1
Ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648) H!to"sche context Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515-1648
© meneervanempel.nl
2
Hoofdvraag
Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw, 1588-1648?
3
4
Het ontstaan van de Gouden Eeuw Situatie: •
Conflict met Filips II Oorzaak:
1. Aanvoer betaalbare graan uit het Oostzeegebied 2. Feodale structuren waren in de Noordelijke Nederlanden zwak Gevolg: •
Boeren kunnen experimenteren > veeteelt
•
Veeteelt > beschikbaarheid van arbeidskrachten > nijverheid en handel
•
Nijverheid en handel (in graan en hout) leidde tot de moedernegotie
•
Uiteindelijke leidde dit tot de Gouden Eeuw
5
Andere oorzaken voor de Gouden Eeuw Situatie: •
1585: Spanjaarden veroveren Antwerpen Oorzaak:
•
Noorderlingen blokkeren de Schelde
•
Protestanten zijn bang voor Filips II Gevolg:
•
Concurrentie voor Hollandse handelssteden is uitgeschakeld
•
Protestantse Antwerpenaren vluchten naar Amsterdam (kapitaal en handelskennis)
6
7
Een nieuw bestuur Situatie: •
Economie in de Republiek werd sterker Oorzaak:
•
Er ontstsond een rijke groep burgers (regenten) Gevolg:
•
Regenten: bestuurden steden
•
Regenten: zaten in de Gewestelijke Staten (1588 soeverein en samenstelling verschilde per gewest)
Functies Gewestelijke Staten Situatie: •
Voor de Opstand waren de steden en gewesten zelfstandig Functies Gewestelijke Staten:
1. Vaardigden wetten uit 2. Hieven belastingen 3. Verantwoordelijk voor rechtspraak Inspraak van regenten: •
Inkomsten voor de oorlogskas
•
Eigen handelsbelangen
8
9
Het lokken van mensen Situatie: •
Handelaren en de economie willen
werklieden en buitenlandse kooplui Oorzaak:
•
Handelaren krijgen goede faciliteiten
•
Katholieken en Joden kunnen hun geloof uitoefenen (bijvoorbeeld: 1639 bouw van de Portugees-Joodse synagoge) Gevolg:
•
De Republiek stond bekend voor de vrijheid van meningsuiting
10
Staten-Generaal Situatie: •
Gewesten kunnen niet alles zelf regelen Functie Staten-Generaal (SG):
•
Vertegenwoordigers van de gewesten nemen besluiten:
1. Defensie 2. Buitenlandse politiek 3. Bestuur generaliteitslanden (Vlaanderen, Brabant en Limburg)
11
Ongelijke gelijkheid Situatie: •
Elk gewest in de SG is gelijk Oorzaak:
•
Holland betaalde de helft van alle belasting Gevolg:
•
Holland kan druk uitoefenen en werd het machtigst in de SG
12
Raadspensionaris Situatie: •
Raadspensionaris (rs.) was een gewone hoge
Ambtenaar
•
Holland kan druk uitoefenen Hoe?
•
De rs. komt uit Holland
•
De eerste rs. Johan van Oldenbarnevelt kon de macht uitbreiden Gevolg:
•
Conflict om macht met de stadhouder
13
Stadhouder Situatie: •
Gewestelijke Staten kiezen een stadhouder Functie:
•
Stadhouders van Holland en Zeeland waren gezamelijk aanvoerders van het Staatse Leger (zoals prins Maurits) Gevolg:
•
Stadhouder had veel macht
•
Conflict om macht met de rs.
14
Handel met Azië ontstaat Situatie: •
De Republiek kreeg specerijen via Portugal Oorzaak:
•
16e eeuw: Portugese havens bezet door Spanje Gevolg:
•
De Republiek kreeg geen specerijen meer
•
Nederlandse handelaren gaan zelf handelen met Azië
15
Situatie: •
Handel met Azië moet ontwikkelen Oorzaak:
•
1602: Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) werd opgericht
•
SG stimuleerde dit door de VOC een handelsmonopolie te geven op Azië Gevolg:
•
1619: Goeverneur J.P. Coen verplaatst het bestuurscentrum van de VOC naar Batavia (Jakarta)
•
Moedernegotie blijft het belangrijkste
16
Voortgang van de oorlog Situatie: •
VOC krijgt een sterke handelspositie Oorzaak:
•
1609: Twaalfjarig Bestand Gevolg:
•
Interne problemen ontstaan:
1. Interpretatie van het calvinisme 2. Strijd tussen Oldenbarnevelt en Maurits (1619: Oldenbarnevelt onthoofd) •
1621-1648 vervolg van de oorlog (einde via de Vrede van Münster)
17
De Gouden Eeuw Situatie halverwege de 17e eeuw: •
De Republiek is een erkend land en kwam tot bloei
•
Rijkdom > ruimte voor gespecialiseerd werk (handelslieden, drukkers, schilders) Voorbeeld:
•
Rembrandt van Rijn > burgerlijk karakter Oorzaak:
•
Politiek en economische concurrentie met GB en Fr Gevolg:
•
Eind 17e eeuw: is de Republiek haar leidende positie kwijt
18
19
Hoofdvraag
Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw, 1588-1648?
20
Lezen
Wat moet je kennen en kunnen?
21
Nu maken
Vragen 1 t/m 4 blz. 27 CE vragen
