Aan het einde van de les komt een Chifae (8 jaar) naar me toe. “Juffrouw, wist je dat als je heel goed je best doet bij koranles, dat je dan in het paradijs komt?” “Hoe moet dat dan met al die mensen die geen Arabisch spreken, Chifae?”, vraag ik. Ze kijkt me bedenkelijk aan en zwijgt. Een week later is ze terug met het antwoord. “Juffrouw, ik heb het gevraagd!”, zegt ze blij. “Maak je maar geen zorgen, jij kunt ook in het paradijs komen. Want daar spreekt iedereen Arabisch!” Een typisch voorbeeld van een van de vele dilemma’s waar jonge kinderen van immigranten in Amsterdam dagelijks mee worden geconfronteerd. Hoe verenig je wat je hoort in de moskee met wat je ziet op straat, of doet op school? Hoe is het om op te groeien in Amsterdam Nieuw-West? Precies dat leren Kaoutar en vele anderen kinderen in beeld te brengen bij West Side Stories, de projectlocatie van Foam in Amsterdam West. Ze kunnen er komen om fotografietentoonstellingen te bekijken en om zelf foto’s te maken. Twee keer per week worden er workshops gegeven voor kinderen, met telkens een ander thema. Ook buiten de lestijden om kunnen ze komen om een korte foto-opdracht te doen. Doel: beter leren kijken naar elkaar en naar de buurt, verhalen vertellen, mensen ontmoeten. En om het zo laagdrempelig mogelijk te houden, zijn alle activiteiten gratis. Ook worden er bij West Side Stories fotografieworkshops voor volwassenen gegeven. Buiten het reguliere programma worden er projecten georganiseerd, bijvoorbeeld met professionele fotografen die naar West komen om les te geven, of exposities waarbij met werk van buurtbewoners. Vaak is er een direct verband met de thema’s van de tentoonstellingen in het museum aan de Keizersgracht. West Side Stories is een initiatief van de afdeling Educatie van Foam, waar ik zes maanden lang stage liep om mee te helpen bij dit project. Affiniteit met fotografie had ik al, want ik fotografeer zelf graag en veel. Dat ik mijn stage wilde uitvoeren bij een museum, stond ook al vast. Ik had nog geen ervaring in cultuur-maatschappelijk werk, maar kan me, omdat ik zelf woon in Nieuw-West, goed vinden in Foams doel van het ‘bevorderen van de sociale cohesie in de buurt door middel van fotografie’. Als stagiair bij West Side Stories ben je het aanspreekpunt van het project in de wijk. Je helpt met de workshops, en draagt bij aan het ontwikkelen van nieuwe lessen en projecten. Tijdens mijn stage heb ik workshops gegeven aan kinderen en volwassenen. Ook heb ik mij bezig gehouden met het ontwikkelen en organiseren van een fotografieproject en –expositie met ouderen in de buurt. In dit portfolio leg ik verslag van mijn activiteiten tijdens deze stage aan de hand van de competenties zoals opgesteld door de academie.
Rosanne Koster, februari 2012
Bijdragen aan een cultureel-maatschappelijk project in een ‘krachtwijk’ betekent vooral: het actief stimuleren van buurtbewoners om mee te doen aan een culturele activiteit. Het succes van een project is voor een groot deel afhankelijk van de actieve werving van deelnemers. Tot voor deze stage had ik hier nog geen ervaring mee. Wanneer je voor de klas staat, is je doelgroep ‘gegeven’. De kwaliteit van wat je aan de leerlingen biedt, is niet evenredig met de opkomst. Bij een project als West Side Stories is dat anders. Als de activiteit niet leuk genoeg is, komen deelnemers niet terug. Dus is het belangrijk om eventuele deelnemers te blijven stimuleren en uit te dagen om mee te doen. Marja (49) maakte deze foto tijdens de workshop 'Textuur' Op deze manier kom je er snel achter wat werkt, en wat niet. En dus gingen we de straat op en lieten buurtbewoners meedoen aan korte opdrachten. Met opnameapparatuur en een portfolio vol met foto’s van professionele fotografen gingen we op weg en vroegen de mensen wat ze op de foto’s zagen. Zo daagden we de mensen uit goed te kijken naar foto’s en hun interpretatie ervan te geven. Hun verhalen werden als podcast opgenomen. Ook bezochten we basisscholen om te vertellen over de workshops en projecten, en gingen we langs te deuren. Omdat West Side Stories zich richt op alle buurtbewoners, moeten er activiteiten zijn voor verschillende leeftijdscategorieën. Dit heeft mij in staat gesteld zowel voor kinderen als Nafissa (9) maakte deze foto tijdens een workshop waarbij de deelnemers in de buurt gaan speuren naar hun ouderen educatief materiaal te ontwerpen en lievelingskleur les te geven voor verschillende doelgroepen. De workshops bij West Side Stories bestaan altijd uit een korte introductie, waarbij de deelnemers kijken naar het werk van fotografen (zowel professioneel als resultaten van vorige workshops) en daarover praten. Dit gaat volgens ‘Manieren van kijken’, de methode die door Foam is opgesteld gebaseerd op de didactische methode voor kunstbeschouwing van Terry Barrett.1 Aan de hand van een analyse van formele beeldaspecten komen deelnemers tot een betekenisvolle interpretatie van een beeld. Bij het vak ‘Kunst Werkt’ had ik hiermee al enige ervaring opgedaan, wat me bij deze stage ontzettend heeft geholpen.
1
Zie ook: Terry Barrett, Interpreting art: reflecting, wondering, responding (New York, 2003)
Daarna gaan de deelnemers zelf aan de slag, met camera’s van Foam. Aan de hand van het thema gaan ze op een andere manier kijken naar hun omgeving, en ontdekken in het gewone het bijzondere. Aan het eind van de workshop worden alle resultaten bekeken. Ik vind het erg belangrijk dat de inhoud van de lessen aansluit op de belevingswereld van de deelnemers. Veel meer nog dan in het regulier onderwijs is het belangrijk om hen iets aan te bieden wat hun interesse al heeft. Met deze interesse als uitgangspunt kun je hen vervolgens uitdagen om iets te maken. Op deze manier is hun werk persoonlijker en voelen ze zich meer betrokken. Van hier uit kan er op een goede manier worden gereflecteerd op het werk en zijn de leerlingen zelf geneigd om hun werk te verbeteren. Voorbeeld hiervan is de workshop ‘Superhelden’, die ik heb ontwikkeld naar aanleiding van het thema van de kinderboekenweek in oktober 2011. Die week zat de workshop helemaal vol. De kinderen vonden dit thema heel erg leuk, en hadden het op school ook al behandeld. In de workshop moesten ze elkaar als een superheld fotograferen (springend, klimmend op een muur, heel sterk). We praatten met elkaar over wat een held is, en wat voor heldendaden de leerlingen zouden willen en kunnen doen. Daarna werden de foto’s geprint en mochten de kinderen aan hun foto superhelden attributen toevoegen door te tekenen.
Deze foto werd gemaakt door Abdel (8) in de workshop 'Mini-me'
In de workshop ‘Mini-me’ maakten de leerlingen een kleine versie van zichzelf door een geprinte foto van zichzelf op een cocktailprikker te plakken. Daarna gingen ze met deze miniaturen de wijk in om elkaar op bijzondere plekken te portretteren.
Tijdens deze stage heb ik de competentie ‘stimulerend vermogen’ op nieuwe en andere manieren leren inzetten.
Ik heb tijdens deze stage met veel plezier gewerkt met verschillende leeftijdsgroepen. Dit was een goede aanvulling op mijn ervaring als docent, want voorheen heb ik vooral lesgegeven aan jongeren. Vooral tijdens de kinderworkshops, waar kinderen van vijf tot en met twaalf jaar op af komen, was het een uitdaging om een stimulerende les aan te bieden voor zowel de jongste als de oudste deelnemers. West Side Stories biedt voor bezoekers korte fotografieworkshops aan. Deze opdrachtjes zijn bedoeld om mensen te stimuleren zich voor een ‘echte’ workshop in te schrijven, maar blijken in de praktijk ook heel populair als leuke activiteit op zaterdag. Veel buurtkinderen komen langs om een workshop te doen. De thema’s van de workshops zijn per week verschillend. Zo maken de deelnemers bijvoorbeeld een fotostripverhaal, of gaan ze op zoek naar details in de wijk. Er is een groepje kinderen dat iedere week komt, en dat alle workshops al een keer heeft gedaan. Voor hen moest ik nieuwe lessen bedenken. We Fotografieworkshop voor kinderen van 6 tot 12 jaar gingen met elkaar op zoek naar kleuren en vormen in de wijk. We maakten een portretfoto van iemand die we nog niet kenden, fotografeerden lekkere dingen bij de verschillende winkeliers, of we verzamelden letters om een woord te maken. Ook komen er op zaterdag veel kinderen met een andere reden naar West Side Stories. Omdat ze zich vervelen, omdat ze je iets willen vertellen, of gewoon omdat het binnen warm is. Deze groep is moeilijk tot een activiteit te motiveren, maar als dat lukt, geeft dat veel voldoening. Het zijn ook deze kinderen die je soms schrijnende verhalen vertellen. Een meisje van zeven zwierf op een regenachtige dag urenlang met haar tweejarige broertje over straat, omdat hun zieke moeder ze niet in huis wilde hebben. Ook hoorde ik vaak van kinderen dat ze de hele dag nog niet hadden gegeten. Graag zou ik deze kinderen helpen, maar mijn rol is helaas beperkt. Ik heb al eerder tijdens mijn stages gemerkt dat ik me dit soort dingen erg aantrek. Voor de toekomst moet ik dan ook voor mezelf een manier bedenken om hier mee om te gaan. Binnen deze stage heb ik alleen lesgegeven in Aan het einde van de les bespreken we het werk fotografie. Het is een toegankelijk medium en daarom zeer geschikt voor een wijkproject. Het kunstonderwijs binnen scholen echter krijgt steeds meer een interdisciplinaire focus. Het is daarom belangrijk om je als beginnend
docent te verdiepen in verschillende kunstdisciplines en media. In deze stage is dat logischerwijs niet aan de orde gekomen. Door het volgen van keuzevakken aan de AHK en aan de UvA, hoop ik dit te kunnen compenseren. Wanneer je werkt met een doelgroep die je zelf moet maken, wordt je vaak geconfronteerd met de vraag ‘waarom?’. Waarom zou ik meedoen? Wat is het nut? Ik heb al eerder meegemaakt dat het moeilijk is om jongeren te motiveren mee te doen aan een kunstzinnige activiteit wanneer ze dagelijks worden geconfronteerd met problematiek van een hele andere orde. Graag zou ik tijdens mijn opleiding of daarna nog op zoek gaan naar handvatten om het (maatschappelijk) belang van kunst aan anderen te kunnen overbrengen.
West Side Stories is een project dat is bedacht en uitgevoerd door de afdeling educatie van Foam Amsterdam. Het opzetten en organiseren van activiteiten voor West Side Stories gaat dan ook in nauwe samenwerking met het museum aan de Keizersgracht, waar het team van West ook een dag per week werkt. Ik heb het als heel leuk en leerzaam ervaren om de afgelopen maanden bekend te worden met het reilen en zeilen van de educatieve afdeling van een museum, en met de museumdocenten in het bijzonder. Foam werkt met een groep freelance-docenten die fotografieworkshops geven over verschillende onderwerpen en voor diverse doelgroepen. Ik vond het nuttig en leuk om met deze mensen mee te lopen en hun manieren van lesgeven te ervaren. Het deed me deugd te zien dat een aantal van deze museumdocenten hun opleiding hebben gevolgd aan de Academie voor Beeldende vorming! Bij de fotospeurtocht door de wijk mochten de deelnemers hun ouders uitnodigen om de route te lopen, hun foto’s te bekijken
en hun podcasts te beluisteren. Het team van West Side Stories bestaat uit vier personen. Lisa Kleeven is assistent educatie bij Foam en projectleider. Garance Camping is projectmedewerker. Er zijn twee stagiairs, die om de zes maanden wisselen. Mijn medestagiair was Niels Gemen, die een opleiding Cultureel Maatschappelijke Vorming volgt aan de HvA. De samenwerking met hem verliep soepel en was effectief. We vulden elkaar goed aan, want hij heeft ervaring met cultureel maatschappelijk werk, en ik met lesgeven. Beiden hadden we een eigen stageproject, wat we mede door de hulp van de ander met goed resultaat konden volbrengen.
Bij mijn sollicitatiegesprek heb ik met Lisa Kleeven en Garance Camping mijn stagedoelen en relevante ervaring besproken. Ik merkte bij aanvang van mijn stage echter al snel dat deze nogal in twijfel werd getrokken, hetgeen ik ook als een gebrek aan vertrouwen heb beschouwd. Dit zorgde ervoor dat het in het begin van mijn stageperiode de samenwerking tussen mij en mijn collega’s bemoeilijkt werd. Ik heb hiervan geleerd mijn doelen en verwachtingen duidelijker te communiceren. Ook heb ik met deze stage ervaring opgedaan te werken binnen het kader van een instelling. Dat vond ik moeilijk, omdat dat dikwijls betekende dat ik niet volgens mijn eigen visie kon handelen. Bijvoorbeeld door een vaststaande programmering, of door een opdrachtgever. Dit dilemma werd nog eens versterkt doordat ik me bevond in de positie van
stagiair. Ik moet in de toekomst me richten op het vinden van een balans tussen mijn eigen ideeën en die van de instelling. Gebaseerd op negatieve ervaringen met voorgaande stagiairs was Foam in het begin aarzelend met het geven van verantwoordelijkheden. Dit belemmerde mij in eerste instantie in mijn activiteiten, maar toen deze fase eenmaal voorbij was kreeg ik het volledige vertrouwen. Tegen het einde van de zes maanden kon ik daardoor mijn stageproject zelfstandig uitvoeren, daarbij op constructieve wijze geholpen door het team.
Ik ben geen planner. Ik vind het moeilijk om te organiseren en verschillende onderdelen van een werkproces tegelijkertijd in de gaten te houden. In dit opzicht heb ik tijdens deze stage ontzettend veel geleerd, want het organiseren was een van de belangrijkste stagetaken. Omdat stagiairs bij West Side Stories verantwoordelijk zijn voor het voorbereiden van en het assisteren bij de workshop, moest ik veel vooruit denken en plannen. Veel van de materialen voor de workshop zijn namelijk niet in West Side Stories, maar in het museum te vinden. Op donderdag moesten we dus alles voor de woensdag daarop al hebben geregeld, klaar hebben gezet en de museumdocenten hebben geïnstrueerd. Opening tentoonstelling ‘West Side Stories ontmoet de Van november tot en met januari was er op Bierens de Haanbuurt’ in januari het plein bij West Side Stories een overzichtstentoonstelling op grote billboards te zien. De opening van deze tentoonstelling werd bijgewoond door buurtbewoners, medewerkers van Foam, Ymere en lokale pers. Het was leuk en leerzaam om ook bij de organisatie van een grootschalig project betrokken te zijn. Voor mijn stageproject, ‘West Side Stories ontmoet de Bierens de Haanbuurt’, had ik in de eerste week van mijn stage een plan gemaakt. In de laatste maand van mijn stage opende de tentoonstelling. Ik vond het fantastisch om een kunstproject zo van A tot Z mee te maken en te helpen organiseren. Ik kreeg hierbij veel vertrouwen en hulp van West Side Stories, zodat ik betrokken was bij verschillende aspecten van het project, T-shirts van de kinderworkshop hangen te drogen op mijn balkon van de conceptontwikkeling tot de begroting en het inrichten van de tentoonstelling. Ik mocht persberichten schrijven en deelnemers werven, en zelfs overleggen met de curator van Foam hoe we de resultaten het beste konden presenteren.
Tijdens deze stage kon ik altijd rekenen op goede feedback van collega’s en deelnemers. Ik denk dat ik in staat ben om van deze feedback te leren en te gebruiken bij volgende lessen. Graag zou ik wat efficiënter willen reflecteren op mijn eigen onderwijspraktijk. Soms merk je tijdens een les al dat iets niet helemaal gaat zoals jij wilt. Op dat moment kun je ingrijpen en een andere tactiek kiezen, maar in de praktijk vind ik dat moeilijk om te doen, omdat dan je houvast, je plan, wegvalt. Als ik dan later terugdenk, weet ik pas wat ik beter had kunnen doen. Na een van de workshops die ik tijdens mijn stage voor volwassenen heb gegeven, heb ik de deelnemers mijn lesgeven laten beoordelen door evaluatiekaarten in te vullen. Ook had ik vaak met mijn medestagiair evaluaties.
Met dit verslag geef ik te kennen waar ik sta in mijn ontwikkeling als docent. Ik denk dat ik hierin heb aan kunnen geven wat ik nog wil en kan leren, en welke kwaliteiten ik al heb ontwikkeld. De competentiematrix was hierbij een handig hulpmiddel.
Mijn stage was te omvangrijk om in dit verslag een compleet logboek bij te sluiten. In het porfolio zijn alle belangrijke stageactiviteiten al opgenomen. De dagen waarop ik stage liep, waren woensdag t/m vrijdag van 9:00 tot 18:00 uur, en zaterdag van 11:00 tot 17:00 uur, gedurende zes maanden. Dat komt neer op 33 uur per week voor 26 weken, min 1 week vakantie, is 25 x 33 uur = 825 uur. Voor deze stage staat in de stagehandleiding 12 ECTs of 336 uur aangegeven. Om een overzicht te geven van een doorsnee week, heb ik hieronder een schema gemaakt. Dag Woensdag West Side Stories
Donderdag Foam Keizersgracht
Vrijdag Foam Keizersgracht West Side Stories
Activiteiten 9:00-10:30: werkoverleg 10:30-12:00: correspondentie, bijhouden deelnemerslijsten, administratie, boodschappen 12:00-12:30: lunch 12:30-13:45: printen workshopresultaten, klaarzetten workshop, werven deelnemers stageproject (langs de deuren), werven deelnemers workshops (bij scholen) 13:45-14:00: ontvangst kinderen workshop 14:00-16:00: kinderworkshop (assisteren, lesgeven) 16:00-16:30: evaluatie 16:30-18:00: opruimen, pand schoonmaken, bezoekers ontvangen, inloopworkshops geven 9:00-10:00: werkoverleg educatieafdeling 11:00-12:00: ontwerpen lesmateriaal, lesplannen maken, voorbereiden workshops 12:00-12:30: lunch 12:30-15:00: e-mails beantwoorden, updaten teksten website en andere promotie, meelopen workshops en rondleidingen in het museum 15:00-18:00: administratie stageproject, foto’s sorteren en bewerken, flyers maken, persberichten schrijven etc. 9:00-10:00: overleg begeleider beeldend afstuderen, academie (later op stage) 10:00-12:00: werkoverleg, overgebleven taken van donderdag afmaken 12:00-12:30: lunch 12:30-13:00: fietsen naar West 13:00-14:00: pand onderhouden, foto’s ophangen, schoonmaken 14:00-18:00: locatie open, bezoekers en deelnemers ontvangen 15:30-16:00: workshop klaarzetten, docent ontvangen 16:00-18:00: kinderworkshop (assisteren,
Zaterdag West Side Stories
lesgeven) 18:00-18:15: opruimen en afsluiten 11:00-13:00 (maandelijks) volwassenenworkshop (assisteren, lesgeven, voorbereiden, afbouwen, begeleiden docent) 13:00-17:00: ontvangen bezoekers, inloopworkshops geven, promotie in de wijk (niet terugkerend: participeren in buurtmarkten, feesten etc.)
Buiten stagetijden om: helpen bij openingen tentoonstellingen en de Museumnacht
Lesplannen Persberichten Evaluatiekaarten Foto’s Competentiematrix
