Op ontdekking met
Arthur...
Colofon Samenstelling en redactie Inge Baetens Grafische vormgeving en DTP Lieve Delestinne Tekeningen Erik Pijl Realisatie Archeologische Dienst Waasland
Regentiestraat 63, B-9100 Sint-Niklaas tel. 03 778 20 50, www.a-d-w.be
Copyright ©
Sint-Niklaas, 2012
Hallo, Mag ik me even voorstellen? Mijn naam is Arthur. Samen met een heleboel andere dieren heb ik sinds enkele jaren een thuis gevonden in SteM. Ja, zo heet het museum hier. SteM is echt een superleuke plaats. Er is hier een heleboel te ontdekken over de geschiedenis van het Waasland. Ik heb samen met mijn dierenvriendjes een toffe speurtocht bedacht.
Heb je zin om mee te doen? Kom dan maar gauw naar binnen.
dit is
Joehoe,
e
svenster tijd n e
hier ben ik!!! Ik sta hier bij een tijdsvenster. Het SteM telt wel 8 tijdsvensters. Met deze tijdsvensters kunnen we tot 1000-en jaren in de tijd teruggaan. Dit tijdsvenster hier laat je kennismaken met de eerste bewoners van het Waasland. Heel, heel, heeeeeeeeel lang geleden leefden in het Waasland kleine groepjes jagers (en verzamelaars). Vind je ze daarboven terug in het tijdsvenster ? Zo zou ik ook graag mijn nestje willen bouwen. brrrrr wat akelig
appels en hazelnoten bijvoorbeeld, njam njam
Ze waren heel handig. Zo bouwden ze hun eigen hutten. Hun kleding maakten ze uit dierenhuid. Kleine stukjes steen bewerkten ze dan weer tot pijlpunten en harpoenen voor de jacht. Kijk maar eens in de tafelvitrine hier in de buurt. Hun eten haalden ze uit de natuur. Ze verzamelden allerlei fruit en noten in het bos in de buurt. Of ze gingen op jacht, met pijl en boog of met een harpoen. Ze jaagden het liefst op …. Wat denk je?
Op welke dieren jaagden de eerste bewoners van het Waasland? Omcirkel de juiste dieren in het lijstje hieronder.
psst, Je vindt er al twee in het tijdsvenster terug
Zo. Klaar? Goed zo. We gaan verder, op zoek naar een heuse zilverschat.
Ziezo,
Voor de bijna grote jongens en meisjes zoals ik, staat er een opstapje naast de vitrine. Gebruik het gerust.
hier zijn we. Meer dan 100 jaar geleden werd in Belsele een kruik met bijna 1600 zilveren munten ontdekt. Een echte muntschat ! Het gaat om een spaarpot van een rijke Romein. Toen hij hier woonde, was het heel onveilig in het Waasland. Germaanse benden vernielden heel veel nederzettingen en roofden alles wat kostbaar was. Daarom verborg hij zijn spaarcenten in de grond. Waarschijnlijk is het niet goed afgelopen met onze Romein, want hij heeft zijn zilveren spaarcenten nooit meer opgegraven. Weet je wat ik zo bijzonder aan de schat vind? Op sommige van deze munten staan dieren afgebeeld. Echt waar!!! Kijk maar eens goed. Herken je enkele van deze dieren in het groepje hieronder? Omcirkel ze.
Gevonden? Goed zo, dan gaan we nog twee andere vriendjes zoeken. Rijke Romeinen hadden niet alleen schatten in de grond. Ze woonden ook graag in mooie huizen (villa’s) die ze met mozaïeken versierden. Een mozaïek bestaat wel uit honderden of duizenden kleine gekleurde steentjes waarmee een grote afbeelding wordt gemaakt.
Hou de kleurpotloodjes gereed... hier komt de volgende opdracht
Mozaïekopdracht Hier vind je twee mozaïeken terug die je mag inkleuren. Goed opletten, he. De steentjes hebben een code. Het is belangrijk dat je de steentjes met de juiste kleur inkleurt.
Mijn dierenvriendjes staan afgebeeld op enkele Romeinse voorwerpen hier in de buurt. Kijk maar eens goed rond en noteer de namen van de dieren en de voorwerpen bij de mozaïeken.
Ik ben een ............................... en ik sta afgebeeld op een................. ..........................................
Ik ben een ................................ en ik sta afgebeeld op een................. ..........................................
Gevonden? Fantastisch. Nu neem ik je mee naar een tweede muntschat. Jawel, SteM heeft twee zilverschatten!
Joehoe, hier is het. Deze zilveren munten heten deniers. Ze zijn wel heel klein he. Om te zien wat er op deze munten staat afgebeeld, moet je echt wel een vergrootglas gebruiken. Deniers zijn middeleeuwse munten. Middeleeuwse munten werden gemaakt in opdracht van een koning, een graaf of andere belangrijke mensen. Net als de Romeinse keizers lieten sommigen van hen ook dieren op hun munten afbeelden. De munt is jammer genoeg wel heel erg afgesleten. Misschien helpen deze foto’s wel even.
10
Munt nr. 28 is zo eentje. Op de voorzijde van de munt is een leeuw afgebeeld. Filips van de Elzas gaf als graaf van Vlaanderen de opdracht om deze munten te slaan. Als ambitieuze graaf koos hij heel bewust voor een leeuw. Een leeuw is immers de koning der dieren, het symbool bij uitstek voor koningen en edellieden. Ook staat een leeuw bekend voor zijn moed en kracht, twee belangrijke en noodzakelijke karaktereigenschappen voor grote politieke leiders in die tijd.
Weet je wat? Laten we onze eigen munt eens ontwerpen. We plaatsen ons portret aan de voorzijde van de munt, naar het voorbeeld van de Romeinse keizers. Op de keerzijde beelden we een dier af. Welk dier krijgt bij jou de eer om op jouw munt te staan? En waarom?.................. Teken hier jezelf
Teken hier jouw dier
En nu wil ik je graag kennis laten maken met een bijzonder iemand. Kom je mee?
11
Mag ik je voorstellen, mijn overoveroveroverooooooovergrootvader Tuur. Meer dan 600 jaar geleden verliet hij zijn vertrouwde nest in zijn boom (ergens in het noorden van Afrika) om zich aan te sluiten bij een grote mensengroep. Hij was zo nieuwsgierig naar die grote mensenwereld. Zijn gezelschap bestond uit acrobaten, jongleurs en dansers, die de hele grote mensenwereld doorreisden. Hij werd al snel een BA, een Bekende Aap, en een graag geziene gast op kermissen. De meeste mensen die hij ontmoette, vonden hem heel bijzonder en sympathiek. Anderen konden niet lachen met zijn grapjes en spelletjes. Ze vonden hem maar een naar dier. Tja, zo gaat dat. Omdat hij zo bijzonder was, heeft een pottenbakker hem op een bord afgebeeld. Archeologen hebben later een fragment van het bord bij een opgraving ontdekt. En nu staat het hier in SteM. Super, he. Hij heeft een kaproen aan, net als ik. Een kaproen is een lekkere grote warme muts uit de middeleeuwen, die je tot de schouders bedekt. Handig voor als het regent of koud is. Vlakbij deze vitrine zijn een kaproen en andere middeleeuwse hoeden terug te vinden. Wil je ze Sssssssssssst. Horen jullie dat ook? Gefladder. Dat zijn mijn eens proberen? Doe maar. 12
gevleugelde vriendjes hier in SteM. Kom maar mee.
Aha, hier zijn ze, de duifjes. Ik vind een duif een van de mooiste vogels die er bestaan. Duiven waren in de middeleeuwen een symbool voor liefde, trouw en onschuld. Hoe romantisch!!!! Bovenaan in de linkervitrine vind je ze terug op een schotel. Deze schotel was een huwelijkscadeau. De schenker wenste zo het bruidspaar een lang en gelukkig huwelijk toe, natuurlijk met veeele kindjes erbij. Dat is eens iets anders dan een wenskaart.
or
Ook staan er duiven afgebeeld op de persoonlijke teil (schotel) van de abt Willelmus van Wymeers van de Boudeloo-abdij. Deze duifjes hebben hier niets te maken met trouwen, maar Hihi, met het christelijk geloof. Met een ste l je palmtak of olijftak in de bek vo staan ze symbool voor vrede of verzoening, toch twee belangrijke beginselen (ideeën) binnen het christelijk geloof.
Een symbool is een teken of een figuur waarmee men iets aanduidt. Bijvoorbeeld een hart staat symbool voor de liefde.
! Knutsel jij graag? Ga dan naar pagina 15
13
Van liefde naar strijd Links van de teil van de abt zie je een hert en een everzwijn op een sausbak staan. Ook zij zijn belangrijke symbolen in het christelijk geloof. Zo staat het hert voor het goede en het zwijn voor het kwade. Op deze sausbak staan ze klaar om met elkaar te vechten. Jawel, de eeuwige strijd tussen goed en kwaad wordt hier afgebeeld. Welke dieren zou jij nemen om de strijd tussen goed en kwaad uit te beelden?....................................................................
n di on . Je r s en heek i ! t e ke Kij spelo lerl doen l a e n e r d ng ne ka ke di leu
14
Hou je van knutselen? Wist je dat je in 9 stappen een duifje kunt vouwen met origamipapier? Je vindt dit papier bij het tafeltje van de spelotheek van het verleden. Hier net achter deze vitrine. Probeer jij een duifje te vouwen? Hiernaast vind je de stapjes met uitleg om het schattig duifje te maken... Succes! En nu.... naar de raarste beestjes in SteM!
15
Wist je... dat middeleeuwers verzot waren op verhalen? Ze konden ongelofelijk goed fantaseren. Ze verzonnen zelfs de meest gekke dieren. Zulke beestjes worden fabeldieren genoemd. Sommige van deze fabeldieren staan op vloertegels van de Boudeloo-abdij afgebeeld. Je vindt ze hier terug in de gesloten kast bij de tegelvloer. Kijk je even mee? Voorzichtig met die schuif! Sommige van die beestjes zijn best wel gevaarlijk. Wat vind je van hen? Herken je de draak, de griffioen, de centaur en de zeemeerman op de tegels? Weet je, veel van de fabeldieren zijn een combinatie van verschillende dieren of zelfs mensen. Kijk maar naar de centaur. Dat is een combinatie van een mens en een paard. Ik vind de griffioen best wel grappig. Het lijkt wel of hij uit een leeuw en een arend is gemaakt. Sttt, niet verder vertellen he. De griffioen van SteM heeft lange tenen en houdt niet van grapjes.
16
Centaur
Draak
Griffioen
Zeemeerman
Hallo Ik heb zelf ook een fabeldier gemaakt. Wat vind je ervan? Herken je er enkele dieren in terug ?..........................
................................ ................................
Nu keren we terug naar mijn overoveroverooooooooovergrooooooootvader Tuur. Zie je daar die gang achter de ton links. Daar moeten we zijn.
17
De haan Vind je de haan in een van de vitrines links terug? Zijn naam is Bravour. Hoi Bravour! Kijk eens, we hebben bezoek. Bravour is niet zomaar een haan. Hij is samen met de leeuw het moedigste dier van SteM. En daar is hij best fier op. Moed was vroeger een hele belangrijke karaktereigenschap. Men geloofde dat moed samen met trouw, eerlijkheid, wijsheid, voorzichtigheid en liefde sleutels waren tot een succesvol en een gelukkig bestaan voor zichzelf, familie en vrienden. Deze sleutels tot geluk waren zo’n 400 jaar geleden bijzonder populaire thema’s. Je vindt ze terug op schilderijen maar ook op servies uit die tijd. Vaak werden dieren als symbool voor deze karaktereigenschappen genomen. Neem nu Bravour bijvoorbeeld. Hij wordt aan de karaktereigenschap moed gelinkt. Dat is niet toevallig. Als haan staat hij immers in voor de orde in het kippenhok en de veiligheid van zijn kippetjes en hun kuikens. Dreigt er gevaar? Moedig bindt hij de strijd aan met de belagers. Ze zullen zijn sporen wel voelen.
18
Bravo
ur
Hieronder vind je enkele dieren en karaktereigenschappen terug. Welke karaktereigenschap hoort bij welk dier? TROUW LIEFDE
ONSCHULD
MOED
WIJSHEID VOORZICHTIG
Heb je zin om ook je eigen bordenset met karaktervolle diertjes te maken? Ga dan zeker eens langs in een van de ateliers van Stem. Daar kun je met verf en sjablonen aan het werk gaan.
19
Nu wordt het smullen geblazen... Weet je wat ik zo superlekker vind? Chocolade. Hmmmmmmmmmmmmmmm. Wist je dat vroeger chocolade zo duur was dat enkel de rijke mensen het zich konden permitteren? Echt waar. Ze dronken warme choco voor het ontbijt in hele dure kopjes. Kijk daar staat er eentje. Het kopje is versierd met een draak, en nog wel een Chinese draak. Chinese draken zijn hemeldieren die geluk brengen. Je ziet hem tussen de wolken zweven. Hoe doet hij het toch met alleen zijn poten en zijn staart? Ik heb ook poten en een staart. Misschien gebruikt ie wel magie? Ik heb het hem al willen vragen, maar hij spreekt alleen chinees. Jammer.
Ik heb toch een beetje schrik van deze draak... Jullie ook?
20
Wie zoekt... Hier vind je mijn tekening van de Chinese draak terug. Ik heb me hier en daar vergist. Zoek jij de 10 verschillen?
En nu naar de kasteelkeuken van barones de Renette.
21
Barones de Renette... In deze rij vitrines vind je heel wat kookgerei van de kasteelkeuken van barones de Renette Zij woonde in één van de vele kastelen in het Waasland, het kasteel Blauwhof in Steendorp. Kijk, er bestaat nog een oude gravure/tekening van haar kasteel. Barones de Renette nodigde graag gasten uit voor het eten. De kok en zijn hulpjes maakten dan de heerlijkste gerechten klaar. Mevrouw de barones zelf hield graag van vis en gevogelte. Wil je weten van welke? Aha, dan heb ik voor jou de volgende raadsels bedacht. Ik heb in een braadpan en een schotel letters gestrooid. Zet deze letters in de juiste volgorde en je vindt de favoriete vis en gevogelte van barones de Renette terug.
22
Ah, jammer... Hier eindigt onze speurtocht. Vond je het leuk? Ik vond het in elk geval plezant om jullie te ontmoeten. Ben je benieuwd naar de antwoorden van deze speurtocht en andere weetjes over mijn dierenvrienden? Breng dan eens een bezoekje aan SteM. Je vindt er de volledige versie van ‘Op ontdekking met Arthur’ met antwoorden en andere leuke opdrachten voor thuis.
groetjes, Arthur
23
