INTERVICT International Victimology Institute Tilburg
OP ZOEK NAAR SAMENHANG Europese ontwikkelingen in de aanpak van geweld tegen vrouwen Prof. Dr. Renée Römkens /Tilburg University
[email protected] Lezing voor MOVISE congres ‘Huiselijk geweld en kindermishandeling.’ Ede, 9 mei 2011
Geweld tegen vrouwen: discriminatie en schending van mensenrechten Historische ontwikkelingen in internationaal bindende visie op geweld tegen vrouwen 1979: UN Convention on the Elimination of all forms of Discrimination Against Women (VN Vrouwenverdrag) Discriminatie van vrouwen als schending van fundamentele rechten en vrijheden van vrouwen 1992: CEDAW Committee: General recommentation # 19 geweld tegen vrouwen als vorm van discriminatie. geweld houdt verband met ongelijke machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen 1993: VN Verklaring over Uitbanning van Geweld Tegen Vrouwen: geweld tegen vrouwen als schending van mensenrechten Sinds 1994: VN Special Rapporteur on VAW (rapporteert op hoogste niveau: Secretray general)
Verplichting van de Staat tot ‘due diligence’
VN Vrouwenverdrag verplicht Staten tot preventie, bescherming en bestraffing van geweld tegen vrouwen met due diligence(‘gepaste zorgvuldigheid’) VN Special Rapporteur over VAW -> focus op betekenis ‘due diligence’ (rapport 2012). Daarin uitwerking m.b.t.: Noodzaak tot samenhangende en transformatieve aanpak geweld tegen vrouwen in overheidsbeleid Samenhangend National Actie Plan Transformatieve aanpak gericht op o.a.: preventie van geweld sociaal-economische steun aan vrouwen terugdringen discriminatie en sekse-ongelijkheid
Nederlandse overheidsvisie op huiselijk geweld
Huiselijk geweld en geweld tegen vrouwen in toenemende mate beleidsmatig als sekse-neutraal probleem gepositioneerd: Weinig/wisselende aandacht voor m/v machtsverschillen (verschillen VWS en Justitie) Weinig/wisselende aandacht voor samenhang geweld en discriminatie van vrouwen (weinig bij Justitie, wel bij OCenW) VN Commissie (2007 en 2010): kritiek op tendens tot genderneutrale visie van Nederland op huiselijk geweld (strijdig met verplichtingen op basis van VN Vrouwenverdrag en niet overeenkomstig ‘due diligence’-verplichtingen)
Waarom gender based geweld? VN definitie gender based violence : geweld dat tegen vrouwen/meisejs is gericht omdat zij een vrouw/meisje zijn, of geweld dat vrouwen/meisjes onevenredig vaak treft. Geweld dat uitsluitend tegen vrouwen/meisjes is gericht: Vrouwenbesnijdenis Geweld i.v.m. bruidsprijs Gedwongen zwangerschap (verkrachting) Sex-selectieve abortus van vrouwelijke foetus Geweld tegen weduwen Geweld dat onevenredig vaak tegen vrouwen is gericht: Verkrachting (in vredes- en oorlogstijd) Partner geweld (anders dan ‘common couple violence’) Seksueel misbruik van kinderen (binnen en buiten gezin) Stalking (vooral door ex-partner) Seksuele intimidatie (werk/school/openbare ruimte) Mensenhandel voor seksuele uitbuiting Moord/doodslag door (ex-)partner (‘femicide’) Gedwongen huwelijk
Geweld tegen vrouwen in Europa: Raad van Europa (47 landen)
RvE terbevordering van respect voor mensenrechten: Sinds medio jaren 90 actief in beleid en onderzoek geweld tegen vrouwen 2005-2008: Task Force on Violence Against Women 2009-2011: CAHVIO commissie: Voorbereiding van Convention on violence against women and domestic violence Mei 2011: Aanvaarding van de Convention door Raad van Ministers 13 landen ondertekend. In werking treding: September 2011 (bindend) Mensenrechten en discriminatie-perspectief op geweld tegen vrouwen als bepalend kader Met uitzondering van huiselijk geweld (meer sekseneutraal) -> in strijd met Europese Hof voor de Rechten van de Mens (Opuz vs. Turkeije, 2009)
Geweld tegen vrouwen en de Europese Unie (27 landen)
Beleidsvoornemens: geweld tegen vrouwen als ‘obstakel voor emancipatie van vrouwen’ (Roadmap for Equality; Women’s Charter, 2010) EU studie 2010 (m.b.t. haalbaarheid EU harmonisatie in wetgeving en beleid) http://www.tilburguniversity.edu/research/institutes-andresearch-groups/intervict/research/apfsl.pdf -> conclusie: beperkte mogelijkheid EU voor transnationale wetgeving; wel mogelijkheid voor harmonisatie in beleid vanuit mensrechtenperspectief Europese Commissie (najaar 2010): beleid geweld tegen vrouwen als deel van ‘slachtofferbeleid‘. Implicaties: beperking beleid tot overwegend strafrechtelijk domein loslaten mensenrechten- & discriminatieperspectief
CONCLUSIES
Gebrek aan samenhang in visie binnen Europees verbanden: Erkenning van geweld tegen vrouwen als vorm van sekse discriminatie? Erkenning van noodzaak integrale aanpak vanuit internationaal bindend mensenrechtenperspectief (naast repressieve aanpak ook preventie en brede ondersteuning)? Ja: Europese Hof voor de Rechten van de Mens Ja, behalve huiselijk geweld (niet discriminatoir): RvEuropa Nee - ambivalent: Europese Commissie Gevolgen en aandachtspunten voor de toekomst: Versnippering in beleid geweld tegen vrouwen (noodzaak National Actie Plan op nationaal niveau) Gebrekkig preventiebeleid (noodzaak aandacht voor intergenerationale gevolgen en verband (partner)geweld en kindermishandeling
