan dan de ander, men zich overal verantwoordelijk voor voelt, wanneer de inspanning die men hiervoor moet leveren niet meer opweegt tegen het resultaat, dan kan de betrokkene zelf en de omgeving eronder gaan lijden.

Omgaan met hooggevoeligheid bij volwassenen

Drie vragen duiken op wanneer perfectionisme een last geworden : 1) wat is het probleem nu eigenlijk 2) hoe ben ik eraan gekomen en 3) geraak ik er van af en hoe ? In deze workshop leert men op een interactieve manier denken gedragspatronen die eigen zijn aan perfectionisme herkennen. Technieken worden aangereikt om op een andere manier met perfectionisme om te gaan alsook om bepaalde gewoontepatronen te doorbreken. Individuele cases worden uitgewerkt met als resultaat een persoonlijk actieplan.

Beleef je alles heel intens ? Ben je snel overprikkeld ? Heb je meer tijd nodig om alle indrukken te verwerken ? Heb je veel behoefte aan bezinning, schoonheid en diepgang ? Kan je niet tegen geweld, onrecht en onzuiverheid ? Ben je “te zacht, te gevoelig of te dromerig” voor deze wereld ? Voel je de stemmingen van anderen goed aan en weet je snel wat zij nodig hebben ? Heb je het gevoel “anders te zijn” dan de anderen en zit dit je geregeld in de weg ? Misschien ben je wel hooggevoelig of hoogsensitief.

In deze workshop ontdekken we in welke mate je hooggevoelig bent en wat hooggevoelig-zijn in ruimere zin betekent. Je krijgt tips aangereikt om beter met je gevoeligheden om te gaan. Naarmate je deze eigenschap gaat (h)erkennen, accepteren en liefhebben, zal je ze gaan ervaren als een meerwaarde en een kracht in plaats van een hindernis. In een veilige en rustige sfeer krijgt ieder de kans om er met zijn/haar gevoeligheden thuis te komen en andere gelijkgestemden te ontmoeten. Maximum : 16 deelnemers

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep iedereen die zelf met perfectionisme te kampen heeft en daarrond aan de slag wil gaan Wanneer 5 december 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar G.C. De Markten Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel Begeleiding Erna Claes, dr in de psychologie, gespecialiseerd in de gezondheidspsychologie en gedragstherapie Deelnameprijs € 70

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep alle geïnteresseerden die hooggevoelig zijn of dat denken te zijn of een hooggevoelige partner hebben Wanneer 21 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar ’t Groeihuis Sint-Jozefsdreef 7, 3020 Herent Begeleiding An Michiels, therapeute gespecialiseerd in het omgaan met hooggevoeligheid, auteur van het kinderboek ‘De Hoogsensitiviteit Survivalgids’ Deelnameprijs € 70

7

De positieve kracht van negatieve emoties Waarom hebben we het vaak zo moeilijk met (onze eigen, en met andermans) emoties? Waar komen onze emoties vandaan ? Wat zijn emoties eigenlijk ? Wie wil er zonder emoties zijn ? In deze workshop leren we op een heel nieuwe manier kijken naar emoties. Samen ontdekken we hoe juist de zogenaamde negatieve emoties ons kunnen stimuleren om die eigenschappen te ontwikkelen die we op dat moment het meest nodig hebben. Zo leren we dat die “negatieve emoties” in feite positieve stimulansen zijn. Het zijn (pijnlijke) prikkels die ons waarschuwen wanneer belangrijke basisbehoeften niet vervuld worden en die ons stimuleren om onvermoede krachten aan te boren.

Passie als antwoord op burn-out

Ook leren we de samenhang kennen tussen de verschillende emoties en kunnen zo beter begrijpen op welke manier zij een rol spelen bij het nemen van beslissingen. Op die manier kunnen we van een eeuwenlange beheersing van onze emoties evolueren naar een gezond beheer en hoeven we ons niet langer de vraag te stellen of we, om gelukkig te zijn, ons hoofd of ons hart moeten volgen. In plaats van onze negatieve emoties te onderdrukken leren we ze juist gebruiken als een navigatie systeem dat ons feilloos bij ons doel brengt.

Er zijn veel vragen en zorgen rond burn-out. Vaak overkomt het “de besten” die gedreven bezig zijn met hun werk. Bewust genieten van je passie is ook bewust omgaan met jouw energie, behoeften en grenzen. In deze interactieve opleiding komen volgende vragen aan bod : Wat is burn-out ? Hoe herken je tijdig de signalen ? Wat is stress en hoe ga je hier

gezond mee om ? Welke persoonlijke eigenschappen maken ons vatbaarder voor burn-out ? Communiceren van verlangens en grenzen. Passie als antwoord, ... Naast theoretische kaders is er ruimte voor eigen vragen en een gezonde dosis humor. We bekijken de dynamiek van onze passie, leren onze eigen “meetinstrumenten” kennen en gebruiken.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 24 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar CC Beringen – O.C. De Buiting Tessenderlosesteenweg 18, 3583 Paal - Beringen Begeleiding Patty Leppens, psychotherapeute, coach en opleider Deelnameprijs € 70

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 2 en 9 december 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Het Achterhuis Diksmuidestraat 41, 9000 Gent Begeleiding An Michiels, therapeute gespecialiseerd in het omgaan met hooggevoeligheid, auteur van het kinderboek ‘De Hoogsensitiviteit Survivalgids’ Deelnameprijs € 172 (€ 150 cursusgeld + € 22 lunch)

8

Van eenzaamheid naar eenheid : eenzaamheid begrijpen en hanteren Kennismakingsavond Wees niet bang om eenzaamheid onder ogen te zien. Het is een unieke kans om vriendschap te sluiten met jezelf." (Tibetaanse spreuk) Het lijkt op het eerste gezicht evident dat de oplossing van jouw eenzaamheid bij de ander ligt. Dat is slechts gedeeltelijk juist. De ander kan jouw eenzaamheid tijdelijk verlichten, maar niet oplossen. “Het omgekeerde van eenzaamheid is niet samenhorigheid, maar eenwording met jezelf.” (P. Lampe)

In deze interactieve lezing krijg je een persoonlijke getuigenis, inzichten en een aantal werken meditatievormen die behulpzaam zijn om onze eenzaamheid in de ogen te kijken en tegelijk rustig bij onszelf te blijven, en zo dieper thuis te komen bij onszelf.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 25 september 2014 van 19u30 tot 22u00 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Sammy Vienne, sociaal-pedagoog, coach, levensloopbegeleider en trainer Deelnameprijs € 35

9

Van eenzaamheid naar eenheid of de kunst van het alleen-zijn Workshop In de verschillende fases van ons leven gaan we vaak door een periode van eenzaamheid. Achteraf blijkt soms dat deze periode van alleen-zijn belangrijk was: door de diepere confrontatie met onszelf kan dit een sleutel zijn tot een nieuwe wending in ons leven. Maar eenzaamheid kan pijn doen. Het gevoel er alleen voor te staan, een emotionele leegte, angstig in sociale contacten, bang om moederziel alleen thuis te zitten, verlangen naar steun en gedragen zijn, hopend dat een nieuwe intieme relatie eindelijk alle zorgen en onzekerheid zal oplossen... Het lijkt op het eerste gezicht zo dat de oplossing van jouw eenzaamheid bij de ander ligt. Dat is slechts gedeeltelijk juist. De ander kan jouw eenzaamheid tijdelijk verlichten, maar niet oplossen. P. Lampe schrijft : “Het omgekeerde van eenzaamheid is niet samenhorigheid, maar eenwording met jezelf. Want eenzaamheid is in werkelijkheid verwijderd zijn van het eigen zelf.”

In de eerste sessie staan we onszelf toe om onze eenzaamheid te leren kennen, al zijn nuances en verschijningsvormen te exploreren en hierover uit te wisselen met de anderen in de groep. Vervolgens leren we manieren om onze eenzaamheid in de ogen te kijken en tegelijk rustig bij onszelf te blijven. We oefenen met het ontwikkelen van een positieve relatie met onszelf en gaan op zoek naar steunpunten of ankers die kunnen helpen om vriendschap met onszelf te sluiten. Ook de steun en het uitwisselen in groep is belangrijk : je moet het zelf doen, maar niet alleen. We verkennen nieuwe mogelijkheden tot authentiek contact met anderen. En misschien ontdek je zo dat alleen-zijn ook kansen en mogelijkheden biedt om te groeien van eenzaamheid naar eenheid.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 9, 16 en 23 oktober 2014 van 13u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Sammy Vienne, sociaal-pedagoog, coach, levensloopbegeleider en trainer Deelnameprijs € 105

We werken met verschillende werkvormen: gespreksrondes, ervaringsuitwisseling, meditatie, visualisatie, psycho-fysieke oefeningen, contactoefeningen, ...

In deze reeks vertrekken we vanuit bovenstaande invalshoek. We gaan dus niet werken aan het leggen van contacten met anderen. We gaan op verkenning naar de relatie die we met onszelf hebben.

10

Inspiratiecursus : 50+ Tel ik mee en/of tel ik af Als 55-plusser kan je je echt wel heen en weer geslingerd en gesandwicht voelen. Drie generaties en je werkgever die op jou rekenen. En op wie kan jij rekenen ? Te oud, te jong, daar hang jij tussen met jouw dromen en verlangens. Tijdens deze inspiratiedag “Tel ik mee of tel ik af” staan we stil bij deze fase van je leven en je loopbaan. We denken er grondig over na.

Je wandelt daarna buiten met een gezonde kijk op wat jij graag wil, wat je ‘in huis’ hebt en wat je nodig hebt om hiermee verder te gaan. Je wandelt buiten met een nu-of-nooitgevoel en de zin om ervoor te gaan. We werken heel concreet, vanuit ieders vraag, op een interactieve manier in een rustig kader.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 13 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Bie Schoeters, (loopbaan)coach Deelnameprijs € 70

11

Zelfzorg : diepe rust, balans, energetische zuiverheid en stevigheid met Primordial Chi Kung Voel je je moe, leeg, emotioneel opgeladen, uit balans of energetisch belast na je werkdag ? De energie van anderen en de omgeving kunnen je belasten. Door deze oefenreeks te doen laat je onzuivere energieën en emoties los en verfris je jezelf met mooie en prettige energieën. De magische, gracieuze bewegingen van deze vorm zijn ontwikkeld om Chi of levenskracht te vangen van de 4 hoofdrichtingen, boven en beneden. Met moeiteloze spiralende bewegingen wordt de Chi in je kern verzameld. Dit verbindt je met het diepste centrum van je wezen. Dit wordt de Primordial Space of Oerruimte in jezelf genoemd. De Tao meesters gaan er van uit dat je het centrum van het Universum niet boven je hoofd maar diep in je lichaam kunt vinden.

Primordial Chi Kung is een magische, gracieuze vorm die je diep bij je eigen oer-essentie brengt. Deze geheime Tai Chi vorm combineert tai chi, feng sui, chi kung en innerlijke alchemie.

Verborgen in de natuur zijn er mysterieuze en krachtige energieën. In het oude China observeerden spirituele meesters dat de levenskracht die in de natuur stroomt : in de bergen, watervallen, oceanen, bossen..., ook in de menselijke natuur stroomt : in lichaam, geest en spirit. Deze meesters noemden het geheel van de natuur de Tao. De onzichtbare adem van de natuur noemden ze Chi. De laatste 8000 jaar hebben deze meesters spirituele oefeningen ontwikkeld om hun gezondheid te verbeteren en om zich te verbinden met de Oerkrachten van de Natuur : The Primordial Forces.

Door dit regelmatig, liefst dagelijks, te beoefenen worden diepe en soms zeer oude spanningen, energieën en emoties opgelost en kan je ware aard verschijnen. Deze oefening duurt 15 minuten. Het levert je urenlang een zinderend, energiek en ontspannen gevoel op. Primordial Chi Kung is makkelijk te leren en is fysiek niet zwaar : geen moeilijke, ingewikkelde bewegingen, wel maximaal effect. Het is mogelijk deze vorm op enkele dagen te leren. Iedereen kan hiervan genieten.

Ongeveer 800 jaar geleden creëerde de Tao meester Chang Sang Fong een Chi Kung vorm die beroemd werd als Tai Chi Chuan, zeer geschikt voor zelfverdediging. Hij creëerde ook een speciale vorm die nu bekend is als Primordial Chi Kung. Deze vorm werd geheim gehouden en doorgegeven van meester op meester. Deze vorm is niet gericht op zelfverdediging maar op spirituele ontwikkeling en innerlijke vrijheid. Na 800 jaar geheimhouding is deze prachtige, simpele en effectieve vorm nu vrij te leren.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden en iedereen die met mensen werkt, professioneel of als vrijwilliger Wanneer 25 en 26 september 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar ‘t Groeihuis Sint-Jozefsdreef 7, 3020 Herent Begeleiding Baud Vandenbemden, trainer en coach, geeft al meer dan 15 jaar tai-chi, yoga, healing en meditatie Deelnameprijs € 150

12

Proeven van je levenskracht Elke mens wordt geboren met een innerlijke bron van leven: een prachtige en unieke schat aan mogelijkheden en kwaliteiten die niets liever willen dan groeien en bloeien. Helaas zijn we ons daar vaak niet (meer) van bewust. Wat is dat eigenlijk : bewustzijn ? En kunnen we die bron van vitaliteit ergens gewaar worden? Aan de hand van eenvoudige oefeningen verkennen we ons bewustzijn en staan we stil bij ons lijfelijk weten. We leren luisteren naar ons lichaam om zo op het spoor te komen van ons ‘echte’ zelf. Aan den lijve kunnen we ervaren hoe het voelt om in contact te zijn met onze innerlijke levenskracht en hoe dit ons doet volstromen met energie.

Veerkracht opbouwen

Een dag om (weer) in contact te komen met wie je in wezen bent. Een dag waar je leert om (steeds weer) te putten uit de bron van bruisende vitaliteit in jezelf.

Doorheen de omstandigheden en drukte van het leven, komt onze veerkracht onder spanning te staan. In deze workshop leer je door betere zelfkennis je eigen veerkracht op bouwen. Je krijgt inzicht in je eigen sterktes, in wat jou motiveert en wat jou energie geeft om door te gaan. We gaan aan de slag met het DISC-persoonlijkheidsprofiel en

De manier van werken is gebaseerd op de Pesso therapie, een ervarings- en lichaamsgerichte therapie die werd ontwikkeld door Al Pesso en Diane Boyden, USA. (zie : www.pesso.be)

de Resilience-scan, twee fantastische hulpmiddelen. Met het DISC-profiel krijg je inzicht in je unieke persoonlijkheid, de Resilience-scan biedt de mogelijkheid om je persoonlijk trainingsprogramma te ontwerpen om meer veerkracht op te bouwen.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 7 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar CC Kortrijk – Muziekcentrum Track Conservatoriumplein 1, 8500 Kortrijk Begeleiding Veerle Gouwy, pediatrisch verpleegkundige, vormingswerker Deelnameprijs € 80 (= € 70 cursusgeld + € 5 DISC Quickscan + € 5 Resilience – scan)

Meebrengen: makkelijk zittende kledij

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 24 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Het Achterhuis Diksmuidestraat 41, 9000 Gent Begeleiding Gerke Verthriest, lichaamsgericht experiëntieel psychotherapeute, vormingwerkster Deelnameprijs € 81 (€ 70 cursusgeld + € 11 lunch)

13

Zorg voor kinderen Ieder van ons was ooit kind en ontving zorg. Het belang van goede zorg voor kinderen zal dan ook niemand ontkennen. Velen staan vandaag in voor de zorg van kinderen of kleinkinderen. Thuis of in de kinderopvang.

Hoe ga je om met de allerkleinsten ? Een reeks vormingen rond taal, spel, voeding, creativiteit, lichaamsbeleving, verhalen en musiceren. Kortom, voor elk wat wils !

Als baby’s konden praten Natuurlijk praten baby’s al. Ze zijn veel competenter dan algemeen wordt aangenomen. Soms is het jammer voor hen dat ze helemaal anders praten dan volwassenen. Daardoor is het niet altijd makkelijk ze juist te begrijpen. In de levensfase waarin de basis van de persoonlijkheid gevormd wordt, is de mens volledig aangewezen op het inlevingsvermogen van zijn omgeving. Bewust herinneren we ons van deze periode zo goed als niets. Onbewust wordt alle informatie ongefilterd opgeslagen. Een flinke dosis gezond verstand en durven luisteren naar je hart, aangevuld met uitgebreid wetenschappelijk onder-

zoek, kunnen je al een heel eind op weg helpen om het jonge kind beter te verstaan. In deze vorming zullen een aantal begrippen uit de ontwikkelingspsychologie worden toegelicht en getoetst aan de praktijk: orale fase, zuigbehoefte, huidhonger, symbiose, scheidingsangst, individuatie, hechting en lichaamstaal. Meer concreet zullen we het ook hebben over het belang van lichaamscontact en oogcontact, communiceren in de non-verbale ruimte, vertrouwen op de signalen van het kind, omgaan met huilen en het vermogen om hechte intieme relaties aan te gaan.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, ouders, leerkrachten, opvoeders Wanneer 22 september 2014 van 09u00 tot 12u00 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Jurgen Peeters, onderwijzer, psychotherapeut en de eerste Vlaamse Aware Parenting Instructor Deelnameprijs € 35 Eventueel in combinatie met ‘Democratische discipline’ van 13u00 tot 16u00. Info zie p. 26.

14

Spelen met baby, peuter en kleuter Doel Door gebruik te maken van verschillende uitgangspunten, ontwikkelen we alle soorten spel. Inhoud Cognitieve-, motorische-, bewegingspelletjes, … De soorten spel bespreken we aan de

Spelen in de natuur Doel Het belang van natuurbeleving als je kindjes opvangt. Leuke spelletjes ontdekken ‘met’ en ‘in’ de natuur.

hand van voorbeelden en beeldmateriaal. We kijken ook welke spelletjes mogelijk zijn aan de hand van de ontwikkeling en leeftijd. Verantwoord spelen hoort er natuurlijk ook bij! Deze vorming geeft een ruime kijk op spel en speelgoed voor kinderen van 0 tot 6 jaar.

Inhoud Aan de hand van materiaal en voorbeelden ontdekken we hoe de natuur een grote ontdekkingstocht is voor kinderen. Spelen in de ‘natuur’ is positief voor hun volledige ontwikkeling.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, ouders en zorgverleners Wanneer 8 december 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar CC Lummen Dr. Vanhoeydonckstraat 56, 3560 Lummen Begeleiding Helga Bauwens, vormingsmedewerker & consultant kinderopvang en onderwijs, pedagogisch en klinisch geschoold Deelnameprijs € 70

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, ouders, leerkrachten, opvoeders Wanneer 15 september 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Helga Bauwens, vormingsmedewerker & consultant kinderopvang en onderwijs, pedagogisch en klinisch geschoold Deelnameprijs € 70

Voeding voor baby, peuter en kleuter en moeilijk eetgedrag bij kinderen Doel Het algemeen voedingspatroon bekijken en moeilijk eetgedrag leren herkennen en proberen te verbeteren.

Inhoud Eten heeft vooral met voeding en opvoeden te maken. Basistips en voorbeelden zorgen ervoor dat je inzicht krijgt in het voedingspatroon van kinderen en oplossingen voor moeilijk eetgedrag.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, ouders, leerkrachten, opvoeders Wanneer 22 september 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Het Achterhuis Diksmuidestraat 41, 9000 Gent Begeleiding Helga Bauwens, vormingsmedewerker & consultant kinderopvang en onderwijs, pedagogisch en klinisch geschoold Deelnameprijs € 81 (€ 70 cursusgeld + € 11 broodjeslunch)

15

Het kindvriendelijke huis Kleine kinderen hebben een 'thuis' nodig om in te leven. Maar hoe maken we een leuke thuis ? Tijdens deze vorming bekijken we hoe we de woning en de buitenruimte kindvriendelijk en aantrekkelijk kunnen maken.

Creatief bezig zijn met kinderen

Veiligheid is hierbij ook enorm belangrijk. We bekijken ook samen wat de mogelijkheden zijn, vanuit de verschillende opvoedingsstijlen en locaties. Je mag zelf ook fotomateriaal meebrengen.

Doel Knutseltechnieken ontdekken voor kinderen vanaf 8 maand.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep ouders en zorgverleners Wanneer 1 december 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Huis van Ons kind – Kraamzorg Landelijke Thuiszorg Vollezelestraat 2a/1, 1755 Gooik Begeleiding Helga Bauwens, vormingsmedewerker & consultant kinderopvang en onderwijs, pedagogisch en klinisch geschoold Deelnameprijs € 70

Inhoud Na een voorstelling van het nodige knutselmateriaal en de technieken gaan jullie zelf aan de slag. We passen ons materiaal aan, aan de leeftijd van de kinderen en komen zo tot prachtige werkjes, aangepast aan de mogelijkheden van het kind.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, ouders, leerkrachten, opvoeders Wanneer 3 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar G.C. De Markten Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel Begeleiding Helga Bauwens, vormingsmedewerker & consultant kinderopvang en onderwijs, pedagogisch en klinisch geschoold Deelnameprijs € 70

Lichaamsbeleving en seksuele opvoeding bij baby, peuter en kleuter Doel Het belang van aanraking en knuffelen en het ontdekken van het eigen lichaam bij jonge kinderen. Aan de hand van voorbeelden leren hoe kinderen zelf de grenzen kunnen aangeven.

Inhoud We bekijken de lichaamsontwikkeling en beleving bij de jonge kinderen en praten over grenzen stellen. Aan de hand van tactiele spelletjes worden technieken aangeleerd die kinderen kunnen gebruiken om ‘neen’ te leren zeggen bij overschrijdend gedrag.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep ouders en zorgverleners Wanneer 15 december 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Helga Bauwens, vormingsmedewerker & consultant kinderopvang en onderwijs, pedagogisch en klinisch geschoold Deelnameprijs € 70

16

Verhaaltjes vertellen en maken voor peuters en kleuters en de verhalen achter kindertekeningen Doel Tips om het voorleesmoment leuk en boeiend te maken, eenvoudige verhaaltjes maken. We ontdekken eveneens wat een kind kan uitdrukken via tekeningen. Inhoud We bekijken welke technieken mogelijk zijn om verhalen boeiend te vertellen. Na het maken van onze leeshoek gaan we zelf

aan de slag met bestaande en zelfgemaakte verhaaltjes. De gemaakte verhaaltjes worden mooi afgewerkt ! Aan de hand van de ontwikkeling en de leefwereld van kinderen ontdekken we wat er in hen omgaat. We gaan zelf ook aan de slag met creatief materiaal en ontdekken zo welke technieken bruikbaar zijn om toe te passen met onze kinderen.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden en alle personen die met kinderen werken, ouders Wanneer 14 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Oude Abdij Drongen Drongenplein 27, 9031 Drongen Begeleiding Helga Bauwens, vormingsmedewerker & consultant kinderopvang en onderwijs, pedagogisch en klinisch geschoold Deelnameprijs € 81 (€ 70 cursusgeld + € 11 broodjeslunch)

Musiceren met baby’s en peuters van 0 tot 3 jaar Wist je dat kinderen al muzikaal gevoelig zijn van voor de geboorte ? Wist je dat het mooiste lied, het lied is dat je zelf zingt ? Je krijgt materiaal aangereikt om muzikaal zelfs met de allerkleinsten aan de slag te gaan. We zingen allerlei liedjes, spelen met muziekinstrumenten en materialen zoals doekjes en stokjes. Je maakt kennis met instrumenten die zich goed lenen tot muzikaal

spel met baby’s, dreumesen en peuters. Niet enkel actief spelen is belangrijk, maar ook de plaats die muziek krijgt in jouw omgeving: zijn er vaste muziekmomentjes, zing je tijdens het verversen, zing je de kindjes hun naam toe, welke muziek staat op de achtergrond, enz... Je gaat naar huis met een rugzakje muzikaal materiaal, ideeën en inspiratie.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep ouders en zorgverleners Wanneer 25 september 2014 van 13u30 tot 16u30 Waar Yogacafé ‘t Rietveld Herlegemstraat 3, 9040 Gent Begeleiding Bart Merlevede, muziektherapeut Deelnameprijs € 35

17

Musiceren met kleuters van 3 tot 6 jaar In deze vorming, toegespitst op de samenwerking met kleuters, wordt concreet en bruikbaar muzikaal materiaal aangeboden. We spelen muzikale spelletjes en zingen liedjes in thema. Dit vanuit verschillende emoties en vanuit de ontwikkelingsgebieden van de kleuter. We gaan aan de slag met eenvoudige muziekinstrumenten, soms zelf gemaakt, soms niet.

Musiceren met kinderen van 6 tot 12 jaar

Er worden materialen getoond die geschikt zijn voor het muzikaal werken met deze leeftijdsgroep. De vorming nodigt de deelnemer uit zich te laten inspireren en nieuwe ideeën op te doen, die meteen in het werkveld van (muzikaal) werken met kinderen bruikbaar zijn.

In deze vorming, toegespitst op de samenwerking met lagere school kinderen, wordt concreet en bruikbaar muzikaal materiaal aangeboden. We spelen muzikale spelletjes en zingen liedjes in thema. Dit vanuit verschillende emoties en vanuit de ontwikkelingsgebieden van de kinderen. We gaan aan de slag met eenvoudige muziekinstrumenten, soms zelf

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep ouders en zorgverleners Wanneer 9 oktober 2014 van 13u30 tot 16u30 Waar Yogacafé ’t Rietveld Herlegemstraat 3, 9040 Gent Begeleiding Bart Merlevede, muziektherapeut Deelnameprijs € 35

gemaakt, soms niet. Er worden materialen getoond die geschikt zijn voor het muzikaal werken met deze leeftijdsgroep. De vorming nodigt de deelnemer uit zich te laten inspireren en nieuwe ideeën op te doen, die meteen in het werkveld van (muzikaal) werken met kinderen bruikbaar zijn.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep ouders en zorgverleners Wanneer 23 oktober 2014 van 13u30 tot 16u30 Waar Yogacafé ’t Rietveld Herlegemstraat 3, 9040 Gent Begeleiding Bart Merlevede, muziektherapeut Deelnameprijs € 35

18

Wat als het niet zo makkelijk loopt… Enkele inspirerende vormingen rond omgaan met angst, hooggevoeligheid, scherpe kantjes, moeilijke opvoedingssituaties of gekwetste kinderen.

Angst en stress bij kinderen Doel Soorten angsten en stress ontdekken, hoe ga je om met angstige kinderen ?

Omgaan met hooggevoeligheid bij kinderen

Inhoud We bespreken samen de soorten angst, de visies hieromtrent en hoe angst kan overgaan in stress. We zoeken samen naar oplossingen om kinderen te helpen en te begeleiden.

Hooggevoelige kinderen : Wat zijn de kenmerken en hoe ga je ermee om ? Deze kinderen hebben een fijngevoelig zenuwstelsel waardoor de prikkels uit hun omgeving een diepe indruk op hen maken en ze meer tijd en rust nodig hebben om deze indrukken te verwerken. Vaak zijn zij zich daar zelf niet van bewust, of krijgen zij daar, door hun drukke programma, de kans niet toe. Als gevolg daarvan voelen zij zich geïrriteerd, worden prikkelbaar en overbeweeglijk of juist gesloten of somber. Maar, afhankelijk van de manier waarop ermee omgegaan

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, ouders, leerkrachten, opvoeders Wanneer 7 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Helga Bauwens, vormingsmedewerker & consultant kinderopvang en onderwijs, pedagogisch en klinisch geschoold Deelnameprijs € 70

wordt, kan hun grote gevoeligheid ook als een mooi talent beschouwd worden zodat ze kunnen opgroeien tot bewuste en gelukkige volwassenen. Wat kunnen wij voor deze kinderen doen ? Hoe kunnen we hen beter begrijpen en hen helpen om beter om te gaan met hun grote gevoeligheid ? In deze workshop, die zowel voor ouders als voor leerkrachten heel interessant is, krijg je talloze voorbeelden uit de praktijk en praktische tips en adviezen voor dagelijkse toepassing.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, ouders en leerkrachten Wanneer 2 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Augustinessenklooster Romaanse poort en kapel Brusselsestraat 63, 3000 Leuven Begeleiding An Michiels, therapeute gespecialiseerd in het omgaan met hooggevoeligheid, en auteur van het kinderboek ‘De Hoogsensitiviteit Survivalgids’ Deelnameprijs € 70

19

Omgaan met verschillende karakters

Omgaan met moeilijke opvoedingssituaties bij jonge kinderen

Hoe beter reageren op ‘scherpe’ karaktertjes

We gaan op zoek naar een respectvolle manier om te kunnen omgaan met momenten waarop jonge kinderen niet doen of laten zien wat wij graag zouden willen. Hoe kunnen we op een correcte manier contact maken met een kind dat het moeilijk heeft ? Enerzijds willen we hem/haar laten voelen dat we begrip willen opbrengen voor hun emotionele pijn, dat we

‘Extreem gedrag’ wordt vaak verward met pathologisch gedrag (adhd, autisme, …). In deze vorming verkennen we een aantal ‘gezonde’ persoonlijkheidskenmerken, maar wel met een scherp kantje. Soms zal een kind bepaalde gedragsvormen sterker ontwikkelen om voordelen te halen, actiepatronen om zich ‘beter, sterker’ te voelen : extreem koppig, boos, triestig, mondig, beweeglijk, ... Vaak zijn deze eigenschappen storend en langdurig aanwezig. We verkennen 4 gedragspatronen : • sterke binding met emotie en emotionele chantage; • sterke binding met rede en de drang naar discussie; • sterke binding met lichaam en zijn sterke beweeglijkheid; • sterke binding met begrijpen en extreme koppigheid.

willen snappen wat maakt dat ze niet anders kunnen dan dit gedrag te laten zien. Anderzijds is het ook heel belangrijk om hun gedrag te begrenzen en hen te leren omgaan met frustraties – wij als volwassenen bepalen wat kan en wat niet. Dit evenwicht tussen begrijpen en begrenzen is de kern van het opvoeden – een hele uitdaging !

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, kinderverzorgsters, kleuterleidsters, … Wanneer 6 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar VIA VIA Mechelen Zandpoortvest 50, 2800 Mechelen Begeleiding Ida Dom, kinderpsychologe en gedragstherapeute Deelnameprijs € 70

Elk patroon heeft zijn positieve uitstraling, elk patroon heeft zijn negatieve randgebieden, zijn extreme polen. Maar vooral, elk karakter heeft zijn eigen taal. Soms moet je kort en duidelijk reageren, soms vanuit je gevoel, soms moet je uitleg geven en soms weer niet. Elk patroon heeft zijn eigen logica. Kennis en inzicht maakt je interventie efficiënt en vooral minder vermoeiend. Inhoud • ‘storend’ gedrag beter beantwoorden • geïnspireerd aan de slag met het observeren van kinderen • vier bindingspatronen onderscheiden,detecteren • grensoverschrijding naar negatief gedrag vlugger leren detecteren

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep ouders, geïnteresseerden begeleiders uit de zorgsector of onderwijs Wanneer 23 september 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar De Ast Zakske 2, 9700 Oudenaarde Begeleiding Hendrik Gaublomme, teamcoach, creatief therapeut, yogadocent Deelnameprijs € 70

20

Op zoek naar troost in het levensverhaal van gekwetste kinderen Tweedaagse workshop voor pleegouders, adoptieouders, (thuis)begeleiders, … Pleegkinderen, adoptiekinderen, geplaatste kinderen worden in hun jonge leven geconfronteerd met ‘grote ‘ verliezen. Zo is het gegeven dat hun biologische ouders niet voor hen kunnen zorgen, een eerste, fundamenteel verlieservaring. Deze kinderen (en hun omgeving) hebben vaak de ermee gepaard gaande gevoelens ontkend of onderdrukt. In plaats daarvan is er een idee van “dankbaar moeten zijn” voor de zorg en de kansen die deze opvang hen biedt. Maar diep in hen zijn deze pijnlijke gevoelens er nog wel, en vragen ze om erkenning en begrip, zonder oordeel. We reiken een kader aan waarbij het duidelijk wordt waarom een kind in heftige emotionele pijn vaak niet de pijn naar buiten

kan brengen, maar wel een ander ‘afwerend’ gedrag stelt om de pijn niet te voelen. Dit wordt dan vaak omschreven als ‘het probleemgedrag’ omdat het storend is voor de omgeving, maar ook geen oplossing biedt aan de dieperliggende behoefte(n) van het kind

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep pleegouders, adoptieouders, opvoeders in de jeugdzorg, gezinsbegeleiders Wanneer 26 september en 24 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar CC Hasselt Kunstlaan 5, 3500 Hasselt Begeleiding Lies Ledegen, kleuterleidster en integratieve kindertherapeute. Heeft reeds 10 jaar een thuispraktijk voor kinderen tussen 4 en 12 jaar. Werkte voorheen in het onderwijs, tevens auteur van het boek ‘Pipa vindt een weg’. Deelnameprijs € 150 (+ eventueel het boek ‘Pipa vindt een weg’ die dag vrijblijvend aangeboden aan € 18)

Als we kinderen kunnen bijstaan om doorheen de pijn te voelen, geeft dit hen vaak ook een mogelijkheid om troost te aanvaarden. Als rode draad voor deze workshop werken we met een nieuw prentenboek ‘Pipa vindt een weg’ dat speciaal voor deze kinderen is geschreven. Er is een leidraad bij het boek, waarin vele praktische tips werden uitgewerkt. We gaan in deze tweedaagse ook praktijkgericht aan de slag met het boek en andere technieken die passen bij de taal van het kind.

21

Kinderen en hun ontwikkeling door Marc Litière. Marc Litière is psychomotorisch systeemtherapeut. Hij is coördinator van de Groepspraktijk voor kinderen te Leuven. Hij verzorgt voor Zorg-Saam vzw vier boeiende vormingen, telkens aangeboden in twee formules. Je kan kiezen tussen een uitgebreide versie van het onderwerp overdag of een meer beknopte avondvoordracht.

“Ik kan dat niet !” zegt mijn kind Omgaan met faalangst bij kinderen “Open your eyes now, tell me what you see It’s no surprise, what you see is me” The Beatles

Wat is verwachting en wat is realiteit ? Welk is de taak van de verschillende participanten ? Hoe zit het met faalangst en schoolrijpheid ? Waarom willen sommige kinderen niet tekenen, puzzelen, schrijven? Wat met leerproblemen en schrijfmotorische problemen ? Hoe reageer je best als je kind zegt ‘Ik kan dat niet!’ ? Wat mag je zeker niet doen en wat kan je wel doen ? Welke boodschap moeten we geven aan onze tieners en pubers ? Wanneer moeten we hulp zoeken ? Hoe vermijden we dat onze kinderen zeggen ‘Ik kan dat niet!’ ? Hoe brengen we onze kinderen er toe om een opdracht toch te volbrengen ? Welke oefeningen zijn er belangrijk en waarom ? Hoe kunnen ouders, grootouders en leerkrachten best samenwerken in het voordeel van het kind ?

Doel : Leren herkennen van de signalen van faalangst, kijken naar de betekenis achter “Ik kan dat niet !”, stilstaan bij onze feedback en verwachtingen, omdraaien van de negatieve cirkel naar een positieve cirkel, zorgen dat kinderen toch een opdracht willen uitvoeren, leren van oefenprincipes die zorgen voor “ik kan dat wel !” Inhoud : “Ik kan dat niet” zijn woorden die alle kinderen (en ook volwassenen) weleens in de mond nemen. Vaak heeft deze uitspraak een signaalfunctie. Ze kan erop wijzen dat je kind faalangst heeft, of andere problemen thuis of op school. Het is erg belangrijk dat we kijken en luisteren naar onze kinderen en zeker niet antwoorden met dooddoeners als “jij kan dat wel !”, “die angst groeit er wel uit” of “ik was vroeger ook zo !”. Tijdens deze vorming bekijken we de verschillende soorten angst en hoe een kind evolueert van “Ik kan dat niet !” naar faalangst en wat dit betekent voor de totale ontwikkeling. We geven adviezen om met faalangst om te gaan en om faalangst te vermijden en we zullen ook oefeningen doen om zowel het “Ik kan dat niet !” als het “ik kan dat wel” te ervaren. Bij deze aanpak is positiviteit en geloof in het wonder van het kind erg belangrijk. We geven oefenprincipes en -ideeën die je daarna thuis, op school en in de zorg of begeleiding kan toepassen.

PRAKTISCHE GEGEVENS - Dagvorming Doelgroep ouders, grootouders, leerkrachten, therapeuten en alle personen die met kinderen werken en spelen Wanneer 17 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Remysite Remylaan 4b, 3018 Wijgmaal Begeleiding Marc Litière Deelnameprijs € 73 (€ 70 cursusgeld + € 3 lunch) PRAKTISCHE GEGEVENS - Avondvoordracht Doelgroep ouders, grootouders, leerkrachten, therapeuten en alle personen die met kinderen werken en spelen Wanneer 2 december 2014 van 20u00 tot 22u30 Waar Remysite Remylaan 4b, 3018 Wijgmaal Begeleiding Marc Litière Deelnameprijs € 35

Tijdens deze vorming wordt er een antwoord gegeven op volgende vragen : Waarom zeggen kinderen ‘Ik kan dat niet !’ ? Welke kinderen zeggen dit vooral ? Welk is de boodschap die ze hiermee willen overbrengen ? Wat is angst en wanneer is bang zijn een probleem ? Hoe ontstaat faalangst ? Welke soorten faalangst zijn er ? Wat is motoriek, wat is psychomotoriek en wie werkt hieraan ? 22

Mijn kind leert schrijven en hoe kan ik helpen ? Schrijfmotoriek : mogelijkheden en beperkingen. “Wie schrijft die blijft, wie schrijft die wordt gelezen, Dus het schrijven moet blijven” – Marc Litière

Tijdens deze vorming wordt er een antwoord gegeven op volgende vragen :

Doel Inzicht verwerven in de mogelijkheden, moeilijkheden en valkuilen van het leren schrijven, leren van de schrijfvoorwaarden en komen tot inzicht in een goed schrijfproduct en een goed schrijfproces, stilstaan bij de belangrijke functie van tekenen, inkleuren en voorbereidende schrijfmotorische krullen om tot vlot schrijven te komen, inzicht in de grootste moeilijkheden en hun oplossingen, komen tot een leuk en motiverend oefenprogramma.

Wat is schrijven en welk zijn de voorwaarden om te kunnen schrijven ? Wanneer begint het schrijfonderricht en mogen kleuters schrijven ? Hoe gaan we het schrijven evalueren ? Welk is de juiste potloodgreep en wanneer moet deze aangeleerd worden ? Wanneer is een schrijfmethode goed ? Welke schrijfmoeilijkheden zijn er ? Welke hulpmiddelen zijn er om het schrijven te vergemakkelijken en welke adviezen en tips zijn er om de schrijfmoeilijkheden en -problemen te verhelpen ? Wanneer moeten leerkrachten kinderen verwijzen voor schrijfmotorische diagnostiek ?

Inhoud We staan er als volwassene weinig bij stil hoe moeilijk het is om vlot te kunnen schrijven. Om tot een vlot en goed handschrift te komen zijn er verschillende voorwaarden nodig. Maar het is ook belangrijk wanneer we beginnen, welk materiaal we gebruiken en of we een goede schrijfmethode en goede oefeningen gebruiken. Bij het leren schrijven duiken er regelmatig moeilijkheden op en linkshandigheid, richtingsmoeilijkheden, zwakke fijnmotoriek en traagheid zijn er enkele van. “Wat als het schrijven niet lukt ?” is ook een belangrijke vraag en dan hebben we het over dysgrafie, dyspraxie en dysorthografie. We kijken wat de functie is van de verschillende participanten (ouders, leerkracht, zorgleerkracht, leerkracht bewegingsopvoeding, CLB, therapeut, kind zelf) en wanneer we ons zorgen moeten maken of wanneer externe hulp nodig is. We zullen zelf ook schrijven en bezig zijn met voorbereidende en goede oefeningen.

PRAKTISCHE GEGEVENS - Dagvorming Doelgroep ouders, grootouders, leerkrachten, therapeuten en alle personen die met kinderen werken en spelen Wanneer 3 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Remysite Remylaan 4b, 3018 Wijgmaal Begeleiding Marc Litière Deelnameprijs € 73 (€ 70 cursusgeld + € 3 lunch)

PRAKTISCHE GEGEVENS - Avondvoordracht Doelgroep ouders, grootouders, leerkrachten, therapeuten en alle personen die met kinderen werken en spelen Wanneer 30 september 2014 van 20u00 tot 22u30 Waar Remysite Remylaan 4b, 3018 Wijgmaal Begeleiding Marc Litière Deelnameprijs € 35

23

Juf, mag ik overvaren ? Schoolrijpheid, van een grote sprong naar een kleine stap. “Juf, mag ik overvaren ? Ja of nee ? Moet ik voor mijn schoolrijpheidsproef slagen ? Ja of nee ?”

Wat kunnen school en leerkrachten doen om hun kleuters beter te begeleiden naar schoolrijpheid ? Wat doen ze beter niet ? Welke oefeningen en activiteiten kunnen we doen en welke oefenblaadjes zijn goed ? Welke alarmsignalen zijn er ivm schoolrijpheid en hoe pakken we specifieke problemen aan ?

Doel Inzicht verwerven in de eigenheid van kleuterklas en lagere school, schoolrijpheid zien als een proces en een interactief gebeuren, leren omgaan met schoolrijpheidsproeven, aandacht voor de ontwikkeling en eigenheid van elk kind, kijken naar wat een kind wel kan, inzicht in de verschillende factoren die schoolrijpheid bepalen en hoe we daar thuis speels aan kunnen werken

PRAKTISCHE GEGEVENS - Dagvorming Doelgroep ouders, grootouders, leerkrachten, therapeuten en alle personen die met kinderen werken en spelen Wanneer 5 december 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Remysite Remylaan 4b, 3018 Wijgmaal Begeleiding Marc Litière Deelnameprijs € 73 (€ 70 cursusgeld + € 3 lunch)

Inhoud Alle kinderen staan op een bepaald moment voor de drempel tussen het kleuteren en het leren lezen, schrijven en rekenen. Een belangrijke stap, maar is je kind er wel klaar voor ? We gaan tijdens deze vorming dieper in op de schoolrijpheid : wat is het ? Welke vaardigheden moet een kind onder de knie hebben om vlot mee te kunnen ? Hiernaast geven we veel praktische tips en oefeningen mee om kinderen goed te begeleiden. We staan ook stil bij schrijfmotorische krullen, raamfiguren en moeilijke begrippen als taakhouding, concentratie, welbevinden en betrokkenheid. Hoe moeten we schoolrijpheid bepalen en kunnen we het eigenlijk wel meten ? Wat doen we als het allemaal niet zo vlot gaat. Kortom : wanneer is je kind schoolrijp en hoe kan ik hier als ouder, grootouder, leerkracht en begeleider aan bijdragen ?

PRAKTISCHE GEGEVENS - Avondvoordracht Doelgroep ouders, grootouders, leerkrachten, therapeuten en alle personen die met kinderen werken en spelen Wanneer 21 oktober 2014 van 20u00 tot 22u30 Waar Remysite Remylaan 4b, 3018 Wijgmaal Begeleiding Marc Litière Deelnameprijs € 35

Tijdens deze vorming wordt er een antwoord gegeven op volgende vragen : Wat is het grote verschil tussen de laatste kleuterklas en het eerste leerjaar en hoe komt het dat deze overgang nog steeds zo groot is ? Welke zijn de voorwaarden voor schoolrijpheid en wat moet een kind dan allemaal kennen en kunnen ? Hoe denken kinderen zelf over schoolrijpheid en welke thema’s zijn voor hen belangrijk ? Hoe wordt schoolrijpheid bepaald en gemeten en hoe zou het veel beter kunnen of moeten ? Wat is een goede schoolrijpheidsproef en hoe moeten wij hiermee omgaan ? Welke mogelijke adviezen zijn er en wanneer is welk advies het beste ?

24

Ik zie het anders Omgaan met spiegelingen en richtingsmoeilijkheden bij kinderen. “Je moet van twee kanten komen om elkaar te ontmoeten.” Stef Bos

Tijdens deze vorming wordt er een antwoord gegeven op volgende vragen : Wat zijn richtingsmoeilijkheden en welke signalen zijn er ? Hoe komt het dat kinderen spiegelen en letters en cijfers omkeren ? Wat is nog normaal en wanneer is het een probleem ? Wat is het verschil tussen richtingsmoeilijkheden en -problemen ? Welke aanverwante problemen zijn er ? Is dit dan dyslexie en dyscalculie ? Wat kunnen we doen bij richtingsmoeilijkheden ? Dit is niet fout : voorbeelden van anders redeneren. Welke feedback wordt er gegeven en kan dit anders ? Welke oefeningen kunnen we geven aan kinderen met richtingsmoeilijkheden ? Wat is de link met faalangst, schrijven, lezen, schoolrijpheid ?

Doel Leren herkennen en erkennen van richtingsmoeilijkheden, inzicht in het waarom en hoe, leren op de juiste manier feedback geven, zicht op het verband van richtingsmoeilijkheden met leerproblemen, aanleren van aanpassingen voor in de klas en thuis, leren van oefeningen voor kinderen met richtingsmoeilijkheden van alle leeftijden. Inhoud Wat als je kind consequent van een ‘tak’ een ‘kat’ maakt en sommige letters of cijfers blijft spiegelen ? Wat als je kind sommen altijd van rechts naar links oplost of zich vergist tussen + en – of tussen meer en minder ? Ieder kind maakt al eens een fout, maar als je kind voortdurend moeilijkheden heeft met richtingen en cijfers en letters blijft spiegelen, is er misschien meer aan de hand.

PRAKTISCHE GEGEVENS - Dagvorming Doelgroep ouders, grootouders, leerkrachten, therapeuten en alle personen die met kinderen werken en spelen Wanneer 21 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Remysite Remylaan 4b, 3018 Wijgmaal Begeleiding Marc Litière Deelnameprijs € 73 (€ 70 cursusgeld + € 3 lunch)

Richtingsmoeilijkheden komen zeer vaak voor, maar krijgen niet de aandacht die ze verdienen en ouders en leerkrachten zitten regelmatig met hun handen in hun haar omdat ze niet begrijpen waarom hun kind zo ‘raar’ of ‘anders’ redeneert. Indien deze richtingsmoeilijkheden niet tijdig worden opgemerkt en aangepakt, kunnen ze tot hardnekkige lees-, schrijf-, reken- en leerproblemen leiden. Tijdens deze vorming leren we richtingsmoeilijkheden tijdig op het spoor te komen en krijgen we inzicht in het ontstaan er van. We gaan stap voor stap op zoek naar een oplossing en hierbij staat steeds een positieve aanpak centraal. We gaan er van uit dat het kind geen fouten maakt, maar de dingen gewoon anders ziet.

PRAKTISCHE GEGEVENS - Avondvoordracht Doelgroep ouders, grootouders, leerkrachten, therapeuten en alle personen die met kinderen werken en spelen Wanneer 18 november 2014 van 20u00 tot 22u30 Waar Remysite Remylaan 4b, 3018 Wijgmaal Begeleiding Marc Litière Deelnameprijs € 35

We gaan ook zelf aan de slag om te ervaren hoe moeilijk het is als je richtingsmoeilijkheden hebt en we doen ook allerlei oefeningen met ons lichaam, met materiaal en op papier. Oefeningen die je daarna thuis, op school en in de zorg of begeleiding kan toepassen.

25

Opvoeden, hoe doe je dat ? We bieden je de kans om stil te staan bij je opvoedingsstijl, ook binnen onze multiculturele samenleving.

Democratische discipline

Opvoeden in vertrouwen

Opvoeden zonder straffen en belonen

Zonder straffen of belonen

“De diepere oorzaak van de meeste gedragsproblemen is eerder een gebrek aan verbondenheid dan een gebrek aan discipline.” Aletha Solter

Hoe kunnen we kinderen helpen opgroeien tot respectvolle en krachtige mensen die iets willen bijdragen aan het geluk van anderen zonder zichzelf tekort te doen ? Hoe geef ik kinderen grenzen aan zonder ze te conditioneren of te manipuleren ? Hoe laat ik hen in hun waarde zonder mijn eigen behoeften te ontkennen of te verloochenen ? Hoe kunnen we hen helpen verantwoordelijkheid te nemen zodat ze de dingen doen vanuit zichzelf en niet omdat ze beloond of gestraft worden ?

Straffen en belonen blijkt in sommige situaties een handige manier om het ‘gewenste’ gedrag te verkrijgen bij kinderen. In vele gevallen zijn er echter alternatieven en kan dit perfect vermeden worden.

We gaan het hebben over hoe we de interne motivatie van het kind kunnen benutten als motor van zijn of haar ontwikkeling. In deze vorming zullen handvatten aangereikt worden om kinderen te disciplineren op een manier die tegelijk ook je band met het kind positief versterkt. Verder zullen we ons ook verdiepen in de drie belangrijkste redenen van probleemgedrag bij kinderen.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep leerkrachten, opvoeders, ouders, geïnteresseerden Wanneer 22 september 2014 van 13u00 tot 16u00 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Jurgen Peeters, onderwijzer, psychotherapeut en de eerste Vlaamse Aware Parenting Instructor Deelnameprijs € 35

Volgens het ‘communicatiemodel’ van Marshal Rosenberg is het doel van communicatie elkaar ontmoeten in verbondenheid. Het gaat erom dat je elkaar respecteert en met verwondering kijkt naar de ver-

schillen. Het doel is dus niet : ‘voor elkaar krijgen dat het kind doet wat jij zegt‘. Deze vorming heeft tot doel een inzicht te geven in respectvol en verbindend communiceren en de deelnemers d.m.v. oefeningen handvatten aan te reiken om tot een effectievere communicatie en samenwerking te komen met kinderen. Tijdens deze vorming wordt op een zeer praktische en levendige manier het model van Geweldloze Communicatie van Marshall Rosenberg voorgesteld. We onderzoeken de valkuilen die respectvolle communicatie belemmeren en we oefenen aan de hand van concrete voorbeelden en ingebrachte situaties van de deelnemers.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, ouders, leerkrachten, opvoeders Wanneer 12 november en 10 december 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Martine Bal, creatief agoge Deelnameprijs € 150

Eventueel in combinatie .met. ‘Als baby’s konden praten’ Info zie p. 14.

26

Opvoeden van kinderen : een beetje geven en een beetje nemen Doel Inzicht krijgen in opvoedingsstijlen om zo tot een pedagogisch verantwoorde opvoedingsstijl te komen die jou het meeste ligt.

Ontdek je eigen opvoedingsstijl

Inhoud Aan de hand van verschillende opvoedingsstijlen bekijken we de mogelijkheden in onze opvoeding. Straffen en belonen : Wanneer zitten we op het juiste spoor ? En hoe zit het nu eigenlijk met de ‘goede manieren’ bij kinderen ? Hoe kunnen we hen, op een leuke manier, helpen in hun groeiproces ?

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep ouders, geïnteresseerden, leerkrachten, opvoeders Wanneer 20 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar CC Beringen – O.C. De Buiting Tessenderlosesteenweg 18, 3583 Paal - Beringen Begeleiding Helga Bauwens, vormingsmedewerker & consultant kinderopvang en onderwijs, pedagogisch en klinisch geschoold Deelnameprijs € 70

Bij de opvoeding van kinderen vinden we het belangrijk dat ze zich goed kunnen ontplooien. We willen dat ze het beste uit zichzelf halen, genieten van het leven, er geraken, dat ze zich veilig en geliefd voelen, dat ze zelfvertrouwen hebben…

rekening houdend met hun eigen stijl. Leer je stilstaan bij je sterktes en uitdagingen in het toepassen van belangrijke opvoedingsprincipes. Leer je een persoonlijk actieplan opstellen.

We zijn geneigd nadruk te leggen op die zaken die we zelf belangrijk vinden. Onze eigen persoonlijkheid heeft dus invloed op de manier waarop we met kinderen omgaan.

Bij deze vorming wordt gebruik gemaakt van het DISC gedragsprofiel. Dit instrument geeft inzicht in je eigen sterktes, motivaties en uitdagingen bij het opvoeden. Theorie wordt afgewisseld met oefeningen en het bespreken van eigen ervaringen.

In deze vorming Leer je je eigen ‘natuurlijke manier’ van doen kennen en hoe dit je opvoedingsstijl beïnvloedt. Leer je de sterktes en valkuilen van je eigen stijl kennen. Leer je de verschillende stijlen van kinderen kennen en hoe je hiermee rekening kan houden. Leer je hoe je kinderen kan motiveren en bemoedigen,

Inhoud Uitleg i.v.m. het DISC persoonlijkheidsprofiel. Invullen van je eigen profiel. Je eigen stijl van opvoeden herkennen en je manier van omgaan met de verschillende stijlen van kinderen.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep iedereen die met opvoeden te maken heeft Wanneer 5 december 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Veerle Gouwy, pediatrisch verpleegkundige, geautoriseerd DISC trainer Deelnameprijs € 74 (€ 70 cursusgeld + € 4 DISC introductie)

27

Opvoeden in een steeds meer etnisch cultureel diverse samenleving Onze samenleving, onze straten, winkels, sportclubs, speeltuinen, scholen, … worden steeds meer etnisch-cultureel divers. Dit is een feit we kunnen en willen dit niet meer terugdraaien. In de klasjes van onze kinderen zien we steeds meer kleur, verschillende culturen, diverse moedertalen / dialecten en andere verschillen. Hoe gaan we als ouders en als grootouders om met deze veranderingen, met deze superdiversiteit ? De vriendjes van onze dochters en zonen heten niet enkel Marie, Flor of Anna maar ook Mohamed, Ayse, Ali, Nurcan of Kundan. Wat maakt ons zo handelingsverlegen om in contact te

komen met deze “andere”, om in dialoog te gaan ? Bestaat er zoiets als “politiek correct” opvoeden ? Wat doe je met je eigen vragen, onzekerheden en eventueel slechte ervaringen… ? Wat met Zwarte Piet ? Wat met “halal” en “haram” ? Wat met het Suikerfeest, het Offerfeest. En hoe leg ik dit weer allemaal uit aan mijn kinderen ? Er worden in deze sessies geen “kant en klare oplossingen” gegeven, maar wel handvatten aangereikt die we kunnen gebruiken om ons een visie over deze diversiteit te vormen, ons eigen te maken en verder te exploreren.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden en ouders Wanneer 23 september 2014 van 19u30 tot 22u00 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Els Haüser, psychotherapeut en diversiteitsconsultant Deelnameprijs € 35

28

Zorg voor ouderen In onze huidige samenleving worden de mensen steeds ouder. De kans bestaat dat we vroeg of laat voor één van onze ouders zullen zorgen of dit reeds doen. Misschien nemen we (ooit) een stuk van de dagelijkse verzorging voor onze rekening of gaan we regelmatig ouders of grootouders bezoeken. Het is fijn te weten dat zowel informele als professionele zorgverleners op ondersteuning in deze taak kunnen rekenen.

Inspiratiedagen : speels reminisceren en intergenerationele reminiscentie Reminisceren is een vaste activiteit in verzorgingstehuizen. Maar hoe kan je op een andere manier herinneringen oproepen ? In deze actieve workshop onderzoeken we hoe we via spelen, tekenen, een kwis, muziek en bewegen herinneringen op een speelse

manier kunnen oproepen. We zouden ook aanvullend een klas kunnen uitnodigen en intergenerationeel werken. Hoe kunnen we bezoekers en personeel er bij betrekken ? Er wordt werkmateriaal en basisverhalen aangeboden.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep iedereen die met ouderen omgaat, animatoren, leerkrachten die een grootouderdag willen organiseren of een ontmoeting tussen grootouders en kinderen Wanneer 9 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Het Achterhuis Diksmuidestraat 41, 9000 Gent Begeleiding Rien Van Meensel, vertelster Deelnameprijs € 81 (€ 70 cursusgeld + € 11 lunch)

29

Aandacht voor W.O. I en het thema oorlog We zitten momenteel volop in de stroom van activiteiten over de Eerste Wereldoorlog. Al deze beelden zullen herinneringen oproepen bij bewoners en senioren, mooie en ook pijnlijke. Sommigen herinneren zich nog de verhalen van hun ouders en anderen hebben nog eigen beelden van WO II. Hoe vind je jouw weg in het aanbod van boeken, tv-materiaal,

Voorlezen voor senioren Als lezen moeilijker wordt, is het fijn om voorgelezen te worden, individueel of in een klein groepje. Als je met anderen luistert naar een verhaal, kan je er ook samen over praten. Herinneringen worden opgeroepen. Voor mensen die nog heel weinig van hun eigen verhaal ter beschikking hebben, ligt de nadruk op gezelligheid, de sfeer van het verhaal en de stem van de voorlezer. Voorlezen voor ouderen is een zeer laagdrempelige activiteit.

tentoonstellingen e.a. en op welke manier kan je op een ondersteunende manier met dit thema aan de slag ? Rien Van Meensel vertelt als verhalenverteller over het dagelijkse leven in bezet Vlaanderen en heeft ervaring met het samen vertellen over oorlog, waarbij thema’s als ‘de inval en vluchten’, ‘bezetting’ en ‘bevrijding’ aan bod komen.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep iedereen die met dit thema wil werken met senioren en bewoners Wanneer 23 oktober 2014 van 13u30 tot 16u30 Waar Augustinessenklooster Romaanse Poort en kapel Brusselsestraat 63, 3000 Leuven Begeleiding Rien Van Meensel, vertelster Deelnameprijs € 35

We leren je hoe je een verhaal boeiend kan voorlezen, hoe jouw eigen stem klinkt, welke verhalen geschikt zijn voor ouderen en welke vragen je kan stellen (reminiscentie) naar aanleiding van een verhaal. Daarnaast wordt toegelicht hoe je voorlezen op langere termijn kan introduceren in je werkomgeving en waar je verhalen vindt. Voor iedereen die actief is in de ouderenzorg !

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep iedereen die met ouderen omgaat, animatoren, leerkrachten die een grootouderdag willen organiseren of een ontmoeting tussen grootouders en kinderen Wanneer 20 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Rien Van Meensel, vertelster Deelnameprijs € 70

30

Aandacht voor levensvragen van ouderen Als zorgverlener krijg je regelmatig te maken met ouderen die bezig zijn met de zin van hun leven. Zeker wanneer zij afhankelijk geworden zijn van anderen. Soms stellen ze deze vragen naar zin (levensvragen) ronduit, maar veel vaker zijn ze verpakt in een opmerking of bepaald gedrag. ‘Waarom moet dit mij nu overkomen ?’ ‘Waarom leef ik nog ? Ik ben anderen enkel nog tot last.’ ‘Ik zal blij zijn als de Heer me komt halen, ik ben zo moe.’

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, mantelzorgers rusthuismedewerkers, palliatieve hulpverleners Wanneer 21 november 2014 van 09u00 tot 16u00 Waar De Factorij Huart Hamoirlaan 136, 1030 Brussel Begeleiding Conny Thomas, sociaal agoge, psychotherapeute, educatief medewerkster Zorg-Saam Deelnameprijs € 79 (= € 70 cursusgeld + € 9 lunch)

Bij dit soort vragen en verzuchtingen sta je vaak met je mond vol tanden. Wat zeg je wanneer iemand zich afvraagt wie er nog op hem zit te wachten ? Hoe steun je een cliënt/bewoner die verzucht dat het leven niet meer de moeite waard is?

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, mantelzorgers rusthuismedewerkers, palliatieve hulpverleners Wanneer 8 december 2014 van 09u00 tot 16u00 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Conny Thomas, sociaal agoge, psychotherapeute, educatief medewerkster Zorg-Saam Deelnameprijs € 70

Deze vorming richt zich naar zorgverleners die zorg bieden aan ouderen, in de thuissituatie of in zorginstellingen. De volgende thema’s komen aan bod : • Op wat voor manier zijn ouderen bezig met de zin van hun leven, welke levensvragen hebben ze zoal ? Hoe ontstaan die ? • Hoe herken je de levensvragen die achter opmerkingen en verzuchtingen van de oudere kunnen schuilen ? • Hoe kun je omgaan met de levensvragen die je in je eigen situatie tegenkomt ? Wat zijn concrete tips ? De praktijkervaringen van jou en de andere deelnemers zijn het vertrekpunt van de training. De vorming maakt gebruik van beeldmateriaal en afwisselende, actieve werkvormen Deze opleiding, telkens van 1 dag, kan je op verschillende locaties en data volgen.

31

Stilstaan bij moeilijk hanteerbaar gedrag in de zorg bij ouderen Klagen, mopperen, verbaal agressief uit de hoek komen, roepen, onterecht beschuldigen, … Moeilijk hanteerbaar gedrag is een verzamelnaam voor vele verschillende vormen van gedrag waarmee je in de zorg voor ouderen te maken kan krijgen. Dit gedrag levert stress op bij de oudere, de omgeving en de zorgverleners. Daarom is het belangrijk om dit gedrag zo goed mogelijk trachten te begrijpen.

dit leiden tot boosheid, verdriet, angst, verwarring, eenzaamheid en rusteloosheid, gevolgd door bepaald gedrag. Bijvoorbeeld agressie, terugtrekken/inkeren in jezelf of juist claimend gedrag. Verzet kun je uiten met woorden of door je lichaamstaal. Pas als je als zorgverlener weet en begrijpt waar dit verzet of moeilijk hanteerbaar gedrag vandaan komt, is het vaker mogelijk om creatieve oplossingen te vinden om er op te reageren.

De oorzaken van moeilijk hanteerbaar gedrag verschillen per persoon. Elk mens reageert op zijn eigen manier op situaties die hij niet prettig vindt. Dat is afhankelijk van persoonlijkheid, culturele achtergrond, levensgeschiedenis en lichamelijke- en/of psychische gesteldheid. Wanneer je ervaart dat er onterecht iets met je gebeurt, kan

Tijdens deze samenkomsten staan we stil bij de volgende vragen : - Wat is de bedoeling van dit gedrag ? - Hoe ontstaat het moeilijk hanteerbaar gedrag ? - Welke factoren kunnen probleemgedrag extra belastend maken ? - Hoe kunnen we er trachten mee om te gaan ?

Seksualiteit en intimiteit bij onze rusthuisbewoner, natuurlijk of … Seksualiteit en intimiteit vinden we heel normaal zolang het onszelf aangaat. Voelen we onszelf niet onwennig als we bij seksualiteit aan onze ouders denken ? Wanneer we dan spreken over seksualiteitsbeleving, intimiteit en tederheid bij senioren of bewoners blijft dit vaak een moeilijk onderwerp, terwijl het eigenlijk een natuurlijk gegeven is. Seksualiteit en intimiteit lijken in het WZC nog te vaak een taboe. Nochtans kunnen ouderen nog de behoefte hebben aan intimiteit. Hoe wordt die dan beleefd ?

Hoe ga ik om met seksualiteit en intimiteit bij ouderen ? Durven we hier voldoende met elkaar, met de bewoner en met zijn familie open over praten ? In deze vorming staan we stil bij de gevoelens en opvattingen die rond dit onderwerp leven. Hoe kunnen we de ruimte voor seksualiteit en intimiteit bij de bewoners waarborgen.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, mantelzorgers en rusthuismedewerkers Wanneer 24 september 2014, van 09u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Mie Baert, zelfstandig trainer, coach Deelnameprijs € 70

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden en zorgverleners Wanneer 23 oktober 2014 van 09u00 tot 16u00 Waar Begijnhof Groot Begijnhof 10, 9040 Sint-Amandsberg Begeleiding Conny Thomas, sociaal agoge, psychotherapeute, educatief medewerkster Zorg-Saam Deelnameprijs € 70 32

Zorg voor personen met een ziekte of beperking Dementie, een ziekte van deze tijd… maar hoe ermee omgaan ? De persoon, waar je zorg voor draagt, begint meer en meer te vergeten en je stelt je de vraag of we te maken hebben met “een normaal ouderdomsvergeten” of met “dementie”. Om dementie te begrijpen kijken we eerst even wat er precies in de hersenen gebeurt. Van de vele types van dementie staan we kort stil bij de vier meest voorkomende. Het primaire kenmerk is het geheugenverlies en de verschillende symptomen vloeien daaruit voort. Om op een juiste manier om te gaan met personen met dementie gaan we na hoe de belevingswereld wordt opgebouwd, wat die is, en hoe die door dementie wordt beïnvloed. Zo komen we tot een persoonlijke en belevingsgerichte benadering.

We gebruiken daarvoor enkele stellingen : • iedereen met dementie heeft een belevingswereld die hem eigen is • personen met dementie reageren normaal op, voor ons, irreële situaties • het is niet omdat je dementie hebt dat je niets meer kan • de mag-ik-is-magic-methode • het vogelperspectief in de wijsheid daalt • de noodzaak van het “vliegeren“

In deze sessie wordt gebruikt gemaakt van persoonlijke ervaringen en filmfragmenten. De interactie gebeurt door middel van wederzijdse bevraging, casussen, kritische commentaar op filmfragmenten en rollenspel. De rode draad in heel deze sessie is : “Als een puber mag

puberen, dan mag een persoon met dementie ook dementeren“. Op welke manier we daarmee om en komen we eraan tegemoet ? De ultieme vraag is dan : “Kunnen personen met dementie nog gelukkig zijn ?”

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep alle personen die in aanraking komen met personen met dementie of interesse hebben in dit thema Wanneer 13 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar ’t Groeihuis Sint-Jozefsdreef 7, 3020 Herent Begeleiding Cyriel Conings, psychiatrisch verpleegkundige en referentiepersoon dementie Deelnameprijs € 70

We bekijken onder andere het nut van een Realiteit Oriëntatie Training en Reminiscentie. Om blijvend contact te houden analyseren we de communicatieveranderingen. Tegelijkertijd hebben we oog voor de familie, voor de veranderingen binnen de relaties en hoe we ondersteuning kunnen geven.

33

Zachte aanraking als ondersteuning in het omgaan met diepe gevoelens bij personen met dementie Mensen met dementie worden naar binnen getrokken, ze worden sterk geconfronteerd met hun binnenwereld, hun gevoelswereld, hun kwetsbaarheid. De buitenwereld geeft vaak (onbewust) teveel prikkels waardoor ze niet bij zichzelf kunnen blijven en in verwarring geraken. Diepe gevoelens van kwetsbaarheid, verdriet, kwaadheid, angst of onrust tonen zich vaak spontaan en krachtig. Beschermingsmechanismen zijn weg gevallen. Het is bekend dat zachte benaderingen zoals ondermeer zingen en muziek het innerlijke voeden en meer rust en harmonie brengen. Zo biedt ook zachte aanraking van specifieke zones op het lichaam

Dementie met een kroontje Een studiedag rond dementie en zorg Het thema dementie verschijnt regelmatig in de actualiteit. Dementie komt steeds vaker voor. Boven de 85 jaar heeft bijna 1 op de 3 bejaarden dementie. Iedereen komt er links of rechts mee in aanraking, iedereen kent wel iemand met dementie, dichtbij of veraf : Je moeder, je nicht, je buurman of een vriend, ... Vaak is de confrontatie hard : Niets is meer zoals het was. De wereld van een persoon met dementie, is niet meer de onze.

ondersteuning bij het omgaan met deze gevoelens en brengt het de persoon met dementie dichter bij zichzelf. Zachte aanraking biedt meer verbinding met het eigen lichaam en met zichzelf. Het geeft opnieuw rust. Deze workshop wil je uitnodigen contact te maken met jouw manier van aanraken en deze verfijnen en verdiepen. In de oefeningen nemen we zowel de rol van gever als van ontvanger in. Zo ervaar je wat aanraking kan betekenen voor jou en zal deze ervaring zich uitdrukken in je dagelijks handelen als zorgverlener. Veiligheid, vertrouwen, respect en verbondenheid vormen de basis van deze workshop.

Toch blijven we contact zoeken met elkaar, nabijheid en warmte. Goede zorg en gepaste ondersteuning staan hierbij centraal. In het voormiddaggedeelte geven we het woord aan diverse experten om hun kijk op het onderwerp te geven. In de namiddag gaan we in kleinere groepen in op de aangesneden thema’s. Deze studiedag kan je alvast met stip noteren in je agenda.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, verzorgenden Wanneer 10 oktober 2014 van 09u30 tot 15u30 Waar Remysite Remylaan 4b, 3018 Wijgmaal Deelnameprijs € 95 Meer info en inschrijven: www.zorgsaaam.be

Muziek en dementie

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, verzorgenden Wanneer 21 oktober en 25 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar ‘t Groeihuis Sint-Jozefsdreef 7, 3020 Herent Begeleiding Mieke Ballinckx, lichaamsgerichte begeleiding, zwangerschaps- en stervensbegeleiding, verpleegkundige Deelnameprijs € 150

Muziek drukt dat uit wat niet gezegd kan worden maar waarover niet gezwegen kan worden. (Victor Hugo) Zie onze brochure p. 60.

34

Zorg in de palliatieve zorg De pijn, het lijden van de ander ‘raakt’ me, hoe ga ik om met mijn eigen pijn ? Door confrontatie met pijn, lijden bij stervenden, word je geconfronteerd met je eigen pijn. Zwaar zieken, stervenden houden ons een spiegel voor. Je wordt ‘geraakt’ in je eigen pijn. Gevoelens van kwetsbaarheid, onzekerheid, onmacht ten opzichte van lijden geven de relatie een menselijk gelaat. Hoe ga ik om met mijn kwetsbaarheid, onzekerheid en onmacht ? Hoe ga ik om met gevoelens van ongeduld, ergernis en oordeel naar de andere toe ? Door bij je gevoel van onmacht te blijven, stel je de stervende in staat de waarheid onder ogen te zien. In deze workshop word je je meer bewust van je eigen pijn en hoe je omgaat met je eigen pijn in relatie met het lijden bij

de andere. Je kan pijn en lijden slechts ten volle aanvoelen bij de andere als je dit ook enigszins bij jezelf hebt onderkend. We staan stil bij zachte omgangsvormen om stapsgewijs pijn en lijden vanuit een ander perspectief waar te nemen en te ervaren of anders vast te houden. Via het delen van ervaringen worden mogelijke patronen zichtbaar. Je krijgt meer inzicht, verdieping en bewustwording. Pas als er meer bewustzijn is, kan iets in beweging komen en veranderen. Veiligheid, respect, vertrouwen en verbondenheid vormen de basis van deze workshop. Omwille van het interactieve karakter is het aantal deelnemers beperkt tot 15.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep verpleegkundigen, verzorgenden, psychologen, pastores, moreel consulenten, sociaal werkers, ergotherapeuten, kinesitherapeuten, vrijwilligers, … Wanneer 7 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Konekt vzw Lijnmolenstraat 153, 9040 Gent Begeleiding Mieke Ballinckx, lichaamsgerichte begeleiding, zwangerschaps- en stervensbegeleiding, verpleegkundige Deelnameprijs € 70

35

Communicatie via aanraking in de stervensfase : als woorden ontoereikend zijn Stervenden worden in de laatste levensfase vaak overspoeld door gevoelens van angst, onmacht, verdriet, kwaadheid. Geconfronteerd met dit lijden kunnen zorgverstrekkers en familie hierbij een beklemmend gevoel of onmacht ervaren. Soms kan je de stervende niet meer bereiken met woorden, ook al is hij/zij nog bewust en aanspreekbaar. Woorden zijn dan ontoereikend en schieten tekort. Hoe kan je als zorgverstrekker de stervende en de familie toch nabij zijn ? Via bewuste, zorgvuldige aanraking met de juiste

Loslaten, maar hoe ? Palliatieve zorgverleners worden dagelijks geconfronteerd met loslaten, bij zwaar zieken, bij stervenden, bij zichzelf. ‘Loslaten’ een woord dat vlug wordt uitgesproken, maar helaas voor velen onder ons een heel moeizaam proces is. In deze workshop staan we stil bij wat ‘loslaten’ wél en niet inhoudt en hoe je kan loslaten bij jezelf en hoe je zwaar zieken of stervenden nabij kan zijn en

aandacht kan je de stervende ondersteunen in het loslaten, in het omgaan met gevoelens van agressie, verdriet, onmacht en angst. Zo kan je meer ruimte creëren voor vertrouwen en verbondenheid. Ook de familie kan je hierbij betrekken. Zo kan mogelijks een moeilijke fase omgebogen worden tot een proces van verbondenheid en intense ervaring. Specifieke tactiele vaardigheden worden aangeleerd en geoefend, afgewisseld met ervaringsuitwisseling. Veiligheid, vertrouwen en verbondenheid vormen de basis van deze workshop.

ondersteunen in hun proces van loslaten. Via het aanreiken van begrippenkaders en via het delen van ervaringen word je je meer bewust van het innerlijk proces van loslaten. Veiligheid, respect, vertrouwen en verbondenheid vormen de basis van deze workshop. Omwille van het interactieve karakter is het aantal deelnemers beperkt tot 15.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep verpleegkundigen, verzorgenden, psychologen, pastores, moreel consulenten, sociaal werkers, ergotherapeuten, kinesitherapeuten, vrijwilligers, … Wanneer 9 december 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Begijnhof Groot Begijnhof 10, 9040 Sint-Amandsberg Begeleiding Mieke Ballinckx, lichaamsgerichte begeleiding, zwangerschaps- en stervensbegeleiding, verpleegkundige Deelnameprijs € 70

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep verpleegkundigen, verzorgenden, psychologen, pastores, moreel consulenten, sociaal werkers, ergotherapeuten, kinesitherapeuten, vrijwilligers, … Wanneer 4 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Konekt vzw Lijnmolenstraat 153, 9040 Gent Begeleiding Mieke Ballinckx, lichaamsgerichte begeleiding, zwangerschaps- en stervensbegeleiding, verpleegkundige Deelnameprijs € 70

36

Zorg voor de rouwende Rouwen doe je niet alleen. Je vrienden en familie helpen je hierbij. Zorg-Saam heeft een aanbod voor mensen die in hun zorgtaak aandacht willen geven aan de rouwende. Ook personen die inzicht willen krijgen in hun eigen rouwproces of in dat van naasten kunnen hiervoor terecht in onze opleidingen.

Aanvaarden, loslaten en verbinden Doorheen ons leven stuiten we op verlies en verandering. Het zet processen op gang, soms onopgemerkt, soms erg voelbaar. De noodzakelijke verliezen in ons leven hebben we nodig om verder te kunnen : “Geboorte, verlies van onze kindertijd, jeugd, het verlaten van moeder, vader, …”. Maar er zijn verliezen waar we niet op gerekend hebben. Ze vallen binnen in ons leven en schudden en trekken aan ons. Op deze momenten vallen vaak woorden als “aanvaarden” en “loslaten”; moeilijke woorden waar we dikwijls geen blijf mee weten. Woorden die gemakkelijk en losjes uitgesproken worden maar vaak met een enorme impact ontvangen worden, met onmacht, boosheid en twijfel als gevolg. “Aanvaarden en loslaten” hoe doe ik dat ? Wat willen die

woorden nu eigenlijk zeggen ? Wat bedoel ik er mee als ik ze gebruik ? In deze vorming gaan we op zoek naar de vele vormen van betekenis van deze woorden. Met een licht filosofische toets en een sterk ervaringsgerichte inslag kijken we naar ons zelf : “Wat betekenen ze voor mij ? Waar ben ik dit reeds tegengekomen ? Wat heb ik ermee gedaan ?” en naar de ander : “Wat doet dit met iemand ? Hoe kunnen ze in de weg staan ? Waar vinden deze woorden een ingang ?” Er worden geen “oplossingen” aangereikt maar wel handvatten die we zelf ontdekken en exploreren.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep zorgverleners, zowel professioneel als vrijwillig Wanneer 23 september 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Konekt vzw Lijnmolenstraat 153, 9040 Gent Begeleiding Geert Hulselmans, counselor, rouwbegeleider en vormingswerker Deelnameprijs € 70

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep zorgverleners, zowel professioneel als vrijwillig Wanneer 11 december 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Alden Biesen Kasteelstraat 6, 3740 Bilzen Begeleiding Geert Hulselmans, counselor, rouwbegeleider en vormingswerker Deelnameprijs € 78 (= € 70 cursusgeld + € 8 lunch)

Deze opleiding, telkens van 1 dag, kan je op verschillende locaties en data volgen.

37

Rouwen : zich bewegen tussen verlies en leven 8-daagse training : mensen leren begeleiden die een verlies hebben geleden Mensen in rouw krijgen dikwijls de opmerking “De tijd zal de wonde wel helen”; “Is het geen tijd om los te laten ?” of “Je moet er door” is ook een vaak gehoorde uitspraak. Maar kloppen deze normerende uitspraken wel ? Of staan ze rouwenden in de weg ? Tijdens deze achtdaagse training nemen we deze uitspraken onder de loep en maken we kennis met een nieuwe visie op rouwen.

Het begeleiden van mensen die een verlies hebben geleden is de rode draad tijdens deze opleiding. We gaan praktisch aan de slag met tal van oefeningen en gaan ons gaandeweg verdiepen in het theoretisch kader. Een voorwaarde tot deelname aan deze opleiding is in staat zijn de eigen verliesgeschiedenis te onderzoeken.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep vrijwilligers of professionelen die rouwenden willen begeleiden tijdens hun rouwproces, ook mensen die inzicht willen krijgen in het rouwproces van henzelf of van naasten Wanneer 2 & 9 september, 7, 14, 28 oktober, 18 november, 2 & 9 december 2014 telkens van 09u30 tot 16u30 Waar Alden Biesen Kasteelstraat 6, 3740 Bilzen Begeleiding Marc Michiels, rouwtherapeut en vormingswerker Deelnameprijs € 644 (= € 580 cursusgeld + € 64 lunch) Meer info en inschrijven: www.zorgsaam.be

38

Tussen kwetsbaarheid en veerkracht ligt de kracht van een ritueel Ieder mens maakt in zijn leven ingrijpende gebeurtenissen mee. Soms heeft een gebeurtenis zo'n enorme impact dat ze te groot lijkt om te kunnen verwerken: verlies van gezondheid, een relatie, de job, een dierbare naaste... Alle verliezen roepen hevige emoties op en laten diepe sporen na. Omgaan met verlies vraagt veerkracht om pijn te verdragen, moed om los te laten, troost en hoop om weer naar de toekomst te kunnen kijken. Niet alleen voor de directe nabestaande(n), ook voor vrienden en kennissen. In alle culturen hebben mensen rituelen ontwikkeld die deze processen kunnen begeleiden, rituelen die moeizame overgangen helpen overbruggen en verbondenheid tussen mensen bevorderen. Misschien denk je spontaan aan christelijke rituelen. Maar in een tijd met een grote verscheidenheid aan levensovertuigingen, met meer mondige en creatieve mensen, ontstaan er rituelen met een meer persoonlijke inhoud en vormgeving.

Het ‘samen stilstaan’ rond een verlieservaring, geeft ook een kans om troostvol een eind mee ‘op weg te gaan’… Dit vormingsmoment richt zich tot mensen die leven met een verlieservaring, maar ook tot vrijwilligers en deskundigen die omgaan met mensen met verlies. Inhoudelijk richten we ons op vragen als : Wat is verlies, wat is rouw en wat is een ritueel ? Aan de hand van voorbeelden nemen we je mee naar een rijkdom van rituelen, symbolen en symbolische handelingen die een ondersteuning van het rouwproces kunnen omkaderen. We sluiten het vormingsmoment af met een ritueel.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 26 september 2014 van 13u30 tot 16u30 Waar Via Via Mechelen Zandpoortvest 50, 2800 Mechelen Begeleiding Mieke Mariën of Ria Ceyssens, ritueelbegeleiders en medewerkers bij ‘O de Vie’ Deelnameprijs € 35

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 17 oktober 2014 van 13u30 tot 16u30 Waar Yogacafé ‘t Rietveld Herlegemstraat 3, 9040 Gent Begeleiding Mieke Mariën of Ria Ceyssens, ritueelbegeleiders en medewerkers bij ‘O de Vie’ Deelnameprijs € 35

Deze opleiding, telkens in de namiddag, kan je op verschillende locaties en data volgen.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 21 november 2014 van 14u00 tot 17u00 Waar ‘t Groeihuis Sint-Jozefsdreef 7, 3020 Herent Begeleiding Mieke Mariën of Ria Ceyssens, ritueelbegeleiders en medewerkers bij ‘O de Vie’ Deelnameprijs € 35

39

Zorg voor de mantelzorger Ook de informele zorgverlener verdient de nodige aandacht.

Doolhof van voorzieningen, Goede afspraken premies en tegemoetkomingen maken goede vrienden Draag je zorg voor je ouders, je buren of vrienden of familieleden en wil je weten wat de bestaande mogelijkheden in de thuiszorg zijn ? Er bestaat een grote variatie aan professionele hulpverleners, voorzieningen, premies, tegemoetkomingen,

sociale en fiscale voordelen, die kunnen helpen om de zorg goed te organiseren en betaalbaar te houden. Als leek zie je vaak door het bos de bomen niet meer. Deze vorming geeft een gestructureerd overzicht van wat er allemaal mogelijk is.

In de zorg voor een zieke of ouder komt de bespreking van de verdeling van kosten en taken onder familieleden en vrienden, niet altijd openlijk op tafel. Zowel voor de zorgbehoevende persoon als de mantelzorgers is het een geruststel-

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep mantelzorgers, geïnteresseerden Wanneer 6 oktober 2014 van 14u00 tot 16u30 Waar Via Via Mechelen Zandpoortvest 50, 2800 Mechelen Begeleiding Hilde Weckhuyzen, stafmedewerker Ons Zorgnetwerk, mantelzorgvereniging Deelnameprijs € 35

ling als de zakelijke en financiële kant van de zorg thuis goed geregeld is. Hoe kunnen we dit best doen en wat is het belang hiervan ? Verder is er ook aandacht voor de wettelijke regelingen met betrekking tot zorg en arbeid.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep mantelzorgers, geïnteresseerden Wanneer 8 december 2014 van 14u00 tot 16u30 Waar CC Beringen – O.C. De Buiting Tessenderlosesteenweg 18, 3583 Paal - Beringen Begeleiding Hilde Weckhuyzen, stafmedewerker Ons Zorgnetwerk, mantelzorgvereniging Deelnameprijs € 35

40

Zorg voor communicatie en omgeving Respectvolle en verbindende communicatie vormt een cruciale sleutel tot een goede zorg. Daarom ontwikkelde Zorg-Saam een boeiend aanbod van vormingen die hiertoe bijdragen.

Liever communicatiever Of het nu over de relatie gaat met je familie, collega’s, partner of kinderen, steeds speelt communicatie een belangrijke rol. Toch is een goede communicatie niet vanzelfsprekend. Misverstanden zijn legio. Mensen voelen zich verkeerd begrepen, of niet gehoord. Communicatie is immers veel meer dan het uitwisselen van informatie via woorden en gebaren. Als mensen met elkaar spreken, spelen ook (onbewuste) emoties en patronen mee. Iedereen heeft bovendien zo zijn eigen stijl om iets (niet) duidelijk te maken. Om efficiënt te communiceren is het belangrijk inzicht te krijgen in de eigen communicatiestijl en die van de gesprekspartner. Ook echt kunnen luisteren en effectief omgaan met

(ongewenste) kritiek en feedback zijn belangrijk. Zowel het starten van een goed gesprek als het respectvol beëindigen zijn een ware kunst. Hoe vermijd je een discussie zonder een meningsverschil uit de weg te gaan ?

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 18 en 25 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar G.C. De Markten Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel Begeleiding An Michiels, therapeute gespecialiseerd in het omgaan met hooggevoeligheid, auteur van het kinderboek ‘De Hoogsensitiviteit Survivalgids’ Deelnameprijs € 150

Dit is een heel praktische cursus met concrete voorbeelden en oefeningen om de communicatie in relaties te verbeteren. Tijdens deze tweedaagse cursus verkennen we verschillende communicatiestijlen en zoeken naar hulpbronnen om gesprekken te vergemakkelijken. We oefenen met effectieve, verbindende communicatie en besteden ook aandacht aan de weerstanden die een vlotte interactie in de weg kunnen staan.

41

Omgaan met kritiek van de familie Professionals in de zorg vinden het niet altijd gemakkelijk om om te gaan met opmerkingen, kritiek, klachten van familieleden. Als ze geconfronteerd worden met kritiek die volgens hen terecht is, dan kunnen hulpverleners deze meestal goed hanteren. Anders is het als er kritiek wordt geuit die in de ogen van de professional onterecht is of als de kritiek voortkomt uit een visie op zorg of begeleiding die haaks staat op die van de instelling. Ook de wijze waarop de kritiek geuit wordt speelt een grote rol.

Roddelen In elke organisatie wordt er geroddeld. Dit kan gaan van onschuldig plezier tot schadelijk gedrag. Waar ligt de grens en hoe ga je hier op verantwoorde wijze mee om ? Via creatieve oefeningen en enkele theoretische schema’s staan we stil bij oorzaken, gevolgen en aanpak van roddelen in een teamwerking. Er is ruimte voor de concrete ervaringen van de deelnemers. Er worden praktische tips gegeven hoe teamleden hun eigen verantwoordelijkheid kunnen opnemen, zowel voor zichzelf als voor de teamwerking.

Soms komt het tot confrontaties die de hulpverlener erg aangrijpen en die veel energie kosten. De vraag die hulpverleners dan ook vaak stellen is: hoe kunnen we anders met deze kritiek omgaan ? Tijdens deze dag staan we stil bij eenvoudige strategieën die hulpverleners in staat stellen de contacten met de familieleden soepeler te laten verlopen.

Programma • oefening spraakverwarring : wat is roddelen – definitie • roddelen als maatschappelijk verschijnsel • ontstaan van roddelen (als overlevingsstrategie) • kosten-baten-analyse van roddelen : de voordelen (winst) en nadelen (kost) van roddelen in een team/organisatie • “spelregels” voor roddelen • omgaan met “daderschap” en “slachtofferschap” • roddelen en groepsdynamica • roddelen in de praktijk : praktische tips voor slachtoffers, daders en verantwoordelijken, opnemen van zowel individuele als organisatorische verantwoordelijkheid • oefening : geven en ontvangen van complimenten – basisregels voor goede communicatie

Deze opleiding, telkens van 1 dag, kan je op verschillende locaties en data volgen.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep zorgverleners die regelmatig te maken krijgen met familieleden van zorgvragers Wanneer 17 november 2014 van 09u00 tot 16u00 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Conny Thomas, sociaal agoge, psychotherapeute, educatief medewerkster Zorg-Saam Deelnameprijs € 70

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 4 december 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Patty Leppens, psychotherapeute, coach en opleider Deelnameprijs € 70

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep zorgverleners die regelmatig te maken krijgen met familieleden van zorgvragers Wanneer 2 december 2014 van 09u00 tot 16u00 Waar Hof Van Watervliet Oude Burg 27, 8000 Brugge Begeleiding Conny Thomas, sociaal agoge, psychotherapeute, educatief medewerkster Zorg-Saam Deelnameprijs € 70 42

Respectvol en verbindend communiceren Gebaseerd op het werk van Marshall Rosenberg en Pat Patfoort Respectvol en verbindend communiceren is een wijze van spreken én luisteren waarbij we op een heldere en duidelijke manier uitdrukken wat onze gevoelens en behoeften zijn en we met een open, niet oordelende houding luisteren naar wat er leeft bij de ander. Op deze manier komen een authentiek en waarachtig contact en samenwerking tot stand en kunnen conflicten voorkomen worden. We doen onszelf noch de ander geweld aan. We gaan op zoek naar verbinding op basis van gelijkwaardigheid. We zijn in staat om te voelen wat we nodig hebben en dit tot uitdrukking te brengen in een verzoek.

Deze vorming heeft tot doel een inzicht te geven in respectvol en verbindend communiceren en de deelnemers d.m.v. oefeningen handvatten aan te reiken om tot een effectievere communicatie en samenwerking te komen. Tijdens deze training wordt op een zeer praktische en levendige manier het model van Marshall Rosenberg voorgesteld. We onderzoeken de valkuilen die respectvolle communicatie belemmeren en we oefenen aan de hand van concrete voorbeelden en ingebrachte situaties van de deelnemers.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 7 oktober en 4 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Hof Van Watervliet Oude Burg 27, 8000 Brugge Begeleiding Martine Bal, creatief agoge, contactclown Deelnameprijs € 150

43

Geweldloze communicatie Wil je graag je levenskwaliteit verbeteren ? Zou je je mening beter willen kunnen formuleren ? Wil je graag opkomen voor jezelf en daarin authentiek zijn met respect voor jezelf en de ander ? Wil je graag je empathische vaardigheden vergroten ? Wil je ‘nee’ leren zeggen ? Wil je graag ontdekken wat je (zelf)oordelen je te vertellen hebben ? Wil je anders omgaan met je kwaadheid (of die van een ander) ? Wil je ook kijken voorbij gelijk/ongelijk ? Zou je soms anders willen kunnen reageren op situaties/mensen ? Verlies je jezelf soms in conflicten en zou je je mening beter willen kunnen formuleren ?

PRAKTISCHE GEGEVENS 2-DAAGSE Doelgroep iedereen die meer vanuit verbinding wil communiceren en Geweldloos Communiceren wil integreren in z’n dagelijkse leven Wanneer 30 september en 1 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar CC Dilbeek – Lokaal 304 Kamerijklaan z/n, 1700 Dilbeek Begeleiding Robert van der Ham, trainer in geweldloos communiceren Deelnameprijs € 150

“In Geweldloze Communicatie staan volgende zaken centraal : de intentie van verbinding, een basisbehoefte aan autonomie en je (on)vervulde behoeften die je innerlijke drijfveer vormen voor je handelen en spreken”. Marshall Rosenberg, grondlegger Geweldloze Communicatie

PRAKTISCHE GEGEVENS 4 AVONDEN Doelgroep iedereen die meer vanuit verbinding wil communiceren en Geweldloos Communiceren wil integreren in z’n dagelijkse leven Wanneer 14, 16 oktober en 21, 23 oktober 2014 van 19u30 tot 22u00 Waar Alden Biesen Kasteelstraat 6, 3740 Bilzen Begeleiding Robert van der Ham, trainer in geweldloos communiceren Deelnameprijs € 150

Ben je enthousiast over Geweldloze Communicatie/Verbindende Communicatie en wil je kennis maken met dit gedachtengoed ? Dan biedt deze introductietraining je de mogelijkheid hiertoe. Op 2 dagen doorloop je een introductie in geweldloos communiceren. Inhoud Tijdens de training leer je via theorie en oefeningen : 1. een onderscheid te maken tussen feiten die we waarnemen en de manier waarop we ze interpreteren. 2. ons bewust worden van de gevoelens en behoeften die schuilen achter onze woorden, zowel bij onszelf als de ander. 3. onze behoeften onderscheiden van onze strategieën, waardoor we meer mogelijkheden krijgen om onze behoeften in te vullen. 4. onze vragen zo efficïent mogelijk formuleren (helder, eerlijk, evenwaardig) en concreet uit te voeren. Je gaat vooral zelf aan de slag met je eigen (werk)situaties. Met als resultaat Meer productieve interacties en empathische relaties met jezelf, familieleden, vrienden en collega’s in je (werk)omgeving. Deze vorming kan je volgen als een 2-daagse of op 4 avonden 44

Aansluiting maken en luistervaardigheden

Vragen stellen… hoe doe je dat ?

Hoe je aan een gesprek begint, staat centraal in deze vorming. Het startpunt is de introductie van de ander, jezelf en het thema. Vervolgens behandelen we hoe je structuur geeft aan het gesprek, en hoe je de hulpvraag exploreert door actief te luisteren. Eenmaal het probleem is gedefinieerd, wordt het verhaal verdiept, verbreed of versmald. En er wordt aandacht besteed aan hoe we ons verhouden in de juiste afstand tot de ander.

Spreken met elkaar, informatie uitwisselen, vertellen wat je wil delen, … dat lijkt eenvoudig. Iedereen communiceert zowel met het lichaam als met woorden. Toch blijkt dat velen zich niet gehoord of begrepen voelen. Als hulpverlener, verzorgende, verpleegster, … is het je taak om een bepaalde vorm van zorg te geven. Je hebt allerhande praktische (zorg)taken uit te voeren. Deze zijn gelinkt aan menselijke zorg. De signalen van de hulpvrager

In deze vorming maken we interactief kennis met :

t Professionele gespreksvoering • Wat is dit ? • Hoever sta ik hierin ? t Het communicatieproces • Het communicatieschema • Ik en de ander t Aansluiting maken en afstemmen • Eerste indruk • Afstemmen (verschillende criteria) t Luistervaardigheden • Functies van luisteren • Niveaus van luisteren • Actief luisteren t Structuur van een gesprek

zijn niet altijd duidelijk. Wat wordt er bedoeld ? Wat is de werkelijke hulpvraag ? Op zo’n moment is er nood aan duidelijk gerichte en ook open vragen. Hierbij is luisteren en horen wat gezegd wordt noodzakelijk. In deze cursus leren we “juiste” vragen stellen om met de bekomen informatie de cliënt de gepaste zorg te geven. Deze tools zijn toepasselijk zowel voor de hulpverlener/cliënt- verhouding als voor hulpverleners onderling.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, hulpverleners, verzorgden, verpleegsters kortom, mensen die werken met andere mensen Wanneer 18 september 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Alden Biesen Kasteelstraat 6, 3740 Bilzen Begeleiding Sofie Stiers, creatief en transpersoonlijk psychotherapeute, coach, counselor Deelnameprijs € 78 (= € 70 cursusgeld + € 8 lunch)

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep hulpverleners, zorgverleners Wanneer 24 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Oude Abdij Drongen Drongenplein 27, 9030 Drongen Begeleiding Vanessa Claeys, orthopedagoge, creatief agoge en lichaamsexpert Deelnameprijs € 81 (€ 70 cursusgeld + € 11 lunch)

45

Lichaamstaal in de hulpverlening Als je weet dat onze communicatie slechts voor 7% bestaat uit inhoud en de rest non-verbaal gericht is, hoe groot is dan het belang van lichaamstaal ? Inderdaad, ontzettend belangrijk ! Iedereen gebruikt het en wordt er zelf door beïnvloed. We zijn er ons alleen niet altijd van bewust. Onze houding en gebaren – de taal van ons lichaam – spreken boekdelen. Wat mensen tegen elkaar zeggen wijkt nogal eens af van wat hun pose of de beweging van hun handen duidelijk maken over wat ze écht denken en voelen. Signalen die we zonder het te weten uitzenden, kunnen wat we meedelen geheel ontkrachten.

De taal van aanraking De tastzin is het eerste zintuig dat zich ontwikkelt in de moederschoot en is ook het laatste zintuig dat waargenomen wordt bij het einde van het leven. In het leven – tussen geboorte en sterven – komt de tastzin meer en meer op de achtergrond. Zorgverleners raken dagelijks mensen aan die aan hun zorg zijn toevertrouwd. Deze workshop wil je uitnodigen contact te maken met jouw manier van aanraken en deze verfijnen en verdiepen. We staan stil bij de diepere betekenis van aanraking en de tastzin als zintuig en de kwaliteiten van aanraking. In de oefeningen nemen we zowel de rol van gever als van ontvanger in. Zo ervaar je wat

Als hulpverlener is het belangrijk om een goed contact op te bouwen met de cliënten/patiënten. Inzicht in de lichaamstaal is daarbij een krachtig hulpmiddel. Of het nu aan de gesprekstafel is, of vanuit een bedlegerige situatie. In deze vorming worden we ons bewust van de signalen die worden gezonden en niet luidop worden verteld. We leren lichaamstaal analyseren en interpreteren, patronen herkennen en doorbreken. Zowel van de cliënt/patiënt als van onszelf.

aanraking kan betekenen voor jou en zal deze ervaring zich uitdrukken in je dagelijks handelen als zorgverlener; Bij het wassen, de rug inwrijven, haar kammen, een schouderklopje geven. Maar ook bij onrust, angst, boosheid of andere emoties kunnen bepaalde zones van het lichaam aangeraakt of gemasseerd worden. Met de aanraking ontmoet je elkaar, zonder woorden. Iemand aanraken vanuit een innige nabijheid en verfijnde aandacht creëert verbondenheid en erkenning en ondersteunt het innerlijk proces. Veiligheid, vertrouwen en verbondenheid vormen de basis van deze workshop.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep zorgverleners Wanneer 2 en 16 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Alden Biesen Kasteelstraat 6, 3740 Bilzen Begeleiding Mieke Ballinckx, lichaamsgerichte begeleiding, zwangerschaps- en stervensbegeleiding, verpleegkundige Meebrengen pen en papier, (zit)kussen, matje en deken Deelnameprijs € 166 (€ 150 cursusgeld + € 16 lunch)

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep zorgverleners, hulpverleners Wanneer 1 en 8 december 2014 van 09u15 tot 16u15 Waar Konekt vzw Lijnmolenstraat 153, 9040 Sint-Amandsberg Begeleiding Vanessa Claeys, orthopedagoge, creatief agoge en lichaamstaalexpert Deelnameprijs € 150

46

Zorg voor je werk Plezier in je werk Heb jij plezier in je werk ? Is je antwoord ‘ja’, dan is het de kunst om dit zo te houden. Is je antwoord ‘neen’, dan is het zinvol na te gaan waar dat aan ligt. Plezier in je werk is voor iedereen weer anders. Het is boeiend te onderzoeken wat het

Timemanagement Slimmer werken met meer energie en minder stress

voor jou betekent en wat jij kan doen om je eigen werkplezier en dat van anderen te vergroten. Dat is wat we tijdens deze dag samen gaan doen. Op een plezierige manier natuurlijk !!

Vecht je ook vaak tegen de druk van lange to do lijsten, allerlei problemen die dagelijks je aandacht vragen, de vele keuzes te maken en daarin de prioriteiten te bepalen ? Loop jij ook de benen onder je lijf, ben je de hele tijd voor iedereen in de weer om op het einde van de dag toch het gevoel te hebben niet toegekomen te zijn aan datgene wat je gepland had te doen ? Is er te weinig tijd om te reflecteren, vooruit te kijken en de dingen terug in het bredere perspectief te plaatsen ? Daarnaast komt soms de balans werk-privé in het gedrang en schiet er te weinig tijd over om de batterijen terug op te laden. In deze workshop gaan we na hoe je terug meer controle kan verwerven over je eigen tijd, meer structuur kan brengen in je job, tijdsverslinders kan opsporen, beter kan afstemmen met je omgeving en grenzen kan bepalen en hoe je gezond met je energie kan omgaan om zo slimmer te werken, met meer energie en minder stress.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 18 december 2014 van 09u00 tot 16u00 Waar Oude Abdij Drongen Drongenplein 27, 9031 Drongen Begeleiding Conny Thomas, sociaal agoge, psychotherapeute, educatief medewerkster Zorg-Saam Deelnameprijs € 81 (€ 70 cursusgeld + € 11 lunch)

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 13 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Augustinessenklooster Romaanse Poort en kapel Brusselsestraat 63, 3000 Leuven Begeleiding Erna Claes, dr. in de psychologie, gespecialiseerd in de gezondheidspsychologie en gedragstherapie Deelnameprijs € 70 47

Balans werk versus privé

Op het kruispunt tussen persoon en werk

Of : hoe werk en privé beter combineren Het draait overal wel eens vierkant, zegt men dan. Toch doet ieder huishouden zijn best om het ‘rond’ te doen draaien. Dat geeft overzicht, rust, het gevoel van controle, van het goed te doen. Als dàt goed zit heb je het gevoel dat het loopt. Wat ik aanbied in deze workshop, is een moment van rust om te kijken naar taken en verant-

Het werk in de zorg- en hulpverlening levert mooie momenten op van menselijke erkenning en betrokkenheid. En tegelijk is het ook veeleisend en soms slopend. Deze dag biedt de gelegenheid om bij je loopbaan in de zorg- en hulpverlening stil te staan : • Hoe beleef ik mijn werk ? • Wat geeft me energie, wat kost me energie ? • Wat kan ik leren uit mijn ontwikkeling op het kruispunt tussen persoon en werk ? • Welk soort hulp- of zorgverlener ben ik ? En wil ik dit ook ? • Wat zijn de lessen die ik geleerd heb uit mijn loopbaan en hoe kan ik die meer waarde geven ? • Hoe beïnvloedt mijn leeftijd mijn werkbeleving en mijn verwachtingen ? • Hoe zie ik mijn werk-toekomst, welke scenario's leven in mij ?

woordelijkheden, normen en rollen, moeten en willen, prioriteit en keuzes maken, communicatiepatronen die (niet) werken. Ik bied je geen oplossing, maar wel een kader waardoor helder kan worden welke verandering je wil en hoe je dat kan realiseren. Uiteraard zullen veel tips worden uitgewisseld.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 6 oktober 2014 van 9u30 tot 16u30 Waar G.C. De Markten Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel Begeleiding Bie Schoeters, loopbaancoach Deelnameprijs € 70

Net zoals het leven zelf, kun je ook jouw loopbaan beschouwen als een pad. We kunnen met een open geest kijken hoe jouw pad zich ontwikkeld heeft en je gebracht heeft waar je nu bent. Daar valt veel uit te leren voor jouw toekomst. Via eenvoudige opdrachten en oefeningen verkennen we – samen met anderen – jouw loopbaanpad. We zoeken de kronkels en kruispunten, de hoogtes en laagtes, de wegwijzers en waarschuwingsborden. En we kijken welke waardevolle voorwerpen je onderweg al verzameld hebt, die je mee kunt nemen als steun voor de toekomst. We werken met gesprek, creatieve opdrachten, visualisatie, lichaamsbeleving, zelfreflectie, ... De wisselwerking met lotgenoten is hierbij een steun.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep hulpverleners Wanneer 18 september 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Het Achterhuis Diksmuidestraat 41, 9000 Gent Begeleiding Sammy Vienne, sociaal pedagoog verbonden aan de Arteveldehogeschool te Gent Deelnameprijs € 81 (€ 70 cursusgeld + € 11 lunch)

48

Zorg in het leiding geven Leiding geven in zorg en welzijn Situering Leidinggevenden spelen een cruciale rol in een organisatie. Zij bewegen op het kruispunt van vakmanschap en beleid. Door deze sleutelrol is er niet alleen technische kennis nodig maar bovendien is de dagelijkse omgang met medewerkers een kritische succesfactor. Daarom is het in dit kader zo belangrijk om met alle aspecten van communicatieve vaardigheden correct om te gaan. De vorming is verdeeld over 5 dagen en is opgedeeld in 4 modules waarin volgende inhouden aan bod komen : Module 1: De authentieke leider (Dag 1) - Inzicht in eigen leiderschapsgedrag, communicatie en motiverende omstandigheden met behulp van het DISC persoonlijkheidsprofiel ter waarde van € 30, in de prijs inbegrepen - Stress managen

Methodiek Interactieve sessies met inzichtelijke oefeningen, casusbesprekingen en mogelijkheid tot het oefenen van communicatieve vaardigheden. Elke deelnemer maakt een zelfcoachingsplan met eigen leerdoelen en acties dat tijdens de terugkomdag wordt gedeeld.

Module 2: De coachende leider (Dag 2 en 3) - Coachen van medewerkers - Motiveren van medewerkers - Managen van conflicten - Geven van feedback - Voeren van een slecht nieuwsgesprek - Effectieve teams vormen - Vergadertechnieken - Het begeleiden van veranderingen en transities

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep iedereen die essentiële vaardigheden wil ontwikkelen voor de succesvolle uitoefening van een leidinggevende functie Wanneer 4, 5, 6, 7 november en 16 december 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Koen Deconinck, zelfstandig trainer Deelnameprijs € 375

Module 3: De strategische leider (Dag 4) - Opmaken van een afdelingsbeleidsplan - Opmaken van een zelfcoachingsplan met leerdoelen en actieplan Module 4: Terugkomdag (Dag 5) - Tijdens de terugkomdag worden de ervaringen van de deelnemers m.b.t de transfer van de opgedane kennis en vaardigheden geëvalueerd

49

Ontdek je eigen stijl van leidinggeven

Basis : coaching Coaching. Je hoort het vaak, maar wat is het nu precies ? En wat komt er allemaal bij kijken ? Coaching is een manier om talenten aan te boren en te ontwikkelen. In coaching wordt gewerkt op basis van gelijkwaardigheid en onderlinge interactie. Hierbij worden situaties geanalyseerd, oplossingen verkend en in de praktijk gebracht. In deze vorming maken we interactief kennis met coaching en haar principes. We zoomen in op : - Wat is coaching ? - Welke modellen/methodieken kan je hanteren ?

Verkennen en aanwenden van zes competenties in ‘efficiënt’ leiderschap Tijdens dit 3-daags leertraject ontdekken deelnemers hun ‘natuurlijke’ stijl van leiding geven/nemen, en zoeken we competenties waarin je nog verder wil en kan groeien. Wie beschikt over meerdere competenties kan vlotter leiding nemen, vlotter inspelen op alle veranderingen eigen aan een ‘levende’ groep, vlotter omgaan met moeilijke situaties. Inhoud Dit is een echte doe-training, waarin elke deelnemer begeleid wordt in zijn uniek proces van leiding geven. We werken rond zes competenties. Elk team medewerkers, elke groep, heeft ‘ten gepaste tijde’ nood aan een verantwoordelijke die kan : Leiding nemen, knopen doorhakken. Begeleiden, democratische processen installeren, overleg.

Coachen, mensen ondersteunen in hun groeiproces. Delegeren, taken uitbesteden en opvolgen. Enthousiasmeren, aanzwengelen, complimenteren. Visionair zijn, waar wil je naartoe, wat wil je bereiken,waar geloof je in ? We verkennen de verschillende competenties en ontwerpen een persoonlijk groeiplan. Elke kleine stap in deze competentieverwerving, is een ‘blijvende’ meerwaarde in je professionele en persoonlijke groei.

- Coachingsaspecten zoals : doelstellingen formuleren, afspraken maken, gelijkwaardige opstelling, veiligheid scheppen, ruimte en openheid creëren, creativiteit stimuleren, vragen stellen De methodiek van het coachen kan in de zorg zeker worden aangewend. Het is een prima middel om de patiënt/cliënt in zijn verantwoordelijkheid te stimuleren. Daarnaast is het een ideaal middel om het bewustzijn en reflectievermogen van de patiënt/cliënt aan te wakkeren, om zodoende zijn kleine of grote doelen te bereiken.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep leidinggevenden, geïnteresseerden in coaching Wanneer 10 december 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Begijnhof Groot Begijnhof 10, 9040 Sint-Amandsberg Begeleiding Vanessa Claeys, orthopedagoge, creatief agoge en lichaamstaalexpert Deelnameprijs € 70

Werkvorm Aangename interactieve vorming met vele voorbeelden en met zorg voor toepassingsmogelijkheden in eigen werkveld. Actieve deelname, creatieve methodiek. Opstellen van persoonlijk groeiplan.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep leidinggevenden, maar ook ieder die groepen begeleidt (zorg, onderwijs, vrije tijd) Wanneer 23 oktober, 6 en 13 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Het Achterhuis Diksmuidestraat 41, 9000 Gent Begeleiding Hendrik Gaublomme, teamcoach, creatief therapeut, yogadocent Deelnameprijs € 258 (€ 225 cursusgeld + € 33 lunch) 50

Een super-visie … een super-team ! Een vlotte teamwerking en een goed ‘doorleefde’ visie zijn niet uit mekaar te halen : een super-team heeft een goed gedragen visie; een super-visie zorgt voor een goed functionerend team.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep leidinggevenden Wanneer 26 september en 3 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Het Achterhuis Diksmuidestraat 41, 9000 Gent Begeleiding Hendrik Gaublomme, teamcoach, creatief therapeut, yogadocent Deelnameprijs € 172 (€ 150 cursusgeld + € 22 lunch)

Wil je als leidinggevende de algemene teamwerking verbeteren, dan kan je best beginnen bij visie, basisopdracht, missie. Officiële missie-teksten uit kwaliteitshandboek zorgen niet altijd voor een betere teamwerking, wel het samen bedenken hoe deze visie best kan vorm krijgen in een organsiatie. Samen zoeken, samen overleggen, samen proberen, samen evalueren onder deskundige superviserende leiding. De tijd, toen je nog een visie prachtig kon etaleren via folder, website of affiche is voorbij. Mondige klanten en medewerkers van nu, gaan oordelen op wat er ‘echt’ gebeurt, op de werkvloer, elke dag opnieuw. Visie is, hoe medewerkers omgaan met mekaar, met cliënten, met conflicten, met beleid. Tijdens dit 2-daagse leertraject, word je als leidinggevende begeleid in het ontwikkelen van je supervisie-vaardigheden : • Aanbieden van ‘werkkaders’ : duidelijk stellen over wat overlegd kan worden, over wat niet. • Werken met een eenvoudig overlegmodel : Team-Activatie. Medewerkers betrokken maken. • MAGIE, een handig model om uit te zoeken waarom een ‘project’ vastloopt, tips en trics. • Delegeren betekent ook controleren, bijsturen en opvolgen. • Oefenen met ‘werksessies’, die je ook kan toepassen in eigen werkveld. Je wordt pas een super-team, als alle leden samenwerken om gezamelijke doelen te bereiken en collegialiteit hoog in het vaandel voeren. Methode Interactieve vorming met zorg voor toepassingsmogelijkheden in eigen werkveld.

51

Zonder dwarsliggers rijden er geen treinen Omgaan met weerstanden Deze vorming is bedoeld voor leidinggevenden en gaat over het omgaan met weerstanden. Weerstanden bij verandering in de organisatie of bij individuele werknemers. Veel leidinggevenden schrikken terug als ze weerstand ondervinden en stellen zich dan soms autoritair op of trekken zich terug. In deze vorming wordt een helder en realistisch perspectief op dit thema gegeven met veel

tips om met weerstanden om te gaan. De verschillende oorzaken en uitingen van weerstand worden onderzocht en we staan stil bij de rijkdom die weerstanden kunnen betekenen voor de organisatie, het team en de samenwerking. Er worden oefeningen aangereikt en er wordt gewerkt met concrete situaties, aangebracht door de cursisten.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep leidinggevenden Wanneer 14 en 21 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar G.C. De Markten Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel Begeleiding Martine Bal, creatief agoge, contactclown Deelnameprijs € 150

52

Stilstaan bij zorgverlening Soms moeten we afstand nemen om de zaken helder te kunnen bekijken. We kijken naar onze maatschappij, naar onze directe omgeving en naar onszelf …

Cultuursensitieve zorgverlening Cultuursensitieve zorg is geen aparte manier van zorgverlening. Het voegt een extra dimensie toe aan de zorg en helpt je succesvol om te gaan met cultuurverschillen.

lijnrecht tegenover je eigen visie staan. Deze verschillen zijn geen onoverbrugbare drempels, maar kan je aangrijpen als kansen om de kwaliteit van je zorgverlening te verbeteren.

Tijdens deze vorming bekijken we hoe je je zorgverlening cultuursensitief kan maken.

Deze vorming zet je op weg door een antwoord te bieden op de volgende vragen :

Cultuursensitieve zorg gaat over de manier waarop je omgaat met culturele aspecten in de zorgverlening. Denk bijvoorbeeld aan gewoonten, opvattingen, waarden of normen waarmee je niet vertrouwd bent, of die zelfs

- Wat zijn de basisprincipes van cultuursensitieve zorg ? - Hoe vertaal je die in de praktijk ? - Hoe benut je cultuur als positieve kracht in de zorgverlening ?

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer 21 oktober 2014 van 09u30 tot 12u30 Waar Prisma vzw Brusselsepoortstraat 8, 2800 Mechelen Begeleiding Stijn Heirman, diversiteitsconsulent Deelnameprijs € 35

53

Kennismaking met familieen organisatieopstellingen Opstellingen bieden de mogelijkheid om op een andere manier naar persoonlijke of werk/organisatie vraagstukken te kijken. Aan de hand van de vraag worden personen gekozen en fysiek in de ruimte neergezet. Deze personen oftewel representanten genoemd, komen in contact met de informatie en gevoelens die verbonden zijn aan het desbetreffende systeem. Systemische familie- en/of organisatieopstellingen geven zicht op de onderliggende dynamiek van het desbetreffende systeem. Zo kunnen onbewuste relaties, herhalende

Een systemische kijk op nieuw samengestelde gezinnen

patronen en/of vastgezette rollen in het systeem zichtbaar worden. De daaruit voortvloeiende symptomen kunnen zowel psychisch als fysiek van aard zijn. Vaak zijn de oorzaken terug te vinden in eerdere generaties binnen in een systeem. Een opstelling geeft op een heel aanschouwelijke manier helderheid over een vraag. Tijdens deze dag kijken we a.d.h.v. 5 systeemwetten wat er zich in een systeem kan afspelen. We maken ruimte voor enkele casussen van de deelnemers. Een actieve dag !

Op de vraag bij wie het kind het best kan blijven na scheiding van de ouders, antwoordt Bert Hellinger : “Bij die ouder die de andere ouder het meest kan achten.” Hellinger is één van de grondleggers van de familieopstellingen methodiek. Hij gaat er van uit dat wanneer de ouder waarbij het kind verblijft voldoende vrij is naar de andere ouder, het kind dat dus ook kan zijn.

Op deze themadag gaan we aan de hand van concrete vragen van deelnemers met familieopstellingen aan de slag om een dieper inzicht te krijgen in de systeemdynamiek van nieuw samengestelde gezinnen. Vragen rond verwerking van de scheiding, verhouding met vorige en nieuwe partners en omgang met broertjes en zusjes kunnen hierbij aan bod komen.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep mensen die werken in pleegzorg, leerlingenbegeleiding, gezins- en thuisbegeleiding, residentiële jeugdzorg en andere geïnteresseerden Wanneer 6 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Jürgen Peeters, leraar, psychotherapeut en Aware Parenting Instructor Deelnameprijs € 70

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden Wanneer: 5 december 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar CC Hasselt Kunstlaan 5, 3500 Hasselt Begeleiding Erwin Vermesen, coach Deelnameprijs € 70

54

In de ziel en het hart van de clown kijken Dit is géén clownscursus. Wat dan wel ? Een vorming waarin we een kijkje nemen in de ziel en het hart van de contactclown. Deze clown beschikt over kwaliteiten om de relatie met de bewoner/cliënt te verrijken en te verdiepen, zoals onbevangenheid, openheid, humor, authenticiteit, in contact gaan en ontmoeten vanuit het hart. De wereld van deze clown herbergt een schat aan wijsheden en praktische 'tools' die je kunt inzetten in je dagelijkse werk.

Open hart : Constructief werken met emoties en professionele nabijheid

Hij/zij ziet iets, wat jij misschien vervelend vindt, niet als een probleem maar als een uitdaging, om naar te kijken, om te onderzoeken. Hét credo van de clown luidt: Interessant! Een klein gebaar, een lichte aanraking, een liedje, een grapje kan voor één moment een straaltje licht brengen. Tijdens deze vorming maken we spelenderwijze kennis met deze kwaliteiten en leggen we de verbinding met het werkveld.

Tijdens deze dag leren we op een gezonde manier met emoties in een professionele context om te gaan. Emotioneel afgrenzen maar ook op een gezonde manier nabijheid creëren. We ontdekken onze emotionele valkuilen. We leren emoties loslaten. We werken met methodes om de eigen emoties te balanceren,

te kalmeren en los te laten. We oefenen emotioneel en energetisch afgrenzen. Met behulp van een praktisch psychologisch model zoeken we wegen uit emotionele turbulentie, verstrengeling of verharding. Het emotionele aspect van zorgen komt in de kijker. Na deze dag heb je grip op (jouw) emoties!

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep iedereen die met mensen werkt, professioneel of als vrijwilliger Wanneer 4 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar ’t Groeihuis Sint-Jozefsdreef 7, 3020 Herent Begeleiding Baud Vandenbemden Deelnameprijs € 70

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep mensen die vrijwillig of beroepsmatig te maken hebben met zorgbehoevenden Wanneer 13 en 20 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Lodewijk de Raet K. Maria Hendrikaplein 64, 9000 Gent Begeleiding Martine Bal, creatief agoge, contactclown Deelnameprijs € 150

55

Dynamisch leertraject voor hulpverleners Tijdens deze dynamische 3-daagse bekijken we met een frisse blik onszelf, de hulpvrager, teamwerking en het kader waarbinnen we werken. De bedoeling is om daarna met meer zelfkennis en enthousiasme aan de slag te kunnen gaan. De eerste dag wordt gewerkt rond persoonlijke ontwikkeling zowel van de hulpverlener als de hulpvrager. Via creatieve oefeningen en aangepaste theoretische kaders komen volgende thema’s aan bod : • dynamiek in de vorming van zelfbeeld en persoonlijkheid • zelfinzicht en bewustzijn • respect en authenticiteit • introversie-extraversie • schaduwspel • omgaan met emoties • persoonlijke gebruiksaanwijzing… Vanuit deze gemeenschappelijke taal en beeldvorming wordt de volgende dagen de verbin-

Intervisiegroep Of tijd nemen om stil te staan bij je functioneren en te groeien in deskundigheid en zelfvertrouwen

ding gemaakt naar ons werk als hulpverlener. Het programma wordt bepaald door leervragen uit concrete werksituaties. Een greep uit mogelijke thema’s hier kunnen zijn : • groepsdynamica • omgaan met spanning, frustraties en conflicten • valkuilen in communicatie • omgaan met agressie en onmacht • autoriteit • specifieke doelgroepen • zelfzorg • plezier en voldoening in je werk, …

En ik ? Flitst die vraag al eens door je hoofd ? Altijd geven kan inderdaad soms zwaar wegen. Dan moet je kunnen bijtanken. Je kan dat doen door te leren, te luisteren, te praten en te vragen. In een kleine, veilige groep van mensen waarmee je professioneel of ideologisch verwantschap hebt. Tijdens een procesgerichte intervisiegroep kan je jezelf zijn, met je kwetsbaarheid en je kracht. Tijdens een intervisiemoment kom je thuis en doe je nieuwe energie op. De eerste dag gaan we op verkenning, inventariseren we wensen en bakenen we randvoorwaarden af. Dan gaan we aan de slag met wat zich het

De opleiding is een samenspel van ervaringen delen, inzichten verwerven en (leren) spiegelen met diepgang. Dit alles met een gezonde dosis humor. Er wordt interactief en creatief gewerkt afhankelijk van de aangebrachte thema’s en met respect voor de eigenheid van de groep en de deelnemers.

meest aandient. In de volgende sessies werken we verder met ieders inbreng of nood. Je krijgt een kader en structuur aangereikt. Ik waak erover dat elk intervisiegroepje zorgzaam is samengesteld. Daarom besteed ik tijd aan een goed (telefonisch) gesprek wanneer je je aanmeldt voor inschrijving. Je tekent in voor 4 samenkomsten van een halve dag met een zelfde groep van 5 tot 7 deelnemers.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep zorgverleners Wanneer 29 september, 15 december 2014, 9 maart en 8 juni 2015 van 13u30 tot 16u30 Waar Atelier Vive la vie Grensstraat 53/1, 3010 Kessel-Lo Begeleiding Bie Schoeters, loopbaancoach Deelnameprijs € 150

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep zorgverleners Wanneer 14, 21 en 28 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar G.C. De Markten Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel Begeleiding Patty Leppens, psychotherapeute, coach en opleider Deelnameprijs € 225

56

Andere manieren van zorg en verbondenheid ‘Zorgen voor’: het kan op veel manieren : we voeren de concrete zorgtaak uit samen met de leuke babbel, het luisterend oor of de zachte aanraking. Het kan soms ook op andere manieren zoals met aromatherapie, beelden of zelfs muziek.

Aromatherapie : initiatie Deze vorming geeft een initiatie aromatherapie in de zorg. Dit wil zeggen dat deze initiatie aromatherapie is afgestemd op deelnemers die dit wensen toe te passen in concrete zorgsituaties. De meest gebruikte etherische oliën en hun toepassingen op psychisch en fysiek vlak, komen aan bod. We leren ook de verschillende oliën te combineren in synergieën.

Aromatherapie : praktische initiatie

Daarnaast worden enkele draagoliën besproken, zodat we kunnen leren hoe we bijvoorbeeld bad- of massageolie kunnen maken. Ook geïnteresseerden kunnen tijdens deze workshop heel wat opsteken om met aromatherapie thuis aan de slag te gaan.

Tijdens deze workshop aromatherapie gaan we de theorie omzetten naar de praktijk. Hoe maak je aromatische baden massageproducten. Waar moet je op letten ? Wat kan je gebruiken ? Welke draagoliën heb je nodig ? Welke zaken kan je allemaal zelf maken ? We proberen het uit en maken 5 verschillende toepassingen.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, verpleegkundigen, verzorgenden Wanneer 14 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Marleen Vanden Broecke, aromatherapeute Deelnameprijs € 75 (€ 70 cursusgeld + € 5 materiaalkost)

De nadruk ligt op het leren doseren van etherische oliën, de juiste toepassingen en het maken van lekker geurende (en/of werkzame) eindproducten. We maken een badzout, een douchegel, een hand- of voetencrème, een mondspoelmiddel en een gearomatiseerde thee.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep verpleegkundigen, verzorgenden, geïnteresseerden die al geproefd hebben van aromatherapie, of al een basis gevolgd hebben Wanneer 25 november 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar PRH Otto Veniusstraat 15, 2000 Antwerpen Begeleiding Marleen Vanden Broecke, aromatherapeute Deelnameprijs € 77 (€ 70 cursusgeld + € 7 materiaalkost)

57

Creatieve werkvormen in de zorg

WORSHOPS MUZIEK “Niets voor mij”, denkt u misschien. “Ik kan niet zingen en speel geen instrument.” Dan bent u de geknipte persoon voor deze workshops. Steeds meer wordt gepleit voor een brede toepassing van muziek in de zorg, door mensen die het dichtst bij de patiënt staan in de dagdagelijkse momenten. In “De kracht van muziek” maakt u kennis met de basisprincipes en ontdekt u waarom muziek zo’n krachtig medium is in de zorgrelatie. De andere workshops gaan dieper in op thema’s als dementie of hoe u ‘muziek beluisteren’ kan integreren in uw werking. Muzikale voorkennis is helemaal niet nodig. Mocht dat u niet geruststellen: ook als luisteraar bent u hartelijk welkom.

Werken met beelden Prentkaarten, foto’s, natuurelementen, voorwerpen of symbolen zijn beelden van buiten jezelf. Al dan niet geleide fantasie, droombeelden, visualiseren je eigen innerlijke beelden. Gebruik maken van die beelden in de dagelijkse contacten met ouderen, jongeren, kinderen, psychiatrische patiënten … en hun familieleden is heel zinvol. Gevoelens en herinneringen, die vaak moeilijk communiceerbaar zijn, kunnen met behulp van beelden communiceerbaar worden.

Het werken met een beeld is laagdrempelig en speels. Het contact met het beeld en de impact die dat heeft vaak verrassend en diepgaand. Tijdens deze dag proeven we verschillende methodieken; je zal ervaren wat je ligt en waar je je verder in wil verdiepen.

De kracht van muziek Na de stilte komt muziek het dichtst bij het zeggen van het onzegbare. (Aldous Huxley, Engels schrijver) Niemand twijfelt aan het effect van muziek op het welzijn van de mens. Muziek raakt ons, inspireert, ontroert, troost, verbindt en veel meer. In het bijzonder wanneer verbale communicatie moeilijk is of wordt, kan muziek een uitgelezen middel zijn om contact te maken en de relatie te verbeteren. We gaan zelf aan de slag om de kracht van muziek te ervaren, staan stil bij enkele theoretische inzichten uit de muziektherapie en maken een vertaalslag naar de dagdagelijkse zorg. In deze basisvorming, die afzonderlijk gevolgd kan worden, ervaren we het specifieke van muziek als non-verbale communicatie en haar heilzame invloed op de zorgrelatie. De andere workshops bouwen hierop verder.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep zorgverleners Wanneer 20 oktober 2014 van 09u30 tot 16u30 Waar Atelier Vive la vie Grensstraat 53/1, 3010 Kessel-Lo Begeleiding Bie Schoeters, (loopbaan)coach Deelnameprijs € 70

Deze vorming van een voormiddag kan je op verschillende locaties en data volgen.

58

Muziek beluisteren in de zorg Mensen zeggen vaak dat ze ‘hun gevoel kunnen leggen’ in bepaalde muziek. Dat is de manier waarop velen muziek ervaren. Het is echter de muziek die ons uitdrukt en niet omgekeerd. Tijdens de basisworkshop ‘De kracht van de muziek’ hebben we dit al spelend aan den lijve ondervonden. Ook muziek beluisteren, alleen of samen, is een vorm van expressie die invloed heeft op emotioneel, sociaal, spiritueel en lichamelijk vlak.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, mantelzorgers, zorgverleners zonder muzikale voorkennis Wanneer 8 september 2014 van 09u30 tot 12u30 Waar Yogacafé ’t Rietveld Herlegemstraat 3, 9040 Sint-Amandsberg Begeleiding Mieke Wouters, muziektherapeute Deelnameprijs € 35 Eventueel in combinatie met ‘Muziek beluisteren in de zorg’ van 13u30 tot 16u30. PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, mantelzorgers, zorgverleners zonder muzikale voorkennis Wanneer 25 september 2014 van 09u30 tot 12u30 Waar De Lichtbron Turnhoutsebaan 381, 2110 Wijnegem Begeleiding Mieke Wouters, muziektherapeute Deelnameprijs € 35

Muziek is vaak aanwezig binnen de zorg. Soms toevallig op de achtergrond, soms als bewuste interventie, soms intuïtief, soms als geplande activiteit. Deze workshop wil je bewust maken van de invloed die gedraaide muziek kan uitoefenen en wil je kennis laten maken met verschillende toepassingen van muziek beluisteren.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, mantelzorgers, zorgverleners zonder muzikale voorkennis die ‘De kracht van muziek’ gevolgd hebben (kan dezelfde dag van 09u30 tot 12u30) Wanneer: 8 september 2014 van 13u30 tot 16u30 Waar Yogacafé ’t Rietveld Herlegemstraat 3, 9040 Sint-Amandsberg Begeleiding Mieke Wouters, muziektherapeute Meebrengen muziekfragment op i-pod of CD Deelnameprijs € 35

Eventueel in combinatie met ‘Muziek en dementie’ van 13u30 tot 16u30.

59

Muziek en dementie

Zingen tijdens de dagelijkse zorg

Muziek drukt dat uit wat niet gezegd kan worden maar waarover niet gezwegen kan worden. (Victor Hugo) Het is algemeen bekend dat het gebruik van muziek en stem een gunstig effect heeft op de relatie tussen verzorgende en patiënt. Uit recent onderzoek (A. Vink, 2013) blijkt dat het aanbieden van muziektherapie gedragsproblemen en onrust bij patiënten met dementie vermindert. Zij vertonen minder dwaal- en loopgedrag, roepen en schelden minder en gaan beter eten en drinken. Het algemeen welbevinden van patiënten en hun naasten vergroot.

Ben je benieuwd of het waar is dat zingen tijdens de zorg een positief effect heeft ? Ben je ervan overtuigd dat personen met een handicap al zingend hun gevoelens kunnen uiten ? Ben je bewust dat patiënten weten dat je hen hoort en zich verbonden voelen door samen te zingen ? Ben je gefascineerd door het feit dat personen met dementie de liedjes uit hun jeugd uit het hoofd kennen ?

Redenen genoeg om resoluut te gaan voor een brede toepassing van muziek in het dagelijks tegemoet treden van de persoon met dementie. Deze workshop biedt een theoretisch kader, voorbeelden uit de praktijk en praktische adviezen om bewuster met muziek om te gaan.

Wil je meer weten over de ongekende mogelijkheden van onze stem om de zorgrelatie te verbeteren, vooral met hen die het woord missen of niet (meer) kunnen praten ? Heb je koudwatervrees of weet je niet hoe eraan te beginnen ? Kom dan naar deze workshop om samen deze vragen te exploreren en passende antwoorden te vinden.

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, mantelzorgers, zorgverleners zonder muzikale voorkennis Wanneer 6 november 2014 van 09u30 tot 12u30 Waar De Lichtbron Turnhoutsebaan 381, 2110 Wijnegem Begeleiding Mieke Wouters, muziektherapeute Deelnameprijs € 35

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep geïnteresseerden, mantelzorgers, zorgverleners zonder muzikale voorkennis die ‘de kracht van muziek’ gevolgd hebben (kan dezelfde dag van 09u30 tot 12u30) Wanneer: 25 september 2014 van 13u30 tot 16u30 Waar De Lichtbron Turnhoutsebaan 381, 2110 Wijnegem Begeleiding Mieke Wouters, muziektherapeute Meebrengen muziekfragment op i-pod of CD Deelnameprijs € 35

Eventueel in combinatie met ‘Ontdek je stem en vele liedjes’ van 13u30 tot 16u30.

60

Ontdek je stem en veel liedjes Zingen mag weer en is niet langer oubollig. Terwijl er lange tijd een taboe op leek te rusten, mag je er weer openlijk voor uitkomen. En gelukkig maar. Zingen is niet alleen plezant en gezond, het is bovenal heel verbindend. Als pasgeborenen worden we spontaan door onze ouders en verzorgers gewiegd en al zingend getroost. Het ritme van hun woorden en de melodie van hun stem drukken liefde en zorg uit.

Musiceren met baby’s en peuters van 0 tot 3 jaar

Deze workshop is bedoeld : - voor iedereen die overtuigd is (of het wil worden) van het weldadig effect van zingen tijdens de zorg; - voor iedereen die zijn kinderlijke spontaniteit om te zingen kwijt geraakt is en zijn stem wil terugvinden; - voor iedereen die zijn rugzak vol liedjes wil steken om er intuïtief gebruik van te maken.

Zie onze brochure p. 17.

Musiceren met kleuters van 3 tot 6 jaar Zie onze brochure p. 18.

Musiceren met kinderen van 6 tot 12 jaar

PRAKTISCHE GEGEVENS Doelgroep voor alle geïnteresseerden voor teams die hun visie op zingen in de zorg willen implementeren en de groepscohesie willen versterken Wanneer 6 november 2014 van 13u30 tot 16u30 Waar De Lichtbron Turnhoutsebaan 381, 2110 Wijnegem Begeleiding Mieke Wouters, muziektherapeute Deelnameprijs € 35

Zie onze brochure p. 18.

Eventueel in combinatie met ‘Zingen tijdens de dagelijkse zorg’ van 09u30 tot 12u30.

61

“

Zorg-Saam wil mensen inspireren en in beweging brengen omdat zorgzaam samenleven kan.

”

62

PRAKTISCHE INFO Inschrijvingen Inschrijven vooraf is noodzakelijk en kan via onze website: www.zorgsaam.be Ga in het menu Onze vormingen naar Onze vormingen voor jou - hier kan je kiezen voor opzoeken via de mozaiek, deze komt overeen met de onderverdelingen in de brochure of via trefwoord. Let op: je moet je eerst registreren voordat je je kan inschrijven voor een vorming. Eenmaal geregistreerd kan je makkelijk met je gebruikersnaam en passwoord voor andere vormingen inschrijven. Indien je over de inschrijving vragen hebt, kan je ons telefonisch bereiken op 016/24 39 73 of via mail: [email protected] Dadelijk na de online inschrijving ontvang je een bevestigingsmail, gevolgd door een factuur op het door jou opgegeven facturatieadres. De inschrijving is definitief na betaling van deze factuur. Betalingen De datum van betaling geldt als inschrijvingsdatum. Wacht op uw factuur met daarop alle betalingsgegevens alvorens te betalen. Deelnemersprijs Zorg-Saam vzw probeert de deelnemersprijs zo democratisch mogelijk te houden. We moeten echter rekening houden met een aantal vaste kosten zoals de huur van de lokalen en de honoraria van de vormingsmedewerkers. Voor personen met een vervangingsinkomen of zonder inkomen (hiervoor vragen wij uiteraard bewijs) zijn de prijzen steeds bespreekbaar. Bij jaartrainingen kan de betaling van de deelnemersprijs, mits overleg, gespreid worden. Bevestiging Na de online inschrijving ontvang je geen bevestiging meer per mail, tenzij de cursus niet kan doorgaan of bij onverwachte wijzigingen. Wanneer gaat een vorming niet door ? Wanneer een cursus onvoldoende inschrijvingen heeft of bij ziekte van een docent kunnen wij de cursus annuleren. Wij verwittigen de ingeschreven deelnemers enkele dagen voor de geplande startdatum en betalen uiteraard het reeds betaalde cursusgeld integraal terug. Annulatievoorwaarden Wanneer je onverwacht niet kan deelnemen aan een vorming, betaal je tot 1 maand voor de vorming € 15 administratiekost. Indien je later dan 1 maand voor de vorming annuleert, kan je een andere persoon in jouw plaats laten deelnemen. Deze brochure is met de meeste zorg opgesteld. Vergissingen en fouten zijn echter menselijk, en wijzigingen zijn soms noodzakelijk of buiten onze wil. Ben je tevreden, zeg het voort ! Ben je niet tevreden, zeg het ons ! 63

Remylaan 4b - 3018 Wijgmaal-Leuven tel 016/24 39 75 - fax 016/24 39 71 www.zorgsaam.be [email protected]

vorming - opleiding - ondersteuning - vorming - opleidin