Open Source als Onderdeel van de Software Strategie
Open gemeenten Resultaten van grootschalige inventarisatie inclusief Voorbeeldprojecten
Schijndel e n r Ouder-A o o v t s mstel We is u l s t e o v e l l e H Haren Ma arss Linux .org e en c ffi O n n e g e r Op Typo3 Tubbe Rhenen Heeze-Leende Noordenveld Boxm eer Waterland l Joomla u e G Asterisk e nd a a g r bu Maas n e k l a s V e donk o G Menaldumadeel Wervershoof GemGids
OSOSS
OSOSS
S
OSOS
OSOSS
OSOSS
S
OSOS
SS
OSO
S
OSOS
OSOS
S
OSO
SS
OSOS
S
OSOSS
OSOSS
OSOSS
OSOSS
OSOS
S
SS OSO
OSOSS
OSOSS
OSOS
S
OSOSS
OSOSS
OSOSS
Open gemeenten Resultaten van grootschalige inventarisatie inclusief Voorbeeldprojecten
Inhoudsopgave Inleiding
Pagina 4
Jan Willem Broekema, programmamanager OSOSS
Aanleiding, doel, methode Overvallen door Open Source
6 12
Bart Prehn, Gemeente Amsterdam
Voorbeeldprojecten: Vaals Rijswijk Barneveld Assen Epe De Wolden Winschoten Weert Valkenswaard Sint Michielsgestel Wijdemeren Voorst Heerhugowaard Rhenen Oude IJsselstreek Goes Nederweert Heerenveen Menaldumadeel Wervershoof Maasdonk Valkenburg aan de Geul Waterland Noordenveld Tubbergen Heeze-Leende Boxmeer Schijndel Haren Ouder-Amstel Hellevoetsluis Maarssen Westvoorne
16 20 24 28 32 34 38 42 44 48 52 54 58 60 62 66 68 70 74 76 78 82 84 86 88 90 92 94 96 100 102 104 106
Nawoord
108
Bouke Koelstra, adviseur programma OSOSS
2
3
Inleiding Openheid voor Overheid
n
het vergroten van de concurrentiekracht van lokale softwareleveranciers doordat ook zij in staat zijn toepas-
Het programma OSOSS informeert overheidsorganisaties over de mogelijkheden van open source software en stimu-
singen te onderhouden en uit te breiden; n
biedt door te bouwen op eerdere ontwikkelingen;
tiesystemen. OSOSS staat voor Open Source als Onderdeel van de Software Strategie (voor de overheid) en is de opvol-
het bevorderen van innovatie op de softwaremarkt doordat open source software derden de mogelijkheid
leert hen deze waar mogelijk toe te passen in hun informan
het verlagen van de licentiekosten doordat open source software per definitie kosteloos wordt aangeboden.
ger van het programma OSOSS (Open Standaarden en Open Source Software) dat liep van 2003 tot 2006.
Doelgroep Het programma OSOSS biedt concrete ondersteuning in de
De activiteiten van het programma zijn primair gericht op
vorm van voorlichting, kennisuitwisseling en instrumen-
bestuurders en ICT-management van de gehele overheid
ten, waarmee elke overheidsorganisatie zelf open source
en hun toeleveranciers. Echter de resultaten zijn openbaar
software kan toepassen. Het huidige programma wordt
zodat ook het bedrijfsleven en burgers hiervan kunnen
uitgevoerd door Stichting ICTU in opdracht van het Minis-
profiteren.
terie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het Ministerie van Economische Zaken voor een periode van
Wat is open source software?
twee jaar (2006-2007).
Open source software is software waarvan de broncode vrij beschikbaar is. Tevens is in het licentiemodel het intel-
Waarom open source software?
lectueel eigendom en het (her)gebruik van de software en
Open source software is belangrijk voor de overheid
bijbehorende broncode dusdanig geregeld dat de licentie-
omwille van:
nemer de broncode mag inzien, gebruiken, aanpassen en
n
het verhogen van de toegankelijkheid van informatie
verspreiden.
doordat open source software meestal gebruik maakt
n
van open standaarden voor informatieopslag en -uitwis-
Het programma OSOSS wil open source gemeenschappen,
seling;
zogeheten communities, binnen de overheid initiëren en
het verbeteren van de transparantie van overheidshandelen doordat de werking van computertoepassingen
ondersteunen door: n
n
het verhogen van de informatieveiligheid doordat de
n
broncode door iedereen beoordeeld kan worden; n
het vergroten van de toekomstvastheid van de gekozen
ranciersonafhankelijk); 4
het bieden van het overzicht van open source dienstverleners;
n
oplossingen doordat de code ook door derden onderhouden kan worden en achteraf inzichtelijk blijft (leve-
het verrichten van onderzoek naar de ICT-strategieconsequenties van OSS;
volledig inzichtelijk is voor EDP-auditors;
het delen van kennis en ervaring door presentaties, workshops en website;
n
het beschikbaar stellen van zijn uitwisselplatform voor het ontwikkelen en delen van OSS applicaties;
n
het bijhouden en vrijgeven van een overzicht van
n
het leveren van de licentiewijzer voor OSS-licentieover-
n
het ondersteunen van opleidingen voor beheer en on-
boek apart aan bod.
OSS-implementaties bij de overheid; eenkomsten; dersteuning van open source software.
Wij van OSOSS wensen u veel leesplezier en leerzame momenten, momenten die naar verwachting zullen leiden tot herkenning en hopelijk tot oplossingen die voldoen aan een of meer van de elementen van open source toepassingen die in het begin van dit hoofdstuk vermeld staan.
In dit kader past het om partijen bij elkaar te brengen en OSOSS meent dat het beste resultaat behaald kan worden
Jan Willem Broekema
bij die overheden, die traditioneel kleine ICT budgetten en
programma manager OSOSS
kennis in huis hebben, de gemeenten. OSOSS heeft in 2006 en 2007 een grootschalig project opgezet om te zorgen dat gemeenten van elkaar (kunnen) weten wie wat doet op het gebied van de inzet van open source oplossingen. Dit boek is het resultaat van deze inspanning, met name door de adviseur Bouke Koelstra van OSOSS. Dit boek bestaat eigenlijk uit twee delen. Het eerste deel is de analyse van de resultaten van telefonische interviews. Het gaat er om dat zichtbaar wordt hoe veel kennis en ervaring er in 2007 eigenlijk is bij de I&A coördinatoren en collegeleden. Leuk en leerzaam is het andere deel, waarin aan de hand van persoonlijke interviews gemeenten voor het voetlicht komen die een uitzonderlijke prestatie geleverd hebben: de voorbeeldprojecten. Een niet onbelangrijke rol speelt het Manifest van de Open Gemeenten, later omgedoopt in het Manifest van de Open Overheden. Het Manifest beschrijft vier kernbegrippen die voor de ondertekenaars een belangrijke rol spelen bij het aanbesteden van hun ICT. Het maakt zichtbaar wat de overheden nu eigenlijk van hun leveranciers verwachten en creëert zo helderheid. Het is een resultaat van het Grote Gemeenten Overleg, waartoe Amsterdam in 2006 het initiatief heeft genomen. Ook deze elementen komen in dit 5
Aanleiding, doel, methode Bij OSOSS leefde het gevoel dat de eerdere ‘metingen’ naar
na te denken over nut en noodzaak bij aanbesteding van
het gebruik van open source toepassingen bij overheden
ICT: een dwarse zoektocht door alternatief denken.
een vertekend beeld geven. Wil je echt zekerheid hebben, dan gaat er niets boven persoonlijk contact. Dat was de re-
De Methode
den om af te zien van de traditionele in te vullen formulie-
In september 2006 is de inventarisatie gestart. Vanaf het
ren op papier of digitaal en te gaan voor een telefonische
begin was het duidelijk dat de inventarisatie plaats zou
benadering.
moeten vinden door middel van persoonlijk (telefonisch) contact. Dat heeft namelijk een aantal voordelen boven
Ook is niet gekozen voor de klassieke call-center benade-
‘traditionele’ enquêtes:
ring, waarbij de vragensteller de vraag wel kan stellen maar
n
In een persoonlijk gesprek krijg je meer en preciezere
het antwoord niet inhoudelijk kan interpreteren. In plaats
gegevens los. Veel gemeenten denken bijvoorbeeld
daarvan heeft OSOSS zelf persoonlijke mankracht ingezet,
geen open source software te gebruiken. Op die vraag
waarbij zowel kennis van de gemeentelijke markt als kennis
hadden zij met ‘Nee’ geantwoord. Wij vroegen welke
van open source toepassingen een grote rol spelen. Deze
webserver zij gebruiken. Vaak was het antwoord dan
opzet heeft ertoe geleid dat het interview ook resulteerde
‘Apache’ en konden wij hen vertellen dat zij wel degelijk open source software in gebruik hebben.
in inhoudelijke adviezen, voorstellen om een website te bekijken, om een buurgemeente op te zoeken of om aan een
n
Voor aanvang van de inventarisatie vermoedden we al
bijeenkomst deel te nemen. Het bouwen aan het samen-
dat gemeenten ook niet goed op de hoogte zijn van
werkingsverband wordt direct geoperationaliseerd.
de mogelijkheden van open source software. In de persoonlijke gesprekken bleek dit zeker te kloppen; de hele
Al deze activiteiten werden uitgevoerd met maar één doel
inventarisatie heeft ongeveer drie maal zo veel tijd in
voor ogen: hoe helpen we de gemeentes elkaar te helpen?
beslag genomen. Daaruit blijkt dat kennisdeling es-
In gevallen waarbij uit het interview bleek dat een gemeen-
sentieel is. De Open Source Roadshow voor gemeenten
te iets bijzonders had gedaan - een bijzondere toepassing,
die wij samen met MediaPlaza organiseren is daar een
een vernieuwende oplossing of een leuk experiment - werd
voortvloeisel van.
de gemeente bezocht voor een redactioneel, persoonlijk in-
Door de persoonlijke gesprekken ben ik ook in contact gekomen met leuke en interessante open source initia-
tijkvoorbeeld) op de website van OSOSS gepresenteerd en
tieven. Een aantal hiervan is opgenomen als Voorbeeld-
met groot gevolg: steeds meer gemeentes namen kennis
projecten in dit boekje. In een enquête zouden deze ini-
van elkaars voorbeelden om vervolgens contact met elkaar
tiatieven niet naar voren zijn gekomen.
te zoeken. Inmiddels heeft OSOSS zo veel voorbeelden beschreven dat die voor meer partijen dan alleen gemeenten interessant zijn. Dit overzicht moet de gehele publieke sector inspireren 6
n
terview. Deze interviews zijn als ‘best practice’ (goed prak-
De Resultaten
Bewuste Gebruikers (BG)
De belangrijkste resultaten zetten wij hier op een rij.
Open Source beleid beleid: Ja Open Source gebruik: redelijk veel
Heeft de gemeente beleid op het gebied van open source software?
n
Enthousiaste vakafdeling
Een beleid wil zeggen dat de betreffende gemeente in haar
n
Willen alles weten over andere mogelijkheden
ICT beleid formeel heeft vastgelegd wat zij met open source software niet/wel gaan doen. Ook gemeenten die er voor
Bewuste Denkers (BD)
kiezen om niet met open source software te werken en dat formeel hebben vastgelegd, vallen dus onder de categorie
Open Source beleid: Ja
Ja.
Open Source gebruik: weinig/nog niet
Ja
70% (Groen)
n
Zijn zich bewust van open source gebruik in gemeente
Nee
30% (Oranje)
n
‘Pragmatisch gebruik’, alleen als het niet te veel moeilijkheden oplevert
n
lingen
In welke mate wordt open source software wel/niet toegepast?
Zijn redelijk geïnformeerd over open source ontwikke-
n
Vaak open source software via systeembeheerders
Deze vraag berust op een aantal kenmerken hoe de betreffende gemeente omgaat met open source software. Om
Onbewuste of toevallige gebruikers (OTG)
enige samenhang te krijgen, zijn er vijf categorieën bepaald die beschrijven hoe een gemeente met open source soft-
Beleid: Ja/Nee
ware wel of juist niet omgaat. Dit zijn de categorieën:
Gebruik: niet/nauwelijks
Bewuste en Kundige gebruikers (BKG)
n
Weten niet altijd dat er open source wordt gebruikt
n
Halen open standaarden en open source software vaak
Open Source beleid: Ja Open Source gebruik: veel en op kritische plaatsen n
Hebben veel open source software in organisatie
n
Ook open source software aan gebruikerskant
n
Investeren veel geld en middellen in onderzoek/testen
n
Zetten leveranciers actief onder druk om open source te
door elkaar n
Hebben soms geen ‘beleid’ over open source software
n
Zijn ook niet op de hoogte van open source ontwikkelingen
ondersteunen 7
Niet-gebruikers, sceptici (NG)
Gebruikt u het besturingssysteem Linux voor uw database-, applicatieserver of webserver in een productie-omgeving?
Beleid: Ja/Nee Gebruik: niet of zeer beperkt
Ja
n
Gebruiken geen open source software
Het bijzondere is dat veel gemeenten voor hun volgende
n
Zijn onwetend en zeer kritisch over open source
vervanging van hun database-, web- en/of applicatieserver
software
een open source toepassing op Linux overwegen. Maar de
Vakafdeling kritisch of onwetend
keus is sterk afhankelijk van de ondersteuning van de leve-
n
29%
rancier van de database en/of applicatie. Het volgende diagram geeft de percentages weer per categorie.
Ongeveer 55% van alle gemeenten gebruikt Linux als experimentele omgeving of voor toepassingen die geleverd
50%
worden als ‘kant en klare’ omgeving vanuit software- of hardware leveranciers (telefooncentrales, routers, firewalls etc.). Tevens geeft het grootste gedeelte van de gemeen-
40%
ten de voorkeur aan Linuxversies waarbij supportcontracten kunnen worden afgesloten zoals Suse en RedHat. In totaal gebruikt dus 84% van de gemeenten het Linux besturings-
30%
systeem. Gebruikt uw gemeente open source databases zoals MySQL
20%
en PostgreSQL in een productie-omgeving? Ja
10%
11%
De algemene trend is dat gemeenten heel positief staan
0%
ten opzichte van het gebruik van open source databases. Niet gebruik
Onbewust en toevallig
Bewuste denkers
Bewust
Bewust en kundig
Vooral de licentiekosten van de commerciële tegenhangers wordt genoemd als de belangrijkste reden om de overstap te overwegen.
De volgende vragen dienen om meer inzicht te krijgen wat
Echter, er is een zeer belangrijke reden waarom niet meer
men aan Open Source software gebruikt.
gemeenten gebruik maken van open source databases: de leveranciers van gemeentelijke applicaties bepalen welke
8
databases wel en niet gebruikt kunnen worden. Zo lang
lijk door het onbekend zijn met of ontbreken van group-
zij open source databases niet (willen) aanbieden, zullen
ware functionaliteiten (gedeelde adresboeken, kalender en
gemeenten deze stap dan ook niet maken: de applicatie-
afspraken). Er komen echter steeds meer open source op-
leverancier creëert een ‘vendor lock-in’ voor de database.
lossingen, die ook steeds volwassener worden, en het per-
Belangrijk in dit kader is dat gemeenten deze ondersteuning
centage zal de komende tijd stijgen. In dit kader is het ook
wel zouden willen afdwingen bij hun leveranciers, maar
belangrijk te noemen dat Novell haar Groupwise omgeving
denken dat hen dat niet zal lukken. Toch staan er voorbeel-
langzaam richting Linux migreert. Het Linux gebruik zal bij
den in dit boek waarbij is aangetoond dat dat werkt.....
de Novell Groupwise gebruikers naar verwachting dus toenemen.
Gebruikt uw gemeente reeds OpenOffice.org of zijn er concrete plannen om dat binnen een jaar in te voeren?
Gebruikt u voor intranet of internet een open source Content Management Systeem?
Ja, reeds in gebruik
1% (5 gemeenten)
Ja, binnen 1 jaar
7%
Ja, alleen intranet
9%
Ja, onderzoek binnen 1 jaar
18%
Ja, alleen internet
7%
Ja, zowel intra- als internet
5%
Heel veel gemeenten onderzoeken de mogelijkheden voor het gebruik van OpenOffice.org. Vooral de succesverhalen
Hieruit blijkt dat 21% van de gemeenten open source con-
van de gemeenten die er reeds mee werken en de licentie-
tent management systemen gebruikt. Als belangrijkste re-
kosten voor de commerciële tegenhanger zorgen er voor
denen worden licentiekosten en gebruiksvriendelijkheid
dat deze gemeenten daar toe besloten hebben. Ook hier is
genoemd. De verwachting is dat het gebruik van open
de medewerking van applicatieleveranciers essentieel. He-
source content management systemen verder zal toene-
laas blijkt ook hier dat die ondersteuning moeilijk te krijgen
men. De belangrijkste open source alternatieven zijn Typo3,
is. Vragen om ondersteuning loont wel; de vijf gemeenten
MMBase, Joomla!, Drupal en OpenCMS. Vooral Typo3 en
die het reeds gebruiken hebben deze ondersteuning wel.
Joomla veroveren marktaandeel op de gemeentemarkt, waarschijnlijk omdat deze beide een actieve gebruikers-
Welke E-mail en groupware oplossing gebruikt u?
vereniging hebben en er meerdere voorbeeldprojecten zijn beschreven.
Microsoft Exchange/Outlook
59%
Novell Groupwise
36%
Gebruikt u of gaat u binnen 1 jaar gebruik maken van een
Lotus Notes
4%
open source VoIP telefooncentrale?
Open Source E-Groupware e.a.
2% (8 gemeenten)
Overig (o.a. Oracle Collaboration Suite) 1% (4 gemeenten)
Ja, reeds in gebruik
<1% (3 gemeenten)
Ja, binnen 1 jaar 3% Het open source e-mail gebruik is nog beperkt, waarschijn9
Er is een duidelijke trend om voice met data te integreren
onrechte dat zij hun eigen applicaties onder een open source
(VoIP). Wat veel gemeenten voor het interview nog niet wis-
licentie moeten gaan leveren maar daar is beleidsmatig geen
ten, is het feit dat er al veel (overheids-) organisaties zijn die
sprake van. De gemeenten willen de keuzevrijheid hebben ten
dat met open source software doen (b.v. Asterisk). De gemeen-
aanzien van hun andere applicaties: het gaat dus om de kop-
ten die dat reeds doen praten over de uitstekende flexibiliteit,
pelingen en interoperabiliteit: de keus voor een bandenmerk
het grote aantal commerciële leveranciers die dit ondersteunen
of benzine mag niet afhangen van het merk auto. Gemeenten
en vooral de lage kosten (geen licentiekosten, standaard hard-
moeten zich daarvan bewust zijn en open source software on-
ware). De verwachting is dat veel gemeenten zodra de huidige
dersteuning afdwingen als zij dat wensen. Het ‘Manifest van de
(analoge) telefooncentrale is afgeschreven, overstappen naar
Open Overheden’ is daar een prima middel toe.
VoIP en een substantieel deel naar open source centrales. Het beschrijven van Voorbeeldprojecten zoals in dit boekje
Conclusies:
wordt door gemeenten gezien als een heel goed middel om al dan niet een onderzoek te starten of om er daadwerkelijk
Tot slot geeft OSOSS hier ook nog een overzicht van de belang-
mee aan de gang te gaan. Het programma OSOSS biedt in 2007
rijkste conclusies in het algemeen:
in dat kader ook de ‘Open Source Roadshow voor gemeenten’ aan, in Haarlem en Weert, in Assen, Apeldoorn, Gouda en Bre-
Veel gemeenten geven te kennen dat ICT-dienstenleveranciers
da. OSOSS laat gemeenten uit elke regio aan gemeenten in de-
niet of slecht op de hoogte zijn van de mogelijkheden van
zelfde regio vertellen waarom en hoe zij met open source soft-
open source software. Gemeenten geven aan dat deze leve-
ware werken. Alle gemeenten ontvangen voor de roadshow in
ranciers in adviestrajecten een duidelijke voorkeur uitspreken
hun omgeving een uitnodiging.
voor ‘closed-source’ trajecten, zowel voor systeemontwikkeling als infrastructuur. Dit is vaak een belemmering om open source
Tot slot nog even een aanbeveling als uw gemeente kennis wil
software in te voeren.
maken met open source software. In gradaties van makkelijk te implementeren tot zeer complex:
Applicatieleveranciers zijn in grote mate de drijvende kracht achter het wel- of niet toepassen van open source software.
n
Makkelijk: webbrowser, instant messaging via internet,
Als zij alleen closed source databases, tekstverwerkers, group-
firewall, spamfilter, webservers, content management sy-
ware-oplossingen en besturingssystemen (van andere leve-
stemen (CMS) voor intranet, PDF converters, RSI (muisarm)
ranciers) willen ondersteunen, wordt het lastig om daar open
preventie
source software te gaan gebruiken. Applicatieleveranciers kun-
n Redelijk eenvoudig: databases, back-end besturingssy-
nen zich niet beroepen op technische moeilijkheden om open
steem, CMS voor internet, virtualisatie, e-mail client zonder gedeelde agenda
source software te ondersteunen, want er zijn geen technische belemmeringen, zo is keer op keer aangetoond.
n
Complex: OpenOffice.org, groupware (e-mail met agenda), document management systemen, geografische informatie-
wWel veronderstellen of suggereren sommige leveranciers ten 10
systemen (GIS)
n
Zeer complex: desktop besturingssysteem, LTSP (terminal server computing)
Omdat open source oplossingen geen eigen marketing kennen, moet u vaak zelf op zoek gaan. Maar ook voor speciale taken zoals eenvoudige projectplanningen (Gantt charts), maken van vector graphics voor internet pagina’s, voor desktop publishing of het bewerken van geluid, muziek, foto’s, video en tekeningen en zelfs voor bestands-encryptie (laptop diefstal) zijn open source oplossingen beschikbaar. En dat is maar een kleine greep uit de mogelijkheden. Het programma OSOSS adviseert u dan ook een pro-actieve houding aan te nemen naar de markt en naar uw eigen organisatie. Gebruik de voorbeeldprojecten om uw eigen organisatie te overtuigen van de voordelen van open source software. Om de markt te beïnvloeden adviseren wij u als overheidsorganisatie het ‘Manifest van de Open Overheden’ te ondertekenen en daarmee de belangen van ‘Openheid’ kenbaar te maken aan de buitenwereld. Op onze website www.ososs.nl kunt u deze vinden en ondertekenen.
11
Open Amsterdam Amsterdam is in vele opzichten een bijzondere gemeente. Het is niet alleen de hoofdstad en de grootste gemeente, maar het kent ook een aparte constructie met autonome deelgemeenten. Bart Prehn van de gemeente Amsterdam heeft met zijn collega Manou Chen een belangrijke trekkersrol vervuld bij de introductie van open oplossingen naar aanleiding van een amendement in de Raad. Hieronder volgt zijn relaas.
Overvallen door Open Source Bart Prehn, Gemeente Amsterdam Een reguliere afdelingsvergadering in het voorjaar van
contrast met het beeld dat vanuit de publiciteit naar voren
2006: “en ...ohh ja er is een Amendement aangenomen over
kwam.
Open Source daar moeten jullie (Manou Chen en ondergetekende) mee aan de slag”.
Vier gouden regels Op de koffie bij OSOSS werd het belang van het informeren
Amendement in het kort:
van de Gemeente Raad benadrukt ook in Utrecht gaf men
De Raad is van mening dat een actieve en participer-
hetzelfde advies. En waarom het wiel opnieuw uitvinden,
ende opstelling richting Open Source ontwikkelingen
een expertmeeting voor de Amsterdamse Raad was snel
past bij Amsterdam als “ICT stad van Nederland”.
georganiseerd. Duidelijk werd dat het niet moet gaan over
Voor de begroting 2007 met een business case te ko-
pro- of contra Microsoft maar over welke software strate-
men over hoe per 1 oktober 2008 om te gaan met het
gie voor de bedrijfsvoering van Amsterdam de beste is. De
dan beëindigend contract met Microsoft voor kan-
uitkomst was dat deze strategie aan vier voorwaarden moet
toorautomatisering.
voldoen. Het moet: n
de interoperabiliteit (uitwisselbaarheid) bevorderen ten
het allemaal over gaat. Een hele wereld van open standaar-
n
de leveranciersonafhankelijkheid vergroten;
den tot open innovatie (kom ik later op terug) gaat voor
n
de bedrijfscontinuïteit garanderen (randvoorwaarde);
je open. Maar waar moet je beginnen en waar gaat het ei-
n
en mag niet te veel kosten.
behoeve van betere dienstverlening;
Niet meteen razend enthousiast toch maar eens kijken waar
genlijk om? Gaat het over open software, gratis software,
12
standaarden, anti Microsoft sentimenten of “gewoon” over
Tijdens het maken van de businesscase, het daarop vol-
bedrijfsvoering? Om daar ideeën over te krijgen zijn we
gende projectplan en bij de uitvoering van het project (zie
met het ingelijste amendement onder de arm een aantal
bij Open.Amsterdam) bleken deze regels goud waard. Im-
gemeenten langsgegaan die zich al langer met Open Sour-
mers iedere keus die we gaande weg gemaakt werd, kon
ce bezig hielden. En eerlijk gezegd stonden de werkelijke
afgewogen worden tegen de vier voorwaarden. Door deze
vorderingen op het gebied van Open Source Software en
voorwaarden ook nog van wegingscriteria te voorzien, kun-
Open Standaarden bij de verschillende gemeenten in schril
nen ze op dit moment gebruikt worden bij het maken van
Een “open” werkplek
keuzes voor software, zowel de distributiesoftware als de software voor kantoorautomatisering.
waarbij een “open” werkplek zich kenmerkt door volledig
Grote gemeenten overleg en Manifest
gebruik van open standaarden en waar mogelijk (en ge-
Omdat er tijdens het rondje langs de verschillende ge-
wenst) door open source.
meenten veel interesse bleek voor een bijeenkomst over Open Source, is deze medio 2006 voor de eerste keer door
Open.Innovatie1
Amsterdam georganiseerd. Momenteel komen Almere, As-
Gaandeweg het project en met steeds meer bagage over
sen, Den Haag, Eindhoven, Enschede, Groningen, Haarlem,
het onderwerp daagt een beeld op dat ik hier schets. Open
Leeuwarden, Nijmegen, Utrecht, Amsterdam en OSOSS regel-
source software is bekend als softwareontwikkeling waarbij
matig bij elkaar.
vanaf het begin gebruik gemaakt wordt van communities. Dat deze communities volwaardige producten afleveren is
Het Manifest “van de Open Overheden”, dat door de 50e
bekend.
overheidsorganisatie getekend is en (inter)nationale bekendheid geniet, komt uit dit overleg voort.
Open Innovatie komt uit de hoek van productontwikkeling waar research en development van oudsher de bron van in-
Het statement dat GetronicsPinkRoccade onlangs gaf: “Li-
novatie was c.q. is. Daar waar producten niet meer door de
nux bij klanten ondersteunen? Dat is niets bijzonder hoor,
traditionele R&D afdelingen ontwikkeld worden maar met
dat doen we al geruime tijd!” kan toeval zijn maar past wel
behulp van communities komen Open Source Software en
in het plaatje dat hoe groter de vuist is die we samen maken
Open Innovatie bij elkaar. Als voorbeeld hiervoor kan de
hoe meer impact hij zal hebben.
community rondom Lego dienen. De leden van deze community (meer dan 350 duizend), ontwikkelen met behulp
Open.Amsterdam
van een (open source) programmaatje de mooiste Legos-
Na het opleveren van de businesscase en het projectplan
teentjes. Als een steentje door de communitykeuring komt,
kreeg de uitvoering van het projectplan groen licht.
neemt de fabriek deze in productie. Na drie weken ligt het door de community ontwikkelde steentje in de winkel.
Het project Open.Amsterdam heeft tot doel een “open”
Voordelen voor Lego: Geen onderzoeks- en ontwikkelkos-
werkplek te ontwikkelen voor de gemeente Amsterdam.
ten en een steeds groter wordende, enthousiaste commu-
Een werkplek die voldoet aan de door de Raad gestelde vier
nity rondom je product, een product dat door de leden van
voorwaarden (daar zijn ze weer) en die als mogelijk alterna-
de community als “eigen” beschouwd wordt.
tief kan dienen voor het aflopende contract met Microsoft. De praktijktoets voor de open werkplek vindt bij de Dienst Wonen en Stadsdeel Zeeburg plaats. Bij beide organisaties zijn werkplekken ingericht en kunnen medewerkers kennis
Ideeën uit oa:
1
Jaap Bloem/Menno van Doorn – Open voor business Arre Zuurmond/Bert Mulder/Marcel Bullinga – de overheid als infrastructuur
maken met wat volgens ons de toekomst is: 13
Een ander voorbeeld: maximale inspraak in je eigen schoenen. Rood, wit, blauw, met witte veters en een rode bies langs de zool. Als je die mogelijkheden nou eens kreeg voor de inrichting van je eigen buurt, straat of beleid. Naar mijn mening moet de overheid in de nabije toekomst op die manier met haar burgers omgaan. n
De overheid maakt minder kosten (er zit meer expertise buiten de overheid dan binnen!)
n
De overheid is open en transparant
n
De burger heeft maximale inspraak
n
De burger kan eigen verantwoordelijkheid nemen
n
De overheid kan dienstverlenen op menselijke maat
Bart Prehn
14
15
Gemeente Vaals - Open source: “Jeweun Doeë!” Welkom in: 10-04-2006 • In 2003 deed gemeente Vaals de eerste ervaringen op met open source software. In tegenstelling tot veel andere organisaties, is de open source opmars in Vaals begonnen op de desktop. Alle 90 gebruikers van deze gemeente gebruiken namelijk OpenOffice.org..........
Gemeente Vaals De gemeente Vaals (http://www.vaals.nl) in het uiterste zuidoosten van Nederland, bij velen bekend vanwege het Drielandenpunt. Gemeente Vaals bestaat uit drie kernen, Vaals, Lemiers en Vijlen. De gemeente heeft iets meer dan 10.000 inwoners en het onderdeel ICT telt 2 FTE en een stageplaats en is verantwoordelijk voor ongeveer 90 werkplekken. Op een mooie zonnige april ochtend word ik ontvangen door Ton Hermans, beleidsmedewerker I&A in het monumentale gemeentehuis. Terwijl we de trappen opklimmen op weg Foto van het Drielandenpunt
naar de ruimte waar het interview plaatsvindt, gebiedt Ton zich te zeggen dat de dikke muren van dit voormalig woonoord weliswaar indrukwekkend zijn, maar ook erg onpraktisch. “Dit pand heeft de status van Rijksmonument en daardoor wordt je als IT afdeling wel gedwongen creatief te zijn met bijvoorbeeld de aanleg van bekabeling.” Dan begint Ton te vertellen: “In 2003 gebruikten wij Wordperfect v. 9 (http://www.corel.com) als tekstverwerker. We merkten dat onze buurgemeenten en ook organisaties als provincie Limburg, waarmee we veel documenten uitwisselen, overstapten op Microsoft Word en Excel (http://microsoft.com). Onze medewerkers ondervonden problemen, daar
Ton Hermans, beleidsmedewerker I&A voor het monumentale gemeentehuis van Vaals
de conversiemogelijkheden binnen Wordperfect niet goed genoeg waren om inkomende Word en Excel bestanden te kunnen lezen.”
16
Vaals OSOSS
wethouder, de heer E. Mooldijk, is er besloten om OpenOf-
MS Office, Wordperfect of OpenOffice.org?
fice.org uit te rollen over de hele organisatie.”
“Het was dus heel logisch dat wij moesten gaan nadenken over dit probleem.” Ton vervolgt: “Helaas bleek dat Wordper-
Probleemloze uitrol en acceptatie
fect, waar de medewerkers afgezien van de uitwisseling met
Ton vertelt dat de uitrol en de acceptatie van de gebruikers
andere organisaties, erg enthousiast over waren, besloten
geen noemenswaardige problemen met zich meebracht.
had niet met een Nederlandstalige versie te komen van hun
“Voordat de uitrol begon, heb ik de macro’s uitvoerig ge-
laatste versie. Wordperfect viel dus al heel snel af.......Daar-
test. Niets dan lof ook voor de OpenOffice.org community,
mee leek Microsoft Office de meest voor de hand liggende
die heel snel met antwoorden kwamen op mijn vragen, vaak
keuze.” Echter, terwijl Ton destijds over het internet surfde,
dezelfde dag al. Kom daar maar eens om bij sommige com-
viel zijn oog op Staroffice van SUN Microsystems (http://www.
merciële softwarebedrijven!” Op de vraag of de koppelingen
sun.com). “Ik had nog nooit van Staroffice gehoord en heb
met bestaande software binnen de gemeente goed verloopt,
bij SUN toen een proef versie opgevraagd. Ik kwam er toen
antwoordt Ton: “Eén van onze belangrijkste softwareleveran-
al snel achter dat er ook een ‘open source’ versie van was,
ciers, GetronicsPinkRoccade (http://www.getronicspinkroc-
genaamd OpenOffice.org en aangezien OpenOffice.org wel
cade.nl ), gaf al snel aan dat zij OpenOffice.org zouden gaan
in het Nederlands verkrijgbaar was, ben ik daar verder mee
ondersteunen. Ook hebben zij niet afwijzend gereageerd op
gaan testen.”
onze wensen. Een andere belangrijke leverancier, BCT (die voor gemeenten het pakket Corsa, een documentair informa-
“Op hetzelfde moment dat ik bezig was met het testen van
tie systeem levert) legt nu de laatste hand aan de koppeling
MS Office en OpenOffice.org, werd er besloten dat gemeen-
met OpenOffice.org (http://www.bct.nl).”
te Vaals een nieuwe huisstijl zou krijgen. Ik heb toen besloten om een macro omgeving te ontwerpen, zodat het voor
“Sinds 2003 werken we binnen deze gemeente met OpenOf-
de gebruikers eigenlijk niet uitmaakt welke onderliggende
fice.org en op dit moment is dat nog versie 1.5. De gebruikers
tekstverwerker er wordt gebruikt. Met het oog op de licen-
zijn tevreden, hoewel sommigen toch graag met Wordperfect
tiekosten en de goede ervaringen van de OpenOffice.org
hadden doorgewerkt. Ook de ODBC drivers binnen OpenOf-
community, is toen besloten het macro-pallet te ontwerpen
fice.org werken uitstekend. Vanuit onze Gemeentelijke Ba-
op basis van OpenOffice.org. In overleg met de toenmalige
sis Administratie heeft iedere medewerker toegang tot een 17
kopie van de belangrijkste gegevens via een intranet-applicatie op zijn desktop. Twee keer per etmaal wordt deze lokale database vanuit de GBA ge-update. We gebruiken op lokaal niveau een MySQL (http://www.mysql.com) database, ook een voorbeeld dus van open source software voor bedrijfskri-
6 1 0 KM
tische toepassingen. Daarmee hebben we namelijk een nog veel groter probleem opgelost waar veel gemeenten mee kampen.” aldus Ton Hermans “Veel gemeenten beseffen niet of nauwelijks op hoeveel plaatsen gegevens (dubbel) worden bijgehouden, met alle risico’s van dien.”
“Het is jammer zegt Ton dat hier net over de grens in België
Toekomst
en Duitsland men al zo veel verder is met het gebruik van
Ton werkt nu zelf met versie 2.0 van OpenOffice.org en
open source software. Zo kon je onlangs nog lezen dat het
merkt dat de software steeds beter wordt. Hij kon zich ook
Belgische Ministerie van Justitie overstapt op OpenOffice.org
wel herinneren dat hij bij versie 1.0 grote twijfels had over de
voor ongeveer 4000 ambtenaren. Als conclusie vindt Ton dan
bruikbaarheid en dat hij pas bij versie 1.2 eindelijk zag dat ze
ook: Open Source software: Jeweun doeë (gewoon doen)!”
op de goede weg zaten. “Het is ongelooflijk in welke korte tijd de OpenOffice.org community van versie 1.0 naar versie 1.2 evolueerde. Dat gaf mij enorm veel vertrouwen.” En ook
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op 6 april
de besparing van ongeveer € 50.000 op de licentiekosten op
2006 met de heer Ton Hermans, beleidsmedewerker Informatisering
alleen al kantoorautomatisering, sterkt Ton in het gevoel dat
en Automatisering van gemeente Vaals.
open source software een goede toekomst heeft. Er zijn plannen om te kijken naar een open source alternatief voor MS Exchange en MS Outlook, nadat er een aantal nieuwe applicaties zijn uitgerold. Ook houdt Ton de ontwikkelingen in de gaten bij GetronicsPinkRoccade, waarvan bekend is dat SAPapplicaties ook draaien onder Linux (http://www.linux.org). Zelf gebruikt Ton open source software voor projectmanagement binnen zijn afdeling. Deze software, genaamd Dot-Project (http://www.dotproject.net) bevalt Ton uitstekend en hij ziet in de nabije toekomst ook mogelijkheden voor verder gebruik in de gemeente. 18
19
Gemeente Rijswijk- “Open Source software verdient serieuze aandacht” Welkom in: 25-04-2006 • Eind 2004 begint de gemeente Rijswijk met het onderzoeken van Linux als alternatief voor de Unix omgeving. Anderhalf jaar later wordt de complete bedrijfskritische Oracle omgeving aangeboden op Linux......
Gemeente Rijswijk Rijswijk is een stad in het westen van Nederland, tussen Delft en Den Haag. De stad heeft 47.000 inwoners en is geliefd vanwege het vele groen binnen de gemeente. Er zijn ongeveer 450 werkplekken en de sectie IT heeft zeven medewerkers (een teamleider, drie systeem- en netwerkbeheerders en drie helpdeskmedewerkers). “In 2003 zijn wij verhuisd naar dit nieuwe stadhuis” vertelt Manuella Harrand-Tittse, projectleider. “Na de verhuizing heeft de sectie IT een aantal grote projecten uitgevoerd, Het moderne stadhuis van Rijswijk
waaronder een Europese aanbesteding voor het vervangen van de pc’s. Eind 2005 was het tijd voor het vervangen van de Oracle database servers. De drie HP-UX (www.hp.nl) D390 servers (PA-RISC) met 35 Oracle databases (www.oracle. nl) zijn omstreeks 2000 aangeschaft en waren dringend aan vervanging toe, niet alleen vanwege de performance maar ook vanwege de afnemende ondersteuning vanuit de leverancier”.
Vooronderzoek Tijdens het vooronderzoek is bewust afgeweken van het traditionele pad met HP Unix servers en HP PA-RISC processoren. Daarbij speelden een aantal ontwikkelingen mee: Projectleider Manuella Harrand-Tittse, in de serverruimte.
HP stopt de ontwikkeling van de PA-Risc processoren. Daarmee ontstond een mooie gelegenheid om naar een alternatief hardwareplatform te kijken;
20
Rijswijk OSOSS
binnen het Unix marktaandeel groeit Linux met 30% per
PinkRoccade (www.getronicspinkroccade.nl ). Van deze leve-
jaar;
rancier hebben we het pakket Cipers als burgerzakensysteem
Oracle ontwikkelt zelf op Linux en ondersteunt het volledig;
in gebruik, wat uit meer onderdelen bestaat dan alleen maar
HP ondersteunt Linux volledig;
een Oracle database (namelijk ook Websphere en C-isam).
met de motie Vendrik wordt vanuit de overheid serieuze aan-
We maakten ons vooraf hier nog de meeste zorgen om, want
dacht gevraagd voor de inzet van open source software en
het pakket stelt meer eisen aan het operating system. Maar
open standaarden;
de accountmanager en de technische specialist kwamen met
in het bedrijfsleven wordt al veel langer succesvol gebruik
een lach op hun gezicht bij ons op bezoek. “Linux bij klan-
gemaakt van de combinatie Oracle en Linux;
ten ondersteunen? Dat is niets bijzonder hoor mevrouw, dat
elke betrokken applicatieleverancier heeft aangegeven er-
doen we al geruime tijd!”
varing te hebben met de inzet van Linux n geen technische belemmeringen te zien;
Over het project zelf vertelt Manuella: “Bij de projectplan-
de inzet van Linux zal tot een kostenbesparing leiden, de
ning is het hele traject in fases opgedeeld. Daarbij is onder-
mate waarin is afhankelijk van het gekozen hardwareplat-
meer besloten om eerst een migratie uit te voeren van Ora-
form.
cle versie 8 naar Oracle versie 9, bewust op de oude servers,
Qua hardware werd uiteindelijk gekozen voor de HP Itanium
om risico’s te vermijden. Reden van deze migratie was het
servers, en als Linux distributie voor SuSe (SLES9). Beide pro-
feit dat Oracle zou stoppen met de ondersteuning van versie
dukten hebben een uitstekende prijs/kwaliteit verhouding en
8. De Oracle migratie fase is vorig jaar succesvol afgerond.
zijn in staat om een hoge mate van continuteit te bieden.
HP bood vervolgens een interessant roll-back scenario aan:
Zowel HP als Novell staan bekend om hun uitstekende sup-
Mocht de migratie naar SuSe Linux onverhoopt mislukken,
portorganisatie.
dan zou men garant staan voor de roll-back naar HP-Unix. Daarmee bleek eigenlijk al dat de migratie van de Oracle da-
“Met hardware leverancier Plusine ICT (www.plusine.nl), Ora-
tabase servers naar Linux, niet spannend is.”
cle/Linux specialist Vanderlet (www.vanderlet.nl), HP en Oracle hebben we toen een aantal goede gesprekken gevoerd.
Manuella vertelt enthousiast verder: “De roll-back naar HP-
Tegelijkertijd was er uiteraard contact met de applicatiele-
Unix bleek dan ook totaal niet nodig. De migratie werkzaam-
veranciers. Positieve uitschieter was was daarbij Getronics
heden naar SuSe Linux verliepen vlekkeloos. En de Oracle 21
omgeving presteert met Linux en de nieuwe hardware als nooit te voren. De stabiliteit van de systemen is bewonderenswaardig en doet zeker niet onder voor de oude situatie.”
Bedrijfskritisch
6 4 2 KM
Manuella vertelt dat het zeker makkelijker is om Linux in te zetten als je al kennis van Unix hebt. “Je merkt toch dat de manier van denken bij Unix vergelijkbaar is met Linux. Ook op dat vlak verlopen de migratiewerkzaamheden voorspoediger dan verwacht. Om extra kennis op te doen, heb ik sa-
enige tijd Nagios (www.nagios.org). Ook een mooi voorbeeld
men met een collega een tweetal trainingen gevolgd: Linux
van een open source systeem wat professioneel in elkaar is
voor experienced HP-Unix administrators bij HP, en Managing
gezet, goed wordt ondersteund en door een hoge mate van
Oracle on Linux bij Oracle.”
flexibiliteit kan worden aangepast aan onze eigen omgeving. En het kost niets! Verder draaien we sinds kort als pilot ge-
Uiteraard wil het programma OSOSS graag weten wat de be-
meente het open source pakket jEVA van het programma-
vindingen zijn als het gaat om de voordelen. Manuella vertelt
bureau BurgerServicenummer (www.burgerservicenummer.
stellig: “Gemeente Rijswijk bespaart nu 20.000 per jaar, als je
nl), uiteraard ook op SuSe Linux. We kijken met belangstel-
kijkt naar de Total Cost of Ownership (dus inclusief migratie-
ling uit naar toekomstige ontwikkelingen. Wat de gemeente
kosten, licentiekosten, hardwarekosten en opleidingskosten).
Rijswijk betreft heeft open source software gelijkwaardige
Rekening houdende met het feit dat de gemeente omgaat
kansen.”
met het belastinggeld van de burger, is elke besparing meegenomen.” Tevens weet Manuella te melden dat er ook nog
Tot slot heeft Manuella nog een advies voor andere over-
beheersmatige voordelen zijn. “De gemeente Rijswijk maakt
heidsorganisaties: “Open source software verdient serieuze
gebruik van Novell servers. Zoals bekend heeft Novell Suse
aandacht!”
overgenomen en komt heeft het bedrijf steeds meer produkten voor SuSe linux. Voor de sectie IT is het ideaal als er straks
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op
nog maar één primair platform op de servers ondersteund
19 april 2006 met de mevrouw Manuella Harrand-Tittse, Oracle/Linux
hoeft te worden: SuSe Linux.”
beheerder van gemeente Rijswijk.
Op de vraag of de gemeente Rijswijk nog meer open source software gaat gebruiken, antwoordt Manuella: “Jazeker, voor het beheer van de IT infrastructuur gebruiken we sinds 22
23
Gemeente Barneveld- “Open Source software: Minder eng dan het lijkt” Welkom in: 17-05-2006 • In 2004 wordt er binnen gemeente Barneveld begonnen met het onderzoeken van Linux als voordeliger alternatief voor de bestaande Unix omgeving. In 2006 wordt het gros van de backoffice op Linux aangeboden, inclusief een eigen uitwijk mogelijkheid op een andere locatie binnen de gemeentegrenzen.......
Gemeente Barneveld Barneveld ligt in het midden van Nederland, aan de rand van de Veluwe in de Gelderse Vallei. Gemeente Barneveld bestaat uit de kernen Barneveld, Voorthuizen, Stroe, Garderen, Kootwijk, Kootwijkerbroek, Zwartebroek, Terschuur en De Glind. Met 50.000 inwoners en een belangrijke functie in de regio heeft Barneveld als motto: Eigentijds Veluws. De gemeente heeft ongeveer 400 werkplekken en 6 medewerkers op de afdeling I&A. In het tijdelijke onderkomen van gemeente Barneveld (het hierboven afgebeelde gemeentehuis wordt over drie weken Het bijna voltooide gemeentehuis van Barneveld
opgeleverd) wordt ik ontvangen door Harry Kuijlaars, Oracle DBA en systeembeheerder van gemeente Barneveld. “Over drie weken gaan we verhuizen en wordt het voor ons als IT afdeling behoorlijk hectisch. Maar we gaan er mijlen op vooruit, dus het wordt alleen maar beter” glimlacht Harry.
Uit de hand gelopen hobby “Bij mij is Linux begonnen als hobby” vertelt Harry enthousiast “In 2003 werd er bij ons een server vervangen en onder invloed van alle positieve nieuwsberichten heb ik besloten om op de oude server Linux te installeren. Uiteraard was ik al regelmatig in aanraking gekomen met Linux, maar deze keer besloot ik om maar eens een RedHat 3.0 (www.redhat. Klaas Pol (l), Teamleider I&A en Harry Kuijlaars, Oracle DBA en Systeembeheerder
com) en Oracle 9 (www.oracle.com) te installeren, gewoon om te kijken hoe dat zou gaan en uit pure interesse. Ik was verbaasd over de grote mate van stabiliteit............”
24
Barneveld OSOSS
“In 2004 moesten wij een aantal IBM AIX (www.ibm.com) ma-
productie omgeving en in het Hulpverleningscentrum, waar
chines vervangen ten behoeve van de Oracle omgeving” ver-
onder meer de brandweer en de ambulances staan, hebben
volgt Harry “Bovendien vereiste onze applicatie Nedgraphics
wij een eigen uitwijkmogelijkheid. We gebruiken een op-
(www.nedgraphics.nl) Spatial IT, een functionaliteit die Ora-
lossing gebaseerd op open source software van het bedrijf
cle 9 wel bood. En ook onze andere leveranciers, waaronder
Wildher (www.wildher.nl) om eenvoudig onze databases te
Centric (www.centric.nl) hadden aangekondigd dat zij alleen
kunnen monitoren en zonodig in te grijpen bij dreigende
nog maar Oracle 9 gingen ondersteunen. We zagen ons dus
storingen of om binnen 1 uur bij een storing in onze produc-
genoodzaakt bijna alle servers op termijn te vervangen.”
tie omgeving, de baliefuncties weer in de lucht te krijgen. Omdat wij nu dus veel besparen op aanschafkosten, licen-
“Gezien de stabiliteit en performance op mijn testserver en
tiekosten en onderhoudskosten, hebben wij een langgekoes-
ook omdat Oracle zelf Linux adviseert, hebben we onze Ora-
terde wens kunnen vervullen. Voorheen moesten wij (dure)
cle omgeving ten behoeve van Nedgraphics op RedHat Linux
uitwijkcapaciteit huren bij datacenters. En nu kunnen wij dat
geëmplementeerd. We kozen voor een server van Dell (www.
allemaal zelf en besparen wij een aanzienlijk bedrag wat we
dell.com) en bespaarden door standaardisatie op Intel archi-
op een andere manier kunnen inzetten. Denk daarbij aan
tectuur al direct meer dan 80% op de aanschafkosten ver-
projecten in de sfeer van ‘Andere Overheid’
geleken met een Unix omgeving.” Op mijn vraag of de sta-
(www.andereoverheid.nl).”
biliteit en performance ook vergelijkbaar waren antwoordt Harry lachend: “Als het gaat om stabiliteit kan deze omge-
Op dat moment komt Klaas Pol, Teamleider I&A binnenlo-
ving zich zeker meten met onze klassieke Unix omgeving.
pen; “Inderdaad besparen wij nu flink wat geld met de nieu-
Qua performance zijn we ook erg enthousiast; een proces
we omgeving. Gemeenten worden gedwongen om steeds
wat eerst 3,5 uur in beslag nam, heeft nu nog maar 20 mi-
meer diensten aan te bieden tegen kleinere budgetten. Open
nuten nodig. De belangrijkste gebruiker van deze omgeving
Source software biedt in dit geval dezelfde prestaties tegen
wist niet wat hij meemaakte! Hij heeft nu binnen no-time
minder kosten. We gaan nu ook bekijken of we OpenOffice
de rapportages die hij nodig heeft, waardoor hij dus ook ef-
(www.openoffice.org) kunnen gebruiken, omdat wij volgend
ficienter kan werken.”
jaar ook onze Microsoft Office (www.microsoft.com) licenties
“Inmiddels hebben wij nu binnen de gemeente twee omge-
moeten vervangen.” Harry voegt daar aan toe: ‘Ik gebruik
vingen” vertelt Harry “Hier in het gemeentehuis staat onze
nu zelf ook het open source product DBVis (www.dbvis.org) 25
om mijn Oracle omgeving goed te kunnen beheren.” Tot slot weet Klaas mij te vertellen als ik hem vraag hoe andere gemeenten met open source software om zouden moeten gaan: “Open source software: minder eng dan het lijkt!”
9 5 1 KM Dit document kwam tot stand op basis van een interview op 12 mei 2006 met de heer Harry Kuijlaars, Oracle DBA en systeembeheerder en de heer Klaas Pol, Teamleider I&A van gemeente Barneveld.
26
27
Gemeente Assen- “Open Source software past!’’ Welkom in: 31-05-2006 • Open source software is in Assen begonnen als bedrijfseconomisch verantwoord alternatief voor closed source software. Inmiddels wordt open source software voor meerdere bedrijfskritische toepassingen gebruikt......zelfs om direct met de inwoners te communiceren!
Gemeente Assen Gemeente Assen ligt in de provincie Drenthe en telt ongeveer 65.000 inwoners. Assen heeft als hoofdstad van Drenthe een belangrijke regiofunctie. De gemeente heeft ongeveer 700 werkplekken en er zijn 11 personen direct betrokken bij de technische ondersteuning van deze werkplekken. Maar omdat gemeente Assen voorop wil lopen in de digitale dienstverlening, zijn er nog verschillende andere medewerkers die vanuit hun rol in de gemeente zich bezig houden met het verbeteren van het informatiebeleid.
Bedrijfseconomisch verantwoord investeren Screenshot van ‘Het Asserloket’, gebouwd in OpenCMS
Het stadhuis van Assen bevindt zich midden in de stad en in de uiterst moderne en ruime hal wordt ik ontvangen door Martin Rasker, Hoofd Servicecentrum. Binnen dit Servicecentrum vallen de clusters Administratie, Automatisering, Bestuursecretariaat, Facilitaire Zaken en Informatievoorziening. Bij een kopje koffie vertelt Martin: “In Assen vinden we het belangrijk dat we servicegericht denken, vandaar dat we blijven proberen de communicatie met de inwoners en andere belanghebbenden te verbeteren. Ook proberen wij in Assen de zogenaamde ‘Vendor Lock-In’ te voorkomen. Maar het belangrijkste in ons I&A beleidsplan is dat we elke investering op een bedrijfseconomisch verantwoorde manier onderzoeken. Hierbij zijn natuurlijk de kosten en baten van belang,
Martin Rasker, Hoofd Servicecentrum in de moderne hal van het stadhuis
maar ook risicofactoren als performance, ondersteuning, integratie mogelijkheden, stabiliteit en de continuteit op de langere termijn.”
28
Assen OSOSS
“En omdat wij alles dus op die manier afwegen” vervolgt
ondersteund en we vorig jaar met een grote reorganisatie
Martin “kwamen we ook terecht bij open source software.
kampten hebben we besloten om de migratie uit te stellen.”
We hadden het vermoeden dat in bepaalde gevallen hier in
legt Martin uit.
Assen open source software wel eens kostentechnisch interessant zou kunnen zijn; OpenOffice (www.openoffice.org)
Linux
als vervanger voor Microsoft Office (www.microsoft.com),
“Iedere gemeente heeft meerdere backoffice applicaties en
Linux als vervanging voor Unix en een open source content
vaak ook nog van meerdere leveranciers op meerdere plat-
management systeem als basis voor ons digitale loket. We
formen. Assen wil graag standaardiseren, maar dat is helaas
hebben deze drie mogelijkheden dan ook uitgebreid onder-
niet altijd mogelijk. We hebben in ieder geval wel onze ei-
zocht.”
gen Datawarehouse omgeving gebouwd, die als onderliggend platform dient voor ons digitale loket. Dit is gebouwd
OpenOffice.org
in Oracle technologie (www.oracle.com) en draait bij ons op
“Binnen deze gemeente gebruiken wij Microsoft Office 2000.
een Linux omgeving van Novell (www.novell.nl).” “Eigenlijk”
In principe is deze software bedrijfseconomisch afgeschre-
zegt Martin “is de keuze voor Linux heel makkelijk geweest.
ven en we vonden dat dat een goed moment om eens naar
Oracle geeft zelf aan met Linux prima overweg te kunnen,
OpenOffice.org te kijken.” begint Martin. “We merkten dat
onze Unix beheerders zien Linux als een prima alternatief.
we in ieder geval onze leveranciers moesten benaderen om
En dat we ook geld besparen is natuurlijk weer mooi mee-
deze overstap te kunnen maken. Centric (www.centric.nl) en
genomen!”
GetronicsPinkRoccade (www.getronicspinkroccade.nl) hadden al aangegeven dat hun software goed overweg kon met
‘Het Asserloket’
OpenOffice.org. We waren toen ook op zoek naar een goed
Zoals eerder in dit artikel al te lezen was, besteedt Assen
Document Informatie Systeem en tot ons grote genoegen gaf
veel aandacht aan de communicatie met de inwoners. “Dat
de firma High Concept (www.highconcept.nl) aan dat zij hun
proberen we zo maximaal mogelijk in te vullen” zegt Martin
software geschikt zouden maken voor OpenOffice.org, in
“We zijn een voorhoedegemeente van Egem (www.egem.nl)
eerste instantie omdat wij dat graag wilden maar ook omdat
en we bieden onze inwoners de mogelijkheid om hun gege-
ze beseften dat deze vraag van steeds meer (overheid) or-
vens te kunnen inzien en te kunnen wijzigen via het inter-
ganisaties kwam. Maar omdat Office 2000 nog steeds wordt
net. Via DigID (www.digid.nl) kunnen onze inwoners inzage 29
krijgen in hun gegevens zoals die in onze systemen vermeld staan. Onze datawarehouseomgeving, waaraan de inwoner dus aanlogt, is een Oracle omgeving. We zochten een gebruikersvriendelijke portaaloplossing, omdat je natuurlijk niet van van je inwoners kunt verwachten dat zij technische ken-
1 2 4 1 KM
nis hebben.” “De presentatielaag is bij ons gebouwd in OpenCMS (www. opencms.org). We merkten dat, bij onze zoektocht naar een geschikte portaaloplossing, de commerciële partijen veel
open source alternatieven had ik toch wat meer verwacht
geld vroegen voor het leggen van koppelingen of dat hun
vanuit de rijksoverheid. Als je als regering er voor kiest om
software het ons niet of onvoldoende toeliet dat wij wijzi-
open source software als serieus alternatief te bekijken, had
gingen doorvoerden zoals wij dat wilden” vertelt Martin ver-
ik toch gehoopt op wat meer organisaties waar ik met mijn
ontwaardigd. “En aangezien we pas aan het begin staan van
vragen terecht kon of dat ik me meer gesteund had gevoeld
de mogelijkheden, zochten we dus verder naar een oplossing
vanuit ‘Den Haag’. Maar vanuit mijn eigen ervaringen zeg ik
waarbij we wel makkelijk kunnen koppelen met onze syste-
nu: Open Source past!”
men en we ook de flexibiliteit hebben om de software aan te passen naar onze wensen en eisen. En dan kom je uit bij Open Source software.” lacht Martin. “Het projectteam heeft
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op 18 mei
een aantal open source oplossingen bekeken en uiteindelijk
2006 met de heer Martin Rasker, Hoofd Servicecentrum van gemeen-
kwamen we uit bij OpenCMS. We hebben deze oplossing ‘het
te Assen.
Asserloket’ genoemd. Via de link: http://www.assen.nl/docs/ internet_nl/digitaal_loket/AsserProjectKlein2.htm kun je een demonstratie zien.”
Nog meer open source? Op het antwoord op mijn vraag of gemeente Assen nog meer Open source software gaat gebruiken antwoordt Martin: “In ons I&A beleidsplan is de keuze voor open source software verankerd. Bij gelijke geschiktheid zie ik geen reden om niet voor open source software te kiezen.” Toch plaatst Martin nog een kritische kanttekening: “Bij mijn zoektocht naar 30
31
Gemeente Epe- “Open Source software heeft de toekomst!” Welkom in: 13-06-2006 • In gemeente Epe adviseerde de leverancier van de hard- en software en van diensten om met open source software aan de gang te gaan.....Een duidelijk voorbeeld dat ook de externe partijen het aan durven garanties te geven over het gebruik van open source software in bedrijfskritische omgevingen.
Gemeente Epe Epe is een gemeente in de provincie Gelderland en ligt aan de noordoostkant van De Veluwe. Gemeente Epe heeft 33.000 inwoners en bestaat uit de kernen Epe, Emst, Oene en Vaassen. Epe is erg bekend als recreatiegemeente temidden van duizenden hectare puur natuurschoon. Er zijn ongeveer 250 werkplekken en de afdeling ICT bestaat uit 5 FTE. Op een buitengewoon warme en zonnige middag in juni, wordt ik ontvangen in het gemeentehuis door Bart van der Helm, ICT adviseur en Netwerk- en Systeembeheerder bij Het gemeentehuis van Epe
gemeente Epe. Na hem verteld te hebben dat ik de route vanaf de A28 naar Epe toch wel erg mooi vondt, begint hij te lachen en zegt: “Op de terugweg moet je toch ook eens door Tongeren rijden, je komt er bijna langs en dat is beslist een aanrader!” (red.: inderdaad, zeker doen!). Op de afdeling is ook aanwezig zijn collega systeembeheerder Ralph Elbertse. Dan begint Bart te vertellen: “Vorig jaar merkten we dat onze ‘oude’ Novell (www.novell.nl) omgeving wel wat kuren begon te vertonen. De stabiliteit nam duidelijk af en de software en hardware was ook al afgeschreven. Tijd dus om de boel eens flink onder handen te nemen!”
De eerste.....de beste? Bart van der Helm (l), ICT Adviseur en Ralph Elbertse, Systeembeheerder bij gemeente Epe
Sinds jaar en dag heeft gemeente Epe een goede relatie met ICT dienstverlener AAC Cosmos (www.aaccosmos.nl) en ook heeft gemeente Epe goede ervaringen met de Novell
32
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op 9 juni
Epe
2006 met de heer Bart van der Helm, ICT Adviseur en Netwerk- en Systeembeheerder en de heer Ralph Elbertse, Systeembeheerder bij OSOSS
gemeente Epe.
software, die wordt gebruikt voor file- en printserving, voor
verplichting op te leveren, om zodanig binnen het budget te
e-mail, netwerkmonitoring, desktopdistributie etc. Bart
blijven en de risico’s die zo’n eerste implementatie toch met
vertelt: “We hebben dan ook onze leverancier uitgenodigd
zich meebrengt, op zich te nemen!” Bart is buitengewoon
om ons van advies te voorzien. We hadden als eis neergelegd
tevreden: “HP bijvoorbeeld heeft voor ons de drivers voor
dat de migratie voor ons zo eenvoudig mogelijk zou moe-
de SAN oplossing ontwikkeld. Ook voor hen was het een be-
ten verlopen, dat we zeker ook de zelfde stabiliteit wilden,
langrijk project en waren ze buitengewoon gemotiveerd. En
of beter en dat het ons ook verstandig leek om een nieuwe
uiteindelijk is alles op tijd en volgens plan en budget opgele-
back-up omgeving in te zetten...kortom, we stelden behoor-
verd. In twee maanden tijd was de migratie volledig voltooid,
lijk zware eisen.” AAC Cosmos ging aan het werk en kwam
inclusief testen en onze opleidingen.”
terug met een advies. Ralph vertelt: “Ze boden ons aan om een zogenaamde Novell Open Enterprise Server omgeving te
Meer open source?
gebruiken op Linux! En ze zeiden ook nog dat ze graag een
Inmiddels wordt er al weer een half jaar gewerkt met de
SAN oplossing (Storage Area Network) op datzelfde Linux
nieuwe omgeving. Ralph glimlacht: “We zijn ook erg tevre-
platform wilden aanbieden! Niet alleen was dat toch wel wat
den over de stabiliteit en de flexibiliteit. En omdat we toch
vreemd, ze zeiden ook nog dat we de eerste in Nederland
met open source software kostenbesparingen hebben gerea-
zouden zijn.....dan ga je toch wel even nadenken ja...”
liseerd, gaan we zeker ook verder kijken naar andere toepassingsgebieden. Door een aantal gemeenten wordt gekeken
Leg verantwoordelijkheid bij de leveranciers
naar OpenOffice.org als vervanging voor MS Office (www.
Bart vertelt verder: “Ook Novell zelf adviseerde ons om
microsoft.com). We houden dat zeker in de gaten, vooral nu
Novell te gebruiken op het Linux besturingssysteem. We kon-
er steeds meer gemeenten zijn die ook die overstap al heb-
den uit hun woorden opmaken dat de onderliggende Net-
ben gemaakt.” En op mijn vraag hoe er nu tegen open source
ware laag van de oude omgeving eigenlijk niet meer verder
software wordt aangekeken binnen de gemeente Epe, ant-
wordt ontwikkeld. Novell heeft strategisch voor Linux geko-
woordt Bart: “Open source heeft de toekomst!”
zen. Ook HP (www.hp.nl) overtuigde ons er van dat een SAN oplossing met behulp van Linux zeker niet onder deed voor welke andere SAN oplossing dan ook. Vervolgens boden Novell en AAC Cosmos ons aan om alles middels een resultaat33
Gemeente De Wolden- “Open Source software Betrouwbaar!” Welkom in: 27-06-2006 • Gemeente De Wolden gebruikt op grote schaal open source software voor toegang tot het interne netwerk. Vanuit Drenthe een succesverhaal waarbij open source software een cruciale rol speelt bij de interne en externe beveiliging van de belangrijke data.....
Gemeente De Wolden Gemeente De Wolden is een plattelandsgemeente in Zuidwest-Drenthe, tussen Meppel en Hoogeveen. Er wonen 24.000 inwoners en er zijn 17 woonkernen, waarvan Ruinen, Ruinerwold, De Wijk, Koekange en Zuidwolde de grootste zijn. In laatstgenoemde ligt ook het hieronder afgebeelde gemeentehuis. Hier zijn 3 fulltime medewerkers en 1 part time medewerker verantwoordelijk voor de automatisering en 180 werkplekken. Ik word door Jan Bakker, ICT consulent bij gemeente Het bijzonder vormgegeven gemeentehuis van gemeente De Wolden
De Wolden ontvangen in het bijzonder vorm gegeven gemeentehuis. Jan vertelt: “Misschien heb je aan de vormen van dit bijzondere gebouw al gezien dat dit de zelfde architect is als het bekende gebouw van de Gasunie in Groningen.” Terwijl we door het gebouw lopen, merk ik al dat veiligheid een belangrijke rol speelt. Alleen met een pasje kun je door het gebouw wandelen.
Veiligheid Aangekomen in de ruimte waar het interview wordt afgenomen is daar ook Theo Mulder, Senior Medewerker ICT. Jan begint te vertellen: “In 2003 hebben wij de implementatie van onze Citrix omgeving (www.citrix.nl) afgerond en bestond Jan Bakker, ICT consulent (l) en Theo Mulder, Senior Medewerker ICT
op onze afdeling de wens om ook vanuit lokaties buiten het gemeentehuis in te kunnen loggen op ons netwerk. Het was ook de tijd dat inbelverbindingen werden vervangen door
34
De Wolden OSOSS
DSL verbindingen en daardoor heb je genoeg bandbreedte
Het enige wat de gebruikers dus doen is klikken op ‘Maak
om buiten het gemeentehuis echt te kunnen werken. Maar
verbinding’ en automatisch wordt er dan een beveiligde ver-
ineens worden dan andere zaken nog belangrijker. We wil-
binding opgestart. Wij regelen hier bij de toegang naar ons
den wel kunnen werken, maar dan moest dat wel veilig kun-
netwerk dat de verbinding wordt beveiligd onder andere
nen gebeuren.” Theo vervolgt: “Op dat moment ga je dus
middels een open source firewall” vertelt Jan trots “Dit be-
rondkijken naar wat er in de markt zoal bestaat op dat ge-
treft Iptables (http://www.netfilter.org).”
bied. Daarbij viel op dat er weliswaar commerciële oplossingen bestaan, maar deze toch prijstechnisch niet interessant
Regelmatige beveiligingstests
waren. En toen vond Jan een open source oplossing.”
“In het begin lieten we derden testen of zij in staat waren om op het netwerk ‘in te breken’ voor testdoeleinden.” lacht
OpenVPN
Theo “Dit zijn echt ervaren jongens op gebied van it beveili-
“Dat klopt.” vertelt Jan “Vanuit mijn vorige werk bij een ICT
ging en zij slaagden er niet in om op ons netwerk te komen.
dienstverlener was ik al gewend om veel met beveiligings-
Eigenlijk is dat de perfecte testmethode en nu vragen we hen
problematiek om te gaan. Na enig onderzoek is er gekozen
op regelmatige basis het nog eens te proberen. Dat houdt
voor een open source oplossing aan, genaamd OpenVPN
ons scherp.” Glimlachend laat Jan daarop volgen: “Het is ze
(www.openvpn.net). De berichten waren erg lovend en het
nog steeds niet gelukt hoor! Daarmee is wel bewezen dat
cluster ICT besloot om voor haar eigen afdeling een server
open source software ook voor beveiligingsdoeleinden prima
in te richten zodat zij van buiten de organisatie konden in-
te gebruiken is.”
loggen. Dat beviel de afdeling zo goed dat we in overleg met de directie hebben besloten om alle medewerkers die
“Maar niet alleen voor de VPN server wordt er open source
van buiten het gemeentehuis (raadsleden en thuiswerkers)
software gebruikt. Ik heb een applicatie ontwikkeld die ge-
werken toegang te verlenen. Ook de dislocaties (brandweer,
bruik maakt van een MySQL database (www.mysql.com) die
zwembaden en sporthallen) hebben toegang tot ons interne
wij kenmerkend ‘BBB (Bezoekers Balie Burgerzaken)’ noe-
netwerk. Omdat je niet kunt verwachten dat deze medewer-
men. Zodra een bezoeker zich meldt bij de receptie bene-
kers technische kennis hebben, heb ik twee aan/uit knoppen
den, vraagt de receptioniste wat het doel is van het bezoek
ontworpen op hun desktop:
van die persoon. Via een menu wordt het doel geselecteerd. De medewerker van de gemeentewinkel krijgt dan automa35
tisch een ‘pop-up’ met de melding wie er bij de balie is en het doel van het bezoek. Dat vergroot de klantvriendelijkheid en dat is een belangrijke doelstelling van de gemeente.” vertelt Jan. Theo vervolgt: “Open source is voor ons een handig middel en we zijn tevreden over de stabiliteit. Onze VPN server draait op Red Hat Linux (www.redhat.com), is al twee jaar operationeel en blijft maar doorgaan. We zijn kortom erg enthousiast. Open source software: Betrouwbaar!”
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op 22 juni 2006 met de heer Jan Bakker, ICT Consulent en de heer Theo Mulder, Senior Medewerker ICT bij gemeente De Wolden.
36
1 9 8 9 KM
37
Gemeente Winschoten- “Open Source software: Prima alternatief, mits praktisch haalbaar!” Welkom in: 21-07-2006 • Regelmatig wordt er geschreven over succesvolle open source implementaties. Echter, dat het niet altijd succesvol is, blijkt in Gemeente Winschoten. De wil was er wel, de leverancier dacht er anders over...
Gemeente Winschoten Winschoten is een gemeente in Oost-Groningen met ruim 18.000 inwoners. Niet alleen regelt de ICT afdeling van gemeente Winschoten de automatisering van hun eigen gemeente, maar ook die van Reiderland (6.900 inwoners), Bellingwedde (9.700 inwoners) en Pekela (13.000 inwoners). In totaal gaat het om ongeveer 450 werkplekken. Deze situatie is ontstaan om dat met name de kleinere gemeenten te weinig middellen hebben om de ontwikkelingen bij te houden. Door het beheer te centraliseren, hopen deze 4 gemeenten gebruik te kunnen maken van schaalvoordelen. Het gemeentehuis van Winschoten
“Informatie wordt steeds belangrijker voor gemeenten. Bovendien komen er allerlei nieuwe regels en wetten op ons af.” begint Gerard Siemons, Coördinator I&A “Het is de reden waarom Winschoten, Reiderland, Bellingwedde en Pekela nauw samenwerken. Sterker nog, er zijn vergevorderde plannen voor ‘ICT Oost Groningen’, een samenwerkingsverband voor structurele samenwerking ICT van 8 Groningse gemeenten, te weten: Bellingwedde, Menterwolde, Reiderland, Scheemda, Stadskanaal, Veendam, Vlagtwedde en Winschoten.”
Onderzoek naar Open Source Gerard Siemons, Cordinator I&A voor gemeente Winschoten, Reiderland, Bellingwedde en Pekela
“Kostenvoordelen proberen we hier in Winschoten nu al te halen uit alle facetten. Dat doen we door te standaardiseren en door te besparen op licentie- en onderhoudscontracten.”
38
Winschoten OSOSS
verklaart Gerard “Open source software trok onze aandacht
ving met Linux niet goed zou werken, omdat Linux slecht kon
ook omdat we steeds vaker hoorden in de pers dat open
omgaan met SCSI! Maar eigenlijk bleek dat ze gewoon geen
source software ook leidde tot kostenbesparingen. Omdat
kennis hadden van Linux en ook niet van Novell.
steeds meer overheidsorganisaties kiezen voor open source software, besloten wij om hier in Winschoten ook serieus on-
Uitstel niet langer mogelijk
derzoek te gaan doen. Zo hebben wij aangehaakt aan het
“Kijk” zegt Gerard “Voor Novell hadden wij een prima partij
A7 project, een onderzoek met Reiderland, Haren, Marum en
gevonden. Zij hadden gedegen kennis van Novell, Linux maar
Grootegast. De aanbevelingen voor de kantoorautomatise-
ook Windows. Maar voor onze beheerders is het prettig als
ring kwamen voor ons te laat, omdat we via een Europese
er een gestandaardiseerde omgeving is. En wij wilden graag
aanbesteding reeds gekozen hadden voor een Windows om-
standaardiseren op Linux, dus zowel onze Novell omgeving
geving. Echter, de conclusies voor de serverkant hebben we
moest daar op draaien, als ook het SAN. Door meerdere rede-
wel meegenomen in onze strategie.”
nen ontstond het gevoel dat we niet konden realiseren wat we wilden bereiken. Zonder kennis en ondersteuning van de
Aanbesteding
leverancier hadden we intern uiteindelijk te weinig vertrou-
In 2005 werden er leveranciers uitgenodigd om via een open-
wen en dus kies je uiteindelijk toch voor continuteit. Onze
bare aanbesteding in te schrijven op het leveren van een
oude omgeving was echt aan vervanging toe en langer uit-
aantal servers ten behoeve van een Novell omgeving (o.a.
stel zou onverantwoordelijk zijn, vooral omdat het om onze
Groupwise en E-directory) en een zogenaamd ‘Storage Area
netwerkbeheer en e-mail servers ging! Tsja, en dan besluit je
Network’(SAN). “We hadden verteld in de aanbesteding dat
uiteindelijk toch maar om voor ‘safe’ te kiezen. In ons geval
de partij die de hardware leverde, niet automatisch de partij
betekende het een Windows omgeving voor de Storage Area
is die ook de installatie zou doen” zucht Gerard “En daar mee
Network oplossing. De dienstverlener voor het inrichten van
begon voor ons een vervelend en lang verhaal. De partij die
de Novell omgeving kon onze hardware leverancier ook niet
voor ons de hardware zou leveren, wilde alleen garantie en
overtuigen.”
ondersteuning bieden als het om een MS Windows omgeving zou gaan. Tijdens gesprekken met hen, bemerkten wij dat zij
Conclusie
geen kennis hadden van andere omgevingen dan Windows.
Als ik Gerard vraag wat hij andere gemeenten adviseert, ant-
Zij wisten ons bijvoorbeeld wijs te maken dat een SAN omge-
woordt hij: “Zorg er voor dat je een leverancier in de hand 39
neemt, die niet te veel met oogkleppen op zit. Dat geldt in ons geval voor een sterke voorkeur voor ‘closed source’ software, maar ik kan me goed voorstellen dat een idealistische open source dienstverlener ook niet het juiste objectieve beeld schetst. Software is en blijft voor ons een middel om je processen te ondersteunen. Het is alleen jammer dat we nu een omgeving hebben die niet in het standaardisatiebeleid van onze gemeente valt. Voor ons geldt dat dat open source een prima alternatief is, mits praktisch haalbaar.”
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op 7 juli 2006 met de heer Gerard Siemons, Cordinator I&A van gemeenten Winschoten, Reiderland, Bellingwedde en Pekela.
40
2 8 4 5 KM
41
Gemeente Weert- “Open Source software: Je kan er niet omheen!” Welkom in: 16-08-2006 • Steeds meer gemeenten zien open source als een volwaardig alternatief. Zo ook gemeente Weert, waar er volop gebruik gemaakt wordt van open source software. Maar wat Weert in ieder geval bijzonder maakt, is dat zij in hun ICT beleidsplan heel nadrukkelijk het gebruik van open source software en open standaarden hebben gedefinieerd.......
Gemeente Weert Meer dan 48.000 inwoners wonen er in deze gemeente met als kernen Weert zelf en Stramproy. Weert ligt in het noorden van de provincie Limburg en grenst aan de westzijde aan België. Weert heeft stadsrechten en kent een belangrijke centrumfunctie in de regio. Er zijn 450 werkplekken en de afdeling Informatisering & Automatisering bestaat uit 9 FTE. “Ik had je pas volgende week verwacht” lacht Jan Roodt, Beleidsadviseur Informatievoorziening van Gemeente Weert “Volgens mijn agenda zou je pas over een week hier zijn.” Op dat moment komt ook zijn collega, Ron Janson, ICT Het Stadhuis van Gemeente Weert
Cordinator binnenlopen. Als ook hij bevestigt dat hij de afspraak met mij pas volgende week in zijn agenda heeft staan, leg ik me er maar bij neer dat ik verkeerd zat......”Ach” zegt Jan. “We hebben nu ook wel tijd hoor, we laten je heus niet helemaal terugrijden naar Den Haag!”
Open Source en Open Standaarden “In Weert hebben we in ons ICT beleid nadrukkelijk opgenomen dat we in ieder geval verwachten van onze leveranciers dat ze open standaarden ondersteunen” vertelt Jan. “We ontwikkelen zelf geen applicaties, maar laten onze leveranciers wel merken dat we dit heel zwaar laten meewegen.” Vervolgens voegt Ron daar aan toe: “Open Source software Jan Roodt (l), Beleidsadviseur Informatievoorziening en Ron Janson, ICT Cordinator bij de Linux servers
krijgt bij gebeleken geschiktheid de voorkeur. Ook een leverancier die goed kan integreren met open source software, bijvoorbeeld OpenOffice of ontwikkelt met behulp van open
42
Dit kwam tot stand op basis van een interview op 11 augustus 2006
Weert
met de heer Jan Roodt, Beleidsadviseur Informatievoorziening en Ron Janson, ICT Cordinator van Gemeente Weert. OSOSS
source software, heeft onze onverdeelde aandacht. Uiter-
softwareleverancier heeft weer andere licentievormen. Voor
aard moet de software in eerste instantie wel voldoen aan de
de ene betaal je per CPU, een ander betaal je per gebrui-
eisen en wensen van de gebruikers, dat blijft natuurlijk het
ker of per inwoner en ga zo maar door. Met open source
allerbelangrijkste!”
software heb je daar veel minder mee te maken. Je betaalt voor wat je nodig hebt en dan meestal alleen als je ook echt
Unix vs Linux
ondersteuning wil. De toegevoegde waarde zit nu in de extra
“Vorig jaar hebben we besloten om alle Oracle (www.oracle.
ondersteuning, die je wel of niet afneemt. Die keuzevrijheid
nl) database servers te vervangen” vertelt Ron “We werkten
heb je dus.”
met Unix systemen, maar terwijl we zo aan het rondkijken waren, merkten we dat er steeds meer organisaties met Linux
Toekomst
gingen werken. Oracle is zelfs een fervent voorstander van
“Binnen gemeente Weert gebruiken we Novell producten
Linux. We hebben onze belangrijkste applicatieleveranciers,
voor het beheer van onze infrastructuur” laat Ron weten
Centric (www.centric.nl) en GetronicsPinkRoccade (www.ge-
“We weten van andere gemeenten dat deze producten
tronicspinkroccade.nl) benaderd en zij gaven aan dezelfde
ook prima op Linux werken. Het ziet er naar uit dat wij hier
ondersteuning te bieden voor Linux als voor Unix systemen”
binnen Weert gaan standaardiseren op twee besturingssyste-
In eerste instantie begon Weert met het testen: “Prima pres-
men, Linux en MS Windows (www.microsoft.nl).”
taties” gaat Ron verder “Onze Novell Linux servers (www. novell.nl) presteren zeker net zo goed als onze (veel duur-
“In de communicatie met de inwoners spelen ook andere
dere) Unix systemen. Reden voor ons om meer systemen te
argumenten mee” vertelt Jan “Naar buiten toe gaan we
verruilen voor Linux. En het mooie is dat als je Oracle op
zoveel mogelijk browseronafhankelijk en met open stan-
Linux installeert, je Oracle licenties ook nog eens goedkoper
daarden communiceren. We draaien mee in een project van
zijn. Dus niet alleen de kosten voor aanschaf en onderhoud
EGEM, genaamd E-Formulieren wat gemaakt is met open
zijn lager, maar ook de licenties voor Oracle!”
source software en volledige ondersteuning biedt voor open standaarden. Open Standaarden en Open Source software:
Licentiebeheer
Je kunt er niet omheen!”
“En een ander voordeel van open source software, zijn de besparingen op licentiemanagement” vult Jan aan “Iedere 43
Gemeente Valkenswaard- “Open Source software: Kijk er nadrukkelijk naar!” Welkom in:
22-08-2006 • Open source wordt helemaal interessant als je binnen de organisatie iemand hebt die een ‘goeroe’ is voor die oplossing. Deze keer nemen we een kijkje bij gemeente Valkenswaard, alwaar één van de ICT medewerkers tevens een belangrijke bijdrage levert aan de community....
Gemeente Valkenswaard Valkenswaard ligt in de provincie Noord-Brabant, vlak onder Eindhoven. Er zijn drie belangrijke kernen, Dommelen, Borkel en Schaft en Valkenswaard. De gemeente heeft 31.000 inwoners en grenst in het zuiden aan België. Er werken 250 medewerkers bij de gemeente en de afdeling Middelen heeft voor ICT 7 FTE, 3 medewerkers ICT/applicatiebeheerders, 3 senior medewerkers en 1 teamleider. “Het gemeentehuis van Valkenswaard staat op de plek waar vroeger een sigarenfabriek stond.” vertelt René Kreijveld, Screenshot van de Valkenswaardse ‘Helpdeskapplicatie’
Senior Medewerker ICT als ik wordt ontvangen. “De straatnaam, Hofnar, verwijst naar het gelijknamige sigarenmerk. Veel mensen werkten hier vroeger in de tabakindustrie.”
Rashondenvereniging “Ik ben enthousiast geworden voor open source software, toen ik enkele jaren geleden voor de rashondenvereniging, waar ik lid van ben, werd gevraagd om een website op te zetten.” begint René “Ik ging eens wat rondvragen en snuffelen op internet en kwam bij Joomla (www.joomla.org) uit. (red. voorheen heette Joomla nog Mambo. Inmiddels is Mambo niet meer de naam van een open source oplossing, maar van een commercieel gexploiteerd CMS). Ik had wel kennis van het René Kreijveld, Senior Medewerker ICT voor het gemeentehuis van Valkenswaard
opzetten van een statische HTML website, maar toch kreeg ik het voor elkaar om op de spreekwoordelijke ‘regenachtige zondagmiddag’ een website met Joomla op te tuigen.”
44
Valkenswaard OSOSS
“Ik werd toen zo enthousiast, dat ik mijzelf heb aangemeld
ons uitstekend en kan zich zeker meten qua gebruiksvrien-
als vrijwilliger om actief deel te nemen in de community. Des-
delijkheid en onderhoud met ‘commerciële’ oplossingen.
tijds heb ik een site in het leven geroepen die ondersteuning
Iedereen kan deze applicatie downloaden. Hieronder zie je
gaf aan Nederlandse gebruikers. Nederlanders hebben Engels
een screenshot van het beginscherm van deze applicatie en
nu eenmaal niet als moedertaal. Ook konden gebruikers er
de link waar je dit kunt vinden.”
aangeven wat ze belangrijk vonden in nieuwe versies etc.”
Bestemmingsplannen Een ‘echt’ CMS
Op mijn vraag of de website van Valkenswaard ook met
“Wat ik zo prettig aan Joomla vind, is het feit dat het een
Joomla is gemaakt, antwoordt René: “Op het moment toen
‘echt’ Content Management Systeem is omdat het de zaken
wij onze huidige website hebben gemaakt, was Joomla helaas
van elkaar scheidt, namelijk de vormgeving, de indeling en
nog niet zo ver dat we hetzelfde hadden kunnen bieden als
de content zelf.” vertelt René. “Als je een stuk tekst ver-
we nu doen. Dus hebben we onze huidige website gebouwd
andert, hoef je dus niet overal aanpassingen te verrichten.
met een ‘commercieel’ CMS. Echter, twee jaar geleden wilden
En ook de grafische vormgever kan apart van de content
we ook de bestemmingsplannen van Valkenswaard digitaal
aan de slag gaan met het ontwerp. Nou is het niet zo dat
publiceren. Omdat in onze huidige CMS te doen, moesten
andere (open source) CMS oplossingen dat niet zouden kun-
we daar best veel inspanningen voor verrichten. Ik heb toen
nen, maar Joomla is ook erg intutief en open naar andere
aangedragen om dat wel met behulp van Joomla te doen.
software. Het werkt onder Linux, Windows en integreert met
Dat ging heel eenvoudig en ons gevoel werd gesterkt dat
andere closed- en open source software.”
Joomla voor meer gebruikt kan worden. Kijk eens op www. bestemmingsplannenvalkenswaard.nl en oordeel zelf.
Helpdesk “Binnen Valkenswaard gebruiken we een applicatie voor
Overheidsict.nl
onze helpdesk.” gaat René verder “Gebruikers of de help-
“In ieder geval is de sleutel van het succes van open source
desk zelf maken er aanvragen in aan en kunnen vervolgens
software samenwerking!” lacht René “Zoals ik destijds een
zien hoe het met hun aanvraag staat en het management
site heb opgericht voor Nederlandse Joomla gebruikers, heb
kan rapportages vragen etc. Deze oplossing is gebouwd in
ik ook een website, uiteraard gebouwd in Joomla, waarop
Joomla door één van mijn collega’s. Deze applicatie bevalt
ict medewerkers van overheidsorganisaties kennis met elkaar 45
kunnen uitwisselen, zeker niet alleen met betrekking tot open source software. Het begon als website voor gemeenten in Oost-Brabant, maar inmiddels zijn er al leden geregistreerd uit heel Nederland. Deze site, www.overheidsict.nl is voor iedereen toegankelijk, maar om lid te worden en mee te kunnen doen aan discussies en het forum, moet je wel bij een overheidsorganisatie werken.” Zelf ziet René nog wel meer toepassingsmogelijkheden voor open source software binnen Valkenswaard, maar dat zal pas vanaf 2007 gaan plaatsvinden. René: “We nemen open source software mee als alternatief, maar doen dat pas als de huidige software is afgeschreven of technisch verouderd is. Ik adviseer iedereen: Open Source software: Kijk er nadrukkelijk naar!” Dit document kwam tot stand op basis van een interview op 15 augustus 2006 met de heer René Kreijveld, Senior Medewerker ICT van gemeente Valkenswaard.
46
3 8 6 6 KM
47
Gemeente Sint-Michielsgestel- “Open Source software: Een uitnodiging tot samen werken!” Welkom in:
31-08-2006 • Vaak wordt er aan OSOSS gevraagd of een kleine (gemeentelijke) organisatie ook open source software breed kan inzetten. Deze week een verhaal van gemeente Sint-Michielsgestel, die actief de samenwerking heeft opgezocht en nu andere overheidsorganisaties uitnodigt om mee te denken en te leren van opgedane ervaringen.....
Gemeente Sint-Michielsgestel Deze gemeente ligt aan de Rijksweg A2 in de provincie Noord-Brabant, tussen ‘s-Hertogenbosch en Eindhoven in natuurgebied De Meierij. Gemeente Sint-Michielsgestel heeft 4 kernen; Berlicum, Den Dungen, Gemonde en Sint-Michielsgestel, alwaar het gemeentehuis zich bevindt. De gemeente telt ongeveer 28.000 inwoners. “Kijk” zegt Mirjam Wijffels, webredacteur bij gemeente Sint-Michielsgestel terwijl we door het gemeentehuis lopen: “Dit is een maquette van het nieuwe gemeentehuis wat nu wordt gebouwd. Op de website van de gemeente kun je de Screenshot van ‘Editor’ scherm
bouw volgen met foto’s van de locatie.” Het valt me direct op dat men hier erg enthousiast is over hun nieuwe website. Dat wordt ook nog eens bevestigd door Frans Ruijs, Cordinator I&A:”Onze vorige website moest steeds door ‘specialisten’ worden aangepast. Door het ontbreken van een Content Management Systeem (CMS) was het beheer niet gebruiksvriendelijk. Daar kwam nog bij dat de website op een oude server, met een besturingssysteem dat niet meer door de leverancier werd ondersteund, draaide. De website was dan ook regelmatig uit de lucht. En dat kan volgens mij nooit de bedoeling zijn van een medium wat nu juist bedoeld is om 24 uur per dag en zeven dagen per week
Frans Ruijs (l.), Cordinator I&A en Mirjam Wijffels, webredacteur voor de deur van het gemeentehuis
48
bereikbaar te zijn!
Sint-Michielsgestel OSOSS
Open Source; kunnen wij dat ook?
geving naar de nieuwe. Tevens zorgden zij er voor dat alle
“Vorig jaar al was de website uit zijn jas gegroeid” vertelt
14 aangewezen redacteuren een cursus kregen” vertelt
Frans “Tevens werd ook van buitenaf door het Rijk en inwo-
Frans. Mirjam roemt de gebruiksvriendelijkheid van Typo3:
ners verlangd dat wij onze website verder zouden profes-
“Vroeger was het een heel gedoe om een artikel of een foto
sionaliseren om de communicatie te verbeteren.” Mirjam
toe te voegen. Nu kan iedereen met de spreekwoordelijke
vervolgt: “We zochten een Content Management systeem dat
‘Klik, Klik, Klaar’ hun gedeelte van de website aanpassen. Die
gebruiksvriendelijk was, volwassen, makkelijk te onderhou-
drempel is lager en de betrokkenheid van collegas is groter.
den, aan te passen en uit te bouwen.” Frans voegt daar aan
We hoeven ook de ICT afdeling niet steeds meer om hulp te
toe: “Bovendien wilden we ook nog goede ondersteuning en
vragen” zegt Mirjam. “Hieronder zie je een afbeelding van
moesten de aanschafkosten binnen de perken blijven. Omdat
het ‘Editor’ scherm:
het Rijk stimuleert om met open source te werken en wij hebben het principe van open source en open standaarden ook
Dit is slechts het begin......
opgenomen hebben in het informatiebeleid van de gemeen-
Frans knikt instemmend: “Ja, ook voor ons is Typo3 een
te hebben we naar verschillende open source oplossingen ge-
prima oplossing. Vanuit beheerders oogpunt biedt Typo3
keken. Typo3 (www.typo3.org) sprak ons het meeste aan!”
prima mogelijkheden. De nieuwe website maakt het mogelijk om digitale diensten te leveren aan burgers en bedrijven
“Ook het feit dat nog 5 andere gemeenten in Noord-Holland
in de gemeente Sint Michielsgestel. De ontwikkeling van de
voor Typo3 hadden gekozen en dat de rijksoverheid deze
website gaat dus nog even door. Binnenkort zal de gemeente
oplossing breed toepast heeft ons overtuigd.” weet Frans te
Sint Michielsgestel ook beschikken over DigiD (www.digid.nl)
vertellen.
en internetkassa, zullen we werken met elektronische formulieren en zullen catalogi van andere overheden via de web-
14 verschillende redacteuren
site benaderd kunnen worden. Dit soort aanpassingen wordt
“Hoewel we toch ook de nodige kennis zelf in huis willen
vergemakkelijkt door de open source benadering die wij met
hebben, besloten we wel om de implementatie over te laten
de website en met de andere projecten in het programma
aan een specialist. Met deze partij, Alternet (www.alternet.
Elektronische Dienstverlening hebben gekozen.”
nl) hebben we een fasenplan opgesteld. De eerste fase, die zojuist is afgerond, behelsde de migratie van de oude om49
“Toen ons gevraagd werd om een server voor Typo3 in te richten, hebben we tevens gekeken of het mogelijk was om met server-virtualisatie onze servers efficiënter in te zetten. Met onze VMWare (www.vmware.com) oplossing maken we nu optimaal gebruik van onze servers.”
4 2 7 5 KM
“Als ICT afdeling zijn we van nature nieuwsgierig en we informeren nu regelmatig bij andere gemeenten of zij nog goede tips hebben. We evalueren nu ook een andere open source oplossing namelijk Nagios (www.nagios.org). Hiermee
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op
kunnen we onze gehele infrastructuur monitoren. Ook voor
24 augustus 2006 met de heer Frans Ruijs, Cordinator I&A en
een kleine gemeente wordt open source software steeds
mevrouw Mirjam Wijffels, webredacteur bij gemeente Sint-Michiels-
interessanter.”
gestel.
Leveranciersonafhankelijkheid door samenwerking “We krijgen nu ook vragen van andere gemeenten” vertelt Mirjam enthousiast “Ik help ze waar ik kan en merk dat ook zij de leveranciersafhankelijkheid als een juk ervaren” waarop Frans vervolgt: “Als gemeente ben je al afhankelijk van een paar partijen. Met Typo3 besparen we op kostbare licenties en we kunnen bij meerdere partijen ondersteuning vragen omdat de broncode open is. En omdat die broncode open is, laten we de software aanpassen aan onze wensen en processen, niet andersom!” “Typo3 is een goede keuze volgens mij.” gaat Mirjam verder “Er zijn veel gratis uitbreidingen beschikbaar en er komen er steeds meer bij. Veel van die extensies hoeven alleen maar aangepast te worden en je kunt er zo mee aan het werk. Graag vertel ik dat ook aan andere gemeenten. Voor ons is open source software een uitnodiging tot samen werken!”
50
51
Gemeente Wijdemeren- “Open Source software: Een buitengewoon stabiele black-box!” Welkom in:
21-09-2006 • Dat Linux een volwaardig besturingssysteem is en steeds meer wordt gebruikt, is nu wel bekend. Deze keer ging programma OSOSS op bezoek bij gemeente Wijdemeren, een Linux gebruiker die in 2003 koos voor dit open source besturingssysteem om ervaring op te doen voor de toekomst.....
Gemeente Wijdemeren Midden in het plassengebied, op de grens van Noord-Holland en Utrecht ligt gemeente Wijdemeren. Deze gemeente komt voort uit een fusie in 2002 van drie gemeenten: Nederhorst den Berg, Loosdrecht en ‘s-Graveland. Er wonen circa 23.000 inwoners en de grootte van de ambtelijke organisatie is ongeveer 140 FTE. Het cluster ICT telt vier medewerkers. “Dit gemeentehuis was een paar jaar geleden, voor wij erin trokken, een administratief kantoor van Unilever Bestfoods, waar tevens het laboratorium van de Knorr gevestigd was (ja, Het gemeentehuis van Wijdemeren
van de soepen)” zegt Rob van Oostveen, Senior Medewerker ICT. “Het was bedoeld als tijdelijke huisvesting, 1 jaar na de fusie in 2002, maar het gebouw beviel dermate goed dat het inmiddels aangekocht is en nu permanente huisvesting is. Wat ook frappant is, is dat het gebouw op het grondgebied van onze buurgemeente Hilversum staat, ook al begint de gemeentegrens aan de overkant van de weg.”
Gecalculeerd pionieren “Kijk” vertelt Rob “Dat wij één van de eerste gemeenten waren die met Linux aan de gang gingen, kan kloppen. Maar ook al waren we er vroeg bij, wij hadden destijds echt niet het idee dat we geweldig voorop liepen en iets gingen doen Rob van Oostveen, Senior Medewerker ICT van gemeente Wijdemeren
wat onverantwoordelijk en prematuur was. Rob vervolgt: We gebruiken veel Novell software (www.novell.nl) in ons netwerk. In 2002 wees alles er op dat Novell strategisch voor
52
Wijdemeren OSOSS
Linux koos, ook al vond de overname van Suse Linux pas later
“Toch hebben we wel voor de zekerheid een externe par-
plaats. Tevens gebruiken we Oracle producten (www.oracle.
tij aangetrokken om ons terzijde te staan, mocht er iets
nl) en ook Oracle verkondigde in 2002 al wel dat Linux een
misgaan.” weet Rob te vertellen “Met deze partij hebben we
heel belangrijk ontwikkelplatform was.”
middels een ‘knipkaartsysteem’ een abonnement op ondersteuning bij updates etc. Maar voor de rest hebben we hen
“In 2003 hebben we toen besloten om de Oracle database
nog nooit nodig gehad. Voor mij is onze Linux-server een
die nodig was voor ons recent aangeschafte tijdschrijfsysy-
buitengewoon stabiele black-box!”
steem op Linux te gaan aanbieden.. De Oracle database van postregistratiesysteem Docman van Circle Software (www. circlesoftware.nl) draaide vanaf 1998 op een Novell-server
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op
hetgeen niet meer ondersteund werd. Deze database kon nu
19 september 2006 met de heer Rob van Oostveen, Senior Mede-
naar Oracle op Linux gemigreerd worden. We hebben geko-
werker ICT van gemeente Wijdemeren.
zen voor een Dell server (www.dell.nl) en RedHat linux (www. redhat.nl).” ‘We leren er niets van, want er zijn nooit storingen!’ “We hebben tijdens de implementatie wel een cursus Linux gedaan” vertelt Rob “Maar eigenlijk hebben we daar nauwelijks iets mee gedaan. Het tijdschrijf- en postregistratiesysteem waren stabiel en dus hebben we inmiddels de Oracle omgeving van ons Geografisch Informatiesysteem (www.nedgraphics.nl) ook op Linux aangeboden. En sinds kort draait ook de database van onze applicatie voor sociale zaken, SzwNet (www.planconsult.nl) op Linux. En ik kan het niet minder saai maken dan het is, maar het is gewoon een goede en stabiele omgeving.”
53
Gemeente Voorst- “Open Source software: maakt het mogelijk!” Welkom in:
29-09-2006 • Ook een kleinere gemeente kan actief mee ontwikkelen aan specifieke software. Een goed voorbeeld is gemeente Voorst, die samen met een aantal andere (overheids)partners de basis heeft gelegd voor GemGids: hét overheidsloket van iedereen... Uiteraard zijn de binnen GemGids ontwikkelde applicaties via een open source licentie beschikbaar.
Gemeente Voorst Tussen Apeldoorn en Deventer, direct aan de Gelderse kant van de IJssel, ligt de gemeente Voorst met ruim 23.000 inwoners. De belangrijkste kernen zijn Voorst, Teuge, Wilp en Twello, alwaar het gemeentehuis staat. Er zijn ongeveer 200 werkplekken en de afdeling I&A bestaat uit 5 FTE. “Waarom spreken we niet gewoon af bij jou op kantoor oppert Holger Peters, Informatie adviseur van gemeente Voorst. Ik werk ook twee dagen per week voor EGEM (www. egem.nl) en dat betekent dat ik dan in Den Haag ben, in Screenshot van GemGids met de gegevens van het gemeentehuis van Voorst
hetzelfde gebouw als waar OSOSS zit. Dat scheelt jou weer een rit naar Twello.”
Twee bouwvergunningen per dag “We vinden het steeds belangrijker dat de inwoners en bedrijven van gemeente Voorst zoveel mogelijk informatie kunnen vinden via internet. begint Holger . Bijvoorbeeld als het gaat om ‘Bouwen en Wonen’ is het zinvol om zoveel mogelijk informatie beschikbaar te stellen, zodat de belanghebbende niet steeds naar het gemeentehuis hoeft te gaan. Bij het loket Bouwen en Wonen is het altijd druk. Toch worden er maar twee (!) bouwvergunningen per dag afgegeven. Dat betekent dat de rest puur komt om informatie in te Holger Peters, Informatie adviseur voor Gemeente Voorst en Adviseur van EGEM, voor de hoofdingang van het ‘Beatrixpark’, tevens hoofdkantoor van Stichting ICTU
54
winnen!”
Voorst OSOSS
“Ook mijn ervaringen in eerdere banen, bevestigen dat
matika gestart. We hebben een bestek geschreven om de
beeld.” vervolgt Holger “Bij mijn werk als medewerker op de
‘verschillende backoffices’ met behulp van webservices met
afdeling grondgebied bij de gemeente Gramsbergen (inmid-
elkaar te laten communiceren. We kwamen tot de conclusie
dels opgegaan in gemeente Hardenberg), kwamen de meeste
dat we in ieder geval met open standaarden moesten gaan
inwoners aan het loket met vragen over het bestemmingsplan
werken.”
of de status van hun aanvraag. Het betekende dat ik veel tijd bezig was met het geven van informatie, terwijl inwoners van
“Bij de aanbesteding van het project ‘Gemeente Pragmatika’
gemeente Voorst dezelfde informatie nu onafhankelijk van
kwam de bouwerscombinatie van Max.nl en Vertis ook nog
tijd en plaats zelf via internet op kunnen vragen. Ambtena-
eens met open source software wat veel voordelen met zich
ren kunnen zich zo meer richten op handhaving en beleid. Zo
mee bracht. Zo kon de gemeente Voorst samen met Max.nl
heb ik zelf nog eens samen met Erik Hulzebosch (de bekende
hier eenvoudig op voortborduren bij het ontwikkelen van
schaatser uit Gramsbergen) nagedacht over ‘skate-vriende-
een integraal overheidsloket van iedereen, voor iedereen.
lijke’ verkeersdrempels in de plaatselijke skeelerronde” lacht
GemGids.nl was hiermee geboren: open source oplossingen
Holger.
voor alle overheidsorganisaties die werk willen maken van de elektronische overheid.”
Open Standaarden en Open Source software “Toen ik startte bij de gemeente Voorst, heb ik daar de op-
“Een voorbeeld: Dankzij de koppelingen met bestaande ap-
dracht gekregen om de informatievoorziening te stroomlij-
plicaties, kan iedere inwoner op het object (pand, straat et
nen met als doel de bedrijfsvoering efficiënter te maken en
cetera) klikken en zien welke bestemmingsplannen, bouw-
uiteindelijk de (elektronische) dienstverlening aan de klanten
aanvragen, vergunningen, publicaties (van de provincie) daar
van de gemeente te verbeteren. Als Informatie adviseur heb
van toepassing zijn. Ook kunnen burgers inloggen en meekij-
ik toen contact gezocht met EGEM en zij hebben vijf gemeen-
ken in de systemen van de gemeenteambtenaren (waaronder
ten, die ook interesse hadden om hier verder mee te gaan,
Vicrea, Centric en Registar) die met behulp van de door ICTU
bij elkaar gebracht. Deze vijf gemeenten (Alkmaar, Almere,
en EGEM opgestelde open standaarden worden ontsloten.
Maarssen, Vlissingen en Voorst), samen met het Kadaster en
Hierdoor kunnen andere gemeenten zonder problemen aan-
provincie Utrecht zijn toen pragmatisch aan de gang gegaan
sluiten op de open source overheidsloket GemGids”
en zijn onder leiding van EGEM het project Gemeente Prag55
Help mee! “GemGids zal nooit af zijn,maar waar het om gaat is dat we iedere gemeente of andere overheidsorganisatie uitnodigen om hier verder aan mee te ontwikkelen. Gemeente Voorst heeft samen met de andere deelnemers van GemGids geïn-
5 1 6 4 KM
vesteerd in het fundament. Op dit moment werken we aan een verbeterd framework voor GemGids uiteraard weer met open source zodat iedereen de broncode van GemGids kan gaan downloaden op GemGids.nl en functionaliteit kan toevoegen. Dat is nou het mooie van open source software. Je stelt code beschikbaar en anderen gaan er weer verder mee. Zij voegen functionaliteit toe en dus wordt de applicatie steeds completer.” “Zo is één van onze buurgemeenten al flink bezig de
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op
GemGids functionaliteiten uit te breiden met bestemmings-
25 september 2006 met de heer Holger Peters, Informatie adviseur bij
plannen, 3D gebouwen, kadastrale informatie et cetera EGEM
gemeente Voorst en Adviseur EGEM.
heeft er al een applicatie mee ontwikkeld voor het ontsluiten van informatie bij rampen. Als Voorst gaan we deze functionaliteiten zeker weer gebruiken. Daardoor worden de ontwikkelkosten verdeeld over meerdere partijen. Het is toch eigenlijk best raar dat overheidsorganisaties keer op keer veel geld uitgeven aan licenties als het ook zo kan. Via de open source licentie ben je ook ‘verplicht’ om extra functionaliteit die je toevoegt met iedereen te delen. Met elkaar realiseren we zo meer ontwikkeling dan ieder voor zich hetzelfde wiel opnieuw uit te vinden. Open source software maakt het mogelijk!”
56
57
Gemeente Heerhugowaard- “Open Source software: Waarom ook eigenlijk niet?” Welkom in:
05-10-2006 • Open Source software is voor sommige gemeenten gewoon heel normaal. Zo ook in Heerhugowaard waar er al 11 jaar (!) gebruik wordt gemaakt van Linux en open source net zo vanzelfsprekend is als andere alternatieven....
Gemeente Heerhugowaard Deze gemeente ligt in de provincie Noord-Holland, direct naast Alkmaar. Heerhugowaard profileert zich als moderne gemeente via de slogan ‘Stad van Kansen’. Heel bekend is de ‘Stad van de Zon’, een wijk waarin wordt gestreefd om emissieneutraal te wonen door vrijwel alleen gebruik te maken van natuurlijke energiebronnen zoals zon en wind. Voorts wonen er in Heerhugowaard 50.000 inwoners. “Heerhugowaard-Stad van kansen geldt zeker ook voor open source software” begint Arnold Steenis, Procescoördinator Het onlangs verbouwde gemeentehuis van Heerhugowaard
ICT als ik word ontvangen in het gemeentehuis. “Overigens let niet op de rommel, we zitten middenin een grondige verbouwing en dat geeft op zijn zachtst gezegd nogal wat overlast.”
Historie Even later komt ook Jim Visser, systeembeheerder ons gezelschap houden. “We zijn echte Unix fans hier in Heerhugowaard” vertelt Jim “Eind jaren ‘80 zijn we begonnen om te standaardiseren op Unix in de backoffice en dat deden we omdat we buitengewoon tevreden waren (en zijn) over de stabiliteit van dit platform. We begonnen met Unisys (www.unisys.nl) systemen en later hebben we gestandaardiArnold Steenis (l.), Procescoördinator ICT en Jim Visser, systeembeheerder van gemeente Heerhugowaard
58
seerd op HP-UX (www.hp.nl). En in 1995 kwamen we in aanraking met Linux.”
Heerhugowaard OSOSS
“Dat klopt” weet Arnold “Er bestond behoefte vanuit de
Conclusie
organisatie, destijds nog bij een enkeling, om e-mail te gaan
“We bekijken steeds weer welk platform ons het beste uit-
gebruiken. Nu kun je je dat bijna niet voorstellen, maar
komt, maar eigenlijk hebben we toch wel een sterke voor-
echte e-mailoplossingen waren toen nog niet voor handen.
keur voor Unix/Linux” vertelt Jim “Ook onze mail relay, ons
Via onze leverancier, die ook kennis had van onze Unix syste-
bedrijfshulpverleningsysteem en het ticketsysteem bij de re-
men, hebben we toen een mail-relay oplossing genstalleerd
ceptie draaien op Linux. Bovendien kijken we heel nadruk-
met Linux als onderliggend besturingssysteem. We kozen des-
kelijk naar ontwikkelingen in de markt. We zien wellicht ook
tijds voor Suse linux (inmiddels overgenomen door Novell.)”
wel mogelijkheden voor onze database servers. Zeker nu we die artikelen lezen die jij elke week schrijft over collega-ge-
Unix/Linux, de verschillen zijn minimaal....
meenten!”
“Wat mij altijd zo opvalt” vervolgt Jim “is dat er altijd zo ‘gewichtig’ wordt gedaan over de overstap van Unix naar Linux.
“Inderdaad” vertelt Arnold “open source software heeft hier
In 1995 kwam hier die mailserver en voor mij was het gewoon
een belangrijke rol gekregen en we gaan er zeker verder
alsof er een Unix server bij kwam. En dat is ook eigenlijk zo.
naar kijken. We hebben onlangs ook open source RSI soft-
Omdat we niet wisten of e-mail inderdaad belangrijk zou
ware geïnstalleerd om het te testen, zodat de gebruikers
worden op korte termijn, hadden we dus gewoon de e-mail
verantwoordelijker omgaan met het gebruik van de PC. Wat
oplossing op een oude PC genstalleerd. En dat is een hele
Heerhugowaard betreft: Open Source software-Waarom ook
stabiele omgeving gebleken.”
eigenlijk niet!”
“Eind jaren ‘90 kwamen we wel tot de conclusie dat e-mail voor iedereen beschikbaar moest zijn” lacht Arnold “We heb-
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op
ben gekozen om Lotus Notes (www.ibm.nl) te gaan gebrui-
5 oktober 2006 met de heren Arnold Steenis, Procescoördinator ICT
ken. Omdat we overtuigd waren van de stabiliteit van Linux
en Jim Visser, Systeembeheerder van gemeente Heerhugowaard.
en IBM aangaf dat ook zij dat ondersteunden, hebben we in 2000 een Lotus Domino server ingericht....op Linux. Ook daar zijn we erg tevreden over. We hebben weinig klachten over de stabiliteit en de performance.” 59
Gemeente Rhenen- “Open Source software: Wij draaien erop!” Welkom in:
16-10-2006 • Soms merk je als klant dat je ‘te groot bent voor het servet, maar te klein voor het tafellaken’. Er zijn dus oplossingen die of niet genoeg bieden of juist teveel bieden. Gemeente Rhenen besloot dus om zelf maar een applicatie te bouwen.....
Gemeente Rhenen In de provincie Utrecht ligt de gemeente Rhenen. Velen zullen Rhenen kennen van de Grebbeberg, een plek waar hevig is gevochten in de begindagen van de Tweede wereldoorlog. Rhenen ligt direct langs de Rijn en bestaat uit de kernen Rhenen, Elst en Achterberg. Er wonen ongeveer 18.000 inwoners en er werken rond de 135 medewerkers. De Afdeling Informatisering en Automatisering bestaat uit 3,5 FTE. “Het is best een mooie hal” merk ik op als ik ontvangen wordt door Erik Dohmen, beleidsmedewerker I&A van geErik Dohmen, Beleidsmedewerker I&A in de hal van het gemeentehuis
meente Rhenen. “Dat effect wilden we ook bereiken toen dit gemeentehuis 5 jaar geleden werd opgeleverd” antwoordt Erik “Het is echt een hele verbetering in vergelijking met ons oude gemeentehuis.”
Een partij informatiezuilen als inspiratiebron “Tot twee jaar terug gebruikten we geen klant-volg-systeem, dan stond men eerst in de rij voor de receptie om vervolgens verwezen te worden naar de juiste balie (om daar soms nogmaals te moeten wachten), daarnaast moet je als medewerker soms ook nog wat zaken afhandelen terwijl de klant al weg is. Dan wil je niet dat er al direct iemand nieuw aan de balie staat die mee kan kijken.” begint Erik zijn verhaal “We Het Klantenvolgsysteem van gemeente Rhenen, met rood omlijnd de kvs-toolbar voor de medewerkers en daaronder een overzicht van de mogelijke keuzes voor de klant
60
wilden dus een klantvriendelijk systeem waarbij iedereen direct in de juiste ‘wachtrij’ komt te staan en snel geholpen kon worden.”
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op
Rhenen
10 oktober 2006 met de heer Erik Dohmen, Beleidsmedewerker I&A van gemeente Rhenen. OSOSS
“Op dat moment ga je kijken in de markt en kom je er ach-
klikt ‘Paspoort’ op het scherm en er wordt gevraagd of hij een
ter dat er eigenlijk maar twee oplossingen zijn; of een dure
geldige pasfoto en het oude paspoort bij zich heeft. Als hij
oplossingen die voor Rhenen veel te uitgebreid zijn, of het
dan op ‘Ja’ klikt, krijgt hij een ‘wachtnummer’. Bij de ambte-
systeem wat we allemaal kennen van de slager en de bakker,
naar die op die dag verantwoordelijk is voor de aanvraag van
namelijk de rode nummer automaat waaruit een nummer-
paspoorten, verschijnt een indicatie op zijn kvs-toolbar dat er
kaartje komt en er middels een scherm achter de toonbank
een wachtende is voor een paspoort. Op deze manier kan de
verschijnt welk nummer er aan de beurt is om een halfje wit
klant snel en effectief geholpen worden.”
te bestellen.” lacht Erik. “Op dat moment werd net een partij interactieve informatiezuilen aangeboden op een site waar ik
Beschikbaar voor iedereen
regelmatig kom, dan ga je toch denken, ‘kunnen we daar niet
“Omdat deze applicatie door onze gemeente ontwikkeld is,
zelf iets mee doen’. Via een zuil (zoals hierboven te zien is) en
stellen wij deze ook ter beschikking aan andere belangstel-
een keuzemenu kan je ‘klanten’ tenslote veel beter helpen.”
lenden” vervolgt Erik “We zijn nu aan ‘t nadenken hoe we dat het beste kunnen doen, maar het iniatief van de overheid
‘We bouwen het gewoon zelf’
voor het delen van software, www.uitwisselplatform.nl lijkt
“Omdat ik wel vaker applicaties voor internet heb ontwik-
ons een mooie plaats om deze applicatie onder te brengen.
keld en ons intranet al op een LAMP (Linux, Apache, MySQL
Mochten er nu al belangstellenden zijn, dan kunnen ze mij
en PHP) omgeving draaide, heb ik toen een indicatie gegeven
bereiken via het gemeentehuis.”
over de inspanningen die het me zou kosten om gewoon zelf iets dergelijks te bouwen” vertelt Erik “En eigenlijk viel dat
“In ieder geval doen we nu steeds meer met open source soft-
erg mee en kreeg ik al snel toestemming om aan de gang te
ware” vertelt Erik enthousiast “Zo hebben we onlangs een
gaan. Zowel de klanten als de medewerkers zijn er erg tevre-
servicedesk systeem aangeschaft en we hebben de leveran-
den mee, ik denk dan ook dat we best trots mogen zijn op
cier Topdesk (www.topdesk.nl) gevraagd om deze te onder-
hetgeen we hiervoor hebben ontwikkeld:
steunen met een open source database PostgreSQL (www. postgresql.org) en dat hebben ze gedaan. Dat bespaart ons
“Als er iemand binnenkomt in het gemeentehuis, loopt hij/zij
ook weer dure licentiekosten voor ‘commerciële databases’.
direct naar de zuil met het Klantvolgsysteem (kvs) en geeft
En er zijn nog meer zaken die we eens grondig onder de loep
aan waarvoor hij komt. Stel hij komt voor een paspoort. Hij
gaan nemen. Open Source software: We draaien erop!” 61
Gemeente Oude IJsselstreek- “Open Source software: kietelt de creativiteit!” Welkom in: 20-10-2006 • Ik schreef al eens over het feit dat ICT afdelingen steeds vaker het verzoek krijgen om ook telefonie onder hun hoede te nemen. En omdat bandbreedte makkelijk en relatief eenvoudig uit te breiden is, kunnen ook telefoongesprekken over die lijnen plaatsvinden. Er is dan sprake van VoiceOverIP (VoIP). Dat wordt ook aangeboden door de traditionele telefoonmaatschappijen. Gemeente Oude IJsselstreek koos er voor om dit met Open Source software te gaan doen....
Gemeente Oude IJsselstreek In de streek die bekend staat als de Achterhoek ligt deze Gelderse gemeente. Oude IJsselstreek is ontstaan uit een fusie in januari 2005 tussen gemeente Wisch en gemeente Gendringen. De gemeente telt 41.000 inwoners. De belangrijkste kernen zijn Ulft, Varsseveld en Gendringen. Bij gemeente Oude IJsselstreek werken ongeveer 300 medewerkers. Er zijn 250 werkplekken en de afdeling ICT telt 7 medewerkers.
Het gemeentehuis van Oude IJsselstreek te Gendringen
“De meeste mensen kennen gemeente Oude IJsselstreek niet” lacht Toin Pijnenburg, Eerste medewerker I&A “totdat je ze vertelt over Varsseveld. Iedereen herinnert zich nog wel dat tijdens het WK Voetbal 2004 busladingen Zuid-Koreanen afreisden naar de geboorteplaats van hun trainer Guus Hiddink. Er is zelfs een museum voor hem ingericht, dat ‘Guuseum’ is genoemd!”
VoIP of een traditionele telefooncentrale “In 2004 waren we bezig met de voorbereidingen van de fusie” vertelt Toin “Wat ICT betreft waren we het er over eens dat we één gecentraliseerde afdeling wilde met een glasvezelverbinding tussen de verschillende locaties. Tevens Toin Pijnenburg, Eerste Medewerker ICT in Het Telefonisch Inlichtingencentrum (TIC)
werd ons gevraagd om ook de telefonie te regelen. En onze netwerkleverancier attendeerde ons op de mogelijkheid van VoIP.”
62
Oude IJsselstreek OSOSS
“Als je meerdere locaties hebt en een goede verbinding tus-
TIC
sen deze locaties, heb je eigenlijk de ideale uitgangssituatie
“Maar wat mij vooral erg aansprak, is het feit dat Asterisk
voor VoIP. Bovendien hoef je dan nog maar 1 aansluiting per
heel pragmatisch en schaalbaar is” vertelt Toin enthousiast
werkplek te realiseren en ook dat scheelt enorm bij de aanleg
“We willen binnen deze gemeente steeds klantvriendelijker
van het netwerk. Bovendien komt er ook steeds meer vraag
opereren. We hebben een Telefonisch Inlichtingen Centrum
naar Voice- en Data integratie, bijvoorbeeld dat als er iemand
(TIC) ingericht, waar we er naar streven om binnen een aan-
belt je de gegevens van de beller op je beeldscherm krijgt. Bij
tal jaar 80% van de vragen direct (dus zonder doorverbinden)
ons was dan ook niet de vraag of we een VoIP centrale wil-
te kunnen beantwoorden. Asterisk is ook daar uitermate ge-
den, maar vooral welke leverancier ons de beste aanbieding
schikt voor.”
kon geven.” “We staan nog maar aan het begin van wat er allemaal met
3x zo goedkoop!
telefonie gaat gebeuren. Bij traditionele telefoonmaatschap-
“Dus in 2004 zijn we gestart met de aanbesteding” gaat Toin
pijen moet je eigenlijk, ook met VoIP oplossingen, van te vo-
verder “Al vrij snel kregen we een aanbieding binnen die er
ren al weten wat je allemaal wil. Veel van deze oplossingen
uitsprong, qua kosten en qua gebruikte componenten. Dit
zijn moeilijk uitbreidbaar of juist weer erg duur omdat je te
bedrijf, Speak-Up (www.speakup.nl) bood ons een oplossing
maken hebt met specifieke hardware en/of licentiekosten.
die 3x (!!) zo goedkoop was als de aanbiedingen van de tradi-
Asterisk biedt ons de mogelijkheid om snel te kunnen uitbrei-
tionele partijen. Hun oplossing was een telefooncentrale op
den tegen lage kosten. We kunnen toevoegen wat we willen
basis van Asterisk (www.asterisk.org).”
en nodig hebben. Nu gebruiken we nog maar een fractie van wat er allemaal kan.”
“Tsja, dan wil je natuurlijk wel even weten wat dat dan is” legt Toin uit “Dus ben ik gaan kijken op internet. Wat ik daar
Razend enthousiast
allemaal zag heeft me zeer aangenaam verrast. Ik zag dat er
“Je kunt inderdaad wel veilig stellen dat we hier in de Oude
een zeer levendige ‘community’ was rondom Asterisk. Ook
IJsselstreek erg enthousiast zijn geworden over Open Source
zag ik er dat er al heel veel referenties wereldwijd waren en
software. Dus toen we een intranet oplossing wilden, heb-
dat er heel veel mooie dingen zitten aan te komen. Bovendien
ben we op de website van OSOSS gekeken naar welke paket-
kreeg ik heel snel en goede antwoorden op al mijn vragen!”
ten we konden gebruiken. Onze keuze is gevallen op Xoops 63
(www.xoops.org). En van onze systeembeheerders heeft een intranet gebouwd ‘op de spreekwoordelijke regenachtige zondagmiddag’ en inmiddels staat er een intranet klaar voor de hele gemeente om ermee te werken. Het is zo gebruiksvriendelijk, dat je merkt dat onze medewerkers ook makkelijker en sneller dingen zullen publiceren.” “We gaan zeker ook voor onze internetsite kijken of we hier ook geen open source oplossing moeten gebruiken. Nu ik regelmatig de voorbeeldprojecten lees die er op jullie website staan, wordt ik meer en meer enthousiast. En dat vind ik nou zo leuk aan open source software. Omdat kennisdeling essentieel is, brengt het je ook op ideeën waar je zelf misschien niet zo snel aan hebt gedacht. Open Source software kietelt de creativiteit!”
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op 17 oktober 2006 met de heer Toin Pijnenburg, Eerste medewerker ICT van gemeente Oude IJsselstreek.
64
6 4 0 4 KM
65
Gemeente Goes- “Open Source software: Daar hoef je echt niet bang voor te zijn!” Welkom in: 27-10-2006 • Open Source software is overal toepasbaar; zowel aan de rand van het netwerk, als op de server en de desktop. In Goes heeft men in alle uithoeken van de infrastructuur open source software ingezet, ten dienste van zowel de systeembeheerders als ook de gebruikers....
Gemeente Goes Deze gemeente in Zeeland in Zuid-Beveland heeft ruim 36.000 inwoners. Goes is de belangrijkste kern en verder zijn er nog een aantal kleinere kernen met Wolphaartsdijk en Kloetinge als grootste. Er zijn zo’n 325 werkplekken op 3 vestigingen en de afdeling ICT bestaat uit 6 personen (incl. afdelingshoofd). Klein begonnen “Net als bij veel andere collega-gemeenten, is de opmars van open source software ook in Goes begonnen bij de aansluiting op het Internet” begint Paul Stroo, Senior Beheerder TechHet Stadskantoor van Goes
nische Infrastructuur. “Enkele jaren geleden, in 2000, moest ik een internet toegang maken voor Gemnet. Ik besloot dat te doen met een oude server waar ik Linux op installeerde en vervolgens een Squid (www.squid.org) proxyserver. Dat beviel me uitstekend en vervolgens heb ik een Linux/Apache omgeving opgezet toen de vraag naar een intranet oplossing hier naar voren kwam.” “Ik werd steeds enthousiaster over open source software en je kunt wel stellen dat een groot aantal essentiële taken middels open source software worden uitgevoerd. Dit is zomaar een opsomming van open source software die wij hier binnen de gemeente gebruiken:
Paul Stroo, Senior Beheerder Technische Infrastructuur van gemeente Goes
l
IPCop (www.ipcop.org) Wij hebben onze firewall ingericht met deze open source oplossing
66
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op
Goes
23 oktober 2006 met de heer Paul Stroo, Senior Beheerder Technische Infrastructuur van gemeente Goes. OSOSS
l
OpenVPN (www.openvpn.net) Voor toegang tot ons net-
en Borsele gezamenlijk een SAP-server (www.sap.com) heb-
werk vanuit thuis en voor o.a. toegang vanuit de brand-
ben aangeschaft. Het financiële pakket wat hier op draait
weerkazerne gebruiken we deze VPN oplossing.
is van de leverancier GetronicsPinkRoccade (www.getronicspinkroccade.nl). Met Cacti (zie boven) maken we rapportages
l
Gallery2 (www.gallery2.org) Deze software gebruiken we
en analyses van deze server en via de open source forum-
om foto’s die de verschillende afdelingen nodig hebben
software van phpBB (www.phpbb.nl) hebben we een forum
te kunnen beheren en op een makkelijk en snelle manier
ingericht, alwaar de deelnemende gemeenten informatie
te presenteren.
kunnen delen. Dat werkt gewoonweg veel makkelijker en gebruiksvriendelijker dan e-mail.”
l
Nagios (www.nagios.org) We gebruiken Nagios om onze servers te kunnen monitoren. We zijn hier erg tevreden
Nog meer open source....
over en het wordt al door veel organisaties gebruikt.
“Enige tijd geleden hebben we besloten om hier met Citrix (www.citrix.nl) te gaan werken. Nou is dat geen open sour-
l
Cacti (www.cacti.net) Cacti is meer een applicatie om rap-
ce software, maar middels Citrix kun je wel pc’s hergebrui-
portages over serverbelastingen te kunnen zien over lan-
ken als terminals. Er draaien hier een aantal oude pc’s waar
gere periodes. Waar Nagios vooral real-time monitoring
ik Linux op heb gezet. Omdat Citrix ook een zogenaamde
doet, gebruiken wij Cacti om analyses en rapportages te
ICA client voor Linux heeft, hoefden we geen nieuwe MS
verzamelen.
Windows licenties te kopen. Bovendien wilde ik ook laten zien dat open source software niet alleen beperkt is tot de
l
FreeNAS (www.freenas.org) Deze storage software ge-
afdeling systeembeheer.”
bruiken we hier ook. Op een makkelijk en snelle manier data-ruimte beschikbaar stellen. Indien nodig met toe-
“Open Source software gaat een steeds belangrijkere rol spe-
gangsrechten. Ook hier zijn we erg enthousiast over.
len. Een pure open source omgeving is nog niet realistisch, maar je ziet aan onze omgeving dat we open source ook wel
Buurgemeenten doen ook mee
bedrijfskritisch gebruiken. Open Source software; Daar hoef
“Wat ook leuk is om te weten, is dat wij samen met de (buur)
je echt niet bang voor te zijn!”
gemeenten Reimerswaal, Kapelle, Tholen, Noord-Beveland 67
Gemeente Nederweert- “Open Source software: Alles helder in beeld!” Welkom in: 09-11-2006 • Heel vaak zorgt een nieuwe medewerker ervoor dat de bestaande ICT omgeving wordt bekeken vanuit een ander perspectief. In Nederweert zorgde deze ‘frisse’ blik er voor dat open source software haar intrede deed en een hardnekkig probleem oploste....
Gemeente Nederweert In Limburg, op de grens met Noord-Brabant in de Peel ligt gemeente Nederweert. De gemeente telt ruim 16.000 inwoners, waarvan de meeste in Nederweert zelf wonen. Andere belangrijke kernen zijn Ospel en Budschop. Er zijn 120 geautomatiseerde werkplekken en de afdeling Informatisering en Automatisering telt 4 FTE. “In 2003 kwam Patrick bij ons een klus doen voor een ICT bedrijf dat we daarvoor hadden ingeschakeld” vertelt Richard Kersten, Systeem- en Netwerkbeheerder “Hij vond Het gemeentehuis van Nederweert
het hier zo leuk, dat hij is blijven hangen” Patrick Noblesse, ook Systeem- en Netwerkbeheerder lacht: “Inderdaad, ik heb destijds een File server gemigreerd voor de gemeente en blijkbaar deed ik dat zo goed, dat ze me gevraagd hebben om te blijven!”
Open Source of Closed Source “We merkten rond dezelfde tijd dat gebruikers bij ons klaagden over Spam” vertelt Richard “Niet dat het nou bij ons de pan uit rees, maar vervelend was het wel. Dus dan kijk je eens rond in de markt wat je daar tegen kunt doen.” Dan gaat Patrick verder: “Ik wist vanuit mijn achtergrond bij dat ICT bedrijf dat er juist daar hele goede open source alternatieven Patrick Noblesse (l.) en Richard Kersten, beiden Systeem- en Netwerkbeheerders van gemeente Nederweert
68
voor handen zijn. We hebben toen hier een ‘test’ gedaan met een commerciële (en dure) closed source oplossing en met de open source oplossing Mailscanner (www.mailscanner.info)
Nederweert OSOSS
en het bleek dat de commerciële oplossing 20% tegen hield
(www.snort.org) geïnstalleerd voor Intrusion detection. Door
en Mailscanner 99%! Toen was de keuze hier natuurlijk heel
onze IP Tables firewall (www.netfilter.org) komt er niet veel
erg snel gemaakt.”
doorheen, maar we monitoren de boel continu. We gebruiken voor diepgaande filtrering van webverkeer ook Web-
‘Waar kopen we nu onze Viagra?’
cleaner (www.webcleaner.sourceforge.net).”
“Het was leuk om te zien dat onze collega’s in het gemeentehuis, het direct opviel dat er minder spam doorkwam. Ze vra-
“Open
gen zich alleen wel af hoe ze nu dan wel goedkope leningen,
Patrick aan. “We gaan voor onze helpdesk Helpcore (http://
universitaire titels en Viagra moeten bestellen” lacht Richard.
freshmeat.net/projects/helpcore/) gebruiken. Het leuke is dat
“Kijk” gaat Patrick verder “Als je nieuwe software in gebruik
de community niet alleen programmeurs zoekt, maar vooral
neemt doorloop je drie stappen; Installeren, Configureren en
ook gebruikers en systeembeheerders die fouten en ideeën
Beheren.”
aanbrengen. Zo heeft de community van Snort.org enkele
source
software
heeft
zeker
toekomst.”
vult
duizenden vrijwilligers die ‘verdachte domeinen’ aanmelden. “Ook bij commerciële software moet je dat doen. Maar omdat
Zelf doe ik daar ook aan mee. Daardoor groeit de database
je bij commerciële software per se in zee moet gaan met be-
enorm en zijn wij verzekerd van goede bescherming. Open
drijven die het alleenrecht hebben, ben je voor de installatie
Source software: Alles helder in beeld!”
en configuratie meer kosten kwijt. Het is een groot voordeel van open source software dat ieder bedrijf dat kan. Als je dan ook nog volwassen software als Mailscanner gebruikt, heb
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op
je een buitengewoon gebruiksvriendelijke beheermodule. En
3 november 2006 met de heren Patrick Noblesse en Richard Kerstens,
er zijn geen licentiekosten en dure onderhoudscontracten.”
beiden Systeem- en Netwerkbeheerders van gemeente Nederweert
Beveiliging “Je kunt wel zeggen dat gemeente Nederweert erg enthousiast geworden is over open source software” vertelt Richard “Met name in de hoek van beveiligingssoftware, zien we verschrikkelijk veel mogelijkheden. We hebben Snort 69
Gemeente Heerenveen- “Open Source software: Wij gaan het gewoon doen!” Welkom in: 16-11-2006 • Kantoorautomatisering inrichten met open source software lijkt voor veel organisaties nog een stap te ver. Toch zijn er organisaties die dat wel doen. Vaak leiden voorbereiding, opleidingen en goed opdrachtgeverschap tot succesverhalen. In Heerenveen gaat men alleen in het Thialf Stadion over één nacht ijs.....
Gemeente Heerenveen ‘It Hearrenfean’ zoals men in Friesland zegt is een gemeente met 42.000 inwoners. De belangrijkste kern is uiteraard Heerenveen, bij iedereen wel bekend van het Thialf Stadion en de Eredivisieclub betaald voetbal SC Heerenveen. Andere kernen zijn, De Knipe, Tjalleberd en Oranjewoud. Er zijn 400 werkplekken en de unit Informatisering 3 medewerkers en de unit ICT bestaat uit 6 medewerkers.
OpenOffice.org voor de hele organisatie “Wij hebben besloten om OpenOffice.org breed te gaan uitHet gemeentehuis van Heerenveen
rollen over de organisatie” begint Johan Hiemstra, Projectleider OpenOffice “We hebben de migratie grondig voorbereid en na zorgvuldig testen en het herschrijven van de macro’s zijn we tot de conclusie gekomen dat een grootschalige aanpak de beste methode is.” “Dat klopt” zegt Tjeerd Bouma, Hoofd Automatisering “Bij alle voorbereidingen en onderzoeken zijn we van het standpunt ‘de mensen moeten hun werk goed kunnen blijven doen’ uitgegaan. Als we ook maar even het vermoeden hadden gehad, dat dat uitgangspunt in gevaar was gekomen, hadden we er niet voor gekozen! Dat we het nu dus wel gaan doen, zegt dus genoeg.”
Tjeerd Bouma (l.), Hoofd Automatisering en Johan Hiemstra, Projectleider OpenOffice
Goede voorbereiding is het halve werk “Vanuit de kant van systeembeheer hadden we al de nodige
70
Heerenveen OSOSS
ervaring met open source software” lacht Tjeerd “zo gebrui-
registratiesysteem te maken. Ook dat was snel gerealiseerd.
ken we hier al een tijdje Nagios (www.nagios.org) om de
Ook al onze standaard documenten, ruim 600, werken onder
systemen te monitoren en hebben we ook al ervaring met
OpenOffice.org.”
Squid (www.squid.org) een open source proxy server en in het verleden gebruikten we ook een open source e-mailop-
Geen noemenswaardige problemen
lossing. Dus wat onze afdeling betreft staan we positief te-
“De resultaten waren erg positief.” vertelt Tjeerd “Eigenlijk
genover open source software.”
liepen we tegen weinig problemen aan. Wel merkten we dat de laatste versie van OpenOffice.org beter omgaat met de
“Uiteraard heb je ook nog te maken met een directie en
Microsoft formaten dan eerdere versies. Ook constateerden
eindgebruikers “weet Johan “Dus wisten we dat als we met
we al vrij snel dat het het beste zou zijn als heel de organisa-
OpenOffice.org aan de gang zouden gaan, we wel hen moes-
tie gewoon hetzelfde formaat zou gaan gebruiken.”
ten overtuigen dat het mogelijk was en dat er voordelen te behalen zijn. De directie heeft opdracht gegeven een onder-
“En dat formaat wordt volgens mij het formaat van de toe-
zoek te doen naar de haalbaarheid van open source software.
komst, namelijk ODF (Open Document Format)” vult Johan
Naar aanleiding van dit onderzoek heeft de directie besloten
aan “Je ziet steeds meer landen standaardiseren op dit for-
een pilot te doen met OpenOffice.org. Na een inventarisatie
maat voor het opslaan van documenten. Nu ook Microsoft
hebben er 24 medewerkers meegedaan aan de pilot, belang-
een ODF plug-in heeft, betekent dat standaardisatie op dit
rijk hierbij was dat deze groep een goede afspiegeling van de
formaat een goede keuze is. Samen met het feit dat wij per
organisatie moest zijn.”
jaar 50.000 euro per jaar (!) verwachten te besparen met deze overstap en het feit dat de groep testgebruikers ook enthou-
“Voordat deze mensen aan de gang gingen, hebben we n
siast waren, heeft de directie doen besluiten alle werkplek-
van onze belangrijkste leveranciers, Centric (www.centric.nl)
ken in de komende maanden te gaan voorzien van OpenOf-
gevraagd om de koppelingen met OpenOffice.org te reali-
fice.org.”
seren. Dat was geen enkel probleem; binnen een paar uur hadden zij dit voor elkaar. Ook hebben wij een bedrijf (BIRD
Goed Opdrachtgeverschap
automation) ingehuurd om de bestaande macro’s en koppe-
“We hebben gemerkt dat het erg belangrijk is dat er een
lingen met onze MS Exchange omgeving en Corsa (BCT) post-
breed draagvlak is voor een dergelijke uitrol” vervolgt Tjeerd 71
“We hebben door ons onderzoek de directie en de eindgebruikers overtuigd. Ook de Ondernemingsraad heeft ingestemd met deze uitrol.” Johan beaamt dit “We zijn er van overtuigd dat er ook migratie- en opleidingskosten zijn bij de migratie naar MS Office 2007. We schrijven nu ook onze andere leveranciers aan en vertellen hen dat wij naar OpenOffice.org gaan. We verzoeken hen vriendelijk doch dringend om hun software aan OpenOffice.org aan te passen. Het kan dus betekenen dat als zij dat niet doen, zij ons als klant verliezen. Zij moeten zich aanpassen aan ons en niet andersom. Open Source software: Wij gaan het gewoon doen!”
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op 10 november 2006 met de heren Tjeerd Bouma, Hoofd Automatisering en Johan Hiemstra, Projectleider OpenOffice van gemeente Heerenveen.
72
8 2 2 0 KM
73
Gemeente Menaldumadeel- “Open Source software: Gewoan Dwaan!” Welkom in: 15-12-2006 • Soms maakt open source software zijn intrede via een medewerker die uit hobby er al ervaring mee heeft thuis, of doet open source zijn intrede omdat het gewoon een prima alternatief is voor de traditionele ‘closed source’ software. In Menaldumadeel zijn beide scenario’s van toepassing....
Gemeente Menaldumadeel Deze gemeente ligt in het midden van de provincie Friesland, tussen Franeker en Leeuwarden. Gemeente Menaldumadeel bestaat uit 14 kernen, tezamen ongeveer 14.000 inwoners. De belangrijkste kernen zijn Berlikum, Deinum, Dronrijp, Marssum en Menaldum. In de laatste kern ligt ook het gemeentehuis. Er zijn daar ongeveer 50 werkplekken en de afdeling Automatisering telt twee medewerkers. “Eigenlijk hebben we hier als motto ‘Wat op Linux kan, graag!” vertelt Harmen Akkerman, Cordinator AutomatiseHet gemeentehuis van Menaldumadeel
ring van gemeente Menaldumadeel “we zijn gewoon vanaf het allereerste begin erg enthousiast geweest over dit open source besturingssysteem.”
Linux overal “Net zoals bij veel andere gemeenten is het bij mij begonnen toen ik wat stoeide thuis met Linux. Ik zag eigenlijk toch wel snel in dat dit besturingssysteem toch wel erg stabiel kon zijn en een waardig alternatief voor onze Unix omgeving kon gaan worden. We zijn hier in de gemeente begonnen met een mailserver oplossing met pop boxen voor Pegasus (www. pmail.com) en dat mailsysteem heeft jaren lang prima en stabiel gefunctioneerd” vertelt Harmen. Harmen Akkerman, Cordinator Automatisering van gemeente Menaldumadeel
Volgens Harmen is Pegasus qua functionaliteit wel wat beperkt en dat is de reden waarom men is overgestapt op
74
Menaldumadeel OSOSS
Novell Groupwise (www.novell.nl): “Kijk, gebruikers willen
“Onze ervaring is dat wat je laat doen, goedkoper is dan aan-
meer dan alleen e-mail. Ze willen een groupware oplossing
schaffen. Door het ontbreken van licentiekosten, kunnen we
met o.a. Agenda’s. Maar onze Groupwise omgeving draait
veel meer maatwerk laten doen. Tegelijkertijd zie je ook el-
uiteraard ook op Linux lacht Harmen En dat geldt ook voor
ders in Nederland meer gemeenten met Typo3 aan de gang
onze Oracle databases. Die draaien ook op Linux. We heb-
gaan (Bloemendaal, IJmond samenwerkingsverband, Sint-
ben nu nog 1 Unix omgeving over voor onze applicaties van
Michielsgestel) en is de verwachting dat we kennis gaan de-
Procura (www.procura.nl), maar daarbij gaan we onderzoe-
len met hen. En dus concludeert Harmen als nuchtere Fries:
ken of deze niet ook onder linux kunnen draaien.”
Open Source software: Gewoan dwaan (Gewoon doen)!”
“Onder andere de tijdschrijfapplicatie BigBen van Rem Automatisering (www.rem.nl) en onze Beaufort applicatie (www.
Dit kwam tot stand op basis van een interview met op
raet.nl) maken gebruik van de oracle database onder linux.
1 december 2006 met de heer Harmen Akkerman, Coördinator Auto-
In het begin wilde Centric (www.centric.nl) bij ons Linux niet
matisering van Gemeente Menaldumadeel.
ondersteunen, maar we hebben het gewoon toch gedaan en inmiddels doen steeds meer gemeenten dat!”
Typo3 “Omdat we veel vertrouwen hebben in open source software, hebben we in het ‘Middelsee’ samenwerkingsverband (Gemeente Menaldumadeel, het Bildt, Leeuwarderadeel en Ferwerderadiel) gekozen om onze gemeentelijke websites in te richten met het open source content management systeem Typo3 (www.typo3.org). We hebben onze netwerken al gekoppeld, dus nu hoeven we maar 1 Typo3 omgeving te beheren. Inmiddels staat alles klaar en op 1 februari gaan we allemaal over. Gemeente het Bildt misschien al wat eerder.” 75
Gemeente Wervershoof- “Open Source software: Hoe eerder, hoe beter!” Welkom in:
20-12-2006 • Open Source software kan ook prima ingezet worden bij de kleine gemeenten. Het is dan niet altijd mogelijk om zelf het beheer op je te nemen. Maar eerder schreef ik al dat er steeds meer commerciële bedrijven in de markt zijn die de open source software kunnen beheren. Zo ook in Wervershoof, waar een externe partij de implementatie en het onderhoud op zich nam....
Gemeente Wervershoof In Noord Holland, direct aan het IJsselmeer, ligt ingeklemd tussen Enkhuizen en Hoorn de gemeente Wervershoof. Deze gemeente heeft 8.500 inwoners en bestaat uit de kernen Wervershoof, Zwaagdijk en Onderdijk. In het gemeentehuis met de monumentale voorkant werken ongeveer 60 medewerkers en de afdeling Informatisering & Automatisering bestaat uit twee FTE. “Natuurlijk mag je de radio te woord staan” antwoordt Conrad Pistoor als ik me excuseer omdat RTV Noord mij een aanHet gemeentehuis van Wervershoof
tal vragen wil stellen naar aanleiding van het ‘Manifest van de Open Gemeenten’. “Mooi initiatief trouwens, het is goed om te merken dat de grotere gemeenten zich zelf en ons tegemoet komen door de markt te beïnvloeden.”
Open Source E-mail Nadat ik het interview heb afgerond komt ook Remco Brouwer, externe systeembeheerder van gemeente Wervershoof binnenlopen. Tijdens een kopje koffie begint Conrad te vertellen: “We gebruiken hier in Wervershoof al heel lang open source software. In 1996 hebben we hier al een mailserver ingericht op basis van open source software.”
Conrad Pistoor (l.), Cordinator I&A en Remco Brouwer, externe systeembeheerder van gemeente Wervershoof
76
“Dat klopt” vertelt Remco “Mijn voorganger heeft in 1996 een Exim mailserver (www.exim.org) ingericht. En eigenlijk
Wervershoof OSOSS
draait die zelfde mailserver hier nog steeds! Eerst gebruikten
veel meer uit.” concludeert Conrad “Belangrijk is dat je als
we Pegasus (www.pegasus.org) als mailclient voor de gebrui-
opdrachtgever een goede band hebt met je leverancier. Dan
kers, maar inmiddels gebruiken we MS Outlook (www.micro-
gaan de licentie- en onderhoudskosten ineens wel zwaar
soft.nl). Dat laatste is geen open source software, maar wel
meewegen, waardoor open source software vaak ineens erg
gebruiksvriendelijk. Je moet natuurlijk wel luisteren naar wat
interessant blijkt te zijn. Open Source software: hoe eerder,
de gebruikers willen.”
hoe beter!”
“Daar sluit ik me helemaal bij aan” gaat Conrad verder “De gebruiker staat bovenaan. Maar omdat we binnenkort meer
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op
met een ‘Groupware’ oplossing willen gaan werken, in plaats
7 december 2006 met de heren Conrad Pistoor, Cordinator Informati-
van alleen e-mail kijken we nu met grote belangstelling naar
sering & Automatisering en Remco Brouwer, externe systeembeheer-
andere gemeenten. Onze voorkeur gaat vanwege onze goe-
der van gemeente Wervershoof.
de ervaringen en ook vanwege de kosten natuurlijk, uit naar een open source oplossing. Daar gaan we ons volgend jaar over buigen.
Meer Open Source “Ik ga zeker kijken voor gemeente Wervershoof welke interessante mogelijkheden er nog meer zijn met open source software” vertelt Remco enthousiast “Zeker ook voor kleine gemeenten merk je dat de besparingen aardig kunnen oplopen. Jammer alleen dat bepaalde applicatieleveranciers de koppelingen (nog) niet ondersteunen, waardoor je toch minder mogelijkheden hebt dan je zou wensen.” “En of we nu als gemeente externe expertise inhuren voor Linux, Unix of Windows, dat maakt tegenwoordig niet 77
Gemeente Maasdonk- “Open Source software: wordt beter door het te delen!” Welkom in: 16-01-2007 • Een aantal jaren geleden wisten weinig mensen wat open source software was. Ook gemeenten kregen steeds vaker vragen hier over en op GemNet ontstond een levendige discussie over de voor- en nadelen van deze software. Ook waren er veel vooroordelen. Het verhaal over het wegnemen van vooroordelen en het stimuleren van samenwerking.....
Gemeente Maasdonk In Noord-Brabant, tussen Oss en ‘s-Hertogenbosch ligt de gemeente Maasdonk. Er wonen ongeveer 11.500 inwoners en de belangrijkste kernen zijn Geffen, Vinkel en Nuland. In Geffen bevindt zich ook het gemeentehuis en daar zijn ongeveer 75 werkplekken. De afdeling Informatisering en Automatisering bestaat uit 2.5 FTE. “Er zijn maar weinig mensen die Geffen kennen” lacht Thieu Trum, Beleidsmedewerker I&A als ik het gemeentehuis binnenloop. “Toch waren we een aantal jaren geleden weHet gemeentehuis van Maasdonk
reldnieuws en was de gehele voetbalpers aanwezig omdat Ruud van Nistelrooij, die hier vandaan komt, trouwde in de kerk hier in het dorp.”
Workshop “Eigenlijk kom ik uit de drukkerij wereld” begint Thieu te vertellen “Ik werkte bij gemeente ‘s-Hertogenbosch op de drukkerij, maar door de ‘digitale’ ontwikkelingen kwam er steeds minder vraag naar het met name eenvoudige drukwerk dat daar gemaakt werd. ICT en Automatisering had altijd al mijn interesse en ik ben toen gaan werken op de ICT afdeling van Den Bosch wat me prima beviel. Enige jaren later vroeg men een I&A Beleidsmedewerker bij gemeente Maasdonk en inThieu Trum, Beleidsmedewerker I&A van gemeente Maasdonk
middels werk ik hier al weer zo’n 7 jaar. Een grappige parallel tussen ICT en grafische industrie heb ik altijd gevonden dat bij beiden ‘gegevens’ worden verwerkt tot ‘informatie’.”
78
Maasdonk OSOSS
“In 2002 kwam open source software steeds meer in de
ik ook een belangrijke voorwaarde voor het bedrijfsmatig
belangstelling te staan. Op nieuwsgroepen zoals GemNet
toepassen van open source.”
merkte ik ook dat er veel vooroordelen bestonden over open source software. Met name Linux, wat toen zo ongeveer voor
“Ik heb er daarom ook voor gepleit dat we hier in ons
iedereen synoniem was voor open source software, moest
gemeentehuis ook meer met open source software gaan
het ontgelden. Ik heb toen geopperd om een workshop te
doen. In ons ICT beleidsplan staat dat wij open standaarden
organiseren voor mijn collega’s in den lande. Daar kwamen
gebruiken waar mogelijk en dat open source software de
een behoorlijk aantal aanmeldingen voor en ik heb toen een
voorkeur krijgt. Inmiddels hebben alle medewerkers Mozilla
presentatie over open source software gehouden. Een goede
Firefox (www.mozilla.org) en Openoffice (www.openoffice.
collega, die ik nog kende van mijn tijd bij gemeente ‘s-Herto-
org) op hun desktop. Niet dat OpenOffice.org al wordt inge-
genbosch heeft daarbij een Linux server en desktop ingericht
voerd maar meer om een kennismaking ermee mogelijk te
om e.e.a. te demonstreren.”
maken. Ook hebben wij een Oracle (www.oracle.nl) omgeving op Linux en gebruiken we MySQL (www.mysql.org) als
Innovatie
database voor onze Decos applicatie (www.decos.nl).”
“Wat mij betreft zorgen monopolies er voor dat innovatie achterwege blijft.” legt Thieu verontwaardigd uit. “Als over-
Typo3
heidsorganisatie is het dus belangrijk om te kijken naar alter-
“Als opdrachtgever moet je goed in beeld hebben wat je nou
natieven. Open source software heeft als goede eigenschap
eigenlijk wilt. Dus niet automatisch iets aanschaffen wat je
dat kennisdeling gemakkelijk is. Gemeente A laat iets maken
huisleverancier je adviseert. We hebben vorig jaar besloten
en gemeente B voegt daar weer wat aan toe. Op deze ma-
om een nieuwe website voor Maasdonk te laten maken. Een
nier krijgt innovatie vorm en ben je dus niet steeds het wiel
voorwaarde daarbij was dat we een robuust en gebruiksvrien-
opnieuw aan het uitvinden, Een van de vooroordelen als het
delijk Content Management Systeem wilden en dat we iets
om open source software gaat is dat je aangewezen bent op
wilden gebruiken waar al meerdere gemeenten mee werken.
experimenteren en zelfredzaamheid. Je kunt echter gerust
Heel nadrukkelijk hebben we aangegeven dat we willen dat
stellen dat er voldoende bedrijven zijn in Nederland die je
de applicatie gebruik maakt van open standaarden. In eerste
professioneel en optimaal kunnen ondersteunen bij de im-
instantie vonden we prijs minder belangrijk.”
plementatie en gebruik van open source software. Dat vind 79
“Er bleven uiteindelijk twee kandidaten over. En was de open source oplossing Typo3 (www.typo3.org) en de andere was een ‘commerciële oplossing’. Beiden waren ze kwalitatief en uit gebruikersoogpunt even goed. En op zo’n moment gaat dus de prijs wel de doorslag geven. Een website op basis van Typo3 was 40% goedkoper! En voor dat soort zaken is het management ook erg gevoelig. Dus gaan we over enige tijd live met onze Typo3 website.” “Ik wist al dat o.a. gemeente Bloemendaal en gemeente Sint-Michielsgestel hadden gevraagd of andere gemeenten wilden nadenken over een ‘community’ omtrent Typo3 en gemeenten. Wij voelen er in elk geval erg veel voor. Op het OSOSS symposium van 14 december jl. zijn de eerste contacten gelegd. En we staan er met zijn allen achter. Open source software wordt beter door het te delen!”
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op 4 januari 2007 met de heer Thieu Trum, Beleidsmedewerker I&A van gemeente Maasdonk.
80
1 0 1 5 8 KM
81
Gemeente Valkenburg aan de Geul- “Open Source software: Een goede ontwikkeling!” Welkom in:
23-01-2007 • Open Source software moet zich eerst bewijzen is een veelgehoord argument. Dus is het zaak om zo veel mogelijk voorbeelden te publiceren van organisaties die open source software succesvol toepassen te publiceren. Dit wordt dan door de andere gelezen en beïnvloedt de mening daarover.....
Gemeente Valkenburg aan de Geul In het zuiden van Limburg ligt in het Mergelland gemeente Valkenburg aan de Geul. Vooral Valkenburg zelf is in heel Nederland bekend als vakantieverblijf. Er zijn veel toeristische bezienswaardigheden zoals grotten en themaparken en legio hotels en campings. Behalve Valkenburg zelf zijn er ook nog andere kernen zoals Schin op Geul, Houthem, Sint Gerlach, Geulhem, Berg en Terblijt. Er wonen ongeveer 17.000 inwoners en er zijn ongeveer 150 werkplekken. Op de afdeling ICT werken drie medewerkers. Het Stadhuis van Valkenburg aan de Geul
“Ben je nu helemaal vanuit Den Haag hier naar toe afgereisd speciaal voor ons?” vraagt Erik Adriaens, Hoofd I&A mij verwonderd als hij mij ontvangt. Ik leg hem uit dat dat in ieder geval de moeite waard was maar dat ik ook ‘s avonds een bijeenkomst in Maastricht met het Limburgs Open Source Software platform heb (www.loss-platform.org).
‘Eye-opener’ Even later komt ook John Destreel, Systeembeheerder/DBA ons gezelschap houden. “Open source software had al langer onze aandacht” begint Erik “maar wat erg interessant was, is dat je ons in september belde om te inventariseren hoe het met ons gebruik van open source software stond. Ik John Destreel, Systeembeheerder/DBA van gemeente Valkenburg aan de Geul
vertelde je toen dat we het nog niet gebruikten en dat ons ook verschillende berichten over het gebruik van open source software bij andere gemeenten ons ter ore waren gekomen.
82
Valkenburg aan de Geul OSOSS
Je liet me toen zien dat er op jullie website meerdere voor-
“Kijk” zegt Erik “Het mooie van die voorbeeldprojecten
beeldprojecten stonden van gemeenten die open source soft-
is ook dat ik intern makkelijker geld en middellen vrij kan
ware reeds met succes toepasten. Een echte ‘eye-opener’!”
maken om te onderzoeken of wij ook daarmee aan de slag kunnen. Door de beschrijvingen ziet het management dat
“Wat ook leuk was” vervolgt John “is dat je toen je hier in de
het elders vruchten heeft afgeworpen. Zij concluderen dan
buurt was om je vriendin te bezoeken die hier in Valkenburg
net als ik: Open source software: een goede ontwikkeling!”
woont, even spontaan langskwam om ons nog wat meer toelichting te geven. Het heeft het enthousiasme hier zeker aangewakkerd. De voorbeeldprojecten zijn duidelijke en prakti-
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op
sche handvatten voor ons. Vooral het feit dat het gemeenten
11 januari 2007 met de heren Erik Adriaens, Hoofd I&A en
betreft die qua complexiteit en grootte met ons vergelijkbaar
John DeStreel, Systeembeheerder/DBA van gemeente Valkenburg
zijn, maakt dat we hier hele nuttige informatie vinden.”
aan de Geul.
Leren van andere gemeenten “Binnen nu en twee jaar gaan we hier een aantal zaken vervangen.” vertelt Erik “Onze huidige Unix server zal waarschijnlijk vervangen gaan worden voor een Linux machine. We lezen en horen zo veel goede verhalen over Linux.” John vervolgt: “Ook ziet het er naar uit dat we onze nieuwe Novell omgeving (www.novell.nl) op Linux gaan aanbieden. Ik denk er over om op korte termijn een testomgeving te gaan opzetten. Ook lijkt het erop dat we bij de volgende vervanging van onze werkplekken gaan kijken naar OpenOffice. Vooral ook omdat we maar heel weinig functionaliteit gebruiken en onze medewerkers dat prima met OpenOffice kunnen doen.”
83
Gemeente Waterland- “Open Source software: zet gemeenten op de kaart!” Welkom in: 05-02-2007 • Gelukkig adviseren steeds meer ICT dienstverleners en adviesbureaus ook open source software. Dat komt omdat open source software niet meer vanuit de techniek wordt bekeken, maar steeds meer vanuit geboden functionaliteit......
Gemeente Waterland Even boven Amsterdam, in de provincie Noord-Holland ligt de gemeente Waterland. Bijna iedereen kent wel de toeristische plaatsen Marken en Monnickendam. Deze liggen samen met kernen als Ilpendam en Broek in Waterland in deze gemeente. Er wonen ruim 17.000 inwoners en er zijn ongeveer 110 werkplekken in het gemeentehuis te Monnickendam. Er zijn 3 full-time medewerkers verantwoordelijk voor de afdeling Informatievoorziening en Automatisering. “Onze gemeente bestaat voor bijna 50% uit water” lacht Het gemeentehuis van Waterland
Thijs van Went, CAD/GIS-beheerder van gemeente Waterland. “We zitten hier pal aan het IJsselmeer en wonen hier op buitengewoon drassige veengrond.”
Open Source en Open Standaarden Ondertussen schuift ook Alex Huisman, coördinator Informatievoorziening en Automatisering aan. “Reeds in 2003 kwamen wij in aanraking met open source software” begint Alex. “GroenLinks diende toen in de gemeenteraad een motie in om meer open standaarden en open source software te gaan gebruiken. Gezien de grote consequenties voor een gemeente met een beperkte omvang zoals Waterland, was het niet de bedoeling om open source software meteen grootschalig Alex Huisman (l.), coördinator I&A en Thijs van Went, CAD/GIS-beheerder van gemeente Waterland bij een overzichtskaart van de gemeente
84
in te voeren. Wel heeft de gemeente het belang van open standaarden erkend en die als verplichting opgenomen bij de aanschaf van software.”
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op
Waterland
1 februari 2007 met de heren Alex Huisman, coördinator I&A en Thijs van Went, CAD/GIS-beheerder van gemeente Waterland. OSOSS
“Een aantal jaar geleden hebben we besloten om luchtfotos
je nu in de viewer aan de kleur van het object zien of deze al
van onze gemeente met alle objecten te laten maken” vertelt
getaxeerd is. Ook hebben we de riolering, brandkranen, de
Thijs. “We hebben vervolgens een adviesbureau ingeschakeld
bodemonderzoeken en groenvoorziening er in laten opne-
om ons te helpen met het digitaal ontsluiten van deze lucht-
men.” Alex vult aan: “Door deze integratie van gegevens kun-
foto’s. Zij adviseerden ons gebruik te maken van een open
nen de medewerkers onze inwoners nu beter informeren.”
source GIS Viewer! Deze viewer, UMN Mapserver (http://mapserver.gis.umn.edu/) bevalt ons echt prima.Voor mij maakte
Samenwerking en Kennis delen
het niet zoveel uit of het open source software was of niet,
“We houden de ontwikkelingen in de gaten en kijken heel
maar nu ben ik heel blij dat dat wel het geval is.”
nadrukkelijk welke andere gemeentelijke initiatieven er zijn” weet Thijs te vertellen. “Het open source ontwikkelprin-
Gebruikers moeten tevreden zijn!
cipe van kennis delen spreekt ons enorm aan. Ik ga me nu
“Inderdaad gaat Alex verder. Wij hebben erg veel plezier van
ook verdiepen in het GemGids project (http://www.ososs.nl/
het feit dat deze applicatie via een open source licentie wordt
article.jsp?article=63526).”
verspreid. Wij hebben enkele wijzigingen laten doorvoeren en stellen dat beschikbaar aan de andere (gemeentelijke) or-
“Onze applicatie voor parkeervergunningen en inrijonthef-
ganisaties die dat gebruiken. En andersom doen zij dat ook.
fingen maakt gebruik van de open source database MySQL
Het adviesbureau coördineert dat voor ons en attendeert ons
(www.mysql.com) en dat is hartstikke stabiel” vervolgt Alex.
wanneer er nieuwe ontwikkelingen zijn. Perfect gewoon!”
“En ook de besparing op de kosten maakt dat we in de toekomst open source software steeds nadrukkelijker gaan
“Maar het allerbelangrijkste was natuurlijk wel dat de ge-
bekijken. En daarbij gaan we zeker kijken naar wat andere
bruikers tevreden zijn” vervolgt Thijs “En dat zijn ze.” Dat
gemeenten al hebben gedaan. Er zijn zoveel interessante en
wordt inderdaad bevestigd door een collega die ziet dat
leuke initiatieven in gemeenteland. Open source software
we bovenstaande foto aan het maken zijn. Alex glundert:
zet de gemeenten op de kaart!”
“Toch leuk om dat weer bevestigd te krijgen. We zijn echt heel tevreden.” Thijs voegt daar aan toe: “We hebben onze adviespartner ook opdracht gegeven om een koppeling te maken met ons WOZ taxatiesysteem. In een oogopslag kun 85
Gemeente Noordenveld- “Open Source software: Prima alternatief, mits je er verstandig mee omgaat!” Welkom in: 26-02-2007 • Soms komen gemeenten ook in contact met open source software omdat een buurgemeente het gebruikt. Het enthousiasme kan dan overslaan. Maar ook dan geldt dat open source software natuurlijk wel gewoon de beste oplossing moet zijn......
Gemeente Noordenveld In de kop van Drenthe, op de grens met provincie Groningen en Friesland ligt gemeente Noordenveld. Er wonen ongeveer 32.000 inwoners en de belangrijkste kernen zijn Peize, Norg, Veenhuizen, Nietap en Roden. In laatstgenoemde dorp staat ook het gemeentehuis. In het gemeentehuis draagt de Vakgroep ICT zorg voor 270 werkplekken. Twee medewerkers van de vakgroep houden zich bezig met informatievoorziening, terwijlde andere 4 medewerkers zich bezig houden met beheer. Het gemeentehuis van Noordenveld te Roden
“Net of het erop zou lijken dat dit de warmste winter ooit zou worden, ging het toch ineens sneeuwen” vertelt Michiel Klok, Hoofd Vakgroep ICT als ik aankom in gemeentehuis. “Niet veel, maar toch....”
Puur toeval “Eigenlijk is open source software bij ons binnengekomen via onze buurgemeenten Marum en Leek” begint Michiel “Wij maken met ons drieën gebruik van een gemeenschappelijke applicatie voor Sociale Zaken. En Marum en Leek gebruikten al de oplossing van Ecsys (www.ecsys.nl) om de medewerkers aan te laten loggen via een VPN verbinding. Zij hebben een aantal open source oplossingen gebundeld en leveren daar Michiel Klok, Hoofd Vakgroep ICT van gemeente Noordenveld
86
professionele support op”
Noordenveld OSOSS
“Toen wij dus ook een verbinding nodig hadden met de ap-
“Verder gebruiken we als content management systeem voor
plicatie, hebben wij een test gedaan met deze oplossing. We
onze website de oplossing van Notenbomer ICT (www.ge-
wilden niet zonder meer dezelfde oplossing implementeren,
meenteoplossingen.nl) en ook dat bevalt ons prima. Het is
want misschien voldeed het voor ons niet. Maar eigenlijk wa-
open source software, maar bij de selectie hebben wij daar
ren we er snel van overtuigd dat dit de beste oplossing was.
echt niet om gevraagd. Het was gewoon de beste oplossing
Bovendien was het drie (!) keer zo goedkoop als de andere
tegen de laagste prijs. En als het aan die voorwaarden vol-
oplossingen die we hebben getest.”
doet zeg ik: Open Source software, prima alternatief mits je er verstandig mee omgaat!”
“Het grappige is dat wij enkele jaren geleden volledig gestandaardiseerd zijn op niet-open source software” glimlacht Michiel “maar als een open source oplossing doet wat het
Dit document kwam tot stand naar aanleiding van een interview op
moet doen tegen lagere kosten, ja, dan zie ik geen reden om
24 januari 2007 met de heer Michiel Klok, Hoofd Vakgroep ICT van
het niet te gebruiken eigenlijk. Je bent toch een dief van je
gemeente Noordenveld.
eigen portemonnee als je met oogkleppen op je ogen sluit voor alternatieven.”
Gelijke kansen voor OpenSource? Op mijn vraag of open source software nu gelijke kansen krijgt, antwoord Michiel: “Ja, wat mij betreft wel. We kijken nu heel goed wat we willen en als we denken dat het met open source software beter kan of goedkoper, dan gebruiken we het zeker. In ons datacenter draait nu onze Civision Welzijn applicatie van GetronicsPinkroccade (www.getronicspinkroccade.nl) op Linux. De stabiliteit laat nog wel wat te wensen over, maar dat heeft niet met het besturingssysteem te maken” 87
Gemeente Tubbergen- “Open Source software: Geen beperkingen!” Welkom in:
23-03-2007 • Databases zijn belangrijk, maar ook vaak erg duur om aan te schaffen. Steeds meer softwareleveranciers bieden dus ook de mogelijkheid om ‘goedkopere’ open source alternatieven aan te bieden. Deze worden ook steeds vaker gebruikt in combinatie met bedrijfskritische toepassingen......
Gemeente Tubbergen Aan de grens met Duitsland, midden in Twente en net ten oosten van Almelo ligt de gemeente Tubbergen. In deze Overijsselse gemeente wonen net even meer dan 20.000 inwoners. Tubbergen zelf is de grootste kern, maar andere kernen zijn o.a. Geesteren, Albergen, Fleringen, Harbrinkhoek en Mariaparochie. In het gemeentehuis werken 150 medewerkers. Voor de organisatie houden 2 medewerkers binnen de afdeling Informatievoorziening en Ondersteuning zich direct bezig met technische ICT ondersteuning. Verder werken er op de afdeling Informatievoorziening en Ondersteuning Het gemeentehuis van Tubbergen
(14 fte) nog 3 andere medewerkers die zich o.a. met beleid en procesmanagement bezig houden. “Eigenlijk is open source software bij ons binnen geslopen”vertelt André Steenvoorde, Hoofd van de afdeling Informatievoorziening en Ondersteuning, net als bij veel andere gemeenten, was er bij ons een medewerker op de afdeling die Linux introduceerde. Hij heeft een kleine serveromgeving met wat applicaties die het beheer vereenvoudigen neergezet en dat draait nu nog steeds. Daardoor zijn wij ook overtuigd dat open source software tot nut kan zijn voor ons.”
Open Source database Vincent de Groot (l.), Netwerkbeheerder en Ivo Bolscher, Stagiair bij Gemeente Tubbergen
“Enige tijd geleden hebben wij een aantal applicaties, o.a. voor belastingen aangeschaft” gaat André verder “Ons werd daarbij in eerste instantie verteld dat wij daarbij ook
88
Tubbergen OSOSS
nog (dure) licenties moesten aanschaffen voor de onderlig-
kantoorautomatisering is afgeschreven en/of verouderd is.”
gende database. Wij hebben toen onze accountmanager van
GetronicsPinkroccade
(www.getronicspinkroccade.nl)
“Wat mij betreft zet je een van onze netwerkbeheerders
gevraagd of die licenties nou echt nodig waren. Voor een
en onze stagiair op de foto, zegt André. Zij doen het werk.
kleine of middelgrote gemeente is dat echt een behoorlijke
Wat ik ook nog wel wil zeggen is dat alle software bij
aanschaf.”
gemeente Tubbergen beheersbaar, toekomstgericht moet zijn en voor kostenreductie kan zorgen. Als open source
Gelukkig kwam de accountmanager hen inderdaad tege-
software dat ook doet voor ons, zie ik in open source
moet. André: “Hij vertelde ons dat we ook een open source
software geen beperkingen!”
database konden gebruiken, genaamd MaxDB (www.mysql. com).” Als ik André vertel dat MaxDB door SAP (www.sap. com) ontwikkeld is en aan de community van MySQL is
Dit document kwam tot stand naar aanleiding van een interview op
geschonken, vertelt hij mij dat hij dat nog niet wist “Wat
28 februari met André Steenvoorde, Hoofd afdeling Informatievoor-
voor ons als gemeente belangrijk is, is het feit dat onze le-
ziening en Ondersteuning van gemeente Tubbergen.
verancier er volledige ondersteuning op biedt. Zij beheren voor ons deze applicatie en zij geven ons dezelfde garanties en zekerheden als met een (veel duurdere) closed-source database omgeving.”
Enthousiast? Als ik aan André vraag of hij nu enthousiast geworden is over open source software, antwoordt hij: “Ja, in principe wel. We hebben op jullie site ook gezien dat er een aantal interessante initiatieven zijn op het gebied van Geografische Informatiesystemen. Daar gaan wij zeker naar kijken. Verder zijn zaken als OpenOffice wellicht ook interessant voor ons tegen de tijd dat we de huidige software die we gebruiken voor 89
Gemeente Heeze-Leende- “Open Source software: Een ‘must’ gezien de kosten!” Welkom in: 23-03-2007 • Veel gemeenten hebben weinig middelen om de laatste ontwikkelingen te onderzoeken. Vooral bij kleine- en middelgrote gemeenten is de wil er vaak wel, maar ontbreekt het aan kennis en tijd om ook de laatste open source ontwikkelingen bij te houden. Toch loont het om door te vragen en te rade te gaan bij leveranciers en buurgemeenten. Open source software is soms veel laagdrempeliger dan het in eerste instantie lijkt.....
Gemeente Heeze-Leende Bijna iedereen kent wel het bekende knooppunt ‘Leenderheide’ op de kruising van rijksweg A2 en A67 in de buurt van Eindhoven. Dit knooppunt is vernoemd naar de heide bij Leende en deze kern ligt samen met de dorpen Heeze en Sterksel in de gemeente Heeze-Leende. Er wonen ongeveer 15.000 inwoners en in het gemeentehuis te Heeze zijn ongeveer 130 werkplekken. En op de afdeling Informatisering en Automatisering werken 3 FTE. “Eigenlijk is het gebruik van open source software niet beHet gemeentehuis van Heeze-Leende
schreven in ons ICT Beleidsplan” vertelt Ger Jansens, Coördinator Informatisering en Automatisering van gemeente Heeze-Leende “Dat wij toch open source software gebruiken heeft er mee te maken dat waar wij het gebruiken, het de beste optie is.”
Niet alleen voor pioniers “Als gemeente Heeze-Leende zijn wij met 15.000 inwoners een kleine gemeente. Wij kunnen gewoonweg niet voorop lopen in de ICT ontwikkelingen. Toch merk je dat open source software niet langer meer door alleen ‘pioniers’ wordt toegepast. Onze systeembeheerders vragen vaak bij buurgemeenten of lezen in vakliteratuur over het toenemende gebruik Ger Jansens, Coördinator Informatisering en Automatisering van gemeente Heeze-Leende
van open source software, waarbij ook gewoon ondersteuning wordt verleend. En dat zorgt er voor dat de drempel om het hier te gebruiken steeds kleiner wordt.”
90
Heeze-Leende OSOSS
“Toen wij de applicaties van onze leverancier GetronicsPink-
Dit document kwam tot stand naar aanleiding van een interview op
Roccade gingen vervangen, hoorden we van de mogelijkheid
16 maart 2007 met de heer Ger Jansens, Coördinator Informatisering
om in plaats van(dure) closed source databases MaxDB (www.
en Automatisering van gemeente Heeze-Leende.
mysql.com) te kunnen gebruiken. Dat scheelt ons echt heel veel aan licentiekosten terwijl we er verder niets van merken. Dat is dus een voorbeeld van het laagdrempelig gebruik van open source software!”
Kijken bij de buren “Gaan jullie nu nog meer open source software gebruiken?” vraag ik aan Ger. Ger antwoordt: “Ja, ik zie nog wel andere interessante toepassingsgebieden. We zijn nu bezig met een offerte voor een Storage Area Network (SAN) en één van de aanbieders heeft een aanbieding gedaan met open source software genaamd OpenFiler en deze springt eruit qua kosten en mogelijkheden. Ook onze systeembeheerders zijn blij verrast door deze aanbieding.” “Ook heb ik op de website van programma OSOSS met veel interesse het interview met gemeente Vaals gelezen die al enkele jaren met OpenOffice.org werken. Ook wij moeten binnenkort een beslissing maken of wij verder gaan met Microsoft Office of ook net als Vaals gaan migreren naar OpenOffice.org . En als ik zo lees hoe voorspoedig de migratie is verlopen en hoeveel kosten men heeft bespaard, ziet het er naar uit dat wij daar binnenkort eens op bezoek gaan. Open Source software: een ‘must’ gezien de kosten!” 91
Gemeente Boxmeer- “Open Source software: Betrouwbaar en Spannend!” Welkom in:
03-04-2007 • Als je wil dat iedereen in staat is om met software te werken, zal je er voor moeten zorgen dat de gebruiksvriendelijkheid van die software groot is. Ook in de open source wereld is dat al lang geen uitzondering meer. Wat natuurlijk niet wil zeggen dat gebruiksvriendelijkheid ook echt een garantie is voor succes........
Gemeente Boxmeer Tussen Venlo en Nijmegen, in de provincie Noord-Brabant ligt gemeente Boxmeer. Boxmeer zelf is de belangrijkste en grootste kern van de gemeente, maar velen kennen waarschijnlijk ook wel Overloon, alwaar het Nationale Oorlogs- en Verzetsmuseum is gevestigd. Andere kernen zijn o.a. Beugen, Holthees, Oeffelt en Vierlingsbeek. Er wonen 29.000 mensen binnen de gemeentegrenzen en er zijn ongeveer 200 werkplekken in de gemeentelijke organisatie. Het taakveld ICT, dat is samengegaan met het taakveld Vastgoed, dat vroeger bij de afdeling Ruimte hoorde, telt ongeveer 8 FTE. Het (tijdelijke) gemeentehuis van Boxmeer
“We zitten nu met een aantal medewerkers in dit tijdelijke gebouw” begint Thijs de Leeuw, Beleidsadviseur ICT “De rest van mijn collega’s zit in een oud schoolgebouw. Er wordt nu in het centrum van Boxmeer een nieuw gemeentehuis gebouwd, vandaar.....”
Wijkwebsite “In 2003 wilden wij een intranet opzetten hier in Boxmeer.” vertelt Thijs “We wilden niet ons systeem gebruiken waarmee we onze internetsite bijhielden. We waren namelijk niet zo tevreden meer over de gebruiksvriendelijkheid en we wilden wel dat alle medewerkers zelf inhoud konden plaatsen Thijs de Leeuw, Beleidsadviseur ICT van gemeente Boxmeer
92
aan de voorkant van het systeem. En dan moet het CMS wat je gebruikt in ieder geval gebruiksvriendelijk zijn!”
Dit document kwam tot stand naar aanleiding van een interview op
Boxmeer
29 maart 2007 met de heer Thijs de Leeuw, Beleidsadviseur ICT van gemeente Boxmeer. OSOSS
“Ik gebruikte destijds Mambo, de voorloper van Joomla!
tijds. Dus hebben we een professioneel bureau een ontwerp
(www.joomla.org)voor een website die ik had gemaakt voor
laten maken voor een nieuwe site. En natuurlijk dat ont-
de wijk waar ik woon in Nijmegen. Ik was buitengewoon
werp vervolgens voorlopig in Joomla! geïmplementeerd.
enthousiast over de stabiliteit en vooral, wat nog veel
De standaardopties die we in de nieuwe situatie nu wél
belangrijker is, de gebruiksvriendelijkheid van dat product.
konden toepassen, betekenden gelijk al een stijging in het
Ook mijn collega, René Schoenmakers, die naast zijn werk-
overzicht van gemeentelijke websites van ergens in de 400
zaamheden voor de gemeente zijn eigen web bedrijf heeft,
naar voor in de 200.”
had gelijkwaardige positieve ervaringen met Joomla.”
“We willen in 2007 ook de toepassing van een e-loket verder uitbouwen. De keuze voor een midoffice is daarbij van
Thijs en René wisten met hun enthousiaste verhaal het
gigantisch groot belang. De leveranciers en de coöperatie-
management te overtuigen. Er werd een intranetstatuut
ve verenigingen van gemeenten zijn nu nog volop met de
gemaakt en voor een flink aantal medewerkers werden cur-
ontwikkeling daarvan bezig. Een ontwikkeling die wij op de
sussen over het publiceren van artikelen georganiseerd. Toch
voet volgen omdat we toch redelijk snel willen gaan kiezen.
was het niet meteen een succes. Thijs legt uit: “De organisatie
Kijk, en dat is dan ook weer één van de voordelen van open-
moet er aan wennen een intranet te gebruiken en collega’s
source software: het is zo flexibel dat het al gek zou moeten
te informeren over wat jij aan het doen bent. Die factor heb-
lopen als we het niet zouden kunnen blijven toepassen in
ben we in het begin onderschat. Maar dat heeft niets met
zo’n nieuwe situatie, maar als het zou moeten kun je zonder
Joomla te maken. Het intranet stond binnen een middag en
veel desinvesteringen naar een andere oplossing.”
is buitengewoon stabiel. We hebben als afdeling besloten om het op Linux te implementeren. Op die manier konden
“Voor de komende jaren hebben we al met al het idee dat
we daar ook alvast mee experimenteren.”
we nog wel vooruit kunnen met Joomla!”, lacht Thijs , “we kijken in ons regionale samenwerkingsverband met een aan-
Internet
tal gemeenten in de omgeving zelfs of open source software
“Er bestond al een tijdje de noodzaak om ook een nieuwe
ook op andere vlakken toepasbaar is. We sluiten het zeker
internetsite voor de gemeente te lanceren” vervolgt Thijs
niet uit. Het is een interessante ontdekkingsreis. Open Source
“Met name de look and feel en de beperkte mogelijkhe-
software: Betrouwbaar en Spannend!”
den van het CMS leidden tot (vooral interne) klachten des93
Gemeente Schijndel- “Open Source software: Bij gelijke geschiktheid krijgt het de voorkeur!” Welkom in:
05-04-2007 • Ook als je als gemeente voorop wil lopen in de digitale dienstverlening en klantvriendelijkheid hoog in je vaandel hebt, zijn er ook daar open source mogelijkheden en hoef je niet altijd veel geld en of tijd te investeren om te voldoen aan de hoogste eisen op dat gebied......
Gemeente Schijndel In het hart van het Brabantse natuurgebied de Meierij ligt tussen tussen Eindhoven en ‘s-Hertogenbosch gemeente Schijndel. Gemeente Schijndel bestaat uit de kernen Wijbosch en Schijndel zelf. Er wonen ongeveer 23.000 inwoners en in het gemeentehuis werken ongeveer 180 medewerkers. “Eigenlijk is open source software helemaal niet interessant” begint Carl van der Pol, Organisatie- en Informatie adviseur van gemeente Schijndel “Voor ons moet een oplossing gewoon voldoen aan Open Standaarden, dat vindt ik veel Het gemeentehuis van Schijndel
interessanter!”
Pakket van Eisen en Wensen “Als wij software aanschaffen, stellen we allereerst de functionele specificaties op” vertelt Carl “In een bestek van functionele eisen inventariseren wij wat we verwachten. Hierin staat zo nauwkeurig mogelijk beschreven waaraan de software moet voldoen. Ook nemen wij hier in mee dat de software moet voldoen aan open standaarden, want dat dat heel belangrijk is dat weet iedereen inmiddels wel.” “Toen wij onze website wilden vervangen, hebben wij met een aantal andere gemeenten die destijd hetzelfde content Carl van der Pol, Organisatie- en Informatieadviseur van gemeente Schijndel
management systeem gebruikten en ook wilden overstappen, een aantal leveranciers een presentatie laten geven over ‘hun’ oplossing. In totaal zeven leveranciers hebben zo’n
94
Schijndel OSOSS
presentatie verzorgd en die hebben wij als gemeente
Ideeën voor nog meer toepassingen
Schijndel naderhand benaderd met ons pakket van eisen en
Als Carl me vertelt dat hij er nu over nadenkt om een
wensen. Na een eerste selectieronde bleven er drie partijen
applicatie voor het maken van afspraken te laten maken,
over. Van deze drie partijen was er een partij met een open
attendeer ik hem op de applicatie die gemeente Rhenen
source oplossing en twee met een closed source oplossing.”
heeft laten gemaakt en wil delen met andere overheidsorganisaties (http://www.ososs.nl/node/63572). Carl glimlacht en
Maatkostuum vs Confectiekostuum
vertelt verder: “Dat is natuurlijk ook weer typisch zo’n voor-
“Wat wij toen gedaan hebben en wat waarschijnlijk iedereen
deel van open source software. Ik ga zeker even contact met
gedaan zou hebben is om hen uit te nodigen om een presen-
hen opnemen!”
tatie te geven van hun oplossing. En tijdens die presentaties merkten we dat de partij met de open source oplossing, na-
“De verhalen van o.a. gemeente Vaals (http://www.ososs.
melijk Hippo (www.hippo.nl) zich het beste kon verplaatsen
nl/node/59307) en gemeente Heerenveen (http://www.ososs.
in onze wensen. Toen later bleek dat ze ook nog de voorde-
nl/node/63750) over hun migratie naar OpenOffice.org ge-
ligste waren, toen was de keuze snel gemaakt!”
bruiken wij zeker ook voor onze eigen afwegingen. Na onze eerste positieve ervaringen met open source software geldt
Tijdens het gesprek werd het voor Carl al snel duidelijk dat
hier in Schijndel: Bij gelijke geschiktheid krijgt open source
open source software toch wel voordelen heeft: “Doordat
software absoluut de voorkeur!”
er geen of nauwelijks licentiekosten zijn, kun je met een open source oplossing meer maatwerk laten doen. Dus voor het geld waarbij je bij de ene leverancier een ‘standaard’
Dit document kwam tot stand naar aanleiding van een interview op
oplossing krijgt, geeft de andere leverancier een complete
20 maart 2007 met de heer Carl van der Pol, Organisatie- en Informa-
maatoplossing. Bovendien hoeven we ook niet nog eens
tieadviseur van gemeente Schijndel.
extra licentiekosten te betalen nu we HippoCMS ook gaan gebruiken voor onze intranet omgeving. En daar wordt ons management natuurlijk ook wel blij van!”
95
Gemeente Haren- “Open Source software: Zwaan kleef aan! Welkom in:
16-04-200 • Het is vaak erg leuk om na een aantal jaren eens te kijken bij gemeenten hoe het hen is gegaan door de inzet van open source software. Gemeente Haren had drie jaar geleden ambitieuze plannen om heel veel te gaan doen met open source software. Programma OSOSS trok noordwaarts om polshoogte te nemen....
Gemeente Haren In de provincie Groningen, net ten zuiden van de stad op de grens met Drenthe ligt gemeente Haren. Er wonen 19.000 inwoners en de belangrijkste kernen zijn Glimmen, Onnen, Noordlaren en uiteraard Haren zelf, daar waar ook het gemeentehuis staat. In het gemeentehuis werken er ongeveer 140 werknemers. “Ik wil mijn vrijheid terug!” begint Albert Krabbe, Controller Informatisering van gemeente Haren “Dat is eigenlijk de belangrijkste reden waarom wij hier in Haren zoveel nadruk Het Gemeentehuis van Haren
leggen op het gebruik van open source software en open standaarden!”
Alternatieven voor commerciële software “Open Source software kreeg mijn aandacht toen ik een aantal jaren geleden voor één van onze applicaties door een veranderd licentiemodel ineens veel meer moest gaan betalen, zonder dat ik daar op vooruit ging. De leverancier van de database vond het nodig ons een licentiemodel aan te bieden die voor hen beter, maar voor ons slechter uitpakte. Ik ging toen eens rondneuzen op internet en vond in PostgreSQL (www.postgresql.org) een heel prima alternatief. En daarmee begon mijn interesse voor Open Source software.” Albert Krabbe, Controller Informatisering van gemeente Haren
96
Al eerder schreef ik over gemeente Maasdonk (http://www. ososs.nl/node/64476) waarin Thieu Trum, Beleidsmedewerker
Haren OSOSS
I&A, een kennismakingsdag organiseerde voor gemeenten
Harken en Vorken
om kennis te maken met Linux. Albert Krabbe is daarbij aan-
Albert vertelt enthousiast over het Harken en Vorken
wezig geweest: “Na mijn kennismaking wilde ik meer weten
concept. “Applicaties aanbieden via een hybride omgeving
over het fenomeen ‘Open Source software’ en ben ik daar op
(Windows en Linux) en deze middels Server Based Computing
bezoek gegaan. Het heeft het enthousiasme aangewakkerd
beschikbaar stellen aan de gebruikers, hebben wij deze naam
en ik houd nog steeds goede contacten met Thieu.”
gegeven. Via de website www.harkenenvorken.nl kun je binnenkort de migratiestappen van gemeente Haren volgen.
A7 Rapport
Ik vermoed dat dat uniek is in Nederland. Onlangs hebben
“In 2004 heb ik toen voorgesteld hier binnen Haren om ook
een aantal stagiairs in samenwerking met de Open Source
eens verder te kijken naar andere mogelijkheden. Op dat
Adviesgroep
moment bleek dat er een aantal andere gemeenten waren
situatie onder de loep genomen. Door voortschrijdend inzicht
hier in de provincie die net als ik wel eens wilden weten of
is er een nieuw rapport gekomen. De komende tijd gaan we
we grootschalig gebruik van open source software konden
de volgende stappen ondernemen:
(www.opensourceadvies.nl)
opnieuw
onze
maken. De andere gemeenten waren Marum, Grootegast, Winschoten en Reiderland. We hebben toen allerlei zaken
l
‘Harken en Vorken’ concept voor 13 medewerkers nu en eind 2007 alle 140 gebruikers
onderzocht zoals Server Based Computing in combinatie met LTSP, het gebruik van OpenOffice.org, gebruik van Linux in de backofffice etc. Het project heeft destijds landelijke bekend-
l
Migratie in backoffice van Unix naar Linux (voltooid).
heid gekregen en ook programma OSOSS
Huisleverancier GetronicsPinkRoccade ondersteunt dit
heeft een bijdrage geleverd. Het heet het
volledig.
A7 rapport, omdat de bedenker dacht dat alle gemeenten langs de rijksweg A7
l
Migratie van MS Office (www.microsoft.nl) naar OpenOf-
liggen. Laat nou net Haren daar niet aan
fice.org, ook hier wordt dit ondersteund door de leveran-
liggen........”
ciers. Het logo van het A7 rapport
97
l
Migratie van Oracle(www.oracle.nl) naar MaxDB(www. mysql.org). Ook hier geldt weer dat de leveranciers dat volledig ondersteunen
l
Implementatie van MMBase(www.mmbase.nl) als content management systeem samen met gemeente Tynaarlo (Dr.)
l
Implementatie van open source HRM omgeving (voltooid)
Kennis delen “Het A7 rapport was een mooi voorbeeld van kennis deling” vervolgt Albert “Nu we ook samen met gemeente Tynaarlo MMBase gaan gebruiken, merken we dat kennisdeling absoluut noodzakelijk is. Via de website van Harken en Vorken hopen we dat andere (gemeentelijke-) overheidsorganisaties meedoen en denken in onze migratie. Door de eigenschappen van open source software, die je toestaat de software te hergebruiken en kosteloos te verspreiden, merk je dat het ook evolueert. Het is net als het bekende sprookje. Open Source software: Zwaan kleef aan!” Dit document kwam tot stand naar aanleiding van een interview op 2 april 2007 met de heer Albert Krabbe, Controller Informatisering van gemeente Haren.
Het genoemde rapport staat op de OSOSS website onder ‘Publicaties’.
98
1 5 0 5 7 KM
99
Gemeente Ouder-Amstel- “Open Source software: Ja graag!” Welkom in:
01-05-2007 • Steeds vaker wordt open source software toegepast in kantoorautomatisering. Wat dan erg belangrijk is, is de gebruiksvriendelijkheid van de software. In Ouderkerk aan de Amstel weten ze daar alles van omdat er daar volop wordt geëxperimenteerd....
Gemeente Ouder-Amstel Onder de rook van onze hoofdstad, direct naast Amstelveen ligt de landelijke gemeente Ouder-Amstel. Er wonen ongeveer 13.000 inwoners verspreid over de kernen Duivendrecht, Waver en Ouderkerk aan de Amstel. Duivendrecht heeft typisch een nieuwbouw imago (woonkern), in Waver vindt je de ouderwetse lintbebouwing en in Ouderkerk aan de Amstel vindt je alle voorzieningen waaronder het gemeentehuis. Daar werken 105 medewerkers en de ICT afdeling regelt alles met 3 FTE. Het gemeentehuis van Ouder-Amstel
Ervaringen van thuis “Net als bij veel andere gemeenten is open source software hier binnen gekomen omdat ik en mijn collega Thom er al privé veel mee doen” vertelt André “Zo heeft Thom als actief lid van de Wandelvierdaagse vereniging (www.wandelookmee.nl) al eens een website met het open source pakket Joomla!(www.joomla.org) gemaakt en heb ik thuis al veel Linux ervaring opgedaan. En ja, als er dan iets vervangen moet worden, dan is de drempel om open source software te gaan gebruiken natuurlijk wel wat lager.” “In 2003 kwam ik hier werken en vrijwel direct kwam de vraag om betere beveiliging voor onder andere internetver-
André de Vet, Systeembeheerder van gemeente Ouder-Amstel
100
bindingen en e-mail konden realiseren. En daar ligt nou juist de kracht voor open source software. Als je je realiseert dat
Ouder-Amstel OSOSS
meer dan de helft van de internetservers zijn uitgerust met
die er ook mee gaat werken en zij hebben al wat interessante
open source software, dan is het eigenlijk vreemd om niet
ervaringen die wij ook wellicht hier ook kunnen gebruiken.
naar open source oplossingen te kijken!”
Het management wordt daardoor ook steeds enthousiaster. En daardoor denken wij steeds vaker hier in Ouder-Amstel
“En we hebben nu dus al geruime tijd onze beveiliging met
- Open source software; Ja Graag!”
open source software in gebruik. Ik heb het zelf aangepast aan specifieke wensen van onze gemeente. Dat is helemaal
Dit document kwam tot stand naar aanleiding van een interview op
niet zo veel werk en ook dat is weer een voordeel van open
27 april met de heer André de Vet, Systeembeheerder van gemeente
source software. We hebben nu content-filtering en een fire-
Ouder-Amstel.
wall die volledig voldoet aan onze specifieke wensen.”
Zo gezegd, zo gedaan...... Maar er gebeurt nog veel meer moois binnen gemeente Ouder Amstel. André vertelt: “We zijn nu aan het testen met E-groupware (http://www.egroupware.org), een open source groupware pakket voor onder andere e-mail, agenda’s en het delen van documenten. Steeds meer organisaties gebruiken het en ook koppelingen met PDA’s en dergelijke worden steeds beter. Wat ook nog steeds een groot misverstand is, is dat open source software alleen in combinatie met Linux zou werken. Maar dat is zeker niet waar; ik zelf geef de voorkeur aan Linux, maar mijn collega werkt er mee op Windows.” “We merken nog wel dat de software voor de eindgebruikers nog niet perfect is. Maar het gaat wel verschrikkelijk snel hoor! We hebben nu contacten met een andere gemeente
101
Gemeente Hellevoetsluis- “Open Source software: Het werkt gewoon!” Welkom in:
08-05-2007 • Als je nieuwe software op grote schaal wil invoeren binnen je organisatie, is steun van het management onontbeerlijk. In Hellevoetsluis heeft het bestuur besloten gebruik te gaan maken van open source software. Daar is het motto: Open source software, tenzij......
Gemeente Hellevoetsluis Aan het Haringvliet, in de provincie Zuid-Holland ligt Hellevoetsluis. Deze oude vestingstad is een stad waar nog steeds veel gebouwd wordt en er wonen inmiddels 40.000 inwoners. De gemeente bestaat uit 3 kernen, te weten: Hellevoetsluis, Nieuwenhoorn en Nieuw-Helvoet. In het gemeentehuis dat zich in Hellevoetsluis werken 200 medewerkers en de afdeling Automatisering en Informatievoorziening bestaat uit 4 personen. “Jij hebt er destijds voor gezorgd dat we nu op grote schaal Het gemeentehuis van Hellevoetsluis
open source software implementeren” lacht Theo van der Stel, Hoofd Automatisering en Informatievoorziening van gemeente Hellevoetsluis “Toen jij destijds nog voor een commercieel bedrijf werkte, ben je hier langs geweest en vertelde je over een aantal Groningse gemeenten die druk experimenteerden met open source software.”
OpenOffice.org “Het management heeft unaniem besloten dat we overstappen naar OpenOffice.org. Dat past namelijk in hun grotere plan, waarbij er is besloten dat Hellevoetsluis zoveel mogelijk open source software gaat gebruiken. Als we alle licentiekosten en opleidingskosten optellen, zien we dat OpenOffice. Theo van der Stel, Hoofd Automatisering en Informatievoorziening van gemeente Hellevoetsluis
102
org veel goedkoper is dan het traditionele alternatief. Ook omdat we zien dat steeds meer gemeenten waaronder Vaals.
Hellevoetsluis OSOSS
Haren en Heerenveen deze overstap ook maken. We hebben
2005 toe kan leiden. Het is voor ons duidelijk dat open source
ook contacten met deze gemeenten gelegd.
software steeds beter wordt. En als ook gebruikers en management zich er achter scharen, dan is er maar één conclusie
“We hebben een inventarisatie gedaan binnen de organisa-
mogelijk Open Source software: het werkt gewoon!”
tie hoe het nu precies staat met het gebruik van kantoorautomatisering zoals tekstverwerkers en spreadsheets. Ook
Dit document kwam tot stand naar aanleiding van een interview op
bij ons blijkt dat de gemiddelde gebruiker maar heel weinig
3 mei 2007 met de heer Theo van der Stel, Hoofd Automatisering en
functionaliteit gebruikt. Waarom zouden we dan veel geld
Informatievoorziening van gemeente Hellevoetsluis.
uitgeven? OpenOffice.org biedt een volwaardig alternatief. En dat blijkt ook uit de testgroep die erg enthousiast is over
De genoemde inventarisatie staat op ww.ososs.nl onder
het pakket. We schatten in dat 80-90% van de gebruikers
‘Publicaties’.
nauwelijks moeite zullen hebben met de overstap. We gaan binnenkort verder praten met een partij met veel ervaring met opleidingen op het gebied van OpenOffice.org.”
Nog meer Open Source.... “Ik heb zojuist gelezen dat LotusNotes nu nog beter integreert met OpenOffice.org. En aangezien wij dat gebruiken, komt dat weer heel mooi uit. Alle signalen wijzen er op dat open source software en closed source software naast elkaar gebruikt gaan worden. We vervangen momenteel ook alle servers voor het open source besturingssysteem Linux waar dat mogelijk is. Begin dit jaar heeft AACCosmos (www. aaccosmos.nl) bij ons de Novell omgeving (www.novell.nl) op Linux gezet. We werken er nog niet heel lang mee, maar de ervaringen van de systeembeheerders zijn erg positief. “En zo zie je maar weer waar een oriënterend gesprek in 103
Gemeente Maarssen- “Open Source software: Het maakt me wel nieuwsgieriger!” Welkom in:
29-05-2007 • Overstappen naar Open Source software brengt (uiteraard) kosten met zich mee. Toch zijn er genoeg voorbeelden waarbij er nauwelijks migratiekosten zijn. In Maarssen waren die kosten wel heel laag, terwijl er niet aan functionaliteit wordt ingeboet.
Gemeente Maarssen In de provincie Utrecht, net ten noordwesten van de stad, ligt gemeente Maarsssen. Deze middelgrote gemeente met bijna 40.000 inwoners bestaat onder andere uit de kernen Maarssen-dorp, Maarssenbroek, Maarsseveen, Oud-Zuilen en Tienhoven. In Maarssen staat het gemeentehuis, waar ca 250 medewerkers een plek hebben. Ik kom Cor Oonk, ICT-mananger van de gemeente Maarssen tegen op het regio overleg van de VIAG Midden Nederland in Ede (Vereniging van I&A managers van gemeenten), waar Het gemeentehuis van Maarssen
programma OSOSS is uitgenodigd om te spreken. “Wij hebben sinds enige tijd een Website applicatie met een open source database. Ik kan iedereen adviseren om dat ook eens in overweging te nemen”, vertelt hij daar. Genoeg redenen om eens naar Maarssen te gaan.
Leverancier denkt mee “Door ontwikkelingen in de technische voorzieningen en nieuwe licentiebepalingen zouden wij ineens veel meer moeten gaan betalen voor de licentie en het onderhoud en support van het databasemanagementsysteem voor onze website, zonder dat we er qua functionaliteit op vooruit zouden gaan” vertelt Cor. “De licentiekosten zouden 1 euro Cor Oonk, ICT Manager van gemeente Maarssen
per inwoner gaan bedragen, wat voor ons neerkomt op zo’n € 40.000!
104
Maarssen OSOSS
“Dit vonden we toch wel erg gortig worden. We hebben
geen voordelen kunnen behalen, willen we hierin niet voor-
met onze leverancier van de website-applicatie overlegd en
op lopen. Bij de bestaande leveranciers van gemeentelijke
zij boden ons direct een alternatief aan, namelijk MySQL
applicaties is het ook nog niet zo ver. Maar we zien wel dat
(www.mysql.org). Ik had er wel van gehoord, maar wist
er steeds meer geschikte open source software beschikbaar
eigenlijk niet goed of die database wel zo geschikt en
komt en dat er ook steeds meer organisaties gebruik van
betrouwbaar zou zijn voor een website applicatie”.
maken. Open Source software: het maakt we wel nieuwsgieriger!”
Goedkoop blijkt duurkoop “Heel belangrijk in die beslissing was, dat de leverancier van onze website-applicatie ons de zelfde garanties gaf en dat
Dit document kwam tot stand op basis van een interview op 11 april
het onderhoud slechts een fractie is van dat voor het vorige
2007 met de heer Cor Oonk, ICT manager van gemeente Maarssen.
database managementsysteem. Dan ga je dat aanbod heel serieus in overweging nemen en referenties opvragen. De hele migratie was binnen een dagdeel gerealiseerd! Voor € 500 hebben we nu een compleet database managementsysteem voor onze website-applicatie. Het systeem is sinds september vorig jaar in gebruik en de stabiliteit is zonder meer prima te noemen. In dit geval hebben we dus echt alleen maar voordelen van deze keuze.” Ik praat met Cor verder over andere open source software mogelijkheden in de toekomst. Cor is over een aantal oplossingen wel enthousiast, maar over andere toch wat minder: “Wij besteden het technisch beheer, onderhoud en support uit. Als, zoals in dit geval, er duidelijke voordelen zijn, vind ik open source software een uitstekende keuze. Maar als we
105
Gemeente Westvoorne- “Open Source software: Interessant, toekomstgericht, flexibel en uitdagend! Welkom in: 10-06-2007 • Dat zo ongeveer alles te vinden is ophet internet geldt zeker voor open source software. Ook als kleine gemeente kan je dan heel veel realiseren. En als je dan ook nog eens de hulp inschakelt van een externe leverancier voor de nodige garanties en ondersteuning, kun je rustig stellen dat je met open source software bedrijfszekere omgevingen kunt opzetten...
Gemeente Westvoorne In Zuid-Holland, naast Hellevoetsluis en Brielle ligt aan de Noordzee gemeente Westvoorne. Westvoorne is een gemeente met iets meer dan 14.000 inwoners en bestaat uit de kernen Oostvoorne, Tinte en Rockanje. In Rockanje staat ook het gemeentehuis en daar vinden 110 medewerkers een werkplek. De Afdeling I&A bestaat uit 3,5 FTE. “Alles staat op het internet” begint Carola Oomen, Systeembeheerder van gemeente Westvoorne “Ik had niet alle informatie in huis, maar als je weet hoe je informatie moet zoeken Het gemeentehuis van Westvoorne
op het internet, kan je echt heel veel zelf.”
Wel ondersteuning “Uiteraard wil je als kleine organisatie wel een aantal zekerheden inbouwen” vervolgt Peter van der Beemt, Hoofd Facilitaire Zaken van gemeente Westvoorne “Wij hebben een goede partner die daarin met ons meedenkt. Dit bedrijf, Neteyes (www.neteyes.nl) staat erg positief ten opzichte van het gebruik van open source software. Maar eigenlijk hebben we ze nog niet nodig gehad sinds de implementatie.” Ook bij Westvoorne, net als bij veel andere gemeenten, ontstond de kennismaking met open source software via Linux. Peter van de Beemt, Hoofd Facilitaire Zaken en Carola Oomen, Systeembeheerder van gemeente Westvoorne
“Ik knutselde thuis al wel wat met Linux en toen wij onze veiligheid wilden verbeteren overlegde ik eens met Neteyes en hebben we een Linux server geïnstalleerd met wat open
106
Westvoorne OSOSS
source beveiligingstools zoals IPCop (www.ipcop.org) en een
Het is toch fantastisch dat ze zo snel reageren!”
aantal andere ‘tools’. Voor het tegengaan van de hoeveelheid Spam hebben we Mailscanner/Mailwatch ingezet. Het
Peter bevestigt het enthousiasme van Carola. “Veel kleine
grappige is dat we direct van onze medewerkers te horen
gemeenten zien open source software juist als niet geschikt
kregen dat er de laatste tijd zo weinig spam binnenkwam.”
voor hen. Ik heb juist het omgekeerde gevoel. Samen met onze partner wordt open source software hier heel bedrijfs-
Peter vervolgt: “Dat klopt inderdaad. Kreeg ik voorheen ze-
kritisch toegepast. Inmiddels is onze standaard internetbrow-
ker 10 aanbiedingen van allerlei aard (waaronder goedkope
ser Mozilla Firefox geworden (www.mozilla.org) en gaan we
hypotheken enz.) per dag, het zijn er nu hooguit twee per
heel nadrukkelijk kijken naar de inzet van OpenOffice (www.
week. Dat is een afname van meer dan 95%! En als je dan
openoffice.org). Zeker nu onze buurgemeente Hellevoetsluis
ziet dat zo’n open source firewall een fractie kost van wat
dat ook gaat doen. Voor ons is open source software Interes-
sommige commerciële producten kosten.......”
sant, toekomstgericht, flexibel en uitdagend!
Groupware “Dus toen we besloten om een nieuwe e-mail oplossing te
Dit document kwam tot stand op basis van een interview met de
implementeren, keken we al snel naar wat de open source
heer Peter van den Beemt, Hoofd Facilitaire Zaken en mevrouw
alternatieven waren. En tijdens onze zoektocht vonden we
Carola Oomen, Systeembeheerder van gemeente Westvoorne.
E-groupware (www.egroupware.org) wat zeker niet onderdeed voor andere (commerciële) groupware paketten. We hebben toen vrij snel besloten om hier mee te gaan testen” aldus Carola. “Inmiddels werken we al sinds januari 2007 met E-Groupware.” vertelt Carola enthousiast “en weet je wat ook zo leuk is aan E-groupware? Dat een aantal wensen die wij hadden en nog niet in de oude versie zaten, er inmiddels in de nieuwe versie wel inzitten! Daar worden we nou echt vrolijk van hier. 107
17251 ‘Kilomeaters’ Nee, zoals het hierboven staat is het geen spelfout, maar
Ik heb met veel plezier deze ‘kilomeaters’ afgelegd. Het is
wel de titel van het laatste album van Rowwen Heze, de
echt leuk om te zien dat er zoveel enthousiastelingen zijn
popgroep uit Limburg. Net als zij maakte ook ik een tour-
die, al dan niet vanuit hun persoonlijke interesse, aan de
nee door heel Nederland om gemeenten te vertellen over
gang gaan met open source software. We laten hen dan
open source software. Zij noemen hun cd ‘Kilomeaters’ van-
ook graag vertellen over hun ervaringen op onze internet-
wege de vele kilometers die zij hebben gereden door heel
site, in dit boekje en tijdens onze ‘Open Source Roadshow’.
Nederland. En aangezien deze cd mij altijd vergezelt in de
Dit jaar, 2007, gaan we naar Weert en Haarlem, Assen,
auto en ik ook duizenden kilometers door Nederland (en er-
Apeldoorn, Breda en Zoetermeer, dus bij elke gemeente in
buiten) heb gereden, vond ik deze naam wel toepasselijk.
de buurt. Wij zorgen er voor dat u niet al die ‘kilomeaters’ hoeft te maken, dat heb ik tenslotte al voor u gedaan........
In april 2006 ben ik begonnen met deze grootschalige inventarisatie van de gemeenten. Menig uurtje heb ik zitten
Met speciale dank aan al mijn collega’s, aan Dominique
telefoneren, niet altijd tot tevredenheid van mijn collega’s
Wintels en Gerard Malipaard (en natuurlijk Rowwen Heze)
die uiteraard na 453 keer hetzelfde gesprek het behoorlijk zat werden. Fabrice, Maarten, Jan Willem, Tom Daniël, Peter en Galiek; sorry voor de geluidsoverlast! Maar het leukste was toch wel het bezoeken van al die voorbeeldprojecten. Van Vaals tot Wervershoof en van Winschoten tot Goes. 17251 kilometers. Sommige vooroordelen over regio’s kloppen zeker, andere totaal niet. Als het om het open source gebruik gaat, komt de Randstad (NoordHolland en Zuid-Holland), die vaak zelf beweert voorop te lopen, niet verder dan de middenmoot. Noord Brabant, Utrecht en Groningen lopen behoorlijk voor en Drenthe, Limburg, Friesland en Zeeland zitten net als de Randstad in de middengroep. Overijssel, Gelderland en Flevoland blijven juist behoorlijk achter.
Bouke Koelstra, OSOSS
108
Programma OSOSS (Open Source Onderdeel Software Strategie) Stichting ICTU Wilhelmina van Pruisenweg 104 Postbus 84011 2508 AA Den Haag T +31 (0)70 888 77 17 F +31 (0)70 888 78 82
enorst Heerenve Vo
OSOSS
OSOSS
Nederwee
rt
Linux
Voorst
Typo3
k e e r t s l sse J I e d Ou Assen
OSOSS
OSOSS
rg
e.o c fi f O n e Op
OSOS
S
S
OSOS
OSOS
S
OSOSS
Sint-Michi
elsgesteHeerhugowaard l Weert Asterisk Maarssen n e r e em d j i GemGids W Rijswijk Epe
OSOSS
OSOSS
OSOSS
OSOSS
OSOSS
SS
OSO
OSOSS
OSOSS
OSOSS
Valkenswaard
Barneveld OSOSS
De Wolden
OSOSS
OSOSS
OSOSS
Joomla
Winschoten
OSOSS
OSOSS
