WEKELIJKSE OORLOGSKRANT
week 17 (25 april tot 1 mei 1915)
Gazet van Oostende Abonnementsprijs: GRATIS Uitgever: V.U. Kristof Beuren, Stadssecretaris, Vindictivelaan 1, 8400 Oostende
Verschijningsmoment: elke vrijdag vanaf 8 augustus 2014 Aankondigingen worden aangenomen: dienst Cultuur stad Oostende Plaatsen van verschijning: Toerisme Oostende - UiT-loket, CC De Grote Post, Hendrik Serruyslaan 18A Thuisloket, Stadhuis, Vindictivelaan 1 - Bibliotheek Kris Lambert, Wellingtonstr. 7 - dienst Cultuur, tel.: 059/562016 - email:
[email protected] Stadhuis, Vindictivelaan 1 - Vuurtorenwijk: Bakkerij Maenhout, Voorhavenlaan 152 - Raversijde: Volg ons dagelijks op www.oostende1418.be www.oostendecultuurstad.be Kruidenier de 4 seizoenen, Nieuwpoortsesteenweg 919A - Zandvoorde: Bakkerij Filip, Zandvoordedorpstr. 42 - Stene: Deneubourg, Gistelsesteenweg 105 - Westerkwartier: Bakkerij Hioco, Torhoutsesteenweg 102 www.facebook.com/gazetvanoostende https://twitter.com/a_vervliet (@A_Vervliet)
Nieuws van het front Het Westfront Hevige gevechten in Sint-Juliaan 24 april - 4 mei - ‘Tweede fase in de Tweede Slag om Ieper’ (zie ‘Gazet van Oostende’ - Week 16 - 1915). Na de Duitse gasaanval op 22 april zijn er ten noorden van de Ieperboog grote gaten geslagen in de Geallieerde stellingen. De pas gearriveerde Canadese Eerste Divisie levert tijdens de eerste dagen in de ‘Tweede Slag om Ieper’ heroïsche gevechten om die bressen te dichten. De Duitsers van hun kant kiezen ervoor om zich in te graven in plaats van massaal op te rukken. Nieuwe gascilinders worden aangevoerd. In de vroege ochtend van 24 april lossen de Duitsers opnieuw chloorgas op
een front van ongeveer 1 kilometer ten oosten van de weg Ieper-Poelkapelle. Doordat de grond ’s nachts afgekoeld is, stijgt het gas slechts enkele meters hoog. Daardoor is de intensiteit van het gas veel groter, maar een stevige bries zorgt ervoor dat het gas VQHOZHJWUHNW(QNHOHRਯFLHUHQKHUNHQQHQ de chloorgeur en weten dat het gas ten dele te neutraliseren is met ammoniak. Ze geven de soldaten de raad te urineren op een zakdoek en die voor neus en mond te houden. Dat belet niet dat de Canadezen heel wat terrein moeten prijsgeven.
Verslag over de gasaanval van de Canadese militair Underwood Zoals vele van zijn makkers was ook deze Canadees stomverbaasd toen hij de gaswolk zag aankomen. Bescherming tegen gas was er in deze begindagen van de gasoorlog nog niet. De enige bescherming die de soldaten hadden was een doek voor de mond waarover geürineerd was. Later in de oorlog werden er allerlei soorten gasmaskers ontwikkeld, die een steeds betere bescherming boden.
St-]uliaan bij Ieper, 22 april 1915 ڤ+HWZDVHHQVFKLࡇHUHQGHGDJ,NODJLQHHQ veld een brief aan mijn moeder te schrijven. De zon scheen en een leeuwerik zong ergens hoog in de lucht. Toen begon plotseling het bombardement en kregen we het bevel om paraat te staan. We vertrokken in twee kolommen naar de voorste linie, een aan iedere kant van de weg. Maar zodra we het dorpje St. Juliaan bereikten, vlogen de kogels ons om de oren. Toen ik omkeek, telde ik van de hele 227ste compagnie nog 32 mannen die nog op de been waren. Het lukte de rest van ons om in greppels te duiken. Dat redde ons van de totale vernietiging. Toen zagen we Franse zoeaven op ons afkomen. Ze droegen blauwe jassen en rode EURHNHQ HQ SHࡇHQ ZDW YRRU RQV HHQ YHUademing was. Tot dan toe hadden we alleen kaki en vaalbruine uniformen gezien. Ze kwamen half struikelend op ons afgestormd en we vroegen ons af wat er loos was. We waren een beetje verontrust. Toen ze bij ons kwamen probeerden we ze te or-
ganiseren, maar ze renden gewoon door, ze renden weg van de Duitsers. Toen kregen we het bevel om op ze te schieten, wat we deden. We draaiden ons om en begonnen op de rennende mannen te schieten. Toen we verderop keken, zagen we een groene wolk langzaam in onze richting over het landschap trekken. Het was voor ieder van ons het eerste gas dat we zagen en een van de jongens, het bleek een chemicus te zijn, zei dat het om chloorgas ging. Hij zei: ‘Als je op je zakdoek pist, dan redt dat je longen.’ De meeste van ons deden dit en we bonden QDࡇH ]DNGRHNHQ HQ VWXNNHQ EHHQZLQGVHO voor onze gezichten. Het beschermde ons tegen het gas. Achter de gaswolk stikte het van de Duitsers. We zagen heel duidelijk hun grijze uniformen. Daar stonden we dan, hulpeloos.’
Bron: W. MELCHING EN M. STUIVENGA (red.), Ooggetuigen van de Eerste Wereldoorlog in meer dan honderd reportages, Amsterdam, Uitgeverij Bert Bakker, 2006, pp. 109-110.
Het gehucht Sint-Juliaan bij Langemark na de gevechten in 1915. De kerk is een ruïne en van de huizen schiet enkel nog puin over. Collectie: Erwin Mahieu
Ook aan de andere kant van het Canadese front, tussen Kitchener’s Wood en Sint-Juliaan, dringen de Duitsers verder aan tegen het centrum van het dorp. De wind zit hier in de verkeerde richting zodat de Duitsers geen gifgasaanval kunnen lanceren. Sint-Juliaan wordt ingenomen, maar een tegenaanval zorgt er uiteindelijk voor dat het dorp in de nacht 24 op 25 april onbezet EOLM़,QGHYURHJHPRUJHQYDOWKHWGHਭQLWLHI LQ 'XLWVH KDQGHQ %LM GH DਮRVVLQJ GRRU GH Britse troepen tellen de Canadezen in amper vier dagen tijd meer dan 6.000 verliezen, waaronder bijna 2.000 doden.
/HࡊRWLGLHQ YDQDSULO %URQ KࡇS ZDUSUHVVFHJHVRPDEH Internet, laatst geraadpleegd op 02 december 2014.
WEKELIJKSE OORLOGSKRANT
Gazet van Oostende Het monument bevindt zich langs de Brugseweg in Langemark-Poelkapelle, ter hoogte van het kruispunt Kerselare met de Zonnebekestraat. Het herinnert aan de rol van de Canadezen tijdens de ‘Tweede Slag om Ieper’ en werd RQWKXOG RS MXOL LQ DDQZH]LJKHLG YDQ de hertog van Connaught (broer van de Britse koning), prins Leopold van België en Maarschalk Ferdinand Foch. De ontwerper Fred. Chapman Clemeshaw uit Regina (provincie Saskatchewan in Canada) maakte indertijd eveneens deel uit van het Canadese expeditieleger in Frankrijk. De tuin rond het monument was oorspronkelijk uitsluitend opgebouwd uit Canadese aarde en planten. De grote struiken met hun scherpe toppen stellen obussen voor,
week 17 (25 april tot 1 mei 1915)
GHMXQLSHUXVVWUXLNHQJUDQDDࡇUHFKWHUV'H &Dnadien' staat met zijn hoofd gericht naar de plaats van waar de gaswolk kwam aandrijven. Zijn houding ('rest on your arms reversed') is de traditionele militaire groet aan de doden. De plaatsen die worden aangegeven door de oriëntatiepijlen, zijn allen plaatsen met een bijzondere betekenis in de slag van de gasaanvallen. De gesneuvelde Canadezen waarnaar verwezen wordt, liggen begraven op de Britse militaire begraafplaatsen in de omgeving. De %HOJLVFKHVWDDWKHHࡄKHWWHUUHLQYDQKHWPRQXment aan het Gemenebest geschonken. %URQ KࡇS ZZZठDQGHUVटHOGVEH ,QWHUQHWODDWVWJHUDDGSOHHJGRS
'H %ULिHQ NULMJHQ RQPLGGHOOLMN QD KXQ DਮRVVLQJ YDQ GH &DQDGH]HQ RS DSULO WH horen dat ze moeten overgaan tot een tegenaanval. Het opzet is Sint-Juliaan en Kitchener’s Wood te heroveren en de vijand zo ver mogelijk naar het noorden terug te drijven. Ook hier zijn de verliezen zeer groot en de resultaten pover. Die actie onder leiding van Brigadegeneraal Charles Hull maakt deel uit van een ruimere Geallieerde tegenaanval van Sint-Juliaan tot het kanaal IJzer-Ieper. Tegen het kanaal worden GH )UDQVH $FKिLHQGH HQ GH QLHXZ DDQJHkomen 152ste Divisie ingezet in de richting van Pilkem en de Brits-Indiaase Lahoredivisie moet Mauser Ridge innemen. De Indiërs zijn inderhaast overgebracht vanuit Neuve-Chapelle en positioneren zich tussen de Fransen en de groep Hull. Alles gaat goed WRW GH 'XLWVHUV GH JDVਮHVVHQ RSHQGUDDLHQ De Geallieerde soldaten worden bevangen door het gas en Duits mitrailleur- en artillerievuur doet de rest. De derde Duitse gasaanval eindigt andermaal op een bloedbad voor de Geallieerden. Aan de andere zijde van het front worden op 26 en 27 april geen noemenswaardige tegenaanvallen opgezet, maar het zijn de Duitsers die vooruitkomen. De Duitsers be]HिHQQXHHQPLQRIPHHUUHFKWHIURQWOLMQ ten noorden van Ieper, die een bocht maakt rond Berlin Wood en vanaf daar nog steeds de posities van vóór 22 april volgt. De Duitsers hebben enkele tientallen kilometers terreinwinst geboekt, waardoor het centrum van Ieper nu ook door de veldartillerie kan worden bestookt. De nog achtergebleven inwoners moeten de stad verlaten.
Belgen en Fransen in het verweer bij Steenstrate en Lizerne Het front ten noordwesten van Ieper wordt bepaald door twee lijnen: de weg IeperDiksmuide en het kanaal IJzer-Ieper. Op het kruispunt ligt Steenstrate, waarbij het front ten noorden van de Steenstratebrug
gehouden wordt door de Belgische Zesde Legerdivisie. Onder Steenstrate, langs de weg Ieper-Diksmuide ligt het gehucht Lizerne. De frontlijn maakt er een bocht van 90°. Ten zuiden en langs het kanaal ligt het Sas van Boezinge.
DUIDING Steenstrate en het Sas van Boezinge waren al op 22 april 1915 door de Duitsers ingenomen en in de nacht van 23 op 24 april veroverden de Duitsers ook Lizerne op de Fransen. Hierdoor kwam de hele Belgische UHFKWHUਮDQNLQJHYDDU]RGDWHHQWHJHQDDQval vanaf de molen van Lizerne noodzakelijk was.
/HࡊRWLGLHQ YDQDSULO %URQ KࡇS ZDUSUHVVFHJHVRPDEH Internet, laatst geraadpleegd op 02 december 2014.
WEKELIJKSE OORLOGSKRANT
Gazet van Oostende
week 17 (25 april tot 1 mei 1915) Belgische Grenadiers, inderhaast opgetrommelde Karabiniers en Franse Zouaven YRHUHQGLWRਬHQVLHIPHWYHHOYHUOLH]HQXLW De Duitsers dringen echter verder aan, maar met de steun van de pas aangekomen Derde en Vierde Linieregimenten weten de Geallieerden doorbraakpogingen te verijdelen. De Belgen verlengen hun front tot voor Lizerne dat drie dagen later met Belgische artilleriesteun door de Fransen heroverd wordt. De Duitsers zien zich hierdoor genoodzaakt hun bruggenhoofd bij Steenstrate in te krimpen. De Fransen verliezen in de strijd bijna 4.000 manschappen. Kaart van de streek tussen Poperinge en Passendale (zie ‘Gazet van Oostende’ - Week 16 - 1915). %URQ ࡋH,OOXVWUDWHG:DU1HZV%HLQJD3LFWRULDO5HFRUGRI the Great War, Volume 4 (part 39), London, Illustrated London News & Sketch Ltd., 1915. - Collectie: Erwin Mahieu
Historiek van het Derde Linieregiment gedurende de veldtocht 1914-1918
Voorstelling van de aanval op Lizerne op een Duitse veldpostkaart. )UDQVHHQ%ULWVHWURHSHQVODDQRSGHYOXFKWYRRUGHKHOGKDࡄLJRSrukkende Duitsers. Het kaartje diende om naar het thuisfront gestuurd te worden. Collectie: Erwin Mahieu
Inkrimping van het Ieperfront (28 april-7 mei 1915) Ten oosten van Ieper zijn de Fransen al in het voorjaar van 1915 begonnen met het aanleggen van een ultieme verdedigingslijn rond de stad, aan de westkant van de Midden-West9ODDPVHKHXYHOUXJ,QKHWYHUOHQJGHHUYDQ]LMQGH%ULिHQRS 24 april ook in het zuiden begonnen met de aanleg van een ‘General Headquarter Line’. Sir Horace Smith-Dorrien, bevelKHEEHUYDQKHW%ULWVH7ZHHGH/HJHUKHH़WLMGHQVHHQLQVSHFtietocht de slechte omstandigheden van de troepen aan het front opgemerkt: het loopt grondig mis met de communicatie, de artilleriesteun is ondermaats en de troepen liggen ook veel te ver van de stad in moeilijk verdedigbare posities.
Bron: 3e5«JLPHQWGH/LJQH+LVWRULTXHGX5«JLPHQWSHQGDQWOD&DPSDJQH de LinieregiPHQW+LVWRULHNYDQKHW5HJLPHQWJHGXUHQGHGHQ9HOGWRFKW VOVQVG S Vindplaats: Fonds Ostendiana, Bibliotheek Kris Lamber Oostende.
WEKELIJKSE OORLOGSKRANT Op 27 april stuurt Smith-Dorrien zijn terugtrekkingsplannen naar opperbevelhebber French. Dit plan bevalt French niet en als antwoord laat hij Smith-Dorrien vervangen door diens ondergeschikte en vriend Herbert Plumer. Ook Plumer ziet geen andere oplossing dan terugtrekking. French gaat vooralsnog akkoord waardoor al snel duidelijk wordt dat hij eigenlijk alleen een reden had gezocht om Smith-Dorrien te kunnen verwijderen. Het vertrek van Smith-Dorrien is het dieptepunt van een
Gazet van Oostende duistere machtstrijd binnen de top van het Britse leger die al maanden aan de gang is. 7XVVHQ DSULOHQPHL]HिHQGH'XLWVHUV nogmaals gas in. Op 1 mei doen ze dat tegen Hill 60, maar het precieze gebruik van gas op een zeer kleine sector blijkt niet zo HHQYRXGLJ+HWJDVEOLM़RRNWHODQJRSGH lager gelegen grond hangen waardoor de verdedigers er op Hill 60 niet zoveel last van hebben.
Gedicht - Aan Duitsland
DSULO 9HUWDDOGXLWKHW(QJHOVGRRU Rob Schouten. Charles Sorley meldt zich in augustus 1914 uit plichtsgevoel aan als vrijwilliger. Omdat hij de eerste zeven maanden van 1914 aan verschillenGH'XLWVHXQLYHUVLWHLWHQKHHࡄJHVWXGHHUG NDQKLMGHRRUORJQLHWLQ]ZDUWZLࡇHUPHQ zien. Bron: G. BUELENS (samenstelling en verantwoording), De 100 beste gedichten van de Eerste Wereldoorlog, $QWZHUSHQ9HHQ%RVFK .HXQLQJXLWJHYHUVQYSS
Bronnen: L. MACDONALD, 1915. Het verlies van de onschuld, $QWZHUSHQ0DQWHDXSS *.((&+6W-XOLHQ,HSHU (USH0HUH Uitgeverij De Krijger, 2005, 144 p. KࡇS ZZZ QHWIUHQFKBHLJKWKBGHVSDWFKKWPO ,QWHUQHWODDWVWJHUDDGSOHHJGRS KࡇSV LQYHQWDULVRQURHUHQGHUIJRHGEHZRLUHOLFW ,QWHUQHWODDWVWJHUDDGSOHHJGRS /'(92676,02(16':$51,(5HDڥڥ2RUORJ LQ%HOJL/HXYHQ'DYLGVIRQGV8LWJHYHULMQYS
Toen de oorlog uitbrak werd hij geïnterneerd in Trier en de volgende dag vrijgelaten met de instructie onmiddellijk het land te verlaten. In Engeland nam KLM YULMZLOOLJ GLHQVW ELM KHW 6XਬRON 5Hgiment als 2e luitenant. Op 30 mei 1915 kwam hij als luitenant aan op het westelijk front in Frankrijk. Hij werd al snel tot kapitein bevorderd. Hij was toen 20 jaar. Op 13 oktober werd hij in de ‘Slag ELM /RRV ۑGRRU HHQ VOXLSVFKXिHU LQ KHW hoofd geschoten. Waar hij begraven is, is onbekend. Zijn naam staat vermeld op de muur van het Loos Memorial van Dud Corner Cemetery. In 1916 werd de bundel ‘Marlborough and Other Poems’ uitgegeven.
Charles Sorley Jullie zijn blind als wij. Wie doet wie pijn? En jullie nederlaag wensten wij niet, Maar beiden rondtastend in eigen schijn Struikelen wij, begrijpen we het niet. Jullie zagen alleen dat groot verschiet En wij volgden één richting in ons brein, Waardoor je ‘t ergste in de ander ziet, Van haat alleen blind tegen blind kunt zijn. We zullen als het eenmaal vrede is Elkaar verbaasd weer onder ogen komen. /LHहHEEHQGHUPLQGHUYRRULQJHQRPHQ (ONDDUVKDQGVFKXGGHQPHWYHUJLਬHQLV Van pijn. Maar nu zijn het nog wervelstormen, Regen, donder en diepe duisternis.
week 17 (25 april tot 1 mei 1915)
Charles Hamilton Sorley (°Aberdeen, 19 mei RNWREHU ZDVHHQڤ:DU3RHWڥ %URQ KࡇS HQZLNLSHGLDRUJZLNL&KDUOHVB6RUOH\ PHGLD)LOH &KDUOHVB+DPLOWRQB6RUOH\B )RUB5HPHPEUDQFH BFURSSHGBDQGBUHWRXFKHGMSJ ,QWHUQHWODDWVWJHUDDGSOHHJGRS
Charles Sorley was de zoon van hoogleraar in de Wijsbegeerte William Ritchie Sorley. Het gezin verhuisde in 1900 naar Cambridge in Engeland. Hij studeerde net als Siegfried Sassoon aan het Marlborough College (1908-1913). Hij won als student de poëzieprijs en een beurs voor University College in Oxford. Alvorens daar te gaan studeren, ging hij van januari tot juli 1914 Duits leren in Mecklenburg in Duitsland. Daarna schreef hij zich in aan de universiteit van Jena in Pruisen en verbleef daar tot aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog.
Robert Graves vond Sorley één van de drie grote ‘war poets’ die tijdens de oorlog sneuvelden. De andere twee waren Isaac Rosenberg en Wilfred Owen. Sorley kan gezien worden als een voorloper van Sassoon en Owen, en zijn niet sentimentele stijl staat in schril contrast met die van Rupert Brooke. Charles Sorley is interessant omdat hij Duitsland kende en nog wel vlak voordat de oorlog uitbrak. Bovendien maakte hij in zijn korte leven een grote evolutie door: van zijn jongensachtig enthousiasme waarbij toch zijn scherpe analytische geest steeds doorklinkt, tot een reactie op 5XSHUW%URRNHۑVېौH6ROGLHUۑ+LM]RUJGH voor vernieuwing in de poëzie. %URQQHQ KࡇS HQZLNLSHGLDRUJZLNL&KDUOHVB6RUOH\HQ KࡇS ZZZZHUHOGRRUORJQOFRUQHUVRUOH\KWPO ,QWHUQHWODDWVWJHUDDGSOHHJGRS
Midden-Oosten Engels en Franse landing op het schiereiland Gallipoli DSULO ]LH *ڤD]HW YDQ 2RVWHQGH ڥ Week 11 - 1915). De Engels-Franse invasie op het schiereiland Gallipoli vangt aan. Het plan bestaat uit drie landingen met in totaal 30.000 manschappen. Bij de eerste ontscheping landen Britse troepen bij de Hellespont op de uiterste punt van het schiereiland. Bij de tweede landing gaat het
‘Australian en New Zealand Army Corps’ (ANZAC) aan land ten noorden van de Hellespont bij Ari Burna. De derde landing YRUPW HHQ DਮHLGLQJVDDQYDO ZDDUELM )UDQVH troepen landen in Kumkale aan de andere zijde van de Dardanellen. Elke aanval wordt gesteund met salvo’s vanaf schepen. Nabij Bulair, zo’n 180 kilometer ten noorden van
de Heelespont, vindt een vertoon plaats van %ULWVH RRUORJVVFKHSHQ WHU DਮHLGLQJ YDQ GH plaatselijke bevelhebber, de Duitse generaal Liman von Sanders. De landingen op het schiereiland verlopen allerminst vlot. Bij de Hellespont landt de Britse 29ste Divisie op vijf stranden. De
WEKELIJKSE OORLOGSKRANT troepen worden er onder vuur genomen door de Turken. Ondanks de vele gesneuvelden bereikt de divisie op 28 april bijna haar hoofddoel; de indrukwekkende hoogten van Achi Baba en de stad Krithia. Er heerst echter verwarring en enkele troepen
Gazet van Oostende KRXGHQ KDOW RP WKHH WH ]HिHQ 'H 7XUNHQ UXNNHQ RS HQ EH]HिHQ EHLGH SRVLWLHV YDQwaar ze de lagergelegen stranden kunnen beschieten tijdens de Britse landingen. Ook de ANZAC bij Ari Burna moet hooggelegen gebied veroveren: de bergkam van Chunuk
week 17 (25 april tot 1 mei 1915) Bair. De ANZAC slaagt er ei zo na in de relatief zwak verdedigde regio te veroveren. Door het onmiddellijke ingrijpen van een 7XUNV RਯFLHU 0XVWDID .HPDO GLH QHW RS tijd reservetroepen naar het gebied stuurt, wordt dat verijdeld.
Naast de Turkse forten werden ook de huizen van de burgers op het schiereiland zwaar geWURञHQ %URQ ࡋH,OOXVWUDWHG:DU1HZV%HLQJD3LFWRULDO5HFRUG of the Great War, Volume 4 (part 43), London, Illustrated London News & Sketch Ltd., 1915. - Collectie: Erwin Mahieu
DUIDING ANZAC
Kaart van de Dardanellen en het schiereiland Gallipoli. %URQ ࡋH,OOXVWUDWHG:DU1HZV%HLQJD3LFWRULDO5HFRUGRIWKH*UHDW:DU9ROXPH SDUW /RQGRQ Illustrated London News & Sketch Ltd., 1915. - Collectie: Erwin Mahieu
Een tentenkamp van Franse soldaten op het schiereiland Gallipoli. De tenten zijn zo ontworpen dat de soldaten ze in hun bagage kunnen meedragen.
(HQ%ULWVNDPSRS*DOOLSROL$OVGH%ULࡇHQKXQ bivak opslaan, graven ze een ondiepe greppel als slaapplaats. Tenten zijn er wel voorhanden maar alleen als de situatie dat vereist.
%URQ ࡋH,OOXVWUDWHG:DU1HZV%HLQJD3LFWRULDO5HFRUGRI the Great War, Volume 4 (part 44), London, Illustrated London News & Sketch Ltd., 1915. - Collectie: Erwin Mahieu
%URQ ࡋH,OOXVWUDWHG:DU1HZV%HLQJD3LFWRULDO5HFRUGRI the Great War, Volume 4 (part 44), London, Illustrated London News & Sketch Ltd., 1915. - Collectie: Erwin Mahieu
Toen Engeland in de oorlog stapte, sloten YHOH RQDहDQNHOLMNH ېGRPLQLRQV] ۑLFK ELM het moederland aan, waaronder Australië en Nieuw-Zeeland. In 1914 werd in Egypte het ‘Australian en New Zealand Army Corps’ geformeerd onder het bevel van generaal Birdwoord. Het korps bestond uit twee Nieuw-Zeelandse brigades en 20.000 Australiërs. Op 25 april 1915 volgde in Gallipoli de eerste echte vuurdoop. Het korps bleef er acht maanden en verwierf er grote faam. In Britse ogen waren vooral de Australiërs maar een stelletje rauwdouwers. In 1916 verhuisde ANZAC naar het westfront HQQDPKHWNRUSVDDQDOOHJURWHXLWSXिLQJVslagen deel. Alleen al in 1917 telde het korps 50.000 doden en gewonden en in 1918 had het de reputatie dat het één van de meest betrouwbare Geallieerde eenheden aan het westfront was. Het speelde een sleutelrol in KHWVXFFHVYROOHRਬHQVLHIELM$PLHQVLQ Later speelden ANZAC-eenheden een grote rol bij het slechten van de Hindenburglinie. Bronnen: L. MACDONALD, 1915. Het verlies van de onschuld, Antwerpen, Manteau, 2006, pp. 359-372. ,:(67:(// 'H(HUVWH:HUHOGRRUORJGDJQD dag, Aartselaar, Zuidnederlandse Uitgeverij n.v., 2013, pp. 62-63. A. WIEST, De geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog, Aartselaar, Zuidnederlandse Uitgeverij N.V., 2003, 256 p.
WEKELIJKSE OORLOGSKRANT
Gazet van Oostende
week 17 (25 april tot 1 mei 1915)
Algemeen nieuws Chirurgisch hospitaal Cabour opgericht 26 april - Adinkerke. Dankzij het ‘Antwerp British Hospital Fund’ en graaf de Mérode kan een nieuw hospitaal worden geopend. Dokter Paul Derache krijgt er de leiding. De capaciteit behelst meer dan 500 bedden. Dokter Derache dient sinds 1892 in het leger. Sinds begin december 1914 staat hij aan het hoofd van een klein hospitaal met 60 bedden in Duinkerke.
DUIDING Vanaf 1915 werden er militaire frontla]DUHिHQ RSJHULFKW 'LW ZDV KHW JHYDO LQ Adinkerke, Hoogstade en Beveren-aande-IJzer. Voor nazorg en revalidatie werden de gewonden vervolgens doorgestuurd naar Belgische ziekenhuizen in Frankrijk, zoals in Sainte-Adresse. Op 12 maart 1917 zullen een aantal activiteiten van het hospitaal Cabour worden overgeheveld naar het hos-
pitaal in Beveren-aan-de-IJzer. In het hospitaal Cabour zullen er tijdens W.O. I in totaal 2.654 personen worden verzorgd.
Bronnen: J. BAUWENS, De IJzer. Het ultieme front, Davidsfonds, /HXYHQSS +9$1'(9,-9(5 2RUORJ]RQGHUHLQGH Leuven, Davidsfonds Uitgeverij, 2013, pp. 70-73. KࡇS ZZZGHSDQQHEHSURGXFWEHOJLVFK militair-hospitaal-cabour. ,QWHUQHWODDWVWJHUDDGSOHHJGRS
.DVWHHO &DERXU YDQ GH 5LMVHOVH LQGXVWULHHO &KDUOHV &DERXU Op het domein Cabour werden in nauwelijks één maand tijd 22 houten 2PVWUHHNV ZHUGRSKHWKHFWDUHQJURWHGRPHLQKHWLPSRVDQWHJH- paviljoenen met elk 24 bedden opgericht. bouw, centraal op de foto, opgetrokken. In 1915 wordt het een operatiekwartier onder leiding van dokter Derache. Collectie: Erwin Mahieu
Collectie: Erwin Mahieu
De toegangsweg (de Moeresteenweg) naar het domein Cabour in Adinkerke. Op het domein werd een houten kapel opgericht. Onder leiding van dokter Paul Derache wordt er op het domein een nieuw hospitaal geopend om gewonde militairen te opereren en de nodige verzorging te geven. Collectie: Erwin Mahieu
Collectie: Erwin Mahieu
‘Torpedo-Bootflottille Flandern’ ziet het licht DSULO %UXJJH Enkele weken na de opULFKWLQJ YDQ GH ې8%RRWਮRिLOOH )ODQGHUQۑ RS PDDUW ZRUGW KHW ې7RUSHGR%RRWਮRtille Flandern’ opgericht. Admiraal Ludwig von Schröder van het ‘Marinekorps Flandern’ benoemt eerste luitenant ter zee Kurt Assmann als bevelhebber van de nieuwe
ਮRिLHOMHHHQKHLG 'H RSGUDFKWHQ ]LMQ GH Vlaamse kust beschermen tegen de vijand, de veiligheid van Duitse mijnenvegers garanderen, het redden van neergehaalde 'XLWVH SLORWHQ HQ RਬHQVLHYH RSHUDWLHV JHricht tegen de Engelse of Franse kust.
Bronnen: /'(92676,02(16':$51,(5HDڥڥ2RUORJ in België, Leuven, Davidsfonds Uitgeverij n.v., 2014, pp. 460. KࡇS GHZLNLSHGLDRUJZLNL0DULQHNRUSVB)ODQGHUQ=HUVW &%UHUBXQGB7RUSHGRERRWH ,QWHUQHWODDWVWJHUDDGSOHHJGRS KࡇS HQZLNLSHGLDRUJZLNL*HRUJB-RKDQQHVBYRQB7UDSS ,QWHUQHWODDWVWJHUDDGSOHHJGRS
WEKELIJKSE OORLOGSKRANT
Gazet van Oostende
week 17 (25 april tot 1 mei 1915)
Nieuws uit Oostende Bombardementen op de Stad 26 april - 1 mei. Om kwart voor elf maandagmorgen verschijnen er drie vliegtuigen aan de horizon. Eén van hen laat een bom vallen ter hoogte van de hangaars van de Cockerill-lijn Oostende-Tilbury. Er vallen YLHU GRGHQ (HQ YLM़DO JHZRQGHQ ZRUGHQ naar het lazaret in het ‘Hotel de la Marine’ gebracht. Andere bommen komen terecht op het ‘Hotel Royal de Prusse et de Grande Bretagne’ op de hoek van de Kapucijnenstraat en de Van Iseghemlaan en op de ‘Villa des Dauphins’ op de hoek met de zeedijk en de Louisahelling. Een uur later, rond kwart voor twaalf, vliegt nog een vliegtuig op zeer lage hoogte over de Vuurtorenwijk. Het werpt drie bommen op het vliegveld en zes bommen op woninJHQLQGH(GXDUG+DPPDQHQ/LHऻHPRUHstraat. Er valt één dode. De pastoor van de Vuurtorenwijk E.H. Julius-Isidoor Patfoort stelt een tweetal huizen ter beschikking van de dakloze gezinnen.
de Groentemarkt, één in de buurt van de Visserskaai, twee in de Amsterdamstraat HQ««QQLHWRQWSOR़HLQKHWWXLQWMHYDQGH middelbare meisjesschool op het Hazegras. Als bij wonder vallen er enkel gewonden, maar de materiële schade is groot. Op donderdag 30 april wordt Oostende RP KDO़LHQ ۑV DYRQGV RSQLHXZ EH]RFKW door een vliegtuig dat acht bommen lost. De sinds vorige week zaterdag teruggeNHHUGH SODDWVFRPPDQGDQW %LिLQJHU VWXXUW volgende waarschuwing: ‘Wie het gerucht verspreidt dat het om Duitse vliegtuigen gaat, zal geen domheid moeten pleiten als clementie’. * Huidige Troonstraat Bronnen: 'H'XLQHQJDOPHQ Vindplaats: Archief stad Oostende A. ELLEBOUDT en G. LEFEVRE, Oostende onder de Duitsche EH]HࡇLQJ 2RVWHQGH'UXNNHULM(OOHERXGWVGSS 193-196 en pp. 429. Vindplaats: Archief stad Oostende
Op woensdagavond, tussen negen en kwart na tien, vallen er acht bommen op het centrum met grote materiële schade als gevolg. Op woensdag om tien uur ’s avonds krijgt het Stadscentrum een bommentapijt te verduren. Vier vliegtuigen droppen maar liefst elf bommen: één bij het Kursaal, twee in GH /HRSROG ,,VWUDDW WZHH LQ GH :LिHQonnenstraat, één in de Kerkstraat, één op
ࣹ,10(025,$0ࣹ
Onze Oostendse gesneuvelden 7866(1(1$35,/ ۚ +HLQGHUVRQ /HRSROG)UDQV VROGDDWGLHQVWSOLFKWLJH sinds 1910, 3e Linie 3/1, stamboeknr. 55.948, °Oostende RSVHSW YDQ3LHWHUYLVVHUHQ.HWHOV+HOHQD ࣖ Zijn vader, eveneens visser, hertrouwde met weduwe Devriendt. Heinderson woonde bij zijn ouders, Lijndraaiersstraat 19. Hij sneuvelde tussen 24 en 27 apr. 1915 en werd begraven ten noorden van de brug van Steenstrate, op de westelijke oever van het Ieperleekanaal. 'H'XLQHQJDOPIHEUXDUL %URQ KࡇS JRGELERRVWHQGHEH Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert Oostende
0(, ۚ &ODH\V/RXLVe Linie, °Sint-Kruis (Brugge) op 3 maart 1891, van Frans, werkman en Denys Julienne, Bredenesteenweg 40. Gesneuveld in Boezinge op 1 mei 1915. 'H'XLQHQJDOPDSULO %URQ KࡇS JRGELERRVWHQGHEH Vindplaats: Bibliotheek Kris Lambert Oostende
‘Hotel Royal de Prusse et de Grande Bretagne’ op de hoek van de Van Iseghemlaan en de Kapucijnenstraat. De postkaart dateert van net vóór W.O. I. Collectie: Erwin Mahieu
De brede Van Iseghemlaan was erg geschikt om het geschut dat o.a. op de zeedijk opgesteld stond, te reinigen. Op de postkaart zien we Duitse Marinesoldaten die een viertal (waarschijnlijk buitgemaakte Belgische kanonnen) de nodige poetsbeurt geven. Ze staan voor het ‘Hotel du Phenix’. Links op de achtergrond zien we het ‘Hotel Royal de Prusse et de Grande Bretagne.’ Collectie: Erwin Mahieu
Weerkundige waarnemingen
Gazet van Oostende
WEKELIJKSE OORLOGSKRANT
week 17 (25 april tot 1 mei 1915)
$&7,9,7(,7(1.$/(1'(5 ۚ Digitale belevingswandeling W.O. I in Oostende - vanaf 15 oktober 2014. De wandeling leidt je langs het oorlogserfgoed van de ‘Groote Oorlog’ van de Stad. De initiatiefnemers zijn Toerisme Oostende vzw en de dienst Cultuur van de Stad. De route belicht de historische achtergrond van Oostende tijdens de (HUVWH :HUHOGRRUORJ DOV EH]HिH 6WDG de Duitse kustverdediging, de rol van de haven, de vernieling en wederopbouw. In het voorjaar zal de wandeling ZRUGHQXLWJHEUHLGPHWHHQਭHWVURXWH De digitale wandelroute is te verkrijgen aan de balie van Toerisme Oostende vzw, Monacoplein 2. Prijs: 5,00 euro (volwassenen)/3,00 (kinderen). Duur van de wandeling: 1.30 à 2.00 uur. ۚ Belevingsroute ‘Oostende 14-18’ (HQ JORHGQLHXZH ਭHWVWRFKW LQ KHW NDder van de herdenking van 100 jaar Groote Oorlog, brengt je langs markante historische plaatsen. Onderweg laten infoborden de bezoeker kennismaken met de historische achtergrond van Oostende tijdens de Groote Oorlog: het belang van de haven van Oostende en van de kustverdediging, de vluchWHOLQJHQVWURRP HQ] $O ਭHWVHQG ODQJV de W.O. I-sites van Oostende ontdek je WRਬHDQLPDWLHVHQPX]LHN6WDUWHQGRH je individueel vanuit Raversyde, waar MHNRUWਭOPVWH]LHQNULMJWRYHUYUHGHHQ er bovendien een bezoek kan gebracht worden aan de Atlantikwall. Van daaruit vertrekken we richting Fort Napoleon met onderweg gedichtlezingen, DQLPDWLHV HQ HHQ ERRिRFKW +LHU VWDS je even af voor een optreden met Ierse traditionals, een mogelijkheid om je picknick op te eten en ‘spiegelsoldaten’. Verder in de tocht vinden we klaroenblazers terug en ontdek je Oostende op een heel andere manier.
smartphone-applicatie beschikbaar op www.oostende14-18.be. ۚ Lezingenreeks - concept en coördinatie dienst Cultuur: Tweede Slag om Ieper (17/4 25/5/1915) - op donderdag 21 mei 2015 om 19.30 uur in de Forumzaal, Bibliotheek Kris Lambert, Wellingtonstraat GRRU7RP6LPRHQVRਯFLHUHQKLVWRricus verbonden aan de Leerstoel Geschiedenis van de Koninklijke Militaire School in Brussel. 2S DSULO ]HिHQ GH 'XLWVHUV voor het eerst dodelijk chloorgas in bij een aanval. Dat gebeurde op Belgische bodem, in het noordelijke deel van de felbevochten heuvelkam rond de stad Ieper. We gaan dieper in op de verschillende militaire aspecten van deze Tweede Slag bij Ieper. Waarom grepen de Duitsers naar gas als wapen? Konden ze terreinwinst boeken of was de aanval opnieuw een maat voor niets? En hoe ontwikkelde de gasoorlog zich nadien in 14-18? Tickets: gratis - maar vooraf inschrijven:
[email protected] of 059/56.20.16.
'H ਭHWVWRFKW LV s NP JUDWLV ਭHWVkaart verkrijgbaar in Toerisme Oostende, Monacoplein 2. Er is ook een gratis
ۚ Oproep Belgian Refugees Ze waren met velen, de Belgen die YOXFKिHQ ELM KHW XLWEUHNHQ YDQ :2 I. Jong en oud, man en vrouw, arm en rijk, burger en arbeider, stedeling en buitenmens, dromden samen op de wegen, in de stations en in de havens met één doel: ontsnappen aan de vlug optrekkende Duitse troepen. In 1915 waren er in Engeland al een kwart miljoen vluchtelingen, 95 % ZDV %HOJ 'H ਭJXXU YDQ GHWHFWLYH Hercule Poirot zou trouwens geïnspireerd zijn op Belgische vluchtelingen die in Torquay verbleven, het kustdorpje waar Agatha Christie woonde. Wees zelf een Poirot en help ons in onze speurtocht naar de verhalen van die mannen, vrouwen en kinderen die tijdens W.O. I in Engeland leefden en
Initiële research en concept: Virginie Michils, dienst Cultuur Oostende
Coördinatie: Amelie Ingelbrecht, dienst Cultuur Oostende
Samenstelling: Karl Van Hoecke, historicus; Virginie Michils en Erwin Mahieu
Eindredactie: Virginie Michils, dienst Cultuur Oostende en Martine Meire, directeur
Extern adviseur: Erwin Mahieu
werkten. Help ons de uitdaging aan te gaan met de Engelse nieuwszender BBC die beweert dat de Belgische vluchtelingen geen enkel spoor hebben achtergelaten! En zo de geschiedenis van die vluchtelingen naar het Engelse en Belgische publiek te brengen in een virtuele tentoonstelling. Mail naar martine.vermandere@amsab. be - www.belgianrefugees14-18.be Het project Aan de slag over het kanaal is een internationaal cultureel-erfgoedproject van Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis. Het wordt ondersteund door de Vlaamse overheid. Partners in Vlaanderen: In Flanders Fields Museum, Heemkunde Vlaanderen en Familiekunde Vlaanderen. Partners in Engeland: Imperial War Museum, University College London, Women’s Library (London School of Economics) en People’s History Museum (Manchester). ۚ Tentoonstelling W.O. I in Oostende, open op weekdagen van 8.00-17 uur, in Woon- en Zorgcentrum ‘De Boarebreker’, Kaïrostraat, 82, animatielokaal. De expo is samengesteld met materiaal uit de rijke W.O. I-collecties van de vrijwilligers en (familieleden) van de bewoners van ‘De Boarebreker’, i.s.m. met de laatstejaarsstudenten van het Sint-Andreasinstituut. Gratis toegang. De expo loopt tot eind november 2018. Wie over foto’s of ander W.O. I-materiaal beschikt en dit graag wil tentoonstellen, kan mailen naar:
[email protected]. :LHJUDDJDFWLYLWHLWHQLYP:2, ZLODDQNRQGLJHQYLDGH:HNHOLMNVH 2RUORJVNUDQWNDQHHQPDLO VWXUHQQDDU FXOWXXU#RRVWHQGHEH
Druk en lay-out: drukkerij Lowyck Dank aan: Martine Vandermaes & Nadia Stubbe, Bibliotheek Kris Lambert; Claudia Vermaut, archivaris stad Oostende
