Op afstand betrokken Beleidsnota Boekmanstichting 2009-2012 Hierbij vraagt de Boekmanstichting, bovensectoraal bibliotheek-, studie- en documentatiecentrum op het terrein van kunst en cultuur in beleid en praktijk, voor de periode 2009-2012 subsidie aan bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om aldus haar positie in de basisinfrastructuur te kunnen continueren. Ter toelichting op de aanvraag volgt deze nota. De nota kent 3 onderdelen: I. Positie in de basisinfrastructuur; II. een overzicht van activiteiten 2005-2008, en III. Een overzicht van voorgenomen activiteiten 2009-2012.
I. Positie in de basisinfrastructuur. Een uniek studiecentrum Sinds 1963 verzamelt de Boekmanstichting documenten over kunst, cultuur, beleid en bestuur. De werving van documenten geschiedt in breed perspectief: de sociaal-maatschappelijke, politieke, economische en bestuurlijke ontwikkelingen waarmee kunst en cultuur verweven zijn. Consequent en langdurig verzamelen leverde een schat aan gegevens op. Door de uitbreiding van zoeknetwerken heeft de collectie een internationale grondslag gekregen. Tijdige toepassing van nieuwe bibliotheektechnologie houdt de verzameling breed, up to date en goed ontsloten. Het gebruik van haar diensten neemt gestaag toe, de laatste tijd ook via Internet.1 Op basis van de verzamelde kennis en opgebouwde expertise kan de Boekmanstichting aan het cultuurdebat twee extra waarden toevoegen. De eerste ligt in intersectorale of bovensectorale verbindingen. De kennis die de stichting in huis heeft richt zich op een generale benadering van de culturele sector. Die omvat onderwerpen als cultuurdeelname, openbare en private financiering, internationale verhoudingen, innovatie & kwaliteit, markt & staat, decentralisatie, privatisering & verstatelijking, de cultuurpolitieke visie van politieke partijen en de werking van wet- en regelgeving. De tweede toegevoegde waarde ligt in het interdisciplinaire karakter van het kennisbestand. Sociaal-wetenschappelijke, economische, juridische, bedrijfskundige en cultuurwetenschappelijke informatiebestanddelen zijn in de collectie samengebracht. Verbindingen tussen de verschillende wetenschapsdisciplines leidt tot een meer integrale visie op het kunstbedrijf met zijn delicate evenwicht tussen zakelijke en culturele of artistieke belangen. De stichting ontleent haar gezag aan het vermogen voor het cultuurbeleid relevante thema’s te verhelderen vanuit het interdisciplinaire en bovensectorale perspectief. Zij voorziet daarbij in een evidente behoefte: zowel vanuit de verkokerde sector alsook vanuit het verkokerde wetenschapsbedrijf wordt toenemend beroep op de stichting gedaan om gericht aan kennisvorming bij te dragen. De meest enthousiaste reacties komen van onderzoekers die de werking van het cultuurbedrijf vanuit een ruimere context willen begrijpen en becommentariëren.2 De Boekmanstichting draagt bij aan een kwalitatief beter cultuurdebat door een schat aan relevante documenten en statistieken voor algemeen gebruik aan te bieden. De ontwikkeling van goed cultuurbeleid is immers gebaat met opinies of meningen die goed onderbouwd en controleerbaar zijn. Door inbreng van betrouwbare gegevens, gefundeerde inzichten en gecontroleerde statistieken bevordert de Boekmanstichting bovendien dat het cultuurdebat zich in een zo objectief mogelijke context afspeelt. De stichting toont zich betrokken door als redacteur van het debat zelf enige afstand tot de hitte van de gedachtewisseling te bewaren.3 Missie De Boekmanstichting stimuleert een evenwichtige kennis- en meningsvorming ten aanzien van de productie, distributie en afname van kunst en cultuur alsook over (inter)nationale bestuurs- en beleidsprocessen die daarmee verbonden zijn. Door systematisch informatie en kennis over het beleidsproces te verzamelen en actief toe te leveren draagt de Boekmanstichting ertoe bij dat het cultuurbeleid als onderdeel van een democratisch geleide samenleving op een doordachte en controleerbare wijze tot stand komt. 1
Sinds enige tijd is het aantal hits per jaar structureel boven de 1,5 miljoen. Bijvoorbeeld W. Oosterbaan Martinius: ‘Ik prijs me gelukkig dat er een Boekmanstichting bestaat’; P. Dewey: ‘a candyshop for cultural policy researchers’, of F. Diepenbrock: ‘onvolprezen Boekmanstichting’. 3 Inspiratiebron: N. Elias (1975): ‘Over betrokkenheid en distantie’, in Sociologie en Geschiedenis. Amsterdam: Polak & Van Gennep. 2
1
De Boekmanstichting is een privaatrechtelijke stichting die door het rijk wordt gesubsidieerd voor het non-profit verrichten van collectie-, documentatie-, bibliotheek-, reflectie-, en publicatietaken. De stichting baseert haar werkzaamheden op inhoudelijke relevantie en kwaliteit. Als onderdeel van de culturele infrastructuur is de Boekmanstichting publiek toegankelijk. Zij wordt bezocht door beleidsadviseurs, bestuurders, politici en managers, kunstenaars en journalisten, onderzoekers, docenten en studenten uit diverse disciplines en medewerkers van koepels en instellingen voor kunst en cultuur. Over de positie van de Boekmanstichting schreef de Staatssecretaris op 6 juli 2006 het volgende: (..) de Boekmanstichting fungeert als bovensectoraal bibliotheek-, studieen documentatiecentrum op het terrein van kunst en cultuur in beleid en praktijk. De stichting stimuleert onderzoek, debat en meningsvorming en intermedieert tussen belanghebbende en belangstellende partijen, uit en buiten de culturele sector. De rijksgefinancierde activiteiten van de Boekmanstichting kunnen daardoor volledig als concretisering van generieke besteltaken worden gekwalificeerd. Actieradius Nationaal De Boekmanstichting ziet het als haar voornaamste opdrachten (1) actief te verkennen waar kennis ligt opgeslagen, (2) vast te stellen wat daarvan de relevantie en kwaliteit is, en (3) relevante kennis zo efficiënt mogelijk aan gebruikers ter beschikking te stellen. Dat begint allemaal met interbibliothecaire samenwerking. Zo bedient de stichting zich van het interbibliothecaire samenwerkingsverband Adamnet, waarin de Openbare Bibliotheek en de Universiteitsbibliotheek met tal van andere (gespecialiseerde) bibliotheken in groot Amsterdam samenwerken. Kennis wordt verder opgebouwd met wat er aan materiaal ligt opgeslagen bij culturele koepels en sector- of branche-instituten die vrijwel alle op nationaal niveau opereren. Dat verloopt ook via projecten, zoals recent met de Koninklijke Vereniging van het Boekenvak, de Vereniging van Schouwburg- en Concertdirecties, de Nationale Canon Commissie, het Instituut Collectie Nederland, de Vereniging Rembrandt en Kunsten 92. Dat geldt ook bestuurlijke gremia: de VNG, het ministerie van OCW, en politieke partijen.4 Onze ervaring is dat genoemde partijen niet vanzelf met elkaar communiceren. Om vanuit verschillende kennisbestanddelen de meerwaarde van het overzicht (en inzicht) te bereiken moet steeds opnieuw een stevig initiatief worden genomen. De Boekmanstichting leent zich daar graag voor. Beleids- of bestuursprobleem blijken te kunnen worden verhelderd door kennisbestanddelen die overal verspreid in geïsoleerde vorm voorhanden zijn, met elkaar te verbinden. En waar mogelijk te verbinden met de ervaring van bestuurlijk of wetenschappelijk breed onderlegde experts. Internationaal Contacten met buitenlandse instanties leiden vaak tot een breder overzicht en dieper inzicht. Landen in Zuid-Oost Europa hebben op verzoek van de Europese Culturele Stichting de afgelopen jaren met de Boekmanstichting samengewerkt in kennisuitwisselingsprogramma’s. Een inventarisatie van mogelijkheden voor een cultureel buitenlandbeleid van de EU werd door dezelfde instellingen uitgevoerd, met toevoeging van de Faculteit Politicologie van de UvA. In 2006-7 was er een kennisuitwisselingsproject met Slowakije, gefinancierd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Hier ging het om het ontwerpen van een strategie voor de gewenste regionalisering van het cultuurbeleid. In oktober 2007 werd een voorstel daartoe door het Slowaakse parlement goedgekeurd. De consequenties van regelgeving van de Wereldhandelsorganisatie voor nationaal cultuurbeleid werden onderzocht in samenwerking met de Universiteit Maastricht, de Vrije Universiteit Brussel, CUPORE (Cultural Policy Research Institute in Helsinki) en de SICA. Voorts werd samengewerkt met de Nationale Unesco Commissie in een project over de ratificatie van de Unesco Conventie betreffende de bescherming en bevordering van culturele diversiteit. In de zomer van 2007 organiseerde de Boekmanstichting met de VSCD en de Europese werkgeversorganisatie van podiumkunstinstellingen, Pearle*, een internationaal project over podiumkunst en nationale overheden in de EU, getiteld State on Stage. Dat leverde contacten op met universiteiten in Spanje, Frankrijk, Vlaanderen, Estland en Finland, en met onderzoekscentra in andere
4
De Boekmanstichting kent een langlopende serie samenwerkingsprojecten met wetenschappelijke bureaus van uiteenlopende politieke partijen. In januari 2008 was er een studiedag met GroenLinks.
2
EU-landen. De resultaten van de conferentie kwamen weer aan de orde in conferenties in Duesseldorf (december 2007), Bilbao (februari 2008) en Adelaide (idem). Ze zullen ook in druk verschijnen. Taken van de Boekmanstichting a. Het conserveren en actualiseren van de nationale kenniscollectie kunst- en cultuurbeleid De bibliotheek werkt aan een representatieve collectie van documenten over kunst, cultuur en beleid. De kern ervan is een wetenschappelijke verzameling. Door de jaren heen is bekendheid van de stichting onder haar doelgroepen ontstaan, waardoor velen eigener beweging publicaties of edocumenten toesturen of op nieuwe titels attenderen. Als landelijk meldpunt voor masterscripties verzekert de stichting zich jaarlijks van een oogst nieuwe inzichten en opinies. De stichting documenteert een groot aantal tijdschriften uit binnen- en buitenland. Met behulp van de catalogus op internet heeft men toegang tot de titelreferenties en samenvattingen. De maandelijkse aanwinstenlijsten geven hierbij een actueel overzicht. Een catalogusverbinding met de bibliotheek van de UvA maakt de Boekmanstichting zichtbaar voor een groter publiek. b. Het fungeren als vraagbaak en informatiemakelaar Dagelijks worden uiteenlopende vragen op de stichting afgevuurd, in volgorde van frequentie: (1) korte informatieverzoeken die telefonisch zijn af te handelen; (2) vragen die alleen te beantwoorden zijn door een bibliothecaris; (3) vragen die alleen na speurwerk kunnen worden beantwoord; (4) vragen die worden beantwoord met een doorverwijzing; (5) vragen naar experts: wie op een bepaald onderwerp is ingevoerd, welke universiteit het best benaderd kan worden voor een bepaald type onderzoek(sopdracht), wie daarvan de financier zou kunnen zijn – te beantwoorden door stafmedewerkers en directie; (6) vragen die leiden tot nadere exploratie en publicatie- of conferentieopdrachten aan de stichting. c. Het bijdragen aan kennisoverdracht Dankzij bibliotheken en ICT is er informatie in overvloed, maar door die overvloed is het zoeken naar de juiste bron of titel een hele opgave geworden. De Boekmanstichting adviseert bij zoekprocessen en helpt als filter tussen het overvloedige aanbod en de vrager die vaak op een specifiek terrein zicht op relevante bronnen wil. Dat alles zowel ten behoeve van culturele veldpartijen die op zoek zijn naar beleids- financiële of statistische informatie, alsook van het wetenschapsbedrijf dat zoekt naar toepassingsgebieden voor zijn kennis en (stage)plaatsen voor zijn studenten, en ten slotte voor het openbaar bestuur dat bij de implementatie van beleidsprocessen zoekt naar een ordelijke communicatie met het veld. Actieve kennisoverdracht vindt voorts plaats door publicaties en debatten. Door contacten met universiteiten en hogescholen zijn medewerkers van de stichting incidenteel betrokken bij onderwijsprogramma's. De studenten die kiezen voor culturele studies bezoeken de stichting om kennis te maken met haar collectie, projecten en programma’s. d. Het voeden van het sectoroverstijgende en interdisciplinaire debat Het tijdschrift Boekman biedt een podium voor opinies over kunst, cultuur en beleid. De redactie beschikt over een uitgebreid netwerk van auteurs die op uitgezette thema’s reflecteren. De auteurs zijn veelal journalist, of als wetenschapper werkzaam in de sociale wetenschap, kunst- en cultuurwetenschappen, beleid- en bestuurskunde, filosofie, economie, of het recht. De Boekmanstichting belichtte recent intersectorale thema’s als kunstonderwijs, culturele diversiteit, canonvorming, lobbyisme, public private partnership, de legitimatie van cultuursubsidies, en de logistieke eigenaardigheden van organisatie, bestuur en bestel. De Boekmanstichting tracht de kring van geïnteresseerden in het cultuurbeleid te vergroten. Zo werd een buitenstaander als Peter van den Bossche, hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit van Maastricht en oud-werknemer van de Wereldhandelsorganisatie te Genève door de Boekmanstichting gevraagd zich te buigen over de relatie WTO-recht en nationaal cultuurbeleid. Mutatis mutandis werd hetzelfde gevraagd aan hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit van Tilburg, Paul Frissen. Hij reflecteerde als generalistisch bestuurskundige op cultuurbeleid, maar niet nadat hij over dat laatste uitvoerig was geïnformeerd.5 5
Vgl. zijn bijdrage in Smithuijsen & van der Vlies (red) (2004) Gepaste Afstand, de ‘cultuurnotaprocedure’ tussen de kunst, het recht en het openbaar bestuur (Elsevier, Boekmanstudies, Universiteit van Amsterdam.
3
II. Een overzicht van activiteiten 2005-2008 Nieuwe bibliotheek Met behulp van subsidies van OCW, het Prins Bernhard Cultuurfonds en de stichting Dioraphte kon een dekkend financieringsplan voor de nieuwe bibliotheek worden gemaakt. Ook de Universiteit van Amsterdam stak de helpende hand uit door een deel van de collectie over te nemen en beschikbaar te houden. Voor de klant blijft de collectie intact dankzij een catalogusverbinding. De digitalisering van de catalogus van de collectie 1963-1989 is afgerond. Cijfers bibliotheek 2006 bezoekers Uitleningen totaal alle titels totaal digitale documenten totaal meters Inkomsten in euro
aantal 2.793 8.768 64.543 12.120 333 6.908
groei t.o.v. 2005 87 696 2.719 4.133 8 879
Tijdschrift Boekman Boekman werkt met een thematisch aanpak. Dat resulteert in een inhoudelijk sterk geprofileerde reeks nummers van 128 pagina’s. Op 1 januari 2008 bedroeg het aantal abonnees 1585; de losse verkoop bedroeg in 2007 gemiddeld 650 exemplaren per uitgebracht nummer. De volgende thema’s (met uitzondering van fotografie en podiumkunsten alle intersectorale thema’s) zijn in de afgelopen jaargangen belicht: 2005: kunst en geld; fotografie; kunst en engagement; hoge en lage cultuur (rond oratie S. Janssen). 2006: kunst en kijkcijfers; Vlaanderen en Nederland; kunst en commercie; wereldkunst.nl (nav. discussie over culturele diversiteit). 2007: EUropa (cultuurbeleid in Europa); podiumkunsten; kunst en publiek, kunst en opleiding. Gepland in 2008: de kunstlobby; kunst en digitalisering; kunst en particulier initiatief; kunst en canon. Media-aandacht De redactie streeft ernaar actuele onderwerpen van wetenschappers en recent wetenschappelijk onderzoek te combineren met een journalistieke invalshoek. De redactie ontving veel positieve reacties uit het veld en in de schrijvende media werd regelmatig aan Boekman gerefereerd. Zo werden nummers besproken door De Volkskrant, Trouw, Dans, Kunstzone, BK-informatie en KNTVmagazine. Het nummer over Vlaanderen en Nederland kreeg aandacht op het Vlaamse radiostation Klara. Het nummer over Hoge & Lage Cultuur werd in het televisieprogramma De Wereld Draait Door besproken. Voorts bracht Boekman zichzelf onder de aandacht door leaflets in andere tijdschriften in te steken en advertenties te plaatsen. De actieve ledenwerving heeft plaatsgevonden met leaflets in NBD Biblion, Fjoezz, OPEN, Pulchri, Stichting Schrijven, SICA Mag, Metropolis M, ICN en Jong Holland. Advertenties zijn geplaatst in Ons Erfdeel, Gierik, Horizont en DWB. Presentaties In 2005 werden drie debatten georganiseerd: Fluïde fotografie, over beeldcultuur en beleid in fotografiemuseum FOAM; Kunst de straat op, over beleid met betrekking tot kunst in de openbare ruimte; How LO can you go?, over stratificatie in cultuur en cultuurbeleid. Ter gelegenheid van de verschijning van Boekman 66 over kunst en kijkcijfers, organiseerde de redactie van Boekman op 17 maart 2006 een debat over de culturele taak van de publieke omroep. Besproken werd het alternatief dat Rick van der Ploeg schetste voor de plannen van staatssecretaris Medy van der Laan. Op 13 oktober 2006 vond in restaurant Hotel de Goudfazant in Amsterdam-Noord de presentatie van Boekman 68 over Kunst en Commercie plaats. In het verlengde van dit nummer organiseerden de Boekmanstichting en BNCP Brand Concept Event de happening De kunst van het cultureel ondernemen met experts uit de kunstwereld en wetenschap. Sprekers waren onder meer Carolien
4
Gehrels en Nachoem Wijnberg. Begin 2008 werd Boekman 73, over kunstvakonderwijs, in Utrecht gepresenteerd in samenwerking met Kunstenaars & Co. De combinatie tijdschrift - presentatie is voor de pers aantrekkelijk. In De Volkskrant van 27 januari 2006 schreef Gijs Zandbergen over de combinatie publiceren-debatteren (naar aanleiding van het nummer over Hoge & Lage Cultuur): ‘in de opwinding van het gesprek komen de apen uit de mouw die gewoonlijk verborgen blijven als de auteur achter zijn schrijftafel blijft.’ Overige debatten 2005: Het lot van cultuur: rondetafelgesprek met stakeholders over goededoelenloterijen en cultuur; boekpresentatie van Arts management in turbulent times, met de auteurs, docenten en studenten 2006: Het boek: hoe verder?, studiemiddag over boekbeleid met stakeholders en wetenschappers; Kunsteconomie, discussieavond naar aanleiding van het verschijnen van de dissertatie van Pim van Klink; Kunst en cultuur in de wereldhandel, beleidsdiscussie in Felix Meritis; Onderwijs, canon, cultuur, discussies met de Onderwijsraad, de Raad voor Cultuur, de canoncommissie en instellingen. 2007 Opleidingen cultuurbeleid en –management in Vlaanderen en Nederland. Tweedaagse conferentie met de Universiteit van Antwerpen, Huis deBuren en de Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen Nederland; Niets gaat verloren, discussie in de Singelkerk over afstotingsbeleid van musea, met ICN; Rondetafel over bestuurlijke verhoudingen met OCW, IPO, VNG en Raad voor Cultuur; State on stage over podiumkunstbeleid in de EU; Particuliere financieringsvormen van cultuur in de EU, internationale meeting met economen, fiscalisten en beleidsexperts; Boekpresentatie Free Trade and Culture, in Felix Meritis met SICA en Nationale Unesco Commissie. Boek- en webpublicaties Sinds 2005 zijn negen nieuwe boektitels en twee webpublicaties uitgebracht, te weten: Arts management in turbulent times: adaptable quality management Navigating the arts through the winds of change. Boekmanstudies, Amsterdam, 208 blz (Milena Dragićević Šešić and Sanjin Dragojević) The arts, politics and change Participative Cultural Policymaking in South East Europe. Boekmanstudies, Amsterdam, 288 blz (edited by Hanneloes Weeda, Corina Şuteu and Cas Smithuijsen) Theater moet schuren! Essays over de maatschappelijke opdracht van het theater. Boekmanstudies, Amsterdam, 148 blz (samenstelling en redactie: Pol Eggermont, Ineke van Hamersveld, Paul Kuypers, Cas Smithuijsen, Monica van Steen, Kees Vuyk) Another brick in the wall a critical review of arts management education in Europe Boekmanstudies, Amsterdam, 160 blz (Corina Şuteu) A cultural component as an integral part of the EU’s foreign policy? Boekmanstudies, Amsterdam, 192 blz (samenstelling en redactie: Diane Dodd, Melle Lyklema en Kathinka Dittrich-Van Weringh) Cultural Policy in the Netherlands Ministerie van OCW/Boekmanstudies, Den Haag/Amsterdam, 168 pp. (redactie: Hanneloes Weeda en Cas Smithuijsen) Free Trade and Culture A Study of Relevant WTO Rules and Constraints on National Cultural Policy Measures Boekmanstudies, Amsterdam, 160 pp. en cd-rom (Peter van den Bossche) Cultuurbeleid in belendende landen Een verkennend overzicht. Boekmanstudies, Amsterdam, 58 pp. (Joris Vermeulen en Nico Groen, eindredactie Cas Smithuijsen) pdf-document Culturele canonvorming Eerste inventarisatie Boekmanstudies, Amsterdam, (Th. Adams en Marielle Hendriks) pdf-document
5
Niets gaat verloren Twintig jaar selectie en afstoting uit Nederlandse museale collecties. ICN/Boekmanstudies, Amsterdam, 224 pp. (Arjen Kok en Petra Timmer) Het is pas feest als Harry is geweest 60 jaar Boekenbal 1947-2006. Boekmanstudies/De Buitenkant, Amsterdam, 152 pp. (J. Weijermars) a Cultural Dimension to the EU's External Policies Boekmanstudies, Amsterdam, 168 pp. (Rod Fisher) Cultuurbeleid in Nederland Ministerie van OCW/Boekmanstudies, Den Haag/Amsterdam, 192 pp. (redactie: Cas Smithuijsen)
III Een overzicht van voorgenomen activiteiten 2009-2012 Preambule: minder subsidie voor hetzelfde takenpakket; doorgaande investeringsnoodzaak In september 2005 bezuinigde de staatssecretaris 10% op de subsidie voor de Boekmanstichting. In juli 2006 kwam zij tot de slotsom dat de taakstelling van de Boekmanstichting ongewijzigd diende te blijven. Met twee formatieplaatsen minder proberen wij aan een en ander tegemoet te komen. Voor de komende periode zullen we proberen de klus met het huidige personeelsbestand te klaren. Maar omdàt de personeelsomvang zo bescheiden is (11 formatieplaatsen en één vrijwilliger) zullen we veel moeten investeren in automatisering en digitalisering. Waar de ambities op dat gebied evident verder reiken dan het verkleinde budget toestaat zullen wij de meerkosten specificeren. De extra middelen die we ten behoeve van een voortvarende bedrijfsvoering en ten behoeve van de versteviging van onze internationale positie nodig hebben bedragen €42.760,- op jaarbasis. Deze kosten zijn hieronder per onderdeel gespecificeerd. Ze zijn ook verwerkt in de wensbegroting 2009. Projecten: focus op actuele beleidskwesties Voortbouwend op de samenwerkingsprojecten van de afgelopen jaren wil de Boekmanstichting de komende tijd aandacht besteden aan het geheel van productie- en stimuleringsfondsen dat zich ter financiering van kunst, cultuur en media aan de voet van de overheid heeft genesteld. Ook zal nadere aandacht worden besteed aan het dynamische spel van overheden (gemeenten, provincies, rijk) enerzijds en anderzijds culturele voorzieningen met een verschillende schaal en functie. Het project rondom de sociale effecten van cultuurparticipatie, dat momenteel in opdracht van OCW en in samenwerking met De Balie te Amsterdam wordt voorbereid, zal waarschijnlijk een looptijd van enkele jaren krijgen. In de reeks ‘politieke stromingen en cultuurbeleid’ hopen wij na afronding van het GroenLinks-project weer één of twee afleveringen te kunnen realiseren. Gelet op de rol die de Boekmanstichting de laatste jaren heeft gespeeld bij de culturele uitwerking van het ‘canonconcept’ is te verwachten dat zij de komende jaren ook op dit terrein weer tot actie zal komen. Wat verder aan projecten zal worden geagendeerd is afhankelijk van de kansen die zich zullen aandienen. Met ingang van 2008 is de begrotingsdiscipline rondom de projecten opgevoerd. Projecten worden in beginsel in opdrachtsituaties uitgevoerd en de financiering ervan steeds buiten de basissubsidie om geregeld. Publicaties: tijdschrift Boekman en monografieën over kunst, cultuur, beleid en bestuur In de periode 2009-2012 zullen zestien afleveringen van het tijdschrift Boekman verschijnen. Over de thema’s die daarin zullen worden behandeld valt op dit moment weinig te zeggen. De actuele ontwikkeling in de culturele sector spelen bij de keuze van de thema’s een belangrijke rol. De Boekmanstichting is voornemens de publicatie Cultuurbeleid in Nederland (OCW en Boekmanstudies, 2007) in overleg met OCW in 2009 te actualiseren en in haar opzet van ‘naslagwerk’ te verbeteren. Al naar gelang de behoefte van de directie Internationale Betrekkingen van OCW kan een update van Cultural Policy in the Netherlands (OCW en Boekmanstudies, 2006) worden overwogen. Voor het overige geldt voor de boeken hetzelfde als de projecten: als opdracht geproduceerd en met een aparte doelsubsidie gefinancierd. Samenwerking met universiteiten Investeringen in bestaande samenwerking (met de Universiteit Utrecht, de Erasmus Universiteit Rotterdam, de Rijksuniversiteit Groningen, de Universiteit Maastricht, de Universiteit Tilburg, de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteiten van Antwerpen, Belgrado, Montpellier, Barcelona,
6
Zagreb en Oregon) zullen worden voortgezet. Wellicht dienen zich weer andere universiteiten aan, al naar gelang de aard van de in de komende jaren aan te vatten projecten. De conferentie over opleidingen cultuurbeleid, -bestuur, en management, in 2007 georganiseerd met de Universiteit van Antwerpen, HuisdeBuren en de Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen Nederland krijgt in 2009 een vervolg. De reden om door te gaan is de overtuiging dat goed hoger onderwijs in culturele bedrijfskunde alsook in de juridische, bestuurskundige en beleidsmatige aspecten van kunst en cultuur op termijn een gunstig effect hebben op de kwaliteit van cultuurbeleid en cultuurpolitiek. Boekmanleerstoel aan de Universiteit van Amsterdam: meer accent op bestuurlijke processen De leerstoel is gevestigd aan twee faculteiten: de Faculteit Geesteswetenschappen (FGw) en de Faculteit Maatschappij en gedragswetenschappen (FMG). Recent is besloten het penvoerderschap van de FGw naar de FMG over te hevelen. Achterliggend motief is de leerstoel een meer bestuurssociologisch c.q. politicologisch profiel te geven. Zoals hierboven gemeld wil de Boekmanstichting meer investeren in kennis op dat gebied. Ook omdat er vraag is naar geschoolden in ‘kunst en openbaar bestuur’. Instanties die op zoek zijn naar relevant opgeleide jonge academici zijn bij voorbeeld gemeenten en provincies, het ministerie van OCW met zijn verschillende directies, de Vereniging Nederlandse Gemeenten en het Interprovinciaal Overleg, alsook de adviesraden, fondsen en verschillende koepels die in de culturele sector fungeren. Boekmanlezing Op zaterdag 6 juni 2009 zal Carolien Gehrels, wethouder kunst & cultuur in Amsterdam de derde Boekmanlezing houden. De eerste vond plaats op 6 juni 1989. Johan Polak memoreerde toen dat het 50 jaar geleden was dat Emanuel Boekman aan de UvA promoveerde op Overheid en kunst in Nederland. De tweede werd gehouden door Jan Bank, hoogleraar Nederlandse geschiedenis, op 6 juni 1999. De derde lezing zal weer plaatsvinden in de Boekmanzaal in het stadhuis van Amsterdam. Internationale activiteiten Boekmanstichting blijft de komende jaren samen met OCW6 de updates verzorgen voor de webpublicatie Compendium of Cultural Policies and Trends in Europe. Deze Europese databank (www.culturalpolicies.net) biedt informatie vanuit 38 landen. Het functioneert onder verantwoordelijkheid van de Raad van Europa en wordt gecoördineerd door Ericarts te Bonn. Mede vanwege het Slowaakse succes is de Boekmanstichting door de Europese Culturele Stichting gevraagd te participeren in een kennisuitwisselingsproject met Turkije. De bibliotheek zal de Instanbulse Bilgi Universiteit helpen met het inrichten van een studiecentrum à la de Boekmanstichting. Ook dit project wordt gefinancierd met MATRA-geld. Het loopt tot einde 2010 Op internationaal niveau blijft de Boekmanstichting haar werkzaamheden waar mogelijk en opportuun ook de komende jaren afstemmen op ontwikkelingen bij de Nationale Unesco Commissie, de Raad van Europa, de EU en de Europese Culturele Stichting. Met de SICA zullen verkenningen op het grensvlak van internationaal cultuurbeleid, economie en politiek in een multilaterale context in projectvorm worden voortgezet. Boekman International: een jaarlijkse Engelstalige bloemlezing uit Boekman Tijdschrift Boekman wil de komende periode jaarlijks een Engelstalige bloemlezing publiceren met een selectie van bijdragen uit de vier nummers van Boekman uit de voorbije jaargang. Hiermee krijgen Boekman-artikelen een internationaal lezerspubliek. Denk aan bijdragen met een min of meer tijdloze of grenzeloze strekking, zoals bijvoorbeeld het artikel ‘Vervagende grenzen. De classificatie van cultuur in een open samenleving van Suzanne Janssen in Boekman 65. Of het artikel van Merlijn Schoonenboom ‘Geen bloemen maar daden. Het Nederlandse verlangen naar kunst die er toe doet’, in Boekman 64. Boekman International is qua omvang vergelijkbaar met een reguliere Boekman. De rubriek Uitgelicht met besprekingen van Engels- en Franstalige boeken, reacties op eerder verschenen stukken, de laatste aanwinsten uit de bibliotheek van de Boekmanstichting en relevante benoemingen en symposia zullen aan de artikelen worden toegevoegd. Verspreiding komt op gang via het internationale netwerk van de Boekmanstichting, met sleutelfiguren op het grensvlak van kunst, cultuur, beleid en wetenschap. Zij kunnen Boekman 6
OCW doet de cijfers, de Boekmanstichting de letters.
7
International vervolgens ook in hun netwerk aanprijzen. Om de interesse van deze lezersgroep te wekken, wordt het eerste nummer gratis verspreid. Daarna kan men zich op Boekman International abonneren dan wel losse nummers aanschaffen. In aanvang zal de oplage 200 stuks zijn, bij stijgende belangstelling ‘op maat’ te verhogen via het printing on demand procédé. De extra kosten zullen € 3.720,- per jaar zijn. Herinrichting Herengracht 415 Begin 2008 is met de afronding van de herinrichting van de bibliotheek ook de leeszaal op de eerste etage, in de Voordrachtzaal in gebruik genomen. Voor bezoekers zijn maar liefst 16 werkplekken gecreëerd met alle ICT faciliteiten, zoals Internet, catalogi, digitale documenten en mogelijkheid tot tekstverwerking en printen. Daarnaast zijn er 4 luie stoelen en 2 staplaatsen waar bezoekers snel de bibliotheekcatalogus kunnen raadplegen. De informatiebalie in de leeszaal wordt bemand door bibliotheekmedewerkers die de collectie door en door kennen en zodoende voor de bibliotheekbezoeker veel betekenen. Het bibliotheekkantoor is eveneens gelegen op de eerste etage, tegenover de leeszaal. Alle administratieve handelingen als inschrijven, lenen en retourneren, betalen vinden plaats op de begane grond aan de uitleenbalie. Door kantoor en administratie uit de leeszaal te weren is een prachtige studiezaal ontstaan, waar men met genoegen en ongestoord van 9 tot 5 kan werken met relevante informatie en parate kennis van de bibliotheekmedewerkers onder handbereik.. Na kantooruren blijft de Voordrachtzaal beschikbaar voor debatten met maximaal 50 deelnemers. Op de tweede etage wordt de redactie van het tijdschrift Boekman gehuisvest. Een deel van de collectie blijft ook op de tweede etage, maar tegelijk komt ruimte beschikbaar voor expertmeetings met een deelname tot ongeveer 25 mensen. De herinrichting van de ruimte op twee hoog beschouwen we als de tweede fase in het verbouwingsproces. Voor deze fase wordt na het inwinnen van bouwkundige adviezen een apart financieringsplan opgesteld. Investeren in collectieontsluiting Zichtbaarheid collectie Door de samenwerking met de Universiteitsbibliotheek van de Universiteit van Amsterdam is een deel van de collectie ook toegankelijk via de Nederlandse centrale catalogus (Picarta) en 'Worldcat'. Hiermee is de zichtbaarheid van de collectie van de Boekmanstichting enorm verbeterd. Komende jaren wil de bibliotheek de gehele collectie via Picarta, en daarmee 'Worldcat' ontsluiten. De kosten om deel te nemen aan Picarta komen voor de Boekmanstichting neer op een jaarlijkse bijdrage van 10.000 euro. Een tweede factor, die zal bijdragen aan de zichtbaarheid van de collectie is de mogelijkheid om de gegevens uit de catalogus optimaal doorzoekbaar te maken voor algemene zoekmachines als die van Google. Digitale documenten en scannen Digitale toegankelijkheid tot volledige teksten wordt steeds vanzelfsprekender, ondanks het feit dat de auteursrechterlijke bescherming een wereldwijde toegankelijkheid in de weg staat. Universiteiten kunnen met uitgevers onderhandelen over de toegankelijkheid van beschermde werken. De kosten zijn hoog, te hoog voor een instituut als het onze. Daarom zoeken wij de oplossing in een technische tweedeling: werken die wel beschermd zijn, en werken die niet beschermd zijn. De werken die beschermd zijn kunnen alleen ter plekke, in de bibliotheek, geraadpleegd worden. De werken die niet beschermd zijn willen we ook via de internetcatalogus volledig beschikbaar te stellen. De bibliotheek van de Boekmanstichting past de elektronische opslag steeds meer toe in haar verzamelbeleid. Enerzijds is dit een logisch gevolg van het aanbod: steeds meer wordt elektronisch gepubliceerd. Anderzijds is het een kwestie van kostbare vierkante meters. Om die reden laat de bibliotheek delen uit de collectie scannen. Alle monografieën uit de collectie 1963-1989 zijn op 14 juni 2007 overgedragen aan de Universiteitsbibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Zij blijven echter beschikbaar via de catalogus van de Boekmanstichting. Een 'UvA linker' verwijst naar de vindplaats in de universiteitsbibliotheek. Voor de overige materialen uit deze periode blijkt scannen de beste oplossing. Het gaat voornamelijk om beleidsplannen en overdrukken, tijdschriftartikelen en fotokopieën. Deze verkeren veelal in slechte staat. Scannen behoudt de inhoud, vergroot de toegankelijkheid en bespaart ruimte. Voor deze omvangrijke operatie zijn evenwel geen middelen in het basisbudget beschikbaar. Nodig is een bedrag van € 30.000,- in totaal.
8
De technische middelen om ouder materiaal te laten scannen, evenals de mogelijkheden om digitale documenten te raadplegen, zijn de afgelopen jaren enorm verbeterd. Om de jaarlijkse groei van documenten in meters te beheersen is het nodig regelmatig delen van de collectie te laten scannen. Een project met de omvang zoals in de alinea hierboven beschreven, kunnen we daarmee voorkomen. Op jaarbasis bedragen de kosten hiervoor structureel € 7.750,-. Investering in technologische vernieuwing Zichtbaarheid werk- en kennisgebied via de website De website is voor de informatiezoeker veelal de eerste kennismaking met de Boekmanstichting. De website attendeert op onze activiteiten en geeft toegang tot de online bibliotheekcatalogus. De komende tijd wordt de site verder uitgebouwd en benut om alle informatie toegankelijker te maken en het cultuurdebat effectiever te voeden. Qua zichtbaarheid van de stichting is deze verandering vooral gericht op het scheppen van een adequater beeld van het werk- en kennisgebied van de stichting door middel van een passende vormgeving en structuur en een betere vindbaarheid via online zoekmachines. Gebruikersvriendelijke informatievoorziening De Boekmanstichting biedt op haar website verschillende vormen van informatie, zoals een kroniek, een congresagenda, een fondsenlijst, inhoudsopgave en samenvattingen of full-text artikelen uit het tijdschrift Boekman. Deze informatie is evenwel versnipperd en daarmee slecht toegankelijk. De komende jaren wil de Boekmanstichting een content management systeem (CMS) ontwikkelen die de versnippering wegneemt. De door ons ontwikkelde tweetalige thesaurus zal hierbij een grote rol spelen. Informatie krijgt met behulp van metadata extra betekenis en wordt hierdoor eenvoudig gestructureerd en makkelijk opvraagbaar. Relatiebeheer & PR De gebruikers van de Boekmanstichting komen behalve via de website, veelal binnen via mond tot mond reclame.7 Omgekeerd richt de Boekmanstichting haar informatiestromen op haar grote en brede netwerk in de politiek, het culturele veld en de wetenschap. Het is van belang de nieuwe generaties onderzoekers en gebruikers te kunnen bereiken door te investeren in technische voorzieningen. De informatie van alle relaties moet efficiënt en bruikbaar opgeslagen om optimaal van de relatienetwerken gebruik te kunnen maken. Hiervoor wordt binnen het genoemde CMS, een specifieke module ontworpen. Intern gebruik van Software De geïntegreerde aanpak van informatievoorziening naar de gebruiker via de website heeft grote voordelen voor het beheer van de informatie intern. Het aantal informatiesystemen wordt geminimaliseerd. Het CMS achter de website beheert het totaal aan informatie van de Boekmanstichting, waardoor publieke en niet publieke informatie als interne communicatie, financieel beheer en relatiebeheer efficiënter kan worden bewerkt en geactualiseerd. Denk hierbij aan toepassingen als een automatisch telsysteem voor verkochte publicaties en automatische internetbetalingen via Ideal. Door de aanzienlijke groei van de verkoop van publicaties, het bibliotheekbezoek en de grote toename van het aantal Boekmanabonnementen is het huidige handmatige verzend-, en factureringssysteem niet te handhaven. Een technische verandering zal een efficiëntere werkwijze teweeg brengen, waardoor de grotere hoeveelheid werk met hetzelfde aantal werknemers gedaan kan worden. Nieuwe digitale omgeving De vernieuwing van de website behelst niet alleen het maken van een nieuw ontwerp, maar omvat het creëren van een geheel nieuwe digitale omgeving waarin alle informatie met behulp van metadata gestructureerd wordt. De Boekmanstichting moet voor de ontwikkeling van dit CMS een beroep doen
7
Bij het aangaan van een abonnement op het tijdschrift Boekman via de site wordt gevraagd op welke wijze kennis werd gemaakt met de Boekmanstichting. Hierop antwoordde meer dan de helft van de respondenten via docent, collega of studiegenoot. Deze cijfers blijken uit de marketinggegevens van Boekman uit 2006.
9
op een groep technische experts. Dit grote project is niet in te passen in de huidige begroting en zal in totaal € 54.800,- gaan kosten. Slot Bezuinigingen en verbouwingen hielden de Boekmanstichting de laatste jaren bezig. Maar tegelijk manifesteerde zich een grote vitaliteit op velerlei gebied. De stichting realiseert zich dat zij vrijwel als enige in Nederland een taak vervult in het faciliteren en documenteren van het interdisciplinaire en intersectorale cultuurdebat. Dat schept verantwoordelijkheden maar creëert ook mogelijkheden. Het werven van fondsen voor de bibliotheek en voor allerhande activiteiten bleek ons de laatste jaren beter af te gaan dan wij hadden verwacht, gelet op de concurrentie met meer concrete en publieksgerichte (kunst)projecten. Wij ontvingen sinds 2005 additionele middelen van het VSB-fonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds, de stichting Dioraphte, de VandenEnde Foundation, de Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen Nederland, het Amsterdams Universiteitsfonds, de BankGiroLoterij en de Europese Culturele Stichting. Bovendien kregen we betaalde opdrachten van OCW, Buitenlandse Zaken, de EU en de Raad van Europa. Voorts gingen we in 2007 door de magische grens van 10.000 verkochte boeken/tijdschriften! Het aantal informatievragers, bibliotheekbezoekers abonnementhouders, boekenkopers en website bezoekers blijft gestaag groeien, ook vanuit het buitenland. Dat alles wijst op een groeiend draagvlak voor het soort activiteiten en producten dat de Boekmanstichting levert. Na de woelige periode 2005-7 stemt dat hoopvol voor de komende jaren… Deze nota is vastgesteld door de Raad van Toezicht tijdens zijn vergadering van 17 januari 2008. Bijlage: begroting 2009 (-2012) cs 30 januari 2008
10
