Factsheets OVL lampen kwaliteitsprofielen
Openbare verlichting: hoe kan het ef ficiënter? Openbare verlichting hebben we nodig voor
lampen met uiteenlopende eigenschappen kan
hiervoor in verblijfsgebieden zijn compacte flu-
onze verkeersveiligheid, sociale veiligheid
op een zeer energiezuinige manier aan deze
orescentielampen en (keramische) metaalhalo
en het aantrekkelijk maken van de openbare
eisen worden voldaan. Gezien de renovatie-
geendamplampen. Led-verlichting zal in 2008 en
ruimte. De politiek bepaalt in veel gevallen of
graad van 3-5% per jaar duurt het nog 20 tot 30
2009 gaandeweg zijn intrede doen als energie-
en waar een openbare ruimte wordt verlicht.
jaar voordat het besparingspotentieel benut is.
zuinig alternatief in de openbare verlichting in
Een goed uitgangspunt voor beleid rondom
Door versneld te investeren in energiezuinige
verblijfsgebieden. Dit type verlichting wordt hier
openbare verlichting is ‘niet meer licht dan no-
alternatieven kunt u de energievraag op korte
niet meegenomen, omdat er nog onvoldoende
dig’. De Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR) van
termijn substantieel beperken. De totale kosten
gegevens over de toepassing in de Openbare
de Nederlandse Stichting voor Verlichtingkunde
over de levensduur (TCO) zijn in veel gevallen
Verlichting bekend zijn. Doorgangs- en verkeers-
(NSVV) helpt de wegbeheerder hoe verlicht
lager en het kan zelfs economisch interessant
wegen zullen naar verwachting zeker tot 2010
moet worden.
zijn, versneld te vervangen. Dit alles bij een
het meest efficiënt verlicht kunnen worden door
gelijkblijvende of betere lichtkwaliteit.
de huidige beschikbare oplossingen.
Deze factsheets geven u inzicht in het bespa-
Welke maatregelen leveren de grootste
Redenen om te renoveren
ringspotentieel voor een selectie van lamp-
energiebesparing op bij dezelfde of een
• Leeftijd van de installatie
voorschakelapparatuur (=vsa). U kunt hiermee
betere verlichtingskwaliteit?
• Verkeersintensiteit op verschillende tijdstippen
per lampenfamilie zien welke energiebesparing
• Gericht dimmen1 en/of schakelen van ver-
Inzicht in besparingspotentieel
in de openbare verlichting voor uw gemeente
lichting (niet om en om uitschakelen want dit
mogelijk is. Dit kunt u doen door te kijken welke
levert ‘donkere gaten’ op)
aantallen en lamp-vsa-combinaties in uw gemeente voorkomen en deze te vergelijken met
• Toepassen van elektronische voorschakel/ ballast apparatuur (E-VSA)
de aangegeven alternatieven.
• Toepassen van energiezuinige lampen
We hebben hier gekozen voor het alternatief
van de dag • Laag verkeersaanbod buiten de spits betekent een groter potentieel om energie te besparen • Reeds geplande herinrichting van een gebied of weg • Veranderde functie van de weg waardoor een
•Z orgvuldig bekijken waar verlichting uit ver-
ander lichtontwerp nodig is. Bijvoorbeeld een
dat de meeste energiebesparing oplevert. In een
keers- en sociale veiligheid nodig is (volstaat
50 km/h weg waarop de installatie is ontwor-
aantal gevallen zijn andere alternatieven moge-
bijvoorbeeld actieve wegmarkering).
pen die door herinrichting een 30 km/h gebied is geworden
lijk. In de factsheet ‘Alternatieven, uitgangspunten en begrippen Openbare Verlichting’ worden
Lampgroepen met energiezuinige
de andere uitgangspunten voor besparings-
alternatieven
berekeningen genoemd. Daarin staan ook een
De meest voorkomende energiezuinige alter-
uitleg van de gehanteerde begrippen en een
natieven in de Openbare Verlichting Lampen
opsomming van elektrische en lichttechnische
zijn: hogedruk natrium lampen, hogedruk
gegevens over de verschillende energiebespa-
kwiklampen, compacte fluorescentielampen en
ringsmogelijkheden in de openbare verlichting.
de traditionele fluorescentielampen. Door de beperkte toepassingsmogelijkheden in gemeen-
De openbare verlichtingsituatie in uw
telijke gebieden zijn de niet-dimbare lagedruk
gemeente
natriumlampen niet uitgewerkt. Dit type lamp
Binnen een gemeente stelt elk soort gebied zijn
(monochromatisch geel) is wel zeer energie-
eigen specifieke eisen aan de verlichting. Met
efficiënt maar maakt het onderscheiden van
uitgekiende lichtontwerpen en een reeks aan
kleuren onmogelijk. Mogelijke alternatieven
1 Om de dimmogelijkheden te kunnen vaststellen, zijn zorgvuldige afwegingen nodig waarvoor zonodig nader deskundig advies kan worden ingewonnen.
Compacte fluorescentielampen, hoe kan het efficiënter? Lichtkwaliteit en toepassingsgebieden
Energiezuinige alternatieven: gemiddelde
Het dimmen van verlichting in woonwijken
Compacte fluorescentielampen (PL-L, Dulux,
energiebesparing 20 à 40%
kan het energieverbruik aanzienlijk beperken.
Lynx e.d.) lampen zijn redelijk efficiënt, bieden
Compacte fluorescentielampen worden bedre-
Belangrijk is wel het politiekeurmerk en de NPR
een keuze in lichtkleuren en hebben een goede
ven op zowel conventionele als elektronische
richtlijn van de NSVV met betrekking tot de
kleurweergave.
VSA’s. Door van conventionele VSA’s naar elek-
gemiddelde verlichtingssterkte in het besluit
Hierdoor zijn ze uitstekend toepasbaar in ver-
tronische VSA’s over te stappen kan gemiddeld
mee te nemen.
blijfsgebieden zoals woonwijken.
25% op het energieverbruik worden bespaard. Door te dimmen kan ten opzichte van elektronische VSA’s het energieverbruik met nog eens
Systeem efficiency Kleurweer- Kleurtem(lumen/W)
gave (Ra)
peratuur (°K)
69-83
82
2700/3000/
20-30% worden beperkt.
4000
Rekenvoorbeeld voor de vervanging naar efficiëntere lampen (per 100 armaturen) met een indicatie totale kosten over een periode van 20 jaar. Lampgroep/kosten
Aantal
Totale investering incl.
Energie
Energie
Onderhoud
Totale kosten
Totale kosten
rentekosten (x € 1000)
(x € 1000)
BESPARING
(x € 1000)
(x € 1000)
BESPARING
100
€
47
€
57
€ 11
€ 115
100
€
59
€
44
€
6
€ 110
100
€
54,5
€
78
€ 11
€ 144
100
€
70
€
47
€
6
€ 124
100
€
66
€
66
€
6
€ 138
100
€
70
€
47
€
6
€ 124
tijdens de looptijd Compact fluorescentie 24W conventioneel Energiezuinig alternatief
22%
4%
Compact fluorescentie 24W met EVSA Compact fluorescentie 36W conventioneel Energiezuinig alternatief
39,5%
14%
Compact fluorescentie 36W en dimmen (EVSA) Compact fluorescentie 36W met EVSA Energiezuinig alternatief Compact fluorescentie 36W en dimmen (EVSA)
huidig
energiezuinig alternatief
28%
10%
Hogedruk kwiklampen, hoe kan het efficiënter? Lichtkwaliteit en toepassingsgebieden
damplampen-verlichting (CPO, CDM, CDO,
Hogedruk kwiklampen (HPL, HQL, HSL) hebben
HCI, HCI-Powerball, CMI e.d) kan 40 à 55%
een slechte efficiency, een koele uitstraling en
op het energieverbruik bespaard worden. De
een matig tot redelijke kleurweergave. Deze
lichtkwaliteit wordt verbeterd door de betere
lampen zijn sterk verouderd en zouden niet
kleurweergave: Ra=82 voor compactfluores-
meer toegepast moeten worden.
centielampen en Ra≥60-65 voor (keramische) halogeenmetaaldamplampen.
Energiezuinigie alternatieven: 40 à 60%
Indien de hogedruk kwiklampen in uw ge-
energiebesparing
meente op wegen staan met uitsluitend een
Het huidige park hogedruk kwiklampen is
verkeersfunctie, kunt u de installatie het beste
beperkt en sterk verouderd, maar deze lampen
vervangen door hogedruk natrium verlichting.
komen in veel gemeenten nog steeds voor.
De kleurweergave is op verkeerswegen niet van
Door de armaturen te vervangen door dimbare
belang. Hogedruk natriumlampen hebben een
compactfluorescentieverlichting (PL-L, Dulux,
lange levensduur, een hoge efficiëntie en zijn
Lynx e.d.) of (keramische) halogeenmetaal-
dimbaar (uitgezonderd de 50W).
Systeem efficiency Kleurweer- Kleurtem(lumen/W)
gave (Ra)
peratuur (°K)
31-46
40-60
3900-4200
Rekenvoorbeeld voor de vervanging naar efficiëntere lampen (per 100 armaturen) met een indicatie totale kosten over een periode van 20 jaar. Lampgroep/kosten
Aantal
tijdens de looptijd
Totale investering incl.
Energie
Energie
Onderhoud
Totale kosten
Totale kosten
rentekosten (x € 1000)
(x € 1000)
BESPARING
(x € 1000)
(x € 1000)
BESPARING
Hogedruk Kwik 50 W
100
€
67
€ 105
Energiezuinig alternatief
100
€
59
€
44
58%
€ 13
€ 185
€
6
€ 110
€ 13
€ 239
€
€ 158
41%
Compact fluorescentie 24W met EVSA Hogedruk Kwik 80 W
100
€
67
€ 158
Energiezuinig alternatief
100
€
76
€
69
€ 249
74
53%
7,5
34%
Compact fluorescentie 55W met EVSA Hogedruk Kwik 125 W
100
€
Energiezuinig alternatief
100
€ 115,5
€ 117
53%
€ 15
€ 333
€ 44
€ 277
17%
Keramische lamp 60 W of andere (keramische) halogeenmetaaldamplamp1 Hogedruk Kwik 250 W
100
€ 105
€ 473
Energiezuinig alternatief
100
€ 123
€ 274
42%
€ 20
€ 598
€ 51
€ 448
25%
Keramische lamp 140 W of andere (keramische) halogeenmetaaldamplamp1
huidig
energiezuinig alternatief
1 Afhankelijk van het toegepaste halogeenmetaaldamptype kunnen t.o.v. de keramische lamp de energiekosten hoger zijn maar kunnen de overige kosten lager uitvallen
Hogedruk natrium lampen: hoe kan het efficiënter? Lichtkwaliteit en toepassingsgebieden
Energiezuinige alternatieven: ruim 15 à 30%
(keramische) metaalhalogeendamplampen
Hogedruk natrium lampen zoals SON(-T),
energiebesparing
(CPO, CDM, CDO, HCI, HCI-Powerball, CMI
NAV(-T), SHP(-T) zijn zeer efficiënt, hebben
De huidige hogedruk natrium lampen worden
e.d.) een optie zijn. Hierdoor wordt de uitstra-
een warme uitstraling maar een slechte kleur-
nog grotendeels bedreven op conventionele
ling van een gebied aanmerkelijk verbeterd
weergave vooral bij de lagere vermogens.
VSA’s. Met toepassing van elektronische VSA’s
(Ra ≥ 60-65) en is de energiebesparing 14-19%.
Hierdoor zijn ze uitstekend toepasbaar op we-
is er bij deze lampen een beperkte besparing
gen met een verkeersfunctie. Doordat kleuren
mogelijk in het energieverbruik. Ook verlengen
bij hogedruk natriumlicht niet goed herkenbaar
ze de levensduur van de lampen.
zijn, zijn die lampen minder goed toepasbaar in
Door het gebruik van dimbare EVSA’s kan
verblijfsgebieden als woonwijken, winkelcentra
25-50% energie bespaard worden doordat
en stadscentra.
buiten de spits lagere lichtniveau’s in veel gevallen voldoende zijn.
Systeem efficiency1 Kleurweer- Kleurtem(lumen/W)
gave (Ra)
peratuur (°K)
75-105
25
2000
In winkel-, woongebieden en stadscentra waar kleurherkenning van belang is, kan het vervangen van de armaturen door armaturen met
Rekenvoorbeeld voor de vervanging naar efficiëntere lampen (per 100 armaturen) met een indicatie totale kosten over een periode van 20 jaar. Lampgroep/kosten
Aantal
tijdens de looptijd
Totale investering incl.
Energie
Energie
Onderhoud
Totale kosten
Totale kosten
rentekosten (x € 1000)
(x € 1000)
BESPARING
(x € 1000)
(x € 1000)
BESPARING
Hogedruk Natrium 50 W
100
€
77
€
Energiezuinig alternatief
100
€
115,5
€
105 91
14%
€ 12
€
193
€ 44
€
250
€ 12
€
233,5
€ 12
€
238
-29%
Keramische lamp 45 W of andere (keramische) halogeenmetaaldamplamp2 Hogedruk Natrium 70 W
100
€
78
€
144
Energiezuinig alternatief
100
€
123
€
104
28 %
-2%
Hogedruk Natrium 70 W en dimmen (EVSA) Hogedruk Natrium 100 W
100
€
79
€
203
Energiezuinig alternatief
100
€
117
€
143
30%
€ 11
€
293
€ 11
€
269
8%
Hogedruk Natrium 100 W en dimmen (EVSA) Hogedruk Natrium 150 W
100
€
84
€
300
Energiezuinig alternatief
100
€
122
€
212,5
29%
€ 12
€
396
€ 12
€
346
12,5%
Hogedruk Natrium 150 W en dimmen (EVSA)
huidig
energiezuinig alternatief
1 De berekeningen zijn gebaseerd op hogedruk natriumlampen met de verhoogde energie-efficiëntie (met typeaanduidingen zoals ‘plus’ of ‘super’) 2 Afhankelijk van het toegepaste halogeenmetaaldamptype kunnen t.o.v. de keramische lamp de energiekosten hoger zijn maar kunnen de overige kosten lager uitvallen 3 Energiebesparing en een verhoging van de lichtkwaliteit
Fluorescentielampen, hoe kan het efficiënter? Lichtkwaliteit en toepassingsgebieden
Energiezuinige alternatieven: gemiddelde
Staafvormige fluorescentielampen (TL-D, TL-S,
energiebesparing 22%
Luminlux e.d.) hebben een redelijke tot een
Het park van staafvormige fluorescentielampen
slechte efficiëntie met name de (starterloze)
heeft nog een redelijke omvang en is verou-
38/40 mm versies.
derd. Door de armaturen te vervangen door
Ze bieden echter een keuze in lichtkleuren en
compacte fluorescentie verlichting (PL-L, Dulux,
hebben een goede kleurweergave.
Lynx e.d.) met elektronisch VSA kan 17-27% op
Door het relatief hoge energieverbruik zouden
het energieverbruik bespaard worden met een
deze lampen als verlichtingsbron in de ge-
vergelijkbare kleurweergave.
meentelijke OVL eigenlijk niet meer toegepast mogen worden. Deze fluorescentielampen
Systeem efficiency
Kleurweer-
Kleurtem-
vinden we vaak terug in woonwijken.
gave (Ra)
peratuur (°K)
(lumen/W)
18W
75
85
2700/3000/4000
20W (starterloos)
47-50
85
3000/4000
Rekenvoorbeeld voor de vervanging naar efficiëntere lampen (per 100 armaturen) met een indicatie totale kosten over een periode van 20 jaar. Totale investering incl.
Energie
Energie
Onderhoud
Totale kosten
Totale kosten
tijdens de looptijd
Lampgroep/kosten
Aantal
rentekosten (x € 1000)
(x € 1000)
BESPARING
(x € 1000)
(x € 1000)
BESPARING
Fluorescentie 18W
100
€
73,5
€
46
Energiezuinig alternatief
100
€
78
€
34
27%
€
7,5
€ 127
€
6
€ 118
7%
Compact fluorescentie 18W met EVSA Fluorescentie 20W
100
€
62
€
41
Energiezuinig alternatief
100
€
59
€
34
Compact fluorescentie 18W met EVSA
huidig
energiezuinig alternatief
Opmerking: In de investering van de 2 alternatieve verlichtingsoplossingen met dezelfde compactfluorescentie lampen en voorschakel apparatuur zijn verschillende armaturen inbegrepen.
17,5 %
€ 15,5
€ 118
€
€
6
99
16%
Fluorescentielampen, de hogere vermogens, hoe kan het efficiënter? Lichtkwaliteit en toepassingsgebieden
Energiezuinige alternatieven: 40% energie
Fluorescentielampen met de hogere vermogens
besparing
zoals 40W (TL-E / TL-M, Lumilux cirkel e.d.) zijn
Het park van fluorescentielampen met hogere
matig efficiënt, bieden een keuze in lichtkleur
vermogens is sterk verouderd en heeft nog
en hebben een goede kleurweergave.
maar een beperkte omvang. Toch komen ze
Bij de types die rondvormig zijn, is het moeilijk
in veel gemeenten nog steeds voor. Door
om het licht efficiënt te verspreiden.
de armaturen te vervangen door dimbare
Daardoor is het energiegebruik relatief hoog.
compacte fluorescentielampen (PL-L, Dulux,
Deze lichtoplossingen vinden we nog vaak in
Lynx e.d.) kan gemiddeld 40% op het energie-
woonwijken.
verbruik bespaard worden. Het dimmen van verlichting in woonwijken
Systeem efficiency Kleurweer- Kleurtem-
kan het energieverbruik aanzienlijk beperken.
(lumen/W)
gave (Ra)
peratuur (°K)
Belangrijk is wel om het politiekeurmerk en
60
85
2700/3000/
de NPR richtlijn van de NSVV met betrekking tot de gemiddelde verlichtingssterkte in het
4000
besluit mee te nemen.
Rekenvoorbeeld voor de vervanging naar efficiëntere lampen (per 100 armaturen) met een indicatie totale kosten over een periode van 20 jaar. Lampgroep/kosten
Aantal
tijdens de looptijd
Totale investering incl.
Energie
Energie
Onderhoud
Totale kosten
Totale kosten
rentekosten (x € 1000)
(x € 1000)
BESPARING
(x € 1000)
(x € 1000)
BESPARING
€ 17
€
178,5
€
6
€
141
€
8
€
155
€
6
€
124
Fluorescentie 40W cirkel
100
€
83,5
€
78
Energiezuinig alternatief
100
€
88
€
47
Fluorescentie 40W starterloos
100
€
69
€
78
Energiezuinig alternatief
100
€
70
€
47
39,5%
21%
Compact fluorescentie 36W met EVSA en dimmen 39,5%
20%
Compact fluorescentie 36W met EVSA en dimmen
huidig
energiezuinig alternatief
Uitgave en samenstelling: SenterNovem / Energiebesparing GWW Telefoon (030) 214 78 22 www.energiebesparinggww.nl
Mei 2008 Publicatienummer 2GWW0802
