OPLEIDING INTENSIVE CARE VERPLEEGKUNDIGE
1.
Deskundigheidsgebied van de intensive care verpleegkundige
blad 2 van 11
2.
Eindtermen voor de opleiding intensive care verpleegkundige
blad 6 van 11
LRVV Deel 2: Opleiding Intensive Care Verpleegkundige
november 2001; blad 1 van 11
OPLEIDING TOT INTENSIVE CARE VERPLEEGKUNDIGE De opleiding tot intensive care verpleegkundige heeft tot doel de cursist de vereiste bekwaamheid (kennis, inzicht, vaardigheden en attitude) eigen te laten maken, die hem / haar in staat stelt verantwoordelijkheid te kunnen dragen voor de verpleegkundige zorg voor patiënten opgenomen op de afdeling intensive care. De cursist dient aan het einde van de opleiding te voldoen aan het gestelde in het deskundigheidsgebied, zoals nader uitgewerkt in de eindtermen.
Deskundigheidsgebied van de intensive care verpleegkundige De beschrijving van het deskundigheidsgebied van de intensive care verpleegkundige is ontleend aan het functieprofiel van de intensive care verpleegkundige (mei ‘97) van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care Verpleegkundigen (NVICV). Het deskundigheidsgebied van de intensive care verpleegkundige is vastgesteld door het College Verpleegkundige Vervolgopleidingen Ziekenhuizen (juli 2001).
1.
De handelingscontext
De intensive care (IC) verpleegkundige heeft de zorg voor één of meerdere patiënten met een dreigende of aanwezige ernstige stoornis van één of meerdere vitale functies. Het primaire aandachtsgebied van IC verpleegkundigen betreft volwassen patiënten. Voor de eerste opvang en stabilisatie kan dit echter ook patiënten in andere leeftijdscategorieën betreffen. Een dreigende of aanwezige ernstige stoornis van één of meerdere vitale functies, veroorzaakt bij de patiënt een grote diversiteit aan gezondheidsproblemen. Bij deze patiënten kan zich een verscheidenheid aan gezondheidsproblemen voordoen die kenmerkend zijn voor het levensbedreigende karakter van de situatie. De IC verpleegkundige stemt haar zorg af op de specifieke situatie waarin de IC patiënt zich bevindt, een situatie waarin de patiënt totaal afhankelijk kan zijn van zorgverleners en apparatuur in een hoogcomplexe zorgsituatie. Voor het vaststellen van gezondheidsproblemen beschikt de IC verpleegkundige over de juiste bekwaamheid. Vakkundig, methodisch, doelgericht, resultaatgericht en patiëntgericht werken zijn daar kenmerken van. De IC verpleegkundige verschaft zich een gedetailleerd beeld van patiënten door gegevens afkomstig uit heteroanamnese, observaties, gegevens verkregen uit onderzoek en gegevens afkomstig van de op de patiënt aangesloten apparatuur met elkaar in relatie te brengen, te registreren, te interpreteren en te rapporteren en door frequent overleg te voeren met de arts en andere leden van het inter- en multidisciplinaire team. IC verpleegkunde is een onderdeel van de intramurale gezondheidszorg. Binnen het multidisciplinaire behandelteam zijn de IC verpleegkundigen en gespecialiseerde artsen de kerndisciplines van de intensive care (IC) afdeling. Door voortdurende aanwezigheid heeft de IC verpleegkundige een coördinerende functie en is de zorg continu van karakter. Kenmerkend voor IC afdeling is de aanwezigheid en het gebruik van uitgebreide instrumenteel-technische voorzieningen en de complexe farmacotherapeutische behandeling. De beperkingen die voortvloeien uit de ernst van de aandoening van de patiënt vragen om interventies waarbij, vaak handelend volgens protocollen en standaardprocedures, gebruik gemaakt wordt van specifieke apparatuur en/of hulpmiddelen. De IC verpleegkundige wordt geacht deze apparatuur en/of middelen adequaat en doelgericht toe te passen, hierbij voorbehouden en risicovolle handelingen adequaat te verrichten, dit vaak in opdracht van de arts en binnen de grenzen van haar eigen deskundigheid, bevoegdheid en bekwaamheid. Naast het uitvoeren van deze vaak complexe en technische zorg, besteedt de ic verpleegkundige in ruime mate aandacht aan de begeleiding van de patiënt en/of diens naasten.
LRVV Deel 2: Opleiding Intensive Care Verpleegkundige
november 2001; blad 2 van 11
De kernbekwaamheid van de IC verpleegkundige betreft het bewaken, ondersteunen en/of overnemen van de vitale functies van de patiënt, die op de IC afdeling wordt behandeld. De toestand van de patiënt kan snel wisselen en daardoor is de zorg vaak weinig voorspelbaar van karakter. De kans op (onverwachte) complicaties met ernstige, zo niet fatale gevolgen is groot. De IC verpleegkundige verzamelt continu gegevens en maakt daarbij gebruik van verschillende bronnen. De IC verpleegkundige dient deze gegevens continu te analyseren, te interpreteren en met elkaar te integreren om subtiele veranderingen in de toestand van de patiënt bijtijds te signaleren, en de verpleegkundige interventies daarop af te stemmen. Door voortdurende observatie, diagnosticering en het toepassen van interventies draagt de IC verpleegkundige bij aan het stabiliseren van de conditie van de patiënt en het voorkomen van complicaties. Daarnaast observeert de IC verpleegkundige de patiënt continu vanwege de (dreigende) risico's, die de toegepaste behandelingen met zich meebrengen. Omdat de toestand van de patiënt vaak te weinig ruimte laat voor uitstel is het noodzakelijk dat de IC verpleegkundige in staat is om snel te kunnen beoordelen welke interventies noodzakelijk zijn. Het is duidelijk dat binnen geschetste handelingscontext de beroepsspecifieke vaardigheden, zoals verworven door een initiële opleiding ontoereikend zijn. IC verpleegkundigen worden geacht te beschikken over specifieke kwalificaties, gekoppeld aan patiënten met hoog complexe gezondheidsproblemen.
2.
De specifieke eisen om als intensive care verpleegkundige te kunnen functioneren
Het specifieke karakter van het functioneren van de IC verpleegkundige is gelegen in de bekwaamheid van de verpleegkundige gezondheidsproblemen te diagnosticeren en verschijnselen als gevolg van (dreigende) stoornissen in vitale functies tijdig te herkennen, op te sporen en zonodig te ondersteunen. De IC verpleegkundige dient inzicht te hebben in de meest voorkomende onderzoeken en medische behandelmethoden bij genoemde problemen en dient bekwaam te zijn de daaruit voortvloeiende specifieke verpleegkundige zorg uit te voeren. In dit kader dient de IC verpleegkundige bekwaam te zijn in het verlenen van zorg aan patiënten met hoog complexe gezondheidsproblemen. Deze zorg richt zich op verschillende gezondheidsproblemen of een combinatie hiervan. De IC verpleegkundige dient, binnen de grenzen van haar bekwaamheid en bevoegdheid, de verantwoordelijkheid te kunnen nemen en dragen voor het totale zorgproces van patiënten op een IC afdeling. De zorg voor een intensive care patiënt vereist dat de verpleegkundige kan omgaan met acute en onvoorspelbare veranderingen in de toestand van de patiënt, die ingrijpend van karakter kunnen zijn. IC verpleegkundigen hebben een actieve rol in de dialoog over morele, ethische en juridische vraagstukken op de IC afdeling. IC verpleegkundigen dienen situaties snel te kunnen overzien en efficiënt en effectief te reageren. Zij dienen bekwaam te zijn om zowel in complexe, voortdurend veranderende situaties als ook in situaties waarin langdurend intensive care zorg wordt verleend, geschikte procedures te kiezen of te creëren en deze toe te passen. Zowel in de acute fase, als in de latere fases van het zorgproces heeft de IC verpleegkundige een cruciale rol in de opvang en begeleiding van de patiënt en diens naasten. IC verpleegkundigen dragen verantwoordelijkheid voor het behoud van de eigen deskundigheid en kunnen de eigen deskundigheid inzichtelijk te maken. Daarnaast leveren IC verpleegkundigen een bijdrage aan de ontwikkeling van hun vakgebied door nieuwe werkmethodes en procedures te initiëren, te ontwikkelen, te implementeren en te evalueren. Zij zijn medeverantwoordelijk voor de inrichting van hun werkomgeving en dienen zij bekwaam te zijn in het overdragen van vakspecifieke en beroepsoverstijgende kennis, inzicht, vaardigheden en attitude.
LRVV Deel 2: Opleiding Intensive Care Verpleegkundige
november 2001; blad 3 van 11
3.
Specifieke kenmerken van de zorg
Refererend aan ‘Gekwalificeerd voor de Toekomst’ (1996) wordt met gebruikmaking van onderstaande clusters van activiteiten en interventies van verpleegkundigen gewezen op specifieke kenmerken van een IC verpleegkundige.
3.1
Methodische beroepsuitoefening
3.1.1 Verzamelen en interpreteren van gegevens De IC verpleegkundige volgt (veranderingen in) de lichamelijke en psychosociale toestand van de patiënt en diens reactie op de zorg/behandeling nauwlettend op basis van analyse, interpretatie en verificatie van gegevens verkregen uit (hetero) anamnese, continue observatie, in meer of mindere mate gebruik makend van apparatuur, uitslagen van onderzoeken en de verpleegkundige overdracht en rapportage. De IC verpleegkundige stelt aan de hand van gegevens verkregen uit directe observatie van de patiënt vast welke (al dan te verwachten) gezondheidsproblemen van de patiënt intensieve zorg behoeven. Deze verpleegkundige vaardigheid krijgt zijn specifieke karakter tegen de achtergrond van (snel) veranderende gezondheidssituatie van de patiënt en de noodzaak van snel en adequaat handelen. Het specifieke karakter is ook te ontlenen aan de diversiteit van informatiebronnen en interpretatiemogelijkheden.
3.1.2 Plannen van zorg Het plannen van zorg op de IC afdeling onderscheidt zich van de planning van zorg op andere (verpleeg)afdelingen. De planning van zorg wordt door de onvoorspelbaarheid van de zorgvraag gekenmerkt door een kort-cyclisch karakter, waarbij de IC verpleegkundige in staat moet zijn prioriteiten te stellen. In de acute fase van de opname lukt het, door de ernst van de aandoening van de patiënt, vaak niet afspraken te maken met de patiënt of diens naasten over activiteiten in het kader van de zorg en behandeling. Belangrijk in deze is de informatie die de IC verpleegkundige aan de patiënt en/of diens naasten geeft over haar handelen. 3.1.3 Uitvoeren van zorg Onder het uitvoeren van zorg worden de volgende verpleegkundige vaardigheden verstaan: • bewaking van de patiënt; • uitvoeren van instrumenteel technische handelingen; • somatische zorg; • psychosociale zorg en begeleiding; • zorg voor de omgeving; • evalueren van en rapporteren over de zorg. Deze aspecten van de zorg krijgen hun specifieke karakter door de context waarbinnen het verpleegkundig handelen plaatsvindt.
3.2
Preventie en GVO
De IC verpleegkundige neemt, vanuit het oogpunt van preventie, maatregelen ter voorkoming van infecties, gerelateerd aan de immuun gecompromitteerde toestand van patiënten op de IC afdeling. Daarnaast voert de IC verpleegkundige preventieve taken uit door gezondheidsrisico’s en risicovermijdend gedrag (leefadvies) met patiënten en/of diens naasten te bespreken. Van groot belang bij patiënten die een verstoorde circulatie en/of respiratie hebben en/ of patiënten die langdurend op de IC afdeling verblijven, is het voorkomen van bedcomplicaties. In dit licht is zorg voor goede voeding ook van belang. De IC verpleegkundige anticipeert daarnaast op mentale (gedrags)veranderingen bij patiënten die (soms langdurend) op de intensive care verblijven. Ten aanzien van de overige acties en interventies met betrekking tot preventie en GVO onderscheidt de intensive care verpleegkundige zich niet van andere verpleegkundigen. LRVV Deel 2: Opleiding Intensive Care Verpleegkundige
november 2001; blad 4 van 11
3.3
Coördineren en organiseren van zorg
De IC verpleegkundige draagt de verantwoordelijkheid voor de organisatie en coördinatie van de intensieve multidisciplinaire zorg rond individuele patiënten. Specifiek voor deze situatie is dat de IC verpleegkundige nauw samenwerkt en veelvuldig overleg voert met de leden van het inter– en multidisciplinaire team.
3.4
Kwaliteitszorg en deskundigheidsbevordering
De IC verpleegkundige verleent binnen de context van het eigen deskundigheidsgebied gevraagd en ongevraagd consulten aan andere professionele beroepsbeoefenaren. De specifieke ervaringskennis van IC verpleegkundigen richt zich vooral op de uitvoering van complexe observaties en interventies, waarbij niet altijd kan worden teruggevallen op standaardprocedures of protocollen. Op het gebied van kwaliteitszorg en deskundigheidsbevordering neemt de IC verpleegkundige initiatieven in het bewaken van de kwaliteit van de zorg. De IC verpleegkundige evalueert de zorg systematisch en draagt zorg voor het actualiseren van werkmethodes en procedures. Ook levert zij inspanningen om de eigen deskundigheid en die van andere beroepsbeoefenaren op het gewenste niveau te houden. Daartoe verzorgt de IC verpleegkundige onderwijs aan (toekomstige) collega’s en houdt ontwikkelingen in het vakgebied bij. De IC verpleegkundige kan participeren in (wetenschappelijk) onderzoek en/of projecten.
LRVV Deel 2: Opleiding Intensive Care Verpleegkundige
november 2001; blad 5 van 11
