Opgeblazen ego’s in behandeling Prof. Wim Slot
ACK-Symposium
Korte lontjes en opgeblazen ego’s Amsterdam 27 februari 2007
Wat gebeurt hier?
• Zelfwaardering is iets anders dan narcisme
• Zelfwaardering: mate waarin iemand zichzelf als een waardevol persoon in relatie tot anderen beschouwt (Harter)
• Narcisme: het overdrijven van je talenten en je prestaties, het vragen van aandacht, bewondering en een speciale behandeling. Narcisten zijn weinig empatisch, gebruiken anderen en vragen zich -merkwaardig genoeg voortdurend af wat anderen van hen denken. (Thomaes)
Thomaes (2007)
hoge zelfwaardering
agressie lage zelfwaardering laag
narcisme
hoog
163 SCHOLIEREN (54% JONGENS) 10 - 13 JAAR
Thomaes (2007)
GEEN SCHAAMTE
SCHAAMTE
hoge zelfwaardering
agressie lage zelfwaardering laag
narcisme
hoog
laag
hoog
163 SCHOLIEREN (54% JONGENS) 10 - 13 JAAR
Implicaties voor behandeling • Differentiëren tussen zelfwaardering en narcisme • Doelen formuleren die adequaat zelfwaarde-gevoel bevorderen • Bejegening, feedback en instructie richten op deze doelen
Differentiëren tussen zelfwaardering en narcisme • In veel gezinnen en behandelingssettings ontbreekt positieve feedback • Behandelaars proberen dat om te buigen om zelfwaardering bij het kind te vergroten • Maar, niet iedere positieve feedback is goed.
Infantiliserende feedback: “High how are you today?” “I like your tie” “How are we all feeling today?”
Infantiliserende feedback leidt niet tot grotere zelfwaardering en werkt averechts bij ‘opgeblazen ego’s
Ongedifferentieerde feedback, op de kaart staat niets om trots op te zijn. Kaart van: Marjan verdiende privileges: spelcomputer, buitenshuis Punten
verdiend voor:
par
500
Opgestaan
W
500
Ontbijttaak
H
Naar school
H
1000 1000
Middagtaak tafelgesprek
W
500
kamer netjes
W
500
kaart bijgehouden
Totaal verdiend
kwijtgeraakt door:
W
1000
5000
punten
M
Totaal kwijt
par
Beter: Gedifferentieerde feedback Kaart van: Marjan verdiende privileges: spelcomputer, buitenshuis Punten
verdiend voor:
500
Opgestaan
par
W
500 Ontbijttaak snel klaar H 500
Naar school
punten
500
kwijtgeraakt door:
kamer niet op slot
H W
1000 Thea geholpen bij taak W 500 kamer netjes
W
1000 ruzie met P goedgemaakt M
5000
Totaal verdiend
H
500 laat thuis zonder melden W
1000 Belangrijke dingen gezegd over school
par
1000
Totaal kwijt
Formuleer doelen die zelfwaardering bevorderen en die niet leiden tot versterking van narcistische gevoelens
• Ontwikkelingsgericht • Toegespitst op ontwikkelingstaken die op dat moment actueel zijn • Volgens het Vygotsky: in het gebied van de proximale ontwikkeling. ".
Ontwikkelingsgericht: kijk of kind voldoende voldoende vaardigheden heeft om ontwikkelingstaken te vervullen
ontwikkelingstaken
vaardigheden
kinderen
Cicchetti & Lynch, 1995
ontwikkelingstaken: •Fysiologische regulatie
vaardigheden: (voorbeelden) Slikken, adequaat op prikkels reageren, slaap / waak ritme opbouwen
•Motorische ontwikkeling
Fles vast houden, rollen, kruipen, lopen fijnere motorische vaardigheden
•Affectregulatie en differentiatie
gevoelens herkennen, een naam geven
•Vorming gehechtheidsrelaties •Vorming van een autonoom zelf •Symbolische ontwikkeling •Verwerking van sociale informatie •relaties met leeftijdgenootjes •Functioneren op school
Opvoeder gebruiken als veilige basis, ouder aankijken, Zelf initiatieven nemen, exploreren, contactleggen met andere kinderen Woorden leren, napraten. ‘Alsof-spel’ met stimulerend speelgoed spelen Nieuwsgierig naar wat een ander , bedoelt, vraag stellen Spelletjes doen met anderen, simpele conflicten aangaan / oplossen Luisteren, een tijdje stil zitten
Adolescenten Slot & Spanjaard (2000)
ontwikkelingstaken: •autonomie t.o.v. ouder(s) •Onderwijs/werk •Vrije tijd •Woonsituatie
vaardigheden: (voorbeelden) ‘geven en nemen’ in discussies met ouders Stage lopen/ kiezen voor studie Hobby kiezen, plannen van vrije tijd eigen huishouden opbouwen
•Omgaan met autoriteit
Op zelfbewuste wijze gezag dulden, onderhandelen
•Gezondheid
Gerichte keuzes bij eten en drinken, risico’s op letsel inschatten
•Lichaam/uiterlijk •Soc. contacten/vriendschappen. •Intimiteit, seksualiteit
Ontspannen zijn als je bekeken wordt Iets voor de ander doen, vertrouwen tonen Versieren, aanvoelen welke intimiteit de ander wenst
veerkracht • Zelfvertrouwen • Positief temperament • IQ • Goed Uiterlijk
Vygotskys gebied van de proximale ontwikkeling: doelen, instructie en feedback hebben betrekking op ontwikkelingen waar het kind ‘net’ aan toe is. Met enige inspanning haalbaar, maar niet te makkelijk
te makkelijk
te moeilijk
Zowel doelen die te makkelijk zijn als te moeilijke doelen kunnen tot schaamte (en dus ook agressie) leiden. Zeker bij Narcissus.
te makkelijk
te moeilijk
Ga op zoek naar de taken en vaardigheden waar veranderingen kunnen / zullen plaatsvinden die voor het kind van belang zijn
te makkelijk
te moeilijk
ontwikkelingstaken: •autonomie t.o.v. ouder(s) •Onderwijs/werk •Vrije tijd •Woonsituatie
vaardigheden: (voorbeelden) ‘geven en nemen’ in discussies met ouders Stage lopen/ kiezen voor studie Hobby kiezen, plannen van vrije tijd eigen huishouden opbouwen
•Omgaan met autoriteit
Op zelfbewuste wijze gezag dulden, onderhandelen
•Gezondheid
Gerichte keuzes bij eten en drinken, risico’s op letsel inschatten
•Lichaam/uiterlijk •Soc. contacten/vriendschappen. •Intimiteit, seksualiteit
Ontspannen zijn als je bekeken wordt Iets voor de ander doen, vertrouwen tonen Versieren, aanvoelen welke intimiteit de ander wenst
Schaamte en agressie • Agressief gedrag dat de jeugdige geen enkel voordeel lijkt op te leveren: vaak wordt het schaamte element over het hoofd gezien.
Schaamte en agressie in groepen • Behandelingsvormen in groepen bevatten (onbedoeld?) elementen die schaamte opwekken – Verwijzingen naar ongemakkelijke bijverschijnselen van rijping – Verwijzingen naar iemands afkomst – Vernederende instructies – Geen (eervolle) uitweg bieden uit ongemakkelijke of conflictueuze situaties. – Als jongeren toegeven of inbinden: suggereren dat ze dat doen omdat het van ‘de leiding’ moet
Interventies bij agressieve incidenten in groepen* • Benadrukken van controle en zelfwaarde, voorkomen van schaamte – Controle: “jij bepaalt wat er nu gaat gebeuren” – Zelfwaarde: “Ik snap dat je boos bent. Dat respecteer ik” – Voorkomen van schaamte door ‘toeschouwers’ weg te sturen, of door getuigen van het incident naderhand in te praten, of als de jeugdige die agressief was terugkomt in de groep, de groep eerst voorbereiden en instrueren.
*Slot & Spanjaard (2003)
3 kernzinnen* • “Jij kunt het” • “Jij bent belangrijk” • “Jij hebt goede ideeën”
*: Chamberlain & Bank
Behandeling van ernstig antisociaal gedrag. Voorbeeld: Functional Family Therapy (FFT)
Functional Family Therapy Sexton& Alexander 2003
Ouders en kinderen leren:
1. Nieuwe betekenis geven aan: conflicten, intenties, emoties en handelingen 2. Vaardigheden leren om risico’s te verminderen en protectieve factoren te mobiliseren 3. Vaardigheden om probleemsituaties het hoofd te bieden 4. Het toepassen van deze vaardigheden in andere situaties en op latere tijdstippen 5. Weten wat te doen tijdens terugval 6. Gebruikmaken van netwerk en steun in de buurt
FFT hanteert een fasering
maak probleemgedrag van het kind tot een onderwerp dat het gezin aangaat. (family issue)
Wat gebeurt hier?
