Informatiekrant Uitgave: Nationaal Park Lauwersmeer I 12e jaargang - nummer 2 - oktober 2011 I www.np-lauwersmeer.nl
Nieuws van het activiteitencentrum S
inds juni van dit jaar beschikt het Nationaal Park over een Activiteitencentrum, bij de werkschuur van Staatsbosbeheer. Wie het activiteitencentrum bezoekt wandelt eerst over een smalle brug. De brug gaat over een vijver, geeft mooi uitzicht en is voor jong en oud een spannende beleving. Voor de vijver staat het paviljoen; een mooi vormgegeven palencirkel met dak en vuurplaats omgeven door zitgelegenheid. Daarachter ligt het speelbos. In de mooi verbouwde schuur worden bezoekers vriendelijk ontvangen door vrijwilligers. Wie geïnteresseerd is krijgt vaak prompt een 8 minuten durende film over het gebied te zien. Buiten op het bord staan de activiteiten aangekondigd en worden de laatste spannende waarnemingen van de dag (bijvoorbeeld visarend of zwarte ibis) gemeld. Binnen op de kaart wijzen vrijwilligers aan waar ze gezien zijn. Gezinnen komen om het natuurpad te lopen of gaan helemaal op in het waterdiertjes vangen. In de vijver mag je met een schepnet vissen naar waterdieren. Je kunt een uitgebreide zoekkaart waterdieren lenen zodat je de vangst op naam kunt brengen. Het speelbos is een heus bos met veel grote losliggende takken. Huttenbouwers tussen de 7 en 16 jaar vermaken zich uitstekend, terwijl jongere kinderen het aanliggende speel-
eiland met slotgracht en speelhuis verkennen. Voor verkenning over de paden staan bolderkarren klaar en voor een invalide avonturier is een off-road rolstoel beschikbaar. U bent van harte uitgenodigd om eens ‘op de koffie te komen”! In de herfstvakantie (15 t/m 30 oktober) is het centrum van dinsdag tot en met zondag van 11.00 tot 17.00 uur geopend. Elke dag kunt u zelfstandig het Natuurbeleefpad met als thema Vogeltrek lopen of samen met de allerkleinsten op onderzoek gaan langs het Kabouterpad. Hiernaast een greep uit de verschillende activiteiten die in deze periode worden aangeboden. Er zit vast wel iets van uw gading bij en.. u bent natuurlijk van harte welkom!
Agenda: Za 15 oktober 14.00 - 16.00 uur. Huttenbouw ”Wie bouwt de mooiste hut?!” Zo 16 oktober 11.30 - 13.00 uur en 14.00 - 15.30 uur. Natuurbeleving met veldbeddenexperience. € 3,- p.p. Di 18 oktober 14.00 - 16.00 uur. ”Herfst in het bos”. Kinderdoemiddag. Op zoek naar spinnen en samen een groot spinnenweb bouwen. Wo 19 oktober 14.00 - 16.00 uur. ”Nestkast timmeren”. € 5,- p.p. Zo 23 oktober 13.00 - 16.00 uur. ”Vogelparadijs op vroegere zeebodem”. Ontvangst publiek bij de Ezumakeeg en Jaap Deensgat. Telescopen en deskundigen laten iedereen een blik werpen op het Vogelparadijs op vroegere zeebodem. Wo 26 oktober 14.00 - 16.00 uur. ”Herfst in het bos” Kinderdoemiddag. Bladeren zoeken in het bos en tekenen en schilderen in het activiteitencentrum. Do 27 oktober 11.30 - 13.00 uur en 14.00 - 15.30 uur. Natuurbeleving met veldbeddenexperience. € 3,- p.p. Za 29 oktober 13.30 - 17.00 uur. ”Kleine zwanen vanaf het water” Korte presentatie in het activiteitencentrum met aansluitend vaarexcursie. Vertrek boot vanaf Suyderoog om 14.00 uur. € 13,- p.p. Zo 30 oktober 11.30 - 13.00 uur en 14.00 - 15.30 uur. Natuurbeleving met veldbeddenexperience. € 3,- p.p. Alleen voor de activiteit “Kleine zwanen vanaf het water” dient u zich aan te melden! Dit kan per mail op:
[email protected] of telefonisch op 0519-345145.
Even kennismaken...
Wiebe van der Ploeg, Gedeputeerde Provincie Groningen S
inds 2010 is Wiebe van der Ploeg de gedeputeerde van de Provincie Groningen, die onder andere het Nationaal Park Lauwersmeer in zijn portefeuille heeft. Nu het Rijk zich steeds verder lijkt terug te trekken wat betreft de financiering en haar bemoeienis met de Nationale Parken, wordt de rol van de provincies (mogelijk) veel groter. Kortom de hoogste tijd om nader kennis te maken met de voor het Nationaal Park verantwoordelijke gedeputeerde van Groningse zijde: Wie is hij en hoe kijkt hij tegen het Nationaal Park aan?
Wie is Wiebe van der Ploeg? “Ik ben 53 Jaar geleden in Drachten geboren en ook in Friesland opgegroeid maar volwassen geworden in Amsterdam en wijs geworden in Groningen. Ik woon nu 20 jaar in Stad met vrouw en met 2 kinderen die nu tegen de volwassenheid aanhikken. In Amsterdam heb ik economie gestudeerd en ben na mijn studie actief geworden in de Amsterdamse en ook Haagse politiek. In het Noorden ben ik veel actief geweest als econoom en onderzoeker onder meer vanuit de Noordelijke Ontwikkeling Maatschappij, maar toch voornamelijk als zelfstandig consultant”. Wat is je relatie met het Lauwersmeergebied? “Vanuit mijn jongste jaren kan ik me herinneren dat mijn vader ons vanuit Drachten meenam naar Oostmahorn, de poort naar Schier nog voor de afsluiting met de Dijk. Het beeld vanuit de auto van die gigantisch hoge zeedijk bij Ezumaziel staat me nog bij. Jarenlang was het Lauwersmeergebied echter een ver van mijn bed show. Op mijn 15e ging ik fietsend van
Colofon oktober 2011 - 12e jaargang - nummer 2
Deze informatiekrant is bestemd voor alle omwonenden rond Nationaal Park Lauwersmeer en wordt verspreid in de gemeenten De Marne, Dongeradeel, Kollumerland c.a. en Zuidhorn. Via VVV-kantoren en diverse recreatiebedrijven is de informatiekrant ook beschikbaar voor recreanten in het Lauwersland. De in deze informatiekrant gepubliceerde meningen geven niet noodzakelijk het standpunt van het Overlegorgaan Nationaal Park Lauwersmeer weer. Heeft u opmerkingen of klachten over de informatiekrant, dan kunt u contact opnemen met de redactie. Redactieadres IVN Consulentschap Groningen Postbus 6095 9702 HB Groningen T: 050-3135933 E:
[email protected] Eindredactie Jörgen de Bruin Aan dit nummer werkten mee Wiebe van der Ploeg, Jan Willems, Guido Lek, Jörgen de Bruin Fotografie Jan Bosch, Jörgen de Bruin, Guido Lek, Jan Willems, Oplage 32.000 exemplaren Vormgeving en druk Banda Heerenveen bv Verspreiding Santibri, Veendam Copyright Het geheel of gedeeltelijk overnemen of bewerken van artikelen uit deze krant is slechts toegestaan na overleg met de redactie.
Leeuwarden naar Lauwersoog om de boot naar Schier te nemen, maar dat was het dan ook wel. Totdat ik in 1991 in de stad Groningen kwam wonen. Het water trekt mij immer, zo ook de gebakken vis. 15 jaar geleden kocht ik een zeeschouw. Die lag en ligt nog steeds in jachthaven Lunegat bij Dokkumer Nieuwe Zijlen. Het Lauwersmeer is sindsdien bekend terrein. Varend, fietsend en wandelend. Is er bijvoorbeeld een nieuwe eettent, ik ga er heen! Nieuwsgierig als ik ben, wil ik het graag met eigen ogen zien. Als consultant heb ik in het verleden overigens ook diverse onderzoeken uitgevoerd voor partijen in het gebied”. Wat zie je als belangrijkste opgaven voor het Nationaal Park voor de komende jaren? “Omwonenden en bezoekers beter betrekken bij de ontwikkeling en het beheer van het gebied, zodanig dat het goed wonen en recreëren is en blijft in en om het gebied; Natuurontwikkeling zodanig vormgeven dat er optimale leefgebieden ontstaan voor een diversiteit aan soorten; Aanboren van nieuwe bronnen van financiering, gebiedsponsoring, streekrekeningen zal de komende jaren hard nodig zijn om de ambities waar te maken. Ik wil daar graag mijn steentje aan bijdragen; Gezamenlijk met partners meer reuring veroorzaken, komen tot een effectievere samenwerking en betere regiomarketing; Samen optrekken met alle partners van het Nationaal Park: Lauwersoog, Schiermonnikoog, Reitdiepgebied, en dat door de Friezen èn de Groningers; En last but not least: toeristische en infrastructurele verbeteringen op gang brengen rondom de kern-
plaatsen van het Lauwersmeer met prioriteit voor Lauwersoog. Daar ligt veel potentie”. Wat zie je als meerwaarde van Nationaal Park Lauwersmeer? “Het gebied heeft meerdere functies die aanspreken. Als Nationaal Park heb je een mooie taak en ook mogelijkheid om die functies op een prachtige wijze te communiceren met (potentiële) bezoekers, etc”. Wat is je favoriete plek in Nationaal Park Lauwersmeer? “Het Oude Robbengat en dan in de mistige nacht van oktober als er (tien)duizenden ganzen zijn. Het geluid in zo’n nacht is overweldigend”!
Vogelbeeld op site Nationaal Park Lauwersmeer I
n Nationaal Park Lauwersmeer is altijd wel wat te beleven. Het mooist is natuurlijk om dat zelf aan en lijve te ervaren. Maar mocht u niet in de gelegenheid zijn om naar het Nationaal Park af te reizen, kijk dan eens op de site van het Nationaal Park, www.np-lauwersmeer.nl, op de homepage onder Vogelbeeld. Hier
schrijft Guido Lek, medewerker Voorlichting & Educatie van het Nationaal Park, vrijwel wekelijks een korte impressie van wat hij in het Nationaal Park heeft gezien. Vaak over hele gewone zaken, die eigenlijk heel bijzonder zijn. Een aanrader!
Help de natuur een handje! O
p 5 november 2011 organiseert Landschapbeheer Nederland alweer de 11e editie van de jaarlijkse Natuurwerkdag. Vorig jaar leefden ruim 12.000 vrijwilligers zich uit in het landschap. Zij gaven als het waren het landschap een opknapbeurt.
Evenals andere jaren is dit nu ook weer mogelijk in het Lauwersmeergebied. Na het succes van vorig jaar, waar gemaaid gras werd verwijderd van kwetsbare graslanden, hoopt Staatsbosbeheer –in samenwerking met het Nationaal Park Lauwersmeer- ook nu weer op de hulp van vrijwilligers. Dit jaar zijn in het orchideeënveld bij het Land van Juffrouw Ali door de werkzaamheden van vrijwilligers in 2010 veel meer orchideeën dan in het jaar daarvoor te voorschijn gekomen. Behalve het nuttige van de werkzaamheden, is het ook fijn om een dag in de natuur te werken. Heeft u zin om een steentje bij te dragen? Meldt u dan snel aan bij Staatsbosbeheer Lauwersmeer,
T: 0519-345145 (’s ochtends) of E: lauwersmeer@ staatsbosbeheer.nl. We starten om 9.30 uur met een kop koffie in het Activiteitencentrum ‘De Bosschuur’, De Rug 1 te Lauwersoog. Om circa 15.00 uur stoppen we.
Er kan daarna nog even worden bijgepraat in het Activiteitencentrum. Deelnemers ontvangen een herinnering aan deze dag. Voor de lunch (in het veld) wordt gezorgd. De dag is ook geschikt voor kinderen vanaf 10 jaar. De Natuurwerkdag telt mee als maatschappelijke stage.
Lauwersmeerballade Aanschouw de oude Lauwerszee Getemd door mensenhand Ruik de zoete bloesemgeur Geen ballast op het zand Luister goed, bij westenwind Dan komt verleden mee Water woelt, zout komt los Verhalen van de zee Eens het rijk van zon en maan De tijd van eb en vloed Kotters koersen noord en zuid Op een zee die vissers voedt Rimpelloos, zware storm Geluk en groot verdriet Goede vangst, armoe troef De zee bepaalt het lied Hoed het land voor de zee Houd dijken hoog en sterk Golven beuken op basalt Luid klokken in de kerk De zee moet dicht, groot protest Vissers in de stad Bedwing het zout, tem de zee Scheid hem van het Wad Tranen vloeien, zilt en nat Zoutkamp treurt en weent De vloot vaart weg, stil het dorp Van zoute lucht gespeend De dijk is dicht, een nieuwe tijd Het zout slaat langzaam neer De zee is dood, weg het brood Geboren is het meer Natuurbeheer, oefendorp Tenten bij het strand Wandelvreugd, fietsvertier Kastelen aan de kant Houd het leeg, beheers het bos Begraas het groene land Begrens de groei, bedwing natuur De arend is geland Maar bij noordenwind, op de sluis Klopt de zee het schuim weer op Eens dan keert hij hier terug Woest en zout het sop GRITTER
Nacht van de Nacht: Is het echt wel zo donker? I
n het Nationaal Park Lauwersmeer is het ’s nachts niet overal donker. Op veel plaatsen is strooilicht van bebouwing in- en rond dit gebied zichtbaar. Is dat erg? Er is de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar de negatieve effecten van te veel licht in de nacht. Eén er van is de ontregeling van de natuur. Het blijkt dat dieren daar veel last van hebben. Zo’n 50 % van de dieren is ’s nachts actief. Staatsbosbeheer wil u graag laten zien hoe het Nationaal Park Lauwersmeer er ’s nachts uitziet. Daarom doen wij mee met de jaarlijkse Nacht van de Nacht. Op zaterdagavond 29 oktober om 19.00 uur staan boswachters voor u klaar bij het Activiteitencentrum ‘De Bosschuur’, De Rug 1, 9976 VT Lauwersoog.
Vaar mee! O
Wij gaan een wandeling van ongeveer 2 uur maken door het –hopelijk- donkere Lauwersmeergebied. Deelname is beperkt. Wie het eerst komt, wie het eerst maalt! Deelname is gratis. De tocht is ook geschikt voor kinderen, maar niet voor huisdieren. Aanmelding: Staatsbosbeheer Lauwersmeer, T: 0519345145 (tussen 9.00 en 12.00 uur) of E: Lauwersmeer@ staatsbosbeheer.nl De Nacht van de Nacht is een landelijk initiatief van de Provinciale Milieufederaties en de Stichting Natuur en Milieu. Zie voor meer info www.laathetdonkerdonker.nl.
p zondag 13 november organiseert het Nationaal Park Lauwersmeer in samenwerking met Staatsbosbeheer en Rondvaartbedrijf Lauwersmeer een vaarexcursie door het Nationaal Park. Onderweg zal een deskundige gids u nader laten kennismaken met dit prachtige natuurgebied. Vanaf het water ziet de wereld er heel anders uit. En wie weet laat een zeearend of vos zich zien! De excursie duurt van 14.00 tot 16.00 uur. De startplaats is de Oude veerbootsteiger te Oostmahorn. De kosten voor deze twee uur durende vaartocht bedragen slechts € 4,- per persoon. Dit is inclusief 2 keer koffie of thee met cake. Verdere consumpties aan boord zijn voor eigen rekening. Opgave is noodzakelijk! Liefst per mail bij Jolanda Boekhout:
[email protected]. Eventueel kunt u op werkdagen tussen 9.00 en 12.00 uur ook even bellen, T: 050-3135933. Vermeld bij aanmelding duidelijk uw naam, telefoonnummer, mailadres en het aantal personen! Meldt u snel aan, want vol is vol!!
Enthousiaste reacties Activiteitencentrum H
et in juni dit jaar geopende activiteitencentrum in Lauwersoog draait op het enthousiasme en de betrokkenheid van vrijwilligers. Na een eerste gesprek met de beheerder van het activiteitencentrum en een korte cursus en inwerkperiode konden zij zo aan de slag.
Het zijn allen mensen die iets hebben met dit gebied. Hun enthousiasme voor het activiteitencentrum en bijhorende terrein met paviljoen en speelbos werkt aanstekelijk. Bezoekers keren regelmatig terug en weten zich dan enkele uren te vermaken. Marjette Hummel, vrijwilliger, zegt dat het werk rond het activiteitencentrum vooral leuk is door de combinatie van mensen ontmoeten en buiten zijn: “ Ik vind het leuk en belangrijk om natuurkennis te delen en door te geven aan kinderen.” Vrijwilliger Gonnie Hiddinga vult aan: ”Het plan voor het activiteitencentrum was er al een
tijd en nu komen hier allerlei verschillende mensen voorbij. We praten over de belevenissen in het gebied en sturen mensen naar plekken om buiten te zijn en vogels te beleven. Geweldig vind ik dat!”
Uit het gastenboek op de balie blijkt dat niet alleen de vrijwilligers, maar ook de bezoekers enthousiast zijn: “Natuurpad is super leuk voor de kids” “Wat een verrijking voor Lauwersoog” “Het vissen met schepnet is vet gaaf” “Een motivatie voor kinderen om in de natuur aan de slag te gaan en te ontdekken en te beleven” “Vriendelijke ontvangst en enthousiaste uitleg van de vrijwilligers doet goed” “We maakten een prachtig natuurschilderij” “Hier komen we zeker terug om nog eens alles te zien, te beleven en te genieten” Lijkt het u ook wel wat om in het Activiteitencentrum aan de slag te gaan? Neem dan eens contact op met de beheerder van het activiteitencentrum, T: 0519-345145.
Sfeerimpressie Activiteitencentrum
N
a de opening van het activiteitencentrum in juni dit jaar was het natuurlijk spannend of de mensen het centrum ook zouden bezoeken. De eerste weken trok het centrum ca. 35 bezoekers per dag. Dit liep tijdens de zomervakantie op tot tussen de 50 en 60 mensen per dag. Mede gezien de slechte zomer een redelijk resultaat. Mensen worden in het centrum hartelijk ontvangen en op weg geholpen, bijvoorbeeld naar het natuurpad of het speelbos. Ook krijgen ze informatie en tips om de mooiste plekken in Nationaal Park Lauwersmeer te bezoeken. Mensen zijn vaak enkele uren rond het
activiteitencentrum bezig en komen regelmatig nog eens. Natuurlijk moet er dan ook wel iets te doen zijn en zo worden alle mogelijkheden aangegrepen. Bijvoorbeeld: in de schuur naast het activiteitencentrum broedde dit jaar een kerkuil. Voor de deur liggen nu regelmatig braakballen. Daar wordt dan weer een activiteit mee georganiseerd: “Braakballen pluizen met de boswachter” In het speelbos steken de schelpen van de vroegere zeebodem nog uit de grond. Ook dat was direct een activiteit voor jonge kinderen; gezellig diertjes van schelpen plakken. Nu de mensen de mogelijkheden ontdekken komen ze hier vaker en zijn de eerste kinderfeestjes al gevierd. Als het bedrijvig is met bezoekers dan zijn de vrijwilligers in hun sas; er valt veel informatie te winnen en uit te wisselen. Gesprekken gaan over vogels en ook over de historie van het gebied. Dat is natuurlijk hoe het mag zijn: een activiteitencentrum als bruisend hart van het gebied. Het terrein, waar dit voorjaar stuivend zand een aanblik uit de eerste jaren na de afsluiting van de
Lauwerszee opriep, is in een paar maanden prachtig begroeid. De planten zijn vaak bijzondere soorten en echte blikvangers; akkermelkdistel, watermunt, duindoorn, strandduizendguldenkruid, parnassia, krielparnassia, doornappel met lichtpaarse bloemen, geel bloeiende teunisbloemen en havikskruiden. Zelfs orchideeën werden deze zomer al op het buitenterrein gezien!
Wintergasten N
ationaal Park Lauwersmeer is vooral vermaard om zijn enorme vogelrijkdom. Jaarlijks bezoeken vele honderdduizenden vogels dit “Vogelparadijs op de vroegere zeebodem”. Met name in de wintermaanden vormen de vele tienduizenden ganzen een spectaculair en luidruchtig fenomeen in het gebied. We stellen u graag een aantal soorten voor, die u deze winter (met wat geluk) in het Nationaal Park kunt aantreffen. Goede plekken om op zoek te gaan naar ganzen zijn het Jaap Deensgat, de Bantpolder, de Ezumakeeg en de Anjumer Kolken grenzend aan de westkant van het Nationaal Park.
Brandgans De brandgans is één van de algemeenste ganzensoorten in het Lauwersmeergebied. Hoewel de soort het hele jaar is aan te treffen, is het vooral een wintergast. Vanaf eind augustus arriveren de ganzen massaal uit hun noordelijk gelegen broedgebieden (Noord-Scandinavië/Siberië) om hier te overwinteren. De maxima kunnen oplopen tot 40.000 stuks in Nationaal Park Lauwersmeer. Pas eind april vertrekken de ganzen weer naar hun broedgebieden.
Rotgans De rotgans is een stuk minder algemeen in Nationaal Park Lauwersmeer. Deze soort broedt voornamelijk in West-Siberië en is van november tot in mei in het Lauwersmeergebied te vinden. De aantallen kunnen dan tot ruim 1.000 stuks oplopen. Deze soort is wat meer aan zee verbonden en overwintert graag langs de kusten van Duitsland, Nederland en België. Ze danken hun naam aan het geluid dat ze maken: “Rhot, rhot”.
Kolgans De kolgans is makkelijk te herkennen aan de witte kol rond de snavel. Deze gans broedt op Groenland en in het noorden van Rusland. Ze verblijven van november tot maart in het Lauwersmeergebied, waarbij de aantallen tot ruim 4.000 stuks kunnen oplopen. Ze zijn vaak samen met brand- en grauwe ganzen aan te treffen.
Grauwe gans De grauwe gans is de voorouder van de tamme boerengans. Deze forse gans met zijn grijze verenkleed en opvallende oranje snavel is zowel broedvogel als talrijke wintergast in Nationaal Park Lauwersmeer. Grauwe ganzen beginnen soms al in februari met broeden! Vanaf maart zijn vaak al ouders met jongen in het Nationaal Park te bewonderen. In het Lauwersmeer broeden circa 400 paren grauwe gans. In de wintermaanden verblijven er maximaal 15.000 grauwe ganzen in het Lauwersmeergebied.
Roodhalsgans Een heel zeldzame, maar o zo mooie gans is de roodhalsgans. Jaarlijks worden in de wintermaanden slechts enkele exemplaren van deze gans aangetroffen. Meestal in groepen brand- en rotganzen. Deze soort broedt in het noorden van CentraalSiberië en overwintert normaal gesproken rond de Zwarte zee.
Canadese gans Een vreemde gans in de bijt is de Canadese gans. De Canadese gans komt oorspronkelijk niet in West-Europa voor. Zoals de naam al suggereert komt deze soort uit Noord- Amerika. Waarschijnlijk zijn de eerste exemplaren al halverwege de vorige eeuw ontsnapt uit particuliere collecties. Nu is de Canadese gans een algemene broedvogel in Nederland met ruim 20.000 paar. In het Nationaal Park broeden ze (nog) niet. We zien ze, in tegenstelling tot de boven genoemde soorten, vooral in de zomermaanden, wanneer enkele honderden Canadese ganzen het gebied gebruiken om te ruien.
Zeearend “Is er voor jou nog leven na de zeearend”? vroeg iemand mij onlangs gekscherend. Hoewel als grap bedoeld was de vraag wel legitiem. Wekenlang heeft het zeearendpaar in het Nationaal Park Lauwersmeer de gemoederen aardig bezig gehouden in en buiten de burelen van Staatsbosbeheer. Vorig jaar had het paar weliswaar eieren gelegd, maar deze waren niet uit gekomen. Op 9 maart van dit jaar twitterde de boswachter echter: “De zeearenden van het Lauwersmeer hebben een nieuw nest gebouwd. Ik zag ze er zondag op staan. Gelukkig vorig jaar geen webcam geïnstalleerd”. Het nieuwe nest werd geleidelijk uitgebouwd tot een volwaardig zeearendnest. Tot vreugde van veel vogelaars was het nest vanaf de uitzichtbult bij het Zomerhuisbos met een sterke kijker te zien. Met enige moeite ook vanaf de Ezumakeeg. Na enige tijd zag men het vrouwtje op het nest zitten. Het mannetje was nooit ver weg, hij stond meestal op de nestrand of in een boom in de buurt van het nest. De spanning steeg!
Begin mei zag collega Hans Gartner het vrouwtje op de rand van haar nest staan. Ze keek vaak naar beneden en maakte ‘voerende bewegingen’. De spanning steeg nog meer! Uiteindelijk besloot Staatsbosbeheer een vliegtuigje naar het nest te sturen. De fotograaf Jan Bosch
ging mee en maakte onder moeilijke omstandigheden enige foto’s. Bij terugkomst werden deze op de redactie van RTV Noord bekeken. ’s Avonds konden kijkers van deze zender getuige zijn van 2 opgewonden boswachters en dito fotograaf: het was nu 100% zeker dat er een zeearendjong in het Nationaal Park Lauwersmeer was geboren! De pers had al lang lucht gekregen van deze bijzonderheid. Geen wonder, in de Oostvaardersplassen (ook Staatsbosbeheer!) was ook succesvol gebroed door zeearenden, maar dat deden ze al een paar jaar. In het Lauwersmeergebied was dit voor het eerst. Voor de boswachter van Staatsbosbeheer Lauwersmeer braken drukke tijden aan.
Het was een komen en gaan van schrijvende pers en radio- en tv-ploegen. De boswachter mocht zelfs zijn woordje doen bij Paul de Leeuw in diens Ma-Di-Wo-Do-Vrijdagshow. Na een paar weken rust begon het (pers)spektakel opnieuw toen het zeearendjong door Staatsbosbeheer werd geringd. Dit jong –een mannetje- keek met zijn 3,6 kg flegmatiek naar de camera’s. Hij vond het wel best. Zijn ouders protesteerden hoog in de lucht met merkwaardig hoge piepgeluiden over de inbreuk op hun privacy. Nadat het jong geringd was en weer terug gebracht in zijn nest, vertrok het menselijk gezelschap met de wetenschap dat ze een kerngezond zeearendjong achter lieten. De ouders kwamen na een paar minuten al weer terug op het nest. Nu is de (pers)rust teruggekeerd. En ja, er is leven na de zeearend. Een bezoek aan het Nationaal Park Lauwersmeer is voldoende om je dat te realiseren… Jan Willems
Kleine zwaan H
et gaat niet goed met de kleine zwaan. Hun aantal neemt af. Er zijn wereldwijd 3 soorten kleine zwanen. De soort die via Nederland overwintert in Engeland en soms Denemarken, Cygnus columbianus ssp. Bewickii, telt ongeveer 20.000 exemplaren. Ze broeden op de toendra’s van Rusland en moeten daar in september al vertrekken in verband met de invallende winter. Veel kleine zwanen komen bij elkaar in de Russische Petcholra-baai, om via de Baltische staten naar hun overwinteringsgebied te trekken. Het Lauwersmeergebied is een belangrijk onderdeel van deze route. De afstand is groot en deze vogels doen er zeker 2 weken over om aan te sterken om verder te vliegen. De trekroute wordt steeds meer bedreigd. Vooral in Rusland. Op voor de kleine zwanen belangrijke plaatsen wordt naar olie geboord of zijn er plannen om te boren. Belangrijk in het Lauwersmeergebied zijn de velden met schedefonteinkruid. Dit is een belangrijke voedselbron voor kleine zwanen. Het knolletje van deze waterplant wordt met de poten losgewoeld uit de bodem om vervolgens te worden opgegeten. Ze zijn daar enorm handig in. Deze knolletjes bevatten veel energie voor de zwanen. Maar het is niet altijd even makkelijk om bij de knolletjes te komen. Als gedurende hun verblijf in ons Nationaal Park Lauwersmeer de waterstand te hoog is –bijvoorbeeld door veel regen- kunnen ze niet bij de knolletjes komen en vertrekken ze. Vaak worden dan de oogstresten, zoals suikerbieten en aardappels, van in de buurt gelegen landbouwgronden bezocht. Als de waterstand zakt komt een groot deel van de zwanen weer terug naar het Lauwersmeergebied. De laatste jaren treedt nog een ander probleem op: overzomerende knobbelzwanen. Ook zij zijn verzot op de knolletjes van het schedefonteinkruid. Daardoor blijft er minder voedsel voor de kleine zwanen over. Er worden al maxima van 1500 knobbelzwanen in het Lauwersmeergebied geteld en dat aantal stijgt nog jaarlijks.. Al met al zijn het zware tijden voor de kleine zwanen. Maar de natuur is sterk en onberekenbaar. Hopelijk kunnen we nog jarenlang genieten van hun aanblik en melancholieke roep. Kleine zwanen zijn herkenbaar aan de geel met zwarte snavel. Ze zijn sierlijker en kleiner dan de knobbelzwaan. Vanaf 15 oktober zijn ze in het Lauwersmeergebied aan te treffen. Een goede plek om ze te zien is het Jaap Deensgat en het Nieuwe Robbengat.
Onverwacht Nederland D
raagt u Staatsbosbeheer en de natuur een warm hart toe? En laat u zich graag verrassen? Dan kunt u niet zonder Onverwacht Nederland, het magazine van Staatsbosbeheer. Voor slechts € 12,50 per jaar wordt u ieder seizoen verrast door de natuur. U ontvangt het blad dan 4 x per jaar. In elk nummer staan achtergrondverhalen, foto reportages, wandel- en fietsroutes, het laatste nieuws, aantrekkelijke aanbiedingen én een uitgebreide selectie van excursies en andere activiteiten. In het Activiteitencentrum ‘De Bosschuur’ kunt u dit magazine inkijken. Ook leuk om een abonnement als cadeau te geven!
Dode ree B
ernard kwam langs. ‘Je hebt zeker vrij, hè?’, vroeg hij, toen hij me in mijn zondagochtend-gemakkelijke-kleding zag. Ik knikte. ‘En niemand van jullie bereikbaar! Omdat ik wist waar jij woonde, ben ik maar naar je huis gefietst!’ Vreemd. Er is altijd iemand telefonisch bereikbaar, ook weekends (later bleek er een storing in onze telefooncentrale te zijn). Bernard vertelde dat hij die ochtend midden in het Lauwersoogbos een dode ree had gevonden. Het dier lag naast het fietspad en als straks de wandelaars kwamen zou het zeker gevonden worden…met alle telefoontjes van dien. Mijn dienstauto bracht ons naar het ree. Het was een tweejarige bok, in topconditie en voorzien van een gewei die veel toekomst beloofde. De reebok zou ongetwijfeld de heerser van het Lauwersoogbos zijn geworden.
Nu lag hij daar. Het gras rondom hem was plat gewalst en vertelde mij dat zijn dood niet gemakkelijk was geweest. Er zaten verwondingen op zijn poten en hoofd en een groot gat waar eens een staart had gezeten. Verkeer of een jakkerende hond? De Marneweg was niet ver en vorig jaar waren er maar liefst 23 reeën doodgereden tussen de Kazerne en Lauwersoog. De aard van de verwondingen deed mij echter twijfelen: de wonden aan poten en hoofd duiden op een verkeersslachtoffer. Maar het gat op een jakkerende hond. ‘Misschien een combinatie van beide’, meende Bernard. ‘Aangereden door een auto, maar niet dodelijk en daarna gepakt door een hond.’ Geen slechte veronderstelling, maar we zouden het nooit zeker weten.
Met een paar sneden verwijderde ik de kop. Het gewei kon -na te zijn afgekookt- goed dienen als voorbeeld van een toekomstbok. Het restant brachten we naar een afgelegen plek en lieten het daar voor vossen en roofvogels. Die zouden er blij mee zijn. Dan had zijn dood nog een beetje zin. De aanblik van een dood dier wekt bij veel mensen afschuw op. Soms vraag ik me af of dit aangeleerd gedrag is. Als je van huis uit meekrijgt dat de dood van een dier verschrikkelijk is, zul je later altijd geremd zijn als je geconfronteerd wordt met de dood. Vlak bij het Deense Kopenhagen ligt een soort hertenkamp, Jeagersborg Deer Park. Het is vrij groot en er leven veel edelherten en damherten. Een paar jaar geleden schoot een boswachter daar, uit oogpunt van bestandsvermindering, een edelhert. Het dier was gelijk dood en mijn collega begon met
Zoek de vogel
We ontvingen weer meer dan 100 goede antwoorden op de vorige puzzel. De prijswinnaars hebben hun Watch-Doeboek reeds ontvangen. Veel plezier ermee! Heb je niets gewonnen? Doe dan deze keer weer mee! Want ook nu worden onder de goede inzenders 5 Watch-Doeboeken verloot. Dit is een prachtig boek vol spelletjes, ontdek- en doedingen rond water voor kinderen van 8-12 jaar. Wat moet je doen? Streep alle vogels weg (horizontaal, verticaal, diagonaal, achterstevoren en ondersteboven) dan blijven 16 letters over. Met deze letters kun je de naam van een vogel maken. Deze geduchte rover kun je vooral in de herfst en winter in het Nationaal Park Lauwersmeer zien! Vul de naam van de vogel in en stuur de oplossing met je naam, adres en leeftijd naar: IVN Consulentschap Groningen, Postbus 6095, 9702 HB Groningen.
F
G
W
S
N
A
G
E
W
U
A
R
G
E
R
A
N
K
W
U
E
E
M
K
O
K
I
E
T
E
R
O
E
K
F
R
U
T
N
D
I
E
E
B
O
L
U
E
D
T
G
E
N
V
R
U
E
A
U
G
V
E
R
A
U
E
E
S
W
K
T
R
I
A
E
P
N
W
K
L
N
G
I
E
N
M
T
N
M
S
U
E
P
I
O
V
K
I
S
S
A
S
N
E
I
R
P
R
A
T
IJ
D
E
IJ
IJ
E
E
K
E
S
S
H
L
N
S
E
L
S
J
M
E
V
IJ
M
G
E
E
E
E
R
U
K
R
W
L
S
N
E
K
N
I
V
E
W
O
E
U
I
A
G
R
E
T
A
R
F
N
B
V
A
Z
R
D
N
E
E
K
A
R
K
D
L
L
E
A
L
K
L
E
G
O
V
S
IJ
I
B
W
U
L
P
D
N
E
R
A
E
E
Z
Alk Barmsijs Bergeend Blauwekiekendief Bokje Eider Frater Fuut Grauwegans Goudvink
Havik Keep Kneu Kokmeeuw Kolgans Krakeend Roek Rotgans Sijs (2x) Sneeuwgors
het zogenaamde ontweiden, het uithalen van ingewanden om bederf tegen te gaan. Terwijl hij daar mee bezig was, kwam er een schoolklas van een lagere school aanlopen. Personeel van het park probeert altijd een confrontatie tussen dode herten en publiek te voorkomen. Logisch, een dood dier op de grond te zien liggen is weinig verheffends. Maar hij zag nu geen kans om zijn werkzaamheden te verbergen en ging rustig door. Ondanks de kreten van de leraren gingen de kinderen om de boswachter en het kadaver van het hert heen staan. In het begin keken ze nog wat onwennig naar de ingewanden, maar toen de boswachter begon te vertellen wat het hart,
Vink Watersnip Wulp Zanglijster Zeearend Zilvermeeuw Zilverplevier IJseend IJsvogel
lever, longen en andere onderdelen van het dieren waren en waarvoor ze dienden, was de belangstelling gewekt. Al spoedig lagen de eerste kinderen op de knieën naast het hert en met hun neus zowat in het karkas. Ze vroegen mijn collega het hemd van het lijf. Van afschuw of weerstand was geen sprake. Ik vraag me af hoe die kinderen later zullen reageren als zij een dood dier vinden. Jan Willems Boswachter VPR Staatsbosbeheer
Blijf niet binnen deze winter!
Deze herfst en winter is er weer van alles te beleven in Nationaal Park Lauwersmeer. Hieronder een overzicht van de komende excursies. Kijk voor actuele informatie ook eens op de website van het Nationaal Park, www.np-lauwersmeer.nl Jaar van het bos Data: Zaterdag 15 oktober en 12 november Aanvang: 14.00 uur Duur: 2 uur Startplaats: Activiteitencentrum De Bosschuur, De Rug 1, 9976 VT Lauwersoog Kosten: e 4,-; tot 12 jaar e 2,50 Aanmelden: Staatsbosbeheer Lauwersmeer, T: 0519-345145 (werkdagen 9.00 – 12.00 uur) of E:
[email protected] Omschrijving: De VN hebben 2011 uitgeroepen tot internationaal jaar van het bos. Bossen zijn onmisbaar voor het leven op aarde. De boswachter wil u dit graag laten zien tijdens een prachtige wandeling door het Ballastplaatbos. Zwerven door het Lauwersoogbos Data: Woensdag 19 en 26 oktober Aanvang: 14.00 uur Duur: 2 uur Startplaats: Parkeerplaats Strandpaviljoen Bosveld, hoek Strandweg/Marneweg nabij Lauwersoog Kosten: e 4,-; tot 12 jaar e 2,50 Aanmelden: Niet nodig Omschrijving: Beleef samen met de boswachter de herfst in dit bijzondere bos. Geniet van de prachtige kleuren, de vele bessen, paddenstoelen en trekkende zangvogels.
De Rug op! Data: Aanvang: Duur: Startplaats: Kosten: Aanmelden: Omschrijving:
Donderdag 20 en 27 oktober 14.00 uur 2 uur Parkeerplaats Restaurant Suyderoogh, De Rug 5, 9976 VT Lauwersoog e 4,-; tot 12 jaar e 2,50 Niet nodig Ga samen met de boswachter op zoek naar de konikpaarden. En geniet van de vogels bij Achter de Zwarten. Wie weet laat de zeearend zich nog zien!
Rondvaart door Nationaal park Lauwersmeer Data: Dinsdag 18 en 25 oktober; Zondag 23 en 30 oktober Aanvang: 13.30 uur Duur: 2,5 uur Startplaats: Oude veerbootsteiger, Oostmahorn Kosten: e 11,-; tot 12 jaar e 5,Aanmelden: Rondvaartbedrijf Lauwersmeer, M: 06-21244416 of E:
[email protected] Omschrijving: Een prachtige rondvaart over het Lauwersmeer. De kapitein zal u onderweg vertellen over het ontstaan van het gebied en over alles dat er te zien valt. Deze tocht biedt u een goede kans de zeearend te zien! Paddenstoelen Data: Zaterdag 22 oktober en 19 november; zondag 30 oktober en 27 november Aanvang: 14.00 uur Duur: 2 uur Startplaats: Activiteitencentrum De Bosschuur, De Rug 1, 9976 VT Lauwersoog Kosten: e 4,-; tot 12 jaar e 2,50 Aanmelden: Staatsbosbeheer Lauwersmeer, T: 0519-345145 (werkdagen 9.00 – 12.00 uur) of E:
[email protected]
Omschrijving: De herfst is dé tijd voor paddenstoelen. Ga samen met de boswachter op zoek naar de verschillende soorten. De natuur maakt zich op voor de naderende winter. Voor vogels en andere dieren is dit de tijd om het ruim voorhanden zijnde voedsel te benutten om de winter te doorstaan. De boswachter laat u graag zien hoe en waarom ze dat doen. Winterwandeling Data: Zondag 6 en 20 november; zondag 11 en 18 december; dinsdag 20 en donderdag 22 december Aanvang: 14.00 uur Duur: 2 uur Startplaats: Activiteitencentrum De Bosschuur, De Rug 1, 9976 VT Lauwersoog Kosten: e 4,-; tot 12 jaar e 2,50 Aanmelden: Staatsbosbeheer Lauwersmeer, T: 0519-345145 (werkdagen 9.00 – 12.00 uur) of E:
[email protected] Omschrijving: ’s Winters komt de natuur tot rust. Of toch niet?... De boswachter laat u graag zien hoe de natuur zich in deze tijd gedraagt. De knoppen van bomen bereiden zich al voorzichtig voor op de lente. En als er sneeuw ligt gaan we op zoek naar sporen. Ezumakeeg Datum: Aanvang: Duur: Startplaats: Kosten: Aanmelden: Omschrijving:
Maandag 7 november 13.30 uur 2 uur Brug Ezumazijl e 4,-; tot 12 jaar e 2,50 Staatsbosbeheer Lauwersmeer, T: 0519-345145 (werkdagen 9.00 – 12.00 uur) of E:
[email protected] De Ezumakeeg is beroemd om zijn vele vogels. De boswachter laat u graag kennismaken met de vele ganzen en eenden in dit gebied. Maar er is meer! Ook de rijke cultuurhistorie komt aan bod
Natuurfotowandeling Datum: Zaterdag 12 november en 10 december: Aanvang: 9.00 uur Duur: 4 uur Startplaats: De Rug, 1e parkeerplaats links, startpunt Observatietorenroute Kosten: e 20,Aanmelden: Natuurfotowandelingen, M: 06-46264523 of E:
[email protected] Omschrijving: Tijdens een prachtige wandeling krijgt u info over de natuur en tips om betere natuurfoto’s te maken. Inclusief koffie/thee. Snertwandeling Data: Woensdag 21 en 28 december Aanvang: 11.00 uur Duur: 2 uur Startplaats: Activiteitencentrum De Bosschuur, De Rug 1, 9976 VT Lauwersoog Kosten: e 15,-; tot 12 jaar e 5,Aanmelden: Staatsbosbeheer Lauwersmeer, T: 0519-345145 (werkdagen 9.00 – 12.00 uur) of E:
[email protected] Omschrijving: Maak eens een winterse wandeling door Nationaal Park Lauwersmeer. Wilde paarden en een enkele ree zullen u verbaasd nastaren: wat doen zij in ons domein lijken ze te vragen. Een mooie tocht waarbij de snert na afloop prima zal smaken! De snert is bij de prijs inbegrepen.
