Op het laagste punt aan de top!
Economische visie voor Gemeente Zuidplas
Creatief
Anticiperend
Groen
Wilma van Rijt-Veltman Wim Verhoeven Johan Snoei Zoetermeer, 18 april 2011
Dit onderzoeksrapport is opgesteld in opdracht van Gemeente Zuidplas.
De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM. EIM aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden.
The responsibility for the contents of this report lies with EIM. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM. EIM does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.
Inhoudsopgave
1
Inleiding
5
1.1
Aanleiding
5
1.2
Het creatieve proces
5
1.3
Leeswijzer
6
2
De start (analyse)
7
2.1
Diagnose van de sociaaleconomische situatie
2.2
Kansen en bedreigingen
2.3
Perspectief bij passiviteit
10
2.4
Perspectief bij activiteit
11
3
De finish (visie)
13
3.1
Creatief ondernemen
13
3.2
Anticiperend ondernemen
14
3.3
Groen ondernemen
15
7 10
Bijlagen I
Overzicht van deelnemers
II
Foto van de sociaaleconomische situatie
3
1
Inleiding
De voorliggende rapportage “Op het laagste punt aan de top!” 1 is het resultaat van een intensieve samenwerking tussen gemeente Zuidplas en het lokale bedrijfsleven: het economische beleidsplan voor de komende jaren. Zuidplas - het laagste punt van Europa - moet uitgroeien tot een thuishaven voor topondernemingen met topwerknemers in een topomgeving. Hoe? Door voortvarend aan de slag te gaan om de eerste resultaten te boeken en in 2020 hun ambities waargemaakt te hebben. Gemeente Zuidplas en het bedrijfsleven hebben zich voor de komende jaren met elkaar verbonden. De uitvoering van het economische beleidsplan wordt door hen gezamenlijk gedragen. De gemeente Zuidplas omvat de kernen Moordrecht, Nieuwerkerk aan den IJssel en Zevenhuizen-Moerkapelle en de buurtschappen Oud Verlaat en Ver Hitland
1.1
Aanleiding Op 1 januari 2010 is door een fusie van de voormalige gemeenten Moordrecht, Nieuwerkerk aan den IJssel en Zevenhuizen-Moerkapelle de nieuwe gemeente Zuidplas ontstaan. De voormalige gemeenten hadden op het terrein van economisch beleid een verschillende achtergrond. Met de fusie was er een geschikt moment voor een integraal beleidsplan. De uitgangspunten hiervoor waren deels al geformuleerd in het collegeprogamma 2010-2014 (“Ruimte om je thuis te voelen”). Versterkt door de laagconjunctuur wilde de gemeente de mogelijkheid verkennen om met belangrijke partners de uitdaging aan te gaan om de vitaliteit in de kernen te versterken en economische ontwikkelingen als kansen te benutten. Voorop staan hierbij het behouden, versterken en bevorderen van de lokale economische activiteiten: bedrijventerreinen, toerisme & vrije tijd, detailhandelsstructuur, startende ondernemers en glastuinbouw, agribusiness & greenportontwikkeling. Deze lokale activiteiten vormen samen met andere activiteiten die tijdens het creatieve ontwikkelingsproces naar voren zijn gekomen, de ingrediënten van het economische beleidsplan.
1.2
Het creatieve proces In het ontwikkelingsproces van het economische beleidsplan zijn inhoudelijk vier stappen doorlopen. Deze stappen zijn: 1
Diagnose. Het maken van een foto van de huidige sociaaleconomische situatie in de gemeente Zuidplas, met aansluitend het opstellen van een SWOTanalyse.
2
Perspectief. Het maken van een schets voor 2020 bij ongewijzigd beleid en het maken van schets bij gewijzigd beleid (d.w.z. de economische visie volgend).
1
plus bijbehorend actieplan “Naar de top (actieplan)”
5
3
Ambities. Het nader uitwerken van de ambities van de gemeente Zuidplas, gegeven de uitkomsten van de diagnose en het perspectief, gevolgd door het opstellen van een economische visie.
4
Acties. Het formuleren van concrete acties voor de realisatie van de economische visie.
In het proces zijn de volgende onderzoeksinstrumenten ingezet: Analyse van bestaande data, informatie, onderzoeken, nota’s, websites en dergelijke, aangevuld met individuele interviews met betrokken partijen. Doorrekenen van de economische situatie voor 2020 aan de hand van EIMprognosemodellen. Workshop met Gemeente Zuidplas om ambities en thema’s voor de toekomst te formuleren. Multidisciplinaire werkgroepen (7 stuks) voor het uitwerken van de geformuleerde ambities en thema’s in activiteiten (per thema). Interactieve workshop met de woordvoerders van de werkgroepen, waarbij een prioritering is aangebracht in de activiteiten en de belangrijkste activiteiten zijn ingevuld. Zie bijlage I voor alle deelnemers aan dit onderzoek.
1.3
Leeswijzer Het voorliggende rapport met de titel “Op het laagste punt aan de top!” bevat de economische visie voor Gemeente Zuidplas. De achterliggende foto met alle feiten en ervaringsgegevens over de sociaaleconomische situatie in Zuidplas is als bijlage toegevoegd. Deze bijlage bevat tevens de prognoses voor de periode 2010 – 2020. Het rapport is als volgt opgebouwd. Hoofdstuk 2 beschrijft de startsituatie voor de economische visie van Zuidplas. Het gaat in op de huidige situatie, sterkte/zwakte en kansen/bedreigingen, en schetst het perspectief bij ‘niets doen’ en bij ‘actie’. Hoofdstuk 3 beschrijft de finish ofwel de visie op de economische situatie in Zuidplas zoals in 2020 reëel kan zijn. Om de visie daadwerkelijk te realiseren zijn concrete acties geformuleerd. De acties zijn vastgelegd in het bijbehorende rapport “Naar de top (actieplan)”.
6
2
De start (analyse)
Dit hoofdstuk geeft eerst een schets van de huidige sociaaleconomische situatie in Zuidplas. Het laat de sterke en zwakke punten zien, maar ook de kansen en bedreigingen vanuit de omgeving. Deze analyse is gebaseerd op feiten en ervaringsgegevens. Vervolgens is het perspectief geschetst, wanneer er in de komende tijd niet bijgestuurd gaat worden (passiviteit). Hierbij is gebruik gemaakt van prognosemodellen. Ook is het perspectief verwoord, wanneer er wél bijgestuurd gaat worden (activiteit). Dit is de hoofdconclusie uit de volledige analyse, die in hoofdstuk 3 tot een economische visie is uitgewerkt.
2.1
Diagnose van de sociaaleconomische situatie S t e r k e p un te n Het bedrijfsleven in Zuidplas scoort tot nu toe goed. De lokale economie groeit sterker en de werkloosheid is lager dan in de regio. Het bedrijfsleven lijkt de economische crisis goed te hebben doorstaan. De kracht van Zuidplas zit vooral in de aanwezigheid van een concentratie van de glastuinbouwsector en een sterke (maak)industrie, die zich kenmerken door een groot innovatievermogen en toepassing van hoogwaardige technieken. Het bedrijfsleven kan bovendien gebruik maken van een relatief hoogopgeleide beroepsbevolking met een sterk arbeidsethos. De kracht van Zuidplas zit ook in de combinatie van de gunstige geografische ligging nabij grote steden én de hoge kwaliteit van de woonomgeving met recreatieve en landschappelijke waarden. Tot slot kan de georganiseerde samenwerking binnen het bedrijfsleven en de opkomende samenwerking tussen het bedrijfsleven en de gemeente als een sterk punt van de economie van Zuidplas gezien worden. Zwakke punten Zuidplas kampt met een aantal zwakheden. Zo is er een tekort aan bedrijfsruimte voor economische groei en vernieuwing. Belangrijke ontwikkelingsplannen wachten al (te) lang op hun uitvoering, waardoor (uitbreidings)investeringen achterwege blijven en groeiende bedrijven voor Zuidplas verloren dreigen te gaan. De ontwikkeling van de Zuidplaspolder is een onzekere factor en maakt het verschil tussen hollen en stilstaan. Een andere zwakte heeft te maken met het feit dat Zuidplas een nieuwe fusiegemeente is: het is een versnipperde gemeente zonder een voor iedereen herkenbare identiteit en centrum. Het eenwordingsproces is nog niet voltooid. Dit is terug te vinden in het feit dat de gemeente nog zoekende is naar een marktgerichte manier van werken en nog niet het volste vertrouwen van het bedrijfsleven geniet. Een derde zwakke punt is de positie van Zuidplas in de regionale overlegorganen: formeel gezien hoort Zuidplas bij REO Midden-Holland, maar economisch gezien past Zuidplas beter bij Rotterdam en Oostland.
7
Opgave Kortom, Zuidplas staat nu voor de opgave om in een onzekere omgeving het bedrijfsleven zodanig te faciliteren, dat het op termijn ook nog sterk genoeg is om Zuidplas voor iedereen op de kaart te zetten. Totaalbeeld Hieronder is de sociaaleconomische situatie van Zuidplas in één schema samengevat. De vijf dimensies in het schema - sociaal, economisch, bedrijvendynamiek, voorzieningen en ruimtelijk - en de daarbij behorende feiten en ontwikkelingen komen weer terug in de positionering van Zuidplas ten opzichte van de regio en Nederland. Zie Figuur 1. Figuur 1
Positionering vijf dimensies voor Zuidplas, Oost Zuid-Holland en Nederland
Ruimtelijke ontwikkelling 120 100 80 60 40
Voorzieningen
Sociale kenmerken
20 0
Bedrijvendynamiek
Zuidplas
Economische situatie
Oost-Zuid-Holland
Nederland
Bron: EIM, 2011
Uit de figuur is af te lezen dat Zuidplas op vrijwel alle dimensies ongeveer gemiddeld scoort ten opzichte van het landelijke beeld. Op de dimensie ‘Ruimte’ is Zuidplas het sterkst. Dit hangt samen met de ontwikkeling van de woningvoorraad, de mogelijkheden en plannen voor woningbouw, en de mogelijkheden om nog bedrijventerrein uit te geven. Het feit dat op Gouwe Park nog bedrijventerrein uitgegeven kan worden, verbergt hier echter de nijpende situatie die inmiddels rondom de bedrijventerreinen in Zuidplas is ontstaan: de bestaande terreinen zijn vol en de uitvoering van de geplande nieuwe terreinen is vertraagd. Zuidplas scoort overigens veel beter dan de regio Oost-Zuid-Holland die op 3 van de 5 dimensies duidelijk achterblijft.
8
‘Foto’ van Zuidplas Sociale situatie:
► Gemeente Zuidplas telt per 1 januari 2010 40.410 inwoners in een regio van 293.596 inwoners. De bevolking gaat in de periode 2010-2020 volgens CBS/PLB met 12% groeien. ► De potentiële beroepsbevolking heeft een omvang van 24.000 personen. De participatiegraad van de beroepsbevolking ligt op 70% en is ongeveer gelijk aan het landelijke niveau. De bruto participatiegraad van vrouwen is iets lager dan gemiddeld. ► Van de werkende beroepsbevolking behoort een relatief groter deel tot de leeftijdscategorie van 35-44 jaar. Het opleidingsniveau ligt iets hoger dan landelijk: Zuidplas heeft een kleiner aandeel middelbaar opgeleiden. ► 39% van de werkenden werkt in de gemeente zelf en dat is lager dan het landelijke gemiddelde. Zuidplas heeft per saldo een uitgaande pendelstroom van 4.100 personen. De uitgaande pendel is vooral gericht op de regio Groot-Rijnmond en de regio Oost-Zuid-Holland. De ingaande pendel komt hoofdzakelijk vanuit diezelfde regio’s. ► Het besteedbaar inkomen per huishouden bedraagt € 36.400 en ligt hoger dan het landelijke niveau.
Economische situatie:
► Het bedrijfsleven in Zuidplas bestaat uit 2.395 vestigingen. De sectorstructuur kenmerkt zich door relatief veel landbouw, industrie, bouw en groothandel. De zakelijke dienstverlening is de grootste werkgever in Zuidplas (14% van de werkgelegenheid). ► De werkgelegenheid groeit met 1,7% op jaarbasis en dat is duidelijk hoger dan het landelijke percentage. ► De omvang van het bruto regionaal product (BRP) bedroeg in 2009 € 741 miljoen. Vooral de sectoren industrie, zakelijke dienstverlening, bouw en groothandel leveren een belangrijke bijdrage aan het BRP. ► De werkloosheid bedraagt 4% en ligt daarmee iets gunstiger dan gemiddeld in de regio Oost-Zuid-Holland en Nederland.
Bedrijvendynamiek:
► Het aantal bedrijfsvestigingen in Zuidplas groeide de afgelopen jaren bovengemiddeld. ► Zuidplas had de afgelopen jaren ongeveer 150 nieuwe bedrijven per jaar, met een piek in 2009 van 308 nieuwe bedrijven. ► Er zijn zowel in 2008 als 2009 44 bedrijven verhuisd naar de gemeente Zuidplas, terwijl er in deze jaren respectievelijk 31 en 28 bedrijven vertrokken zijn. Zuidplas kende in de periode 2008-2010 een positief migratiesaldo.
Voorzieningen:
► Het aantal leerlingen per 1.000 inwoners ligt vrijwel op het landelijke gemiddelde. ► In Zuidplas blijft het winkelvoorzieningenniveau met 191 verkooppunten en bijna 50.000 m2 winkelvloeroppervlak (WVO) wat achter bij het landelijk gemiddelde. Zuidplas heeft in vergelijking met Nederland relatief meer WVO in de segmenten “Dagelijks” en “In en om het huis”. ► Het voorzieningenaanbod in de zorg en welzijn bestaat uit circa 108 aanbieders. Het aantal instellingen per 1.000 inwoners is lager (2,7) dan in de Oost-Zuid-Holland en Nederland (respectievelijk 2,9 en 3,0). ► Zuidplas scoort goed op het aantal cultuur, sport- en recreatievoorzieningen. ► Met een dichtheid van verblijfsaccommodaties van 0,12 (aantal per 1.000 inwoners) en 6 slaapplaatsen per 1.000 inwoners loopt Zuidplas achter bij het landelijke gemiddelde.
Ruimtelijke situatie:
► Zuidplas heeft 8 bedrijventerreinen met een totale omvang van bruto 154,6 hectare. Gouwe Park (65 ha) is de grootste, gevolgd door Hooge Veenen (26), Moerkapelle (18), het Nijverheidscentrum (12,6) en Het Ambacht (12,5). De voorraad van uit te geven bedrijventerrein bevindt zich volledig op het Gouwe Park (19,2 ha). ► De gemeente Zuidplas heeft 15.352 woningen in voorraad. De jaarlijkse groei hiervan bedraagt 1,2%. In 2009 zijn per 1.000 woningen 17 woningen gereed gekomen. Beide kengetallen liggen hoger dan het landelijke gemiddelde. ► De bereikbaarheid van Zuidplas is niet optimaal. De bereikbaarheid per auto is redelijk, maar het openbaar vervoer laat in delen van de gemeente nog te wensen over.
Bron: EIM, 2011
De volledige informatie over de sociaaleconomische situatie is te vinden in de bijbehorende rapportage: “Foto van de sociaaleconomische situatie in Zuidplas” (EIM, 2011).
9
2.2
Kansen en bedreigingen De uitgangssituatie voor Zuidplas bestaat dus uit een sterk bedrijfsleven in een onzekere omgeving. Diezelfde omgeving biedt ook kansen. Om een economische beleidskoers te kunnen vaststellen moeten ook deze in ogenschouw worden genomen, evenals de bedreigingen vanuit de omgeving. Daarom zijn hieronder de kansen en bedreigingen naast elkaar gezet.
Kansen
Bedreigingen
Aanleg van bedrijventerreinen
Blijvend gebrek aan bedrijfsruimte door uitstel
Uitbouw van de glastuinbouwsector
of (gedeeltelijke) afstel van de uitvoering van
Geplande woningbouw Zuidplaspolder
kansrijke bouwprojecten
Geplande bedrijfsruimte Zuidplaspolder
Uitstel of (gedeeltelijke) afstel van kansrijke
Geplande verbetering van de infrastructuur
infrastructurele projecten
(Moordrechtboog, parallel A12)
Uitstel van noodzakelijke investeringen door
Ontwikkeling van de Eendragtspolder (leisure)
het bedrijfsleven a.g.v. onzekere bouw- en
Benutting van het waterfront aan de Holland-
ontwikkelprojecten
sche IJssel (dagrecreatie)
Wegtrekken van ‘langwachtende’ bedrijven
Ontwikkeling van agrozorg als nieuwe economi-
naar gemeenten die meer bieden en verlies van
sche activiteit in het landelijke gebied
werkgelegenheid
Ontwikkeling van de logistieke sector in het
Tekort aan goede vaklieden en geringe aanwas
verlengde van de Rotterdamse haven
daarvan
Parkmanagement en KVO
Dreigende leegstand detailhandel Zevenhuizen
Eenwording van de gemeente
(mede als gevolg van wegomlegging N219)
Samenwerking met buurgemeenten
Organisatorische versnippering van de detail-
Ontwikkeling van een bedrijfslevengeoriënteer-
handel
de gemeente
Bezuinigingen bij de gemeente Zuidplas
Bron: EIM, 2011
2.3
Perspectief bij passiviteit Maar wat gebeurt er als Zuidplas de opgave om de lokale economie en het bedrijfsleven een impuls te geven niet aanpakt? Wat is dan het perspectief? P r o g n os e s 2 0 1 0 – 2 0 2 0 De economische ontwikkeling (bruto regionaal product) en de werkgelegenheidsgroei blijven de komende jaren in Zuidplas iets achter vergeleken met de landelijke ontwikkeling. Dit geldt ook voor de regio Oost Zuid-Holland. Dit is toe te schrijven aan de iets ongunstiger productiestructuur, beperkte uitbreidingsmogelijkheden voor de bedrijven en mogelijke problemen rond de bereikbaarheid. Zie Tabel 1.
10
Tabel 1
Economische groei (BRP) en werkgelegenheidsgroei in gemeente Zuidplas, Oost Zuid-Holland en Nederland, 2010-2020 (in procenten per jaar)
Zuidplas
Oost Zuid-Holland
Nederland
1,6
1,5
1,8
-0,1
0,3
0,4
Economische groei Werkgelegenheidsgroei Bron: LISA/CBS, bewerking EIM, 2011
Een belangrijke conclusie uit deze blik in de toekomst is dat de werkloosheid in de gemeente Zuidplas zal oplopen, tenzij de pendel toeneemt. Voor de volledige prognoses per sector wordt verwezen naar de bijbehorende rapportage “Foto van de sociaaleconomische situatie in Zuidplas” (EIM, 2011).
2.4
Perspectief bij activiteit Voor Zuidplas zal het zojuist geschetste perspectief er anders uitzien als het de komende jaren de juiste accenten gaat leggen, gelet op de sociaaleconomische uitgangssituatie en de kansen en bedreigingen. Met die accenten kan Zuidplas de genoemde uitdaging aan. Wat is dat perspectief? Het gewenste perspectief van Zuidplas kan beschreven worden aan de hand van drie labels, namelijk ‘Creatief ondernemen’, ‘Anticiperend ondernemen’ en ‘Groen ondernemen’. Zie onderstaand kader.
Perspectief Zuidplas 1. Creatief ondernemen. De gemeente biedt goed bereikbare ruimte aan bedrijven die het beste gedijen in een omgeving die uitdagend is voor creatieve en gedreven ondernemers, waar nieuwe technologische experimenten plaats kunnen vinden en waar de regelgeving hun ontwikkeling niet in de weg staat. Die bedrijven komen vooral uit de (maak)industrie en (glas)tuinbouw, maar ook uit tal van andere sectoren. De toeristische sector is ‘beste nieuwkomer’. 2. Anticiperend ondernemen. In Zuidplas worden jongeren klaargestoomd voor een loopbaan of het ondernemerschap in Zuidplas. Hiervoor is een complete infrastructuur aanwezig met kennismaking op middelbare scholen, leerwerkplekken, stageplaatsen en matchingsysteem. De arbeidsmarkt is een pullfactor van het vestigingsklimaat van Zuidplas geworden. 3. Groen ondernemen. De gemeente staat bekend om haar aantrekkelijke en groene woonomgeving op steenworpafstand van agglomeraat Rotterdam. Een omgeving die veel dagrecreanten trekt, en aantrekkelijk is voor bedrijven in de agrozorg, toerisme, vrije tijd, cultuur en consumentgerichte voorzieningen. De omgeving draagt bij aan de marktbinding die de gemeente nastreeft.
11
W a a r o m c r e a t i e f , a n t i c ip e r e n d e n gr o e n ? Vervolgens is de vraag waarom juist deze drie labels de weg zijn naar het economische succes en het perspectief van Zuidplas vormen. Het antwoord op deze vraag is de economische visie voor Zuidplas. In het volgende hoofdstuk wordt deze beschreven.
12
3
De finish (visie)
Het geschetste ‘nieuwe’ perspectief voor Zuidplas wekt de indruk dat er een finish is. Strikt genomen is dit natuurlijk ook zo (de labelling is immers meetbaar via allerlei kengetallen en tijdreeksen), maar een finish in het economische beleidsveld bestaat nooit uit één eindstreep. Hiervoor is het veld aan teveel veranderingen onderhevig, waardoor er continu gemonitord en bijgestuurd moet worden. Er is geen moment waarop gezegd kan worden: ‘nu hebben we voldoende innovatieve ondernemingen’, ‘de economie staat stevig genoeg’ of ‘in Zuidplas is de marktbinding voltooid’. Wel zijn er momenten waarop gezegd kan worden: ‘we hebben meer bedrijven kunnen (her)huisvesten dan vorig jaar’, ‘het aantal starters in de agrozorg en recreatie neemt toe’ of ‘de pendelstroom naar Rotterdam slinkt’. Het één laat op korte termijn al resultaten zien en het andere pas op langere termijn. De finish die in dit hoofdstuk aan de hand van de drie labels (die tezamen de economische visie voor Zuidplas vormen) toegelicht wordt, is vastgesteld op basis van de feiten, ervaringsgegevens en inschattingen anno 2011. De finish ligt op de tijdsbalk bij het jaar 2020. De meeste actiepunten in het parcours hebben echter een kortere tijdshorizon (2011-2015). Hieronder wordt een sprong in de tijd gemaakt en de situatie van Zuidplas in het jaar 2020 geschetst.
3.1
Creatief ondernemen Zuidplas moet zijn: De gemeente met goed bereikbare ruimte voor bedrijven die het beste gedijen in een omgeving die uitdagend is voor creatieve en gedreven ondernemers, waar nieuwe technologische experimenten plaats kunnen vinden en waar de regelgeving hun ontwikkeling niet in de weg staat. Die bedrijven komen vooral uit de (maak)industrie en (glas)tuinbouw, maar ook uit tal van andere sectoren. De toeristische sector is ‘beste nieuwkomer’. In 2020 is de gemeente Zuidplas goed bereikbaar via de A12 en A20 en ook de doorstroming binnen de gemeente is sterk verbeterd. Het scheelt ook dat de pendel naar Rotterdam en Gouda iets is afgenomen, omdat meer Zuidplassenaren hun werk in Zuidplas zelf hebben gekregen. Velen werken in de dynamische ‘greenport’ die flink geïnvesteerd heeft in research en nieuwe technologische toepassingen en haar productie heeft versterkt. Anderen werken bij één van de bedrijven in de maakindustrie, bouw en logistiek. Het aantal werkgevers is gegroeid sinds de bedrijventerrein A12 Noord en A20 Nieuwerkerk Noord en Zuid zijn opgeleverd. De meeste werknemers komen met het openbaar vervoer. Dat hebben de bedrijven in samenwerking met de gemeente en het regionale vervoersbedrijf kunnen regelen. De bedrijven doen meer samen; zij profiteren ook van de collectieve diensten en de kostenbesparingen die door het parkmanagement mogelijk zijn geworden. Het gaat in ieder geval beter met BV Zuidplas.
13
De ondernemers merken dat zij meer ruimte (niet alleen fysiek) hebben gekregen voor innovatie op het terrein van schone energie, eco-innovatie en klimaatneutrale productieprocessen. Experimenten of pilots zijn mogelijk, omdat meer partijen het belang ervan inzien en hun krachten bundelen, en de gemeente het bedrijfsleven tegemoet komt bij ‘in de weg zittende’ regelgeving. Ook worden in Zuidplas steeds meer slimme combinaties gemaakt: sectoroverstijgend en gemeenteoverstijgend. Greenport Zuidplas werkt nauw samen met de clusters in Oostland en Waddinxveen. De economische link met Rotterdam is bovendien versterkt. Ook zijn er Zuidplas de laatste tijd meer nieuwe ondernemingen opgericht, die aansluiting vinden op het creatieve en groene profiel van de gemeente. Zij maken gebruik van de faciliteiten en huisvesting die speciaal op startende ondernmers toegesneden zijn, maar ook van de mogelijkheden in het landelijke gebied (ondernemers in de agrozorg en dagrecreatie). En het lijkt erop dat het merendeel van de nieuwkomers slaagt en kan doorgroeien tot een nieuw ‘pareltje’. Zuidplas staat bekend om haar gunstige vestigingsklimaat met en voor innovatieve en kwalitatief hoogwaardige bedrijven.
3.2
Anticiperend ondernemen Zuidplas moet zijn: De gemeente waar jongeren klaargestoomd worden voor een loopbaan of het ondernemerschap in Zuidplas. Hiervoor is een complete infrastructuur aanwezig met kennismaking op middelbare scholen, leer-werkplekken, stageplaatsen en matchingsysteem. De arbeidsmarkt is een pullfactor van het vestigingsklimaat van Zuidplas geworden. In 2020 sluit in de gemeente Zuidplas het aanbod van arbeidskrachten goed aan op de vraag vanuit het lokale bedrijfsleven. Zuidplas had al een relatief hoog opgeleide beroepsbevolking, maar nu is de beroepsbevolking ook vaktechnisch gezien op maat gesneden. Dit is het resultaat van de triple-O samenwerking (ondernemers, onderwijs en overheid). Veel Zuidplassenaren hebben op hun middelbare school al de wens om later in de Greenport werkzaam te zijn; anderen willen de techniek in, omdat daar spectaculaire dingen gebeuren. Dat hebben ze immers van de ondernemers op hun school gehoord en tijdens de rondleidingen op de open bedrijfsdagen zelf gezien. En wat is er mooier, dan lekker dichtbij te gaan werken? De keuze voor een vervolgopleiding is voor hen gemakkelijk: de nieuwe MBO- of HBO-opleiding in Zuidplas. Van stageplaatsen zijn ze verzekerd en de meeste krijgen daarna een dienstverband bij hetzelfde bedrijf. De ondernemers in Zuidplas zijn gelukkig met dit resultaat. Want niet alleen loopt de instroom van werknemers via het onderwijs nu beter, ook de doorstoom of zijinstroom tussen de bedrijven onderling is op gang gekomen. Daarvoor bewijst het Zuidplas-centrum voor levenlang leren en werken goede diensten. Het Poortwachtersdeel neemt de ondernemers een zorg uit handen en maakt veel Zuidplassenaren gelukkig met een nieuwe, passende baan. Onder de gelukkigen bevinden zich ook steeds vaker personen met een beperking. De arbeidsparticipatie van de kwetsbare groepen in de samenleving is duidelijk toegenomen, nu de ondernemers in Zuidplas de weg er naar toe weten te vinden en MVO hoog in het vaandel dragen.
14
In Zuidplas worden de ontwikkelingen en resultaten op de voet gevolgd. De infrastructuur van ‘voorlichten-opleiden-proefdraaien-werken’ is immers een van de sterke punten van het vestigingsklimaat geworden. En de arbeidsmarkt blijft continu in beweging.
3.3
Groen ondernemen Zuidplas moet zijn: De gemeente die bekend staat om haar aantrekkelijke en groene woonomgeving, op steenworpafstand van agglomeraat Rotterdam. Een omgeving die veel dagrecreanten trekt, en aantrekkelijk is voor bedrijven in de agrozorg, toerisme, vrije tijd, cultuur en consumentgerichte voorzieningen. De omgeving draagt bij aan de marktbinding die de gemeente nastreeft. In 2020 heeft de gemeente Zuidplas een groeiende recreatieve sector. Steeds meer dagjesmensen weten Zuidplas te vinden. Roeifanaten bezoeken de wedstrijden op de Olympische baan en vertoeven in de omgeving voor overnachting in een van de bed&breakfast-gelegenheden in de Zuidplaspolder en Eendragtspolder of een hapje eten in de moderne caférestaurants. Daar zijn nog veel meer dingen te doen. Pleziervaarders leggen aan bij de Hollandsche IJssel, ‘doen een terrasje’ aan de waterkant en trekken ’s middags naar het centrum om boodschappen te doen en te winkelen. De detaillisten zijn goed op deze bezoekers ingespeeld: de route is duidelijk en het assortiment aangepast. Ook hebben zij enkele collega’s met vakantie- en vrijetijdsaanbod erbij gekregen. De volgende dag bezoeken de pleziervaarders de steenovens, de molen viergang, de Oudheidskamer en/of het laagste punt. In Zuidplas is voor elk wat wils. Bij mooi weer is het druk op de fietsroutes die de prachtige groene omgeving van Zuidplas aan haar gebruikers laat zien. Een aantal bestaande ondernemers biedt rondleidingen door het bedrijf, streekproducten en attracties voor de kinderen en hun ouders aan. Zuidplas heeft met de oplevering van de woningen in Zevenhuizen-Zuid weer meer inwoners gekregen. Wonen in het groen is immers aantrekkelijk, zeker als daar ook banen aanwezig zijn. Ondernemers in de detailhandel, horeca, sport, cultuur en persoonlijke diensten profiteren hiervan. Sinds dat er op het lokale en regionale niveau intensiever wordt samengewerkt gaat het beter met de economie en het bedrijfsleven. De stukjes van de legpuzzel “Op het laagste punt aan de top!” vallen nu in elkaar.
15
BIJLAGE I
Overzicht van deelnemers Werkgroepen Bedrijvigheid Martine Goedegebuure (woordvoerder) - FOZ Nico Perdijk Hans Nyborn Wilco Stolk Frank Vink Detailhandel Pam Goudriaan (woordvoerder) - KvK Rotterdam Daco Bac G.J. Wals Ronald Rodenburg Theo van Dongen Rudy Sanderman Monica Hilgersom Wim Hofman Sa menwerking & Regio Aniek v.d. Berg (woor dvoerder) - FOZ Wil van Logchem Joke Scheffers G. Hakkesteegt In novatie & Nichemarkets Koos Hogendoorn (woordvoerder) - TVZ Norbert Arkenbout Arjan Vreeken Wouter Leefers Arbeidsm ar kt Klaske Sinn ema (woordvoerder) - RPA Léon Stam G reenport Frits Moster t (woordvoerder) - LTO Leonie Claessen Wim Tas Hans Koolhaas Vrije Tijd & Voorzieningen Tineke Honkoop (woordvoerder) - VVV Het Groene Hart Marie-Claire van Dorema len Peter Hul Margreet Verwaal
1
Deelname vanuit Gemeente Zuidplas Ineke van den Bogert, beleidsadviseur Economische Zaken en bedrijfscontactfunctionaris afdeling VROM Aad Kommené, beleidsadviseur Sociale Zaken Jeannette van Elsäcker, beleidsadviseur Ruimtelijke Ordening Annet Oosterlaan, beleidsadviseur Verkeer
Interviews Marie-Claire van Doremalen, Kamer van Koophandel Rotterdam Martine Goedegebuure, FOZ Koos Hogendoorn, TVZ Chris Nebelstein, winkeliersvereniging Reigerhof Henk van der Torn, Gemeente Zuidplas (wethouder Werk & Inkomen en Economie)
2
BIJLAGE II
Foto van de sociaaleconomische situatie Totaalbeeld In het kader van de Economische Visie is een foto gemaakt van een vijftal kernpunten van de gemeente Zuidplas. Hierbij is de gemeente Zuiplas vergeleken met het Corop-gebied Oost-Zuid-Holland en Nederland. De kernpunten zijn: 5
Ruimtelijke ontwikkeling
6
Sociale kenmerken
7
Economische situatie
8
Bedrijvendynamiek
9
Voorzieningen
Figuur 2
Positionering vijf kernpunten voor Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland, waarde Nederland = 1
Ruimtelijke ontwikkelling 120 100 80 60 40
Voorzieningen
Sociale kenmerken
20 0
Bedrijvendynamiek
Zuidplas
Economische situatie
Oost-Zuid-Holland
Nederland
Bron: EIM, 2010
Figuur 1 laat zien dat Zuidplas op vrijwel alle items ongeveer gemiddeld scoort. Alleen bij ruimte scoort de gemeente duidelijk bovengemiddeld. Dit hangt samen met de ontwikkeling van de woningvoorraad, de mogelijkheden en plannen voor woningbouw, en de mogelijkheden op dit moment om nog bedrijventerrein uit te geven (Gouwe Park). Zuidplas scoort daarmee veel beter dan de regio OostZuid-Holland die op 3 van de 5 items achterblijft.
1
Ruimtelijke ontwikkeling B e r e i k b a a r he i d Figuur 3
Bereikbaarheid Zuidplas
Bron: Google Maps
3
Bereikbaarheid Ten aanzien van de bereikbaarheid van de gemeente Zuidplas spelen een aantal belangrijke zaken: Vanuit de Benchmark Ondernemersklimaat blijkt dat ondernemers in Zuidplas de bereikbaarheid iets positiever beoordelen dan gemiddeld Zuidplas is gelegen rondom het knooppunt van de snelwegen A12 en A20 beide wegen zijn zeer filegevoelig. Ook op de N219 staat het verkeer tijdens de spits vaak vast. De omlegging van de N219 heeft Zevenhuizen ontlast. Op de punten “bereikbaarheid per auto” en “parkeermogelijkheden” scoort de gemeente beter dan de benchmark Bij de “bereikbaarheid per openbaar vervoer” scoort Zuidplas wat slechter dan de benchmark Nieuwerkerk aan den IJssel heeft een treinstation op de lijn RotterdamGouda (2 treinen per uur per richting, in de spits 4 treinen per uur per richting) Er zijn verscheidene busverbindingen aanwezig onder andere van en naar Rotterdam Alexander, Gouda, en interliners van en naar Krimpen aan den IJssel, Den Haag
A d r e ss e n d i ch t he i d e n b o d e m g e b r u ik Tabel 2
Ruimtelijke structuur gemeente Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland
Oost-ZuidZuidplas Omgevingsadressendichtheid
Holland
Nederland
1.120
1.565
1.897
Land
95%
91%
81%
Water
5%
9%
19%
Bebouwd terrein
11%
10%
5%
Bos en open natuurlijk terrein
2%
2%
14%
Recreatieterrein
4%
3%
3%
Agrarisch terrein
77%
81%
68%
Overig
6%
4%
5%
Oppervlakteverdeling (%)
Bodemgebruik land (%)
Bron: CBS
4
B e s c h i k b a ar h e i d b e d r i j v e n t e r r e i n e n Figuur 4
Toekomstige en huidige bedrijventerreinen in de Zuidplaspolder
Bron: Intergemeentelijk Structuurplan
Tabel 3
Grootte bedrijventerreinen en hectare beschikbaar voor uitgifte in gemeente Zuidplas
Bedrijventerrein
Grootte (in ha)
Bruto Hooge Veenen
Beschikbaar voor uitgifte (ha)
Netto
26,0
17,9
0,0
3,2
3,2
0,0
Moerkapelle
18,0
13,8
0,0
Het Ambacht
12,5
10,5
0,0
Nijverheidscentrum
12,6
9,7
0,0
De Vijf Boeken
7,9
7,9
0,0
Kortenoord
4,4
4,4
0,0
Gouwe Park
65,0
45,1
19,2
Zelling Blok
5,0
5,0
0,0
Van Vliet Automobielbedrijven (Parallelweg-zuid)
Bron: IBIS
5
W o n in g a a nb o d Tabel 4
Kenmerken woningaanbod gemeente Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland, 2009
Oost-Zuid-
Woningvoorraad Gereedgekomen woningen per 1.000
Zuidplas
Holland
Nederland
15.352
126.559
7.104.518
17
8
12
1,2%
0,5%
1,0%
woningen Jaarlijkse groei (%) in woningvoorraad 1995-2009 Bron: CBS
Woonvisie In de Woonvisie Zuidplas (2007) zijn voor de komende jaren uitbreidingsplannen aangekondigd in de Zuidplaspolder. Hierbij zijn drie gemeenten betrokken: Zuidplas, Waddinxveen en Gouda. Binnen de gemeente Zuidplas betreft het de projecten: Dorpsuitbreiding Moerkapelle Geleidelijke uitbreiding van het dorp met een gedifferentieerd woningaanbod, mede gericht op benutten en versterking van centrumvoorzieningen in Moerkapelle, zoals winkels. Lanen en Linten Gericht op landelijk wonen langs bestaande en het nieuw aan te leggen Lanen en Linten. In dit gebied zullen overwegend middeldure en dure woningen worden gebouwd. De nadruk ligt op combinaties van wonen en werken met een zorgvuldig samenspel van wonen en glastuinbouw/agrarische bedrijvigheid, en op wonen en recreëren. Dorpsuitbreiding Zevenhuizen Geleidelijke uitbreiding van het dorp met een gedifferentieerd woningaanbod, mede gericht op benutten en versterking van centrumvoorzieningen in Moerkapelle, zoals winkels. Rode waterparel Landelijk wonen met mogelijkheden tot werken aan huis. Grotendeels zullen het vrije kavels zijn. Dorpsuitbreiding Nieuwerkerk Noord Het gebied zal een lage woondichtheid hebben met groene woonmilieus (als onderscheid met Rotterdam-Nesselande met een gedifferentieerd woningaanbod: 50% dorps wonen (met 30% sociale woningbouw) en 50% landelijk wonen (duurdere segment).
6
Bron: Woonvisie Zuidplas (2007)
Medio 2011 komt de gemeente, rekening houdend met de eerder gemaakte afspraken met betrekking tot o.a. de Zuidplaspolder, met een eigen woonvisie. Inzet is te komen tot een woonvisie waarvoor draagvlak is. Daarom is het belangrijk dat belanghebbenden worden betrokken bij het kunnen leveren van een inhoudelijke bijdrage aan de woonvisie. De woonvisie zal ook moeten resulteren in handvatten om met de corporaties vervolgens stappen te zetten om te komen tot meerjarenafspraken in prestatieovereenkomsten.
Conclusies Uit de hiervoor gepresenteerde gegevens kunnen de volgende conclusies getrokken worden: de bereikbaarheid van de gemeente Zuidplas per auto is redelijk, maar het openbaar vervoer laat in delen van de gemeente nog te wensen over. Zuidplas behoort met een adressendichtheid van 1.120 per km2 tot de categorie matig stedelijk gebied. De voorraad van het uit te geven bedrijventerrein bevindt zich volledig op het Gouwe Park. De laatste jaren zijn er in Zuidplas meer woningen bijgekomen dan landelijk het geval was. Ook voor de toekomst is verdere woningbouw voorzien in de gemeente Zuidplas. Gegeven de plannen rond de Zuidplaspolder zal ook in de toekomst voldoende nieuwbouw worden gerealiseerd.
7
Sociale kenmerken T o t a le b e v ol k i n g Tabel 5
Inwoners gemeente Zuidplas uitgesplitst naar woonplaats per 1-1-2010
Woonplaats
Aantal inwoners
Moordrecht
8.195
Nieuwerkerk aan den IJssel
21.670
Zevenhuizen/Oud Verlaat
6.625
Moerkapelle
3.920
Totaal
40.410
Bron: CBS, 2009
Tabel 6
Bevolking van de gemeente Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland naar geslacht en herkomst, 1-1-2010
Zuidplas
Oost-ZuidHolland
Nederland
Totale bevolking
40.410
293.596
16.574.989
man
50%
50%
49%
vrouw
50%
50%
51%
autochtoon
87%
84%
80%
westers allochtoon
7%
7%
9%
niet-westers allochtoon
6%
9%
11%
Naar geslacht (%)
Naar herkomst (%)
Bron: CBS
Figuur 5
Leeftijdsopbouw van de bevolking in de gemeente Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland, 2010
Zuidplas
19,3%
Oost-Zuid-Holland
18,8%
Nederland
17,6%
0%
10%
12,8%
12,2%
20%
29,6%
13,5%
26,1%
28,4%
14,5%
27,9%
15,3%
27,0%
12,2%
jonger dan 15 jaar
24,8%
30%
40%
15 tot 25 jaar
50%
60%
25 tot 45 jaar
70%
80%
45 tot 65 jaar
90%
100%
65 jaar en ouder
Bron: CBS
9
H u i sh o u d e ns Tabel 7
Huishoudens van de gemeente Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland naar eenpersoons- en meerpersoonshuishoudens (in % van totaal aantal huishoudens), 2009 Oost-ZuidZuidplas
Holland
Nederland
15.674
128.002
7.312.579
waarvan eenpersoonshuishoudens
25%
30%
36%
waarvan meerpersoonshuishoudens
75%
70%
64%
huishoudens zonder kinderen
31%
32%
30%
huishoudens met kinderen
44%
39%
35%
Totaal particuliere huishoudens
Meerpersoonshuishoudens bestaande uit:
Bron: CBS
B e v o l k i n g s on t w i k k e l in g Figuur 6
Jaarlijkse bevolkingsgroei (%) in de gemeente Zuidplas, Oost-Zuid-Holland 1 en Nederland
2,50%
2,00%
1,50%
1,00%
0,50%
0,00%
-0,50%
-1,00% 1996
1997
1998
1999
2000
Zuidplas
2001
2002
2003
2004
Oost-Zuid-Holland
2005
2006
2007
2008
2009
Nederland
Bron: CBS
1
10
De gemeente Jacobswoude maakte tot 2009 onderdeel uit van Corop Oost-Zuid-Holland, maar is buiten de berekening van de bevolkingsontwikkeling gehouden.
Figuur 7
Verwachte bevolkingsgroei (%) in de gemeente Zuidplas, Oost-Zuid-Holland 1 en Nederland 2010-2020
14%
12%
10%
8%
6%
4%
2%
0% Nederland
Oost-Zuid-Holland (CR)
Zuidplas
Bron: PBL/CBS (2008)
1
De gemeente Jacobswoude maakte tot 2009 onderdeel uit van Corop Oost-Zuid-Holland, maar is buiten de berekening van de bevolkingsontwikkeling gehouden.
11
B e r oe p s b e vo l k i n g Tabel 8
Kenmerken beroepsbevolking gemeente Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland Zuidplas
Oost-Zuid-
Nederland
Holland Potentiële beroepsbevolking (in personen x 1.000)
24
211
11.014
Beroepsbevolking (in personen x 1.000) 1
17
153
7.846
Man
56%
56%
56%
Vrouw
44%
44%
44%
Lager onderwijs
21%
24%
23%
Middelbaar onderwijs
39%
46%
43%
Hoger onderwijs
38%
29%
33%
15-24 jaar
11%
12%
11%
25-34 jaar
19%
24%
22%
35-44 jaar
31%
26%
27%
45-54 jaar
25%
25%
25%
55-64 jaar
14%
13%
14%
70%
73%
71%
Man
81%
81%
79%
Vrouw
59%
64%
63%
Naar geslacht (%)
Naar opleiding (%)
Naar leeftijd (%)
Bruto participatiegraad (%) Naar geslacht (%)
Bron: CBS
1
12
Dit betreft de beroepsbevolking die 12 uur of meer per week werkt of wil werken. Dit is de afbakening die het CBS standaard hanteert.
P e n d e l s tr om e n Figuur 8
Percentage werkenden binnen de eigen woongemeente Zuidplas, Oost-ZuidHolland en Nederland, 2005
Zuidplas
39%
Oost-Zuid-Holland
43%
Nederland
45%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Bron: CBS
Figuur 9
Pendelstromen (in 1.000 personen) van en naar de gemeente Zuidplas, 2005
Groot-
Rest
Amsterdam
Nederland
1,3 0,5
Agglomeratie Den Haag
0,6
1,3
Zuidplas 7,9
1,6
0,7
Utrecht 0,3
3,9
2,9 6,2 3,0
Groot-
Oost-Zuid-
Rijnmond
Holland
Bron: CBS
13
Tabel 9
Mobiliteit woon-werkverkeer in Zuid-Holland en Nederland naar opleidingsniveau
Afstand (km)
Reistijd (min.)
Zuid-Holland
Nederland
Zuid-Holland
Nederland
basisonderwijs
2,7
2,2
5,2
3,9
vmbo/vbo/mavo
7,8
7,7
14,1
12,5
mbo/havo/vwo
10,9
10,7
19,6
17,4
hbo/wo
13,8
15,1
23,7
22,7
7,7
7,7
13,7
12,3
gemiddeld Bron: CBS
B e s t e e d b a a r i n k o me n pe r h u i sh o u de n Tabel 10
Gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden, 2007
Oost-ZuidZuidplas
Holland
Nederland
Totaal particuliere huishoudens x 1.000
36,4
34,4
31,3
Eenpersoonshuishouden
19,1
19,4
18,6
Paar zonder kinderen
36,3
36,1
33,8
Paar met kinderen
47,0
45,1
42,6
Eenoudergezinnen
28,0
28,0
25,3
Bron: CBS
Conclusies Uit de hiervoor gepresenteerde gegevens kunnen de volgende conclusies getrokken worden: Zuidplas telde op 1 januari 2010 40.410 inwoners De etnische diversiteit in Zuidplas is beperkt, 87% van de bevolking is van autochtone afkomst Zuidplas heeft een iets groter aandeel jongeren in de gemeente dan gemiddeld in Nederland Zuidplas heeft enige tijd te maken gehad met een krimpend inwonertal, in 2009 was de krimp beperkt; Voor de periode periode 2010-2020 verwacht het Planbureau voor de leefomgeving (met het CBS) dat de bevolking nog met 12% zal groeien. Dit is duidelijk bovengemiddeld. De beroepsbevolking is relatief vaak hoger opgeleid, het aandeel middelbaar opgeleiden ligt relatief laag Van de beroepsbevolking behoort een relatief groter deel tot de leeftijdscategorie van 35-44 jaar De bruto participatiegraad van de vrouwen in de gemeente Zuidplas is iets lager dan gemiddeld
14
Zuidplas heeft per saldo te maken met een uitgaande pendel: tegenover een ingaande stroom van 9.100 personen staat een uitgaande stroom van 13.200 personen De in- en uitgaande stromen zijn het sterkst naar de Corop gebieden GrootRijnmond en Oost-Zuid-Holland Het gemiddelde besteedbaar inkomen in de gemeente Zuidplas ligt boven het landelijk gemiddelde
Economische situatie V e s t i gi n g e n, b r u to r e g io n a a l p r o d uc t en w e r k ge l e ge nh e i d Tabel 11
Vestigingen naar sector in Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland
Zuidplas
Oost-Zuid-Holland
Nederland
omvang
perc.
omvang
perc.
omvang
perc.
280
12%
2.270
13%
86.210
11%
0
0%
0
0%
320
0%
130
5%
960
6%
45.670
6%
5
0%
40
0%
1.955
0%
Bouwnijverheid
295
12%
2.745
16%
112.195
14%
Groothandel
265
11%
1.683
10%
62.305
8%
Detailhandel en autobedrijven
285
12%
2.182
13%
77.875
10%
Vervoer en opslag
115
5%
545
3%
26.145
3%
Informatie en communicatie (ICT)
75
3%
715
4%
31.760
4%
Financiële dienstverlening
55
2%
435
3%
17.865
2%
555
23%
4.275
25%
197.135
24%
0
0%
20
0%
775
0%
Onderwijs
45
2%
385
2%
20.705
3%
Gezondheids- en welzijnszorg
80
3%
865
5%
46.605
6%
Toerisme
85
4%
1.615
9%
40.045
5%
105
4%
850
5%
42.890
5%
2.395
100%
18.735
100%
844.455
100%
Landbouw, bosbouw en visserij Delfstoffenwinning Industrie Openbaar nut
Zakelijke dienstverlening Openbaar bestuur
Overige diensten Totaal Bron: CBS en Kamer van Koophandel
15
Tabel 12
Bruto Regionaal Product (BRP in miljoen €) naar sector in de gemeente Zuidplas en Oost-Zuid-Holland, 2009 resp. 2008 Zuidplas
Oost-Zuid-Holland
omvang
perc.
omvang
perc.
omvang
perc.
32
4%
338
4%
8.798
2%
0
0%
0
0%
15.211
3%
143
19%
914
11%
64.087
13%
0
0%
84
1%
11.738
2%
109
15%
793
10%
30.703
6%
Groothandel
85
12%
890
11%
37.868
7%
Detailhandel en autobedrijven
46
6%
584
7%
24.611
5%
Transportsector
29
4%
285
3%
20.948
4%
ICT
18
2%
367
4%
22.574
4%
Financiële dienstverlening
15
2%
374
4%
38.217
8%
129
18%
1.726
21%
93.788
19%
Overheid
26
4%
548
7%
37.708
7%
Onderwijs
39
5%
354
4%
24.088
5%
Zorg en welzijn
44
6%
700
9%
50.498
10%
Toerisme en recreatie
17
2%
189
2%
16.126
3%
9
1%
210
2%
12.666
2%
741
100%
8.356
100,00
509.629
100,00
Landbouw Delfstoffenwinning Industrie Openbaar nut Bouwnijverheid
Zakelijke dienstverlening
Overige diensten Totaal
% Bron: EIM op basis van LISA en CBS
16
Nederland
%
Tabel 13
Werkgelegenheid naar sector (werkzame personen) in de gemeente Zuidplas en Oost-Zuid-Holland, 2009
Zuidplas
Oost-Zuid-Holland
Nederland
aantal
perc.
aantal
perc.
aantal
perc.
900
7%
4.500
4%
244.000
3%
0
0%
0
0%
8.000
0%
1.640
13%
12.000
10%
909.000
11%
20
0%
700
1%
34.000
0%
Bouwnijverheid
1.740
14%
10.600
9%
489.000
6%
Groothandel
1.710
14%
11.800
10%
514.000
6%
Detailhandel en autobedrijven
1.120
9%
16.600
14%
917.000
11%
Transportsector
500
4%
6.200
5%
826.000
10%
ICT
170
1%
4.200
3%
274.000
3%
Financiële diensten
110
1%
2.800
2%
278.000
3%
1.760
14%
15.200
12%
1.406.000
16%
Overheid
380
3%
3.800
3%
929.000
11%
Onderwijs
580
5%
8.100
7%
1.255.000
15%
1.080
9%
19.400
16%
428.000
5%
Toerisme en recreatie
520
4%
4.200
3%
479.000
4%
Overige diensten
230
2%
2.600
2%
535.000
6%
12.460
100%
122.700
101,00%
9.525.000
100%
Landbouw Delfstoffenwinning Industrie Openbaar nut
Zakelijke diensten
Zorg en welzijn
Totaal
Bron:EIM op basis van LISA en CBS
17
Werkloosheid Tabel 14
Aantal niet-werkende werkzoekenden naar achtergrond, december 2009
Zuidplas
Oost-Zuid-Holland
Nederland
822
7.039
487.629
man
52%
51%
51%
vrouw
48%
49%
49%
15 tot 27 jaar
7%
11%
12%
27 tot 45 jaar
38%
38%
40%
45 tot 65 jaar
55%
50%
48%
elementaire beroepen
19%
24%
25%
lagere beroepen
30%
32%
32%
middelbare beroepen
29%
26%
25%
hogere beroepen
17%
14%
13%
3%
2%
3%
4%
5%
6%
Aantal niet-werkenden werkzoekenden
Naar geslacht (%)
Naar leeftijd (%)
Naar beroep (%)
wetenschappelijke beroepen
Aandeel niet-werkende werkzoekenden ten opzichte van de totale beroepsbevolking (%) Bron: UWV-CWI
18
E c o n o m i s c h e g r oe i 2 0 04 - 2 0 0 9 Figuur 10 Werkgelegenheidsgroei in de gemeente Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland, 2005-2009 (procenten per jaar)
Zuidplas Landbouw
Oost-Zuid-Holland
-3,9
Delfstoffenwinning
Nederland
-1,0
-2,1
0,0
0,0
-2,3
Industrie
-0,3
-0,7
-0,8
Openbaar nut
-1,3
-2,5
1
7,3
-0,6
0,6
Bouwnijverheid Handel Vervoer en opslag ICT Financiële instellingen
2,1
0,5
0,7
-1,0
3,7
0,0
4,3
0,4
2,6
-16,5
-3,3
0,1
Zakelijke diensten
1,4
1,5
2,7
Openbaar bestuur
4,3
-2,5
-0,3
Onderwijs
4,4
0,7
1,2
Gezondheids- en welzijnszorg
4,1
2,3
2,1
Toerisme en recreatie
0,7
0,3
1,2
Overige dienstverlening
3,8
3,4
1,4
Totaal
1,7
0,6
1,0
Bron: LISA/CBS bewerking EIM
Conclusies Uit de hiervoor gepresenteerde gegevens kunnen de volgende conclusies getrokken worden: De economische structuur van de gemeente Zuidplas kenmerkt zich door relatief veel landbouw, industrie, bouw en groothandel De omvang van het Bruto Regionaal Product bedroeg in 2009 € 741 miljoen Het aandeel niet-werkenden werkzoekenden ten opzichte van de totale beroepsbevolking ligt iets gunstiger dan gemiddeld in Oost-Zuid-Holland en Nederland De groei van de werkgelegenheid was in Zuidplas in de periode 2005-2009 met 1,7% per jaar duidelijk bovengemiddeld
19
Bedrijvendynamiek O n t w i k ke l i ng a a n t a l ve s t i g i n ge n Figuur 11 Groei aantal (bedrijfs)vestigingen in Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland 2005 tot 2009
7,0%
6,0%
5,0%
4,0%
3,0%
2,0%
1,0%
0,0% 2004
2005
2006
2007
2008
2009
-1,0% Nederland
Oost-Zuid-Holland
Zuidplas
Bron: CBS
21
O p r i c ht i n ge n Figuur 12 Aantal starters en overige oprichtingen van bedrijven in Zuidplas 2005 tot 2009
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0 2005
2006
2007 Starters
2008 Oprichtingen
2009
2010*
Totaal
Bron: Kamer van Koophandel *) 2010 tot en met het derde kwartaal
I m m i g r a ti e e n e m i gr a t ie v a n b e d r ij v e n Tabel 15
Mutaties in de gemeente Zuidplas 2008-2010
Mutatie
2008-2009
2009-2010
Ingekomen bedrijven
44
44
Vertrokken bedrijven
31
27
Saldo
13
17
155
308
Opheffingen
68
73
Saldo
87
235
100
252
Nieuwe oprichtingen
Totaal Bron: Kamer van Koophandel
22
Periode
Conclusies Uit de hiervoor gepresenteerde gegevens kunnen de volgende conclusies getrokken worden: Het bedrijfsklimaat is gunstig Het aantal bedrijfsvestigingen groeit bovengemiddeld Zuidplas had de afgelopen jaarlijks ongeveer 150 nieuwe bedrijven, met een piek in 2009 (308) Er zijn in zowel 2008 als 2009 44 bedrijven verhuisd naar Zuidplas, terwijl er 31, resp. 27 bedrijven vertrokken. Het saldo van inkomende en uitgaande bedrijven was in de periode 2008-2010 positief
23
Voorzieningen Onderwijs Tabel 16
Aantal leerlingen naar onderwijsvorm in de gemeente Zuidplas, Oost-ZuidHolland en Nederland, 2008/2009
Zuidplas aantal Totaal aantal leer-
Oost-Zuid-Holland in %
10.844
aantal
in %
83.513
Nederland aantal
in %
4.247.078
lingen Naar schoolgemeente Basisonderwijs
4.294
40%
32.710
39%
1.553.332
37%
0
0%
872
1%
44.055
1%
0
0%
830
1%
66.264
2%
2.790
26%
20.283
24%
934.971
22%
29
0%
353
0%
15.225
0%
1.233
11%
9.719
12%
514.594
12%
Mbo bol
817
8%
6.239
7%
342.550
8%
Mbo bbl
416
4%
3.480
4%
172.044
4%
Hoger beroepson-
900
8%
6.524
8%
383.696
9%
365
3%
2.503
3%
220.347
5%
Speciaal basisonderwijs Speciale scholen Naar woongemeente Totaal voortgezet onderwijs Vavo 1 Totaal middelbaar beroepsonderwijs
derwijs Wetenschappelijk onderwijs Bron: CBS
W i n ke l s tr u ct u u r Tabel 17
Winkelstructuur in Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland, 2010
Zuidplas
Oost-Zuid-Holland
Nederland
Verkooppunten
191
1.880
116.998
Aantal vestigingen per 1.000 inwoners
4,7
6,4
7,1
49.749
473.442
30.202.185
1,23
1,61
1,82
Totaal aantal m2 WVO m2 WVO per inwoner Bron: Locatus
1
24
Voortgezet Algemeen Volwassen Onderwijs
Figuur 13 Winkelaanbod naar type winkel (in % van totale m2) in de gemeente Zuidplas en Nederland, 2010
Zuidplas
Nederland
0%
10% dagelijks
20%
30%
mode & luxe
40%
50%
vrije tijd
60%
70%
in en om het huis
80%
90%
100%
detailhandel overig
Bron: Locatus
25
Z o r g e n we l z i j n Tabel 18
Voorzieningenaanbod in zorg en welzijn, 2010
Aantal apotheken
4
coaching/counseling
1
consultatiebureaus
1
diëtisten
2
EHBO/reanimatie
5
ergotherapist
1
fysiotherapie/manuele therapie geestelijke gezondheidszorg
2
homeopathie
1
huisartsen
17
jeugdgezondheidszorg
1
kraamzorg/verloskundigen
1
logopedie
3
natuurgeneeswijzen/ alternatieve geneeswijzen
8
oefentherapeuten
4
orthopedogagiek
1
overgangsconsulenten
1
patiëntenorganisaties
4
podologen
1
psychologie/ psychotherapie
4
seksuologen
1
tandartsen/mondhygienisten
12
thuiszorgorganisaties
4
verpleeghuizen/verzorgingstehuizen
0
voedingsadvies
1
voetzorg/ pedicures
26
12
14
zorgcentra/ dagcentra
1
overig
1
totaal
108
Bron: Gemeente Zuidplas
Tabel 19
Aantal gezondheids- en welzijnszorginstellingen per 1.000 inwoners in de gemeente Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland, 2009
Zuidplas
Oost-Zuid-Holland
Nederland
2,7
2,9
3,0
Gezondheids- en welzijnszorg Bron: CBS bewerking EIM
Sport Tabel 20
Aanbod van sportvoorzieningen in de gemeente Zuidplas, 2010
Accommodaties Accommocatie
Sportverenigingen aantal
Sport
aantal
Golfbanen
1
Autosport
1
Gymnastieklokalen
6
Badminton
4
Manages
2
Basketbal
1
Sporthallen
2
Biljarten
6
Sportparken
2
Bridge
6
Sportscholen
5
Denksport (schaken)
3
Tennishallen
1
Golfen
1
Zwembaden
3
Gymnastiek
4
Hengelsport
2
Hockey
1
IJssport
3
Jeu de Boules
1
Karate
1
Korfbal
2
Rolschaatsen
1
Skiën
1
Tafeltennis
3
Tennis
4
Voetbal
4
Volleybal
1
Waterpolo
1
Yoga
5
Zaalvoetbal
2
Zwemmen
3
Totaal
22
Totaal
61
Bron: Gemeente Zuidplas Noot: Volleybal (VC Nesselande) wordt gespeeld op hoog niveau
27
Tabel 21
Aantal instellingen/verenigingen voor cultuur, sport en recreatie per 1.000 inwoners in de gemeente Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland, 2009
Zuidplas
Oost-Zuid-Holland
Nederland
1,5
0,7
0,8
Cultuur, sport en recreatie
Bron: CBS en gemeente Zuidplas, bewerking EIM
R e cr e at i e Tabel 22
Aanbod van verblijfsaccomodaties in 2010
aantal Bungalowpark
3
Hotel
2
Café/restaurant
37
Bed & breakfast
3
Campings
3
Totaal
48
Bron: VVV/ gemeente Zuidplas nota Horacabeleid
Tabel 23
Aantal accommodaties en slaapplaatsen in de gemeente Zuidplas, Oost-ZuidHolland en Nederland, 2010
Aantal accommodaties hotels, bed & break-
Zuidplas
Oost-Zuid-Holland
Nederland
5
44
6.954
0,12
0,15
0,42
1
915
211.411
6
3
13
fast en jeugdaccommodaties Accommodaties per 1.000 inwoners Aantal slaapplaatsen hotels/ bed & break-
250
fast/ jeugdaccommodaties Slaapplaatsen per 1.000 inwoners Bron: CBS/VVV bewerking EIM
Conclusies Uit de hiervoor gepresenteerde gegevens kunnen de volgende conclusies worden getrokken: Het aantal leerlingen per 1.000 inwoners ligt vrijwel op het landelijk gemiddelde. Het winkelvoorzieningsniveau blijft in de gemeente Zuidplas wat achter bij het landelijk gemiddelde.
1
28
Raming EIM, op basis van gegevens VVV en Zuid-Hollands Bureau voor Toerisme
Het aantal m2 winkelvoeroppervlak per inwoner ligt in de gemeente Zuidplas lager dan het gemiddelde in Nederland. Zuidplas heeft in vergelijking met Nederland relatief meer winkelvloeroppervlak (WVO) in de segmenten “Dagelijks” en “In en om het huis”. Het aantal voorzieningen in de gezondheids- en welzijnszorg blijft enigszins achter bij het regionaal (Corop Oost-Zuid-Holland) en landelijk gemiddelde Zuidplas scoort goed op het aantal cultuur, sport en recreatievoorzieningen Op het terrein van het aantal verblijfsaccommodaties en slaapplaatsen blijft de gemeente Zuidplas achter bij het landelijk gemiddelde.
Prognoses Tabel 24
Werkgelegenheidsgroei in de gemeente Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland, 2010-2020 (procenten per jaar)
Landbouw Delfstoffenwinning Industrie Openbaar nut
Zuidplas
Oost-Zuid-Holland
Nederland
-2,3
-2
-1,8
-
0
1,2
-2,0
-1,9
-1,6
-
-0,9
-1,5
Bouwnijverheid
-0,6
-0,5
-0,5
Handel
-0,1
0,1
0,2
Vervoer en opslag
-0,1
-0,1
-0,3
ICT Financiële instellingen
0,5
0,5
-0,5
-0,2
-0,2
-0,4
Zakelijke diensten
1,1
1,3
1,5
Openbaar bestuur
-0,8
-1,6
-0,4
Onderwijs
-0,1
-0,6
0,2
2,1
2
2
Gezondheids- en welzijnszorg Toerisme en recreatie Overige dienstverlening Totaal
-0,3
0,2
0,1
0,5
0,7
0,9
-0,1
0,3
0,4
Bron: LISA/CBS bewerking EIM
29
Tabel 25
Economische groei (BRP) in de gemeente Zuidplas, Oost-Zuid-Holland en Nederland, 2010-2020 (procenten per jaar)
Landbouw Delfstoffenwinning Industrie
Zuidplas
Oost-Zuid-Holland
1,5
1,5
Nederland
-
2 1,9
0,8
1
1,3
-
0,3
0,3
Bouwnijverheid
0,4
0,3
0,6
Handel
3,1
3,5
3,5
Openbaar nut
Vervoer en opslag
2,6
2,5
1,1
ICT
3,7
3,9
2,9
Financiële instellingen
1,7
1,4
1
Zakelijke diensten
2
1,9
2,3
Openbaar bestuur
-0,5
-1
0,3
Onderwijs
0,9
0,2
0,4
Gezondheids- en welzijnszorg
2,5
2,5
2,6
Toerisme en recreatie
0,3
1
0,9
Overige dienstverlening Totaal
1
1,2
1,1
1,6
1,5
1,8
Bron: LISA/CBS bewerking EIM
Conclusie De economische ontwikkeling en de werkgelegenheidsgroei blijven de komende jaren in Zuidplas iets achter de landelijke ontwikkeling. De economische structuur is iets ongunstiger dan landelijk. Daarnaast zijn de beperkte uitbreidingsmogelijkheden voor de bedrijven en mogelijke problemen rond de bereikbaarheid een remmende factor.
30
Methode voor de vergelijking van Zuidplas met Oost-ZuidHolland en Nederland In het spinnenwebdiagram wordt de gemeente Zuidplas op een vijftal kernpunten beoordeeld en vergeleken met Oost-Zuid-Holland en Nederland. De kernpunten zijn: 1
Ruimtelijke ontwikkeling
2
Sociale kenmerken
3
Economische situatie
4
Bedrijven dynamiek
5
Voorzieningen.
Bovenstaande vijf kernpunten zijn alle opgedeeld naar een aantal subcategorieen. Ook per subcategorie heeft de vergelijking plaatsgevonden. Om een totaalplaatje van de positionering van de gemeente Zuidplas ten opzichte van OostZuid-Holland en Nederland te kunnen schetsen is de volgende vertaalslag gemaakt. Per subcategorie is Nederland als uitgangspositie genomen. Daarop is vastgesteld hoeveel de gemeente Zuidplas en Oost-Zuid-Holland meer/minder, lager/hoger etc. hebben gescoord. (Bijvoorbeeld: in welke mate de bevolking in de gemeente Zuidplas sneller of langzamer gegroeid is dan in Nederland.) Deze subcategorieën samen vormen gemiddeld één cijfer dat vervolgens ten opzichte van Nederland gepositioneerd kan worden. Nederland krijgt per punt altijd de waarde ‘1’ mee. Scoort de gemeente Zuidplas bijvoorbeeld hoger op de ruimtelijke ontwikkelingen, dan is de waarde die de gemeente Zuidplas meekrijgt, hoger dan één. Scoort de gemeente Zuidplas lager dan Nederland, dan krijgt zij een waarde tussen de nul en de één mee. De subcategorieën die zijn meegenomen zijn: 1
Jaarlijkse groei in woningvoorraad, gereedgekomen woningen, woningbehoefte, verleende bouwvergunningen, beschikbaarheid bedrijventerreinen en bereikbaarheid;
2
Bevolkingsgroei, werkloosheid, participatiegraad, percentage werkenden in de eigen woongemeente, besteedbaar inkomen, werkgelegenheidsgroei;
3
werkgelegenheidsgroei 2008, regionale economische groei 2008, ontwikkeling werkgelegenheid 2009-2020, ontwikkeling Bruto Regionaal Product 2009-2020;
4
Bedrijfsvestigingen;
5
Onderwijsvoorzieningen, aantal m2 winkelvloeroppervlak per inwoner, aantal gezondheids- en welzijnsinstellingen, het aantal instellingen cultuur, sport en recreatie en de verblijfsaccommodatie (aantal slaapplaatsen).
31
Begrippenlijst Omgevingsadressendichtheid
Het gemiddeld aantal adressen per vierkante kilometer binnen een cirkel met een straal van één kilometer op 1 januari van het betreffende jaar. De OAD beoogt de mate van concentratie van menselijke activiteiten (wonen, werken, schoolgaan, winkelen, uitgaan etc.) weer te geven.
Woningvoorraad
Totaal aantal woningen op 1 januari. Een woning is een tot bewoning bestemd gebouw dat, vanuit bouwtechnisch oogpunt gezien, blijvend is bestemd voor permanente bewoning door een particulier huishouden.
Autochtoon:
inwoner, die zelf en ook beide ouders in Nederland zijn geboren
Allochtoon:
inwoner die zelf, of waarvan één dan wel beide ouders in het buitenland zijn geboren.
waarvan Westers:
Allochtoon, afkomstig uit Europa, de VS, Canada, Nieuw Zeeland, Australië, Zuid-Afrika en Indonesië (NederlandsIndië).
Niet-westers:
Allochtoon, afkomstig uit een ander land.
Huishouden:
Eén of meer personen die samen een woonruimte bewonen en zichzelf, dus niet-bedrijfsmatig, voorzien in de dagelijkse levensbehoeften.
Potentiële beroepsbevolking:
Bevolking tussen de 15 en 65 jaar.
Beroepsbevolking:
Personen met een baan, dan wel werkzoekend
Werkgelegenheid
Personen met een baan
Pendel
Reizen tussen woongemeente en werkgemeente.
Bruto binnenlands product
De toegevoegde waarde tegen marktprijzen voor de totale economie. Dit is het in een land totaal verdiende inkomen.
Bruto regionaal product (BRP)
De toegevoegde waarde tegen marktprijzen voor een regio. Dit is het in een regio totaal verdiende inkomen.
Bruto participatiegraad
Het aandeel van de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking in de potentiële beroepsbevolking.
Bedrijvendynamiek
De verandering die optreedt in het bedrijven of vestigingenbestand.
Oprichting
32
Nieuw bedrijf of nieuwe nevenvesti-
ging. Starter
Nieuwe ondernemer die een nieuwe economische activiteit begint.
Overige oprichting
Nieuwe economische activiteit die wordt gestart vanuit een bestaand bedrijf (dochterbedrijf of filiaal).
Winkelvloeroppervlakte (WVO)
Gemiddelde oppervlakte van een winkel in m 2 .
Verkooppunt
Economische activiteit op een uniek adres, waarbij sprake is van eigen personeel, eigen kassa en winkelverkoopvloeroppervlakte op 1 januari.
Verblijfsaccommodatie
Overnachtingsmogelijkheid. Voorbeelden zijn hotels, bed & breakfast, campings, bungalowparken etc.
33
