Erik Willems
Food for NLP Thoughts
Ongezonde angst oplossen met gezonde verbeelding
Angst is de kloof tussen het nu en het later. Waar is je aandacht op gericht? Leef je meer in ‘het later’ dan in het nu? Zo ja, dan zit je gevangen in je gedachten, want wat is de toekomst anders, dan een gedachte in je hoofd? Alleen je gedachten kunnen je bang maken! Breng je aandacht naar het nu. Zie, hoor, adem en voel het leven in je lichaam. Welkom thuis Fritz Perls (1893-1970)
Wat is de functie van angst en waardoor neemt het soms zulke ongezonde proporties aan? In onderstaand artikel geeft Erik Willems, Hypnotherapeut en NLP’er, je uitleg over de functie van angst en een uiteenzetting met praktijkvoorbeelden over de Kracht van Verbeelding als (onbewuste) hulpbron om overmatige angst te elimineren. Toen Portugese zeelieden in 1598 voor het eerst het eiland Mauritius betraden, kwamen ze een vreemde vogel tegen. Deze vreemde vogel was ongeveer een meter hoog, had een grote snavel, een dotje veren op de kont en begroette de bezoekers met een
soort kinderlijke onschuld. Door de ligging van het eiland had hij – tot de komst van de zeelieden – geen natuurlijke vijanden, waardoor hij een totaal gebrek aan angst had. De Portugezen interpreteerden deze kinderlijke onschuld en dit gebrek aan angst als stupiditeit en noemde hem ‘dodo’ – wat zoiets als sukkel betekent in het Portugees. In 1681, slechts drieëntachtig jaar nadat de Portugezen voet op Mauritius zetten, stierf de laatste dodo. Het totale gebrek aan angst maakte hem een makkelijke prooi voor mensen en de door hun meegebrachte honden en andere dieren zodat hij geen schijn van kans had. Angst is een waarschuwingsfunctie, die diep geworteld is in ons instinct en treedt op bij dreigend gevaar en draagt zo bij aan het voorbestaan van het individu. De dodo had die waarschuwingsfunctie niet en voelde geen drang om te vluchten of te vechten. Het totale gebrek aan angst heeft er voor gezorgd dat hij in nog geen eeuw is uitgestorven en het is zeer waarschijnlijk dat als de dodo angst had gekend dat hij nog in leven zou zijn geweest.
De functie van angst Angst is een belangrijke voorwaarde om te overleven en het is altijd een integraal onderdeel van het leven geweest. Lang voordat de eerste mens voet op aarde zette bestond de angstreactie al. Onderzoek heeft aangetoond dat eiwitten die betrokken zijn bij de angstreactie zo’n miljard jaar oud zijn en in die tijd niet of nauwelijks veranderd zijn. Het moge duidelijk zijn dat we zonder angst geen leven zouden hebben. Tot zo ver de lofzang op angst. Want zonder angst hebben we misschien geen leven, met teveel angst ook niet. Zeker wanneer angst optreedt zonder dat er
26
I N z i c h t
j a a r g a n g
1 4 / 2
D e
T i j d l i j n
v a n
N L P
-
d e e l
4
27
Mogelijke oorzaken van angststoornissen
gevaar is. Wanneer iemand angst voelt en keer op keer
niet durfde. Hierna volgde een groteske scène waarbij
operatie vrijwel onveranderd, maar hij is niet meer in
reageert alsof er gevaar is, zonder dat er gevaar is,
het meisje steeds angstiger over de denkbeeldige mid-
staat om de simpelste besluiten te nemen. Hij heeft
spreekt men van een ziekte. Dat er sprake is van een
denlijn van de winkelstraat liep en de presentator hier-
grote moeite om te kiezen tussen een blauwe en een
Hoe is het mogelijk dat de ene persoon een angst-
ziekte komt niet omdat de lijder zoveel angst heeft,
om heen danste terwijl hij bleef roepen ‘ik begrijp het
rode pen om mee te schrijven en een keuze te maken
stoornis ontwikkeld en de ander niet? Het blijkt niet
maar vooral omdat de angst geen nut heeft.
niet, er is niets aan de hand, ik begrijp het niet!’
uit de verschillende radiostations om naar te luisteren.
eenvoudig om hier een eenduidig antwoord op te
Angst is in een overlevingsmechanisme, maar wanneer
De reactie van de presentator is illustratief voor de
Maar ook belangrijke beslissingen gaan hem niet meer
geven. Mogelijke risicofactoren zijn kwetsbaarheid,
iemand zich teveel door angst laat leiden verliest het
manier waarop veel mensen reageren op dit soort ziek-
goed af. Zaken doen lukt daarom niet meer en zijn
genetische factoren, ouderlijk gedrag, misbruik in de
haar functie en verkleint het juist iemands overlevings-
ten, ze begrijpen het niet, want er is schijnbaar niets
vrouw houdt het niet meer bij hem uit. Damasio
jeugd, lage sociaaleconomische status, veerkracht,
kansen.
om bang voor te zijn. De waarheid is dat ook de men-
onderzoekt Elliot en stelt vast dat hij normaal functio-
sociale steun, stressfactoren, lichamelijk ziekten. In
sen met een angststoornis het vaak zelf ook niet
neert op één aspect na: hij voelt geen emoties meer
ieder geval is duidelijk dat langdurige stress een risi-
De impact van angst
begrijpen. Het enige wat ze wel weten is dat ze angst
en hierdoor kan hij geen beslissingen meer nemen.
cofactor is bij het ontwikkelen van een angststoornis.
In mijn praktijk zie ik bijna wekelijks de impact die
voelen en als je brein reageert alsof een situatie
Hoe graag we onszelf ook zien als redelijke en intelli-
In 2011 heeft de Nederlandse onderzoeker Guido van
angst kan hebben op een mensenleven. Een rechten-
gevaarlijk is, zijn alle redelijke argumenten zinloos.
student met paniekaanvallen die steeds frequenter
gente wezens die weloverwogen beslissingen nemen, in
Wingen op uitnodiging van het Ministerie van Defensie
werkelijkheid zijn emoties de brandstof van ons gedrag
een onderzoek gedaan met 23 Nederlandse militairen
werden waardoor hij zijn stage bij een groot advoca-
De impact van emoties
en onze beslissingen. Maar het gaat zelfs verder dan
die vier maanden uitgezonden werden naar de provin-
tenkantoor moest afbreken en zijn studie meer dan
In het boek ‘Descartes Error’ beschrijft neuroloog
dat, emoties beïnvloeden ook onze fysiologie, de sub-
cie Uruzgan in Afghanistan. Van Wingen wilde de lan-
anderhalf jaar stil heeft gelegen. Een jonge vrouw met
Antonio Damasio een man, Elliot, die is geopereerd aan
jectieve beleving, onze waarneming en ons geheugen.
getermijneffecten van stress onderzoeken en vier
de angst om over te geven waardoor ze bijna niets
een kleine tumor in zijn hoofd. Elliot’s IQ blijft na de
durft te eten en zo extreem mager is dat
maanden in oorlogsgebied is behoorlijk
Visualisaties richten zich bij uitstek op het emotionele brein en zijn gericht op het ‘kritisch denken’ te omzeilen om zo direct met het onbewuste te werken.
ze al meer dan twee jaar niet meer ongesteld is geworden. Een vrouw met een angst om te trillen, die zo bang is dat ze in het openbaar gaat trillen dat ze al meer dan dertig jaar geen baan meer heeft en amper meer buiten komt. Ruim 19% van de Nederlandse volwassen bevolking leed ooit aan een angststoornis. Naast de gevol-
stressvol.
gen op het sociale leven zijn mensen vaak niet in staat hun werk goed te doen, te reizen of stabiele relaties te onderhouden. Bovendien hebben ze vaak slaapproblemen en hebben mensen met een angststoornis een veel grotere kans op depressie en lopen ook een veel grotere kans op verslavingen. Er is een verband aangetoond met hartproblemen, hoge bloeddruk, maagdarmproblemen, luchtwegenaandoeningen, diabetes, astma, artritis, huidaandoeningen, vermoeidheidsklachten en talloze andere aandoeningen.
Angst begrijpen Een paar jaar geleden zag ik het tv-programma ‘Jong bij de EO’. In het programma zag je een meisje met smetvrees door een winkelstraat lopen, ze liep helemaal in het midden van de straat; door haar smetvrees durfde ze niet te dicht bij de winkels in de buurt te komen. De semihippe EO presentator zei dat er toch echt niets kon gebeuren, ‘kijk maar, ik doe het ook en er gebeurt niets’, riep hij bemoedigend. Schuchter zei het meisje dat ze het ècht
28
I N z i c h t
j a a r g a n g
1 4 / 2
D e
T i j d l i j n
v a n
N L P
-
d e e l
4
29
Het onderzoek richtte zich op de activiteit in de amyg-
passing aan de stressor. Echter, als er lang of heel
dokter vraagt aan de mammoet ‘waarmee kan ik u hel-
sche voorspelling is. Als de gevreesde ontwikkeling,
dala. De amygdala is een hersenstructuur die signalen
vaak inbreuk wordt gemaakt op de homeostase dan
pen?’ Waarop de vogel antwoordt: ‘Dokter, ik loop al
zoals zakken voor een tentamen, toch plaatsvindt, dan
naar de rest van het brein stuurt als er gevaar dreigt.
gaan de betrokken systemen slijtage vertonen. Het
een hele tijd rond met een hele dikke puist op mijn
blijkt het doorgaans veel minder erg te zijn dan
In situaties van stress is deze verhoogd actief, maar uit
gevolg is dat er minder doelmatig op nieuwe stres-
achterste. Kunt u er eens naar kijken?’
gevreesd. Als het op beperkte schaal plaatsvindt, kan
het onderzoek bleek dat deze ook verhoogd actief bleef
soren wordt gereageerd, de weerstand tegen stres-
Alle voorgangers van de Homo sapiens zouden hier
het juist functioneel zijn om van tevoren banger te zijn
als de acute stress geweken was. Dat hij verhoogd
soren afneemt en op den duur ook de gezondheid
absoluut niet om kunnen lachen. Niet omdat het zo’n
dan als het eenmaal zover is. Juist omdat mensen
actief is in situaties van stress wisten we al, maar
gevaar loopt. Psychiatrische stoornissen zoals depres-
slechte grap is, maar omdat ze de mop niet begrijpen;
bang zijn om onder een auto terecht te komen, kijken
nieuw voor ons was dat hij ook als de acute stress
sies en angststoornissen kunnen ontstaan, maar ook
niet kúnnen begrijpen. De reden: ze hebben geen ver-
ze uit bij het oversteken van de straat. Juist omdat we
geweken is, actief blijft. Dat zagen we toen we de uit-
cardiovasculaire aandoeningen en ziekten van het
beelding. Als je geen verbeelding hebt bestaat de
het naar vinden om op school gestraft worden door het
gezonden militairen twee maanden na hun terugkeer
immuunsysteem. Of dit gebeurt, hangt af de mate van
wereld enkel en alleen uit wat je hier en nu kan waar-
te laat komen, gaan we op tijd van huis.
onderzochten. De grote vraag was natuurlijk of dat een
slijtage, maar ook van genetisch bepaalde kwetsbaar-
nemen en in die wereld bestaan geen pratende dieren.
tijdelijk effect was of dat er sprake was van een lang-
heid.
Gezonde verbeelding
durige verandering in de hersenen. Daarom hebben we
Ergens in de evolutie hebben wij mensen het vermo-
Je lichaam kent geen verschil tussen iets wat je je
het onderzoek na anderhalf jaar herhaald. Uit die
Verbeelding
gen ontwikkeld om ons een andere wereld voor te stel-
levendig voorstelt en iets wat echt is. Stel je maar
resultaten blijkt nu dus dat de activiteit van de amyg-
In 2003 maakte de Britse professor, arts en weten-
len dan de wereld om ons heen. We kunnen met onze
eens voor dat je een flinke hap van een zure citroen
dala bij alle deelnemers aan het onderzoek inmiddels
schapper Robert Winston de vierdelige serie ‘Walking
verbeeldingskracht voorbij het hier en nu gaan ons een
neemt en hoe het zure sap je mond vult, de kans is
weer op het oude niveau terug was. Dat is voor de
with Cavemen’ bij de BBC. Naast de fysieke evolutie
andere wereld voorstellen dan die er is. We kunnen
groot dat je dan extra speeksel in je mond krijgt en
betreffende militairen natuurlijk goed nieuws’.
zie je in aflevering vier de evolutie van de mentale ont-
zelfs dingen voorstellen die feitelijk niet bestaan.
moet slikken. Je gedachten beïnvloeden je lichaam. Het
Hans Selye (1907-1982), die het wetenschappelijk con-
wikkeling van de mens. Hij illustreert één van de
Zonder verbeelding zouden mensen vastzitten aan fei-
geldt natuurlijk ook voor meer prettige zaken, want als
cept van stress introduceerde, bestudeerde al eerder
belangrijkste verschillen tussen de Homo sapiens en
ten. Een mentaal leven dat slechts door feiten in
je terugdenkt aan een plek waar je geweest bent waar
wat er gebeurt als stress te lang aanhoudt. Een stress-
alle andere mensachtigen met een mop: Er komt een
beslag genomen wordt, mist de rijke variëteit aan cog-
je heerlijk ontspannen was en denkt aan wat je zag,
reactie is er uiteindelijk op gericht om de homeostase
mammoet bij de dokter met op zijn kop een vogel. De
nitieve, emotionele en sociale ervaringen die voor de
hoorde en voelde daar, word je waarschijnlijk vanzelf al
(het vermogen van een organisme om het ‘milieu inté-
meeste mensen vanzelfsprekend is. Dankzij verbeel-
rustiger. De kracht van verbeelding dringt ook lang-
rieur’ constant te houden) te herstellen. Om dat te
ding kunnen mensen zich voorstellen hoe ze graag wil-
zaam door tot de medische wetenschap en zelfs tot in de operatiekamer. In navolging van Amerikaanse zie-
bereiken zal er tijdelijk inbreuk op moeten worden
len dat hun levensomstandigheden zouden zijn.
gepleegd, bijvoorbeeld doordat het organisme een
Verbeelding ligt ten grondslag aan onze idealen en aan
kenhuizen wordt ook in Nederland steeds meer
hogere bloeddruk en hogere lichaamstemperatuur toe-
de pogingen die te realiseren. Verbeelding maakt ons
gewerkt met ‘Gezonde Verbeelding’. ‘Gezonde
staat, of angstgevoelens. Dat proces bevordert de aan-
creatief, een creativiteit die we aanwenden in onze
Verbeelding’ is gebaseerd op het principe dat het
dagelijkse handelingen, kunstzinnige activiteiten, in
lichaam geen onderscheid maakt tussen wat je je voor-
wetenschap en in techniek. Verbeelding roept de vraag
stelt en wat echt is en dit wordt gebruikt bij het
naar de zin van het menselijk bestaan op. Mensen kun-
bestrijden van stress, onrust en angst rondom opera-
nen zich voorstellen dat zij niet zouden bestaan en dat
ties, en met succes.
hun leven eindig is. Zij proberen de zinvraag te beantwoorden door zich voorstellingen te maken van de betekenis en bestemming van het menselijk bestaan.
De Amerikaanse zorgverzekeraar Blue Shield of California stuurt zijn verzekerden in het kader van zelfzorg voorafgaand aan bepaalde operaties standaard
Slotervaartziekenhuis, Amsterdam
30
I N z i c h t
j a a r g a n g
1 4 / 2
Affective forecasting
een CD toe met ontspanning- en visualisatieoefenin-
Waar heeft dit nu met angst te maken? Emoties wor-
gen, gericht op het verminderen van preoperatieve
den niet alleen opgewekt door de actuele situatie waar-
angst en een sneller herstel na de operatie. Van de
in iemand verkeert, maar ook door ongewenste situ-
669 luisteraars gaf 82% aan de cd weer te zullen
aties waarin hij terecht denkt te komen. Bandler zegt:
gebruiken in het geval van een volgende operatie en
‘Anxiety is [......] where people go inside their mind
zei 83% de CD te zullen aanbevelen aan vrienden.
and make pictures of terrible outcomes’
Voorafgaand aan het gebruik van de CD meldde 47%
en hij heeft gelijk. Onze verbeelding schotelt ons beel-
van de luisteraars ‘angstig of zeer angstig’ te zijn voor
den voor van een bepaalde situatie en wij voelen hoe
de komende operatie. Na naar de CD te hebben geluis-
wij ons in die situatie zouden voelen. Dit verschijnsel
terd, bleek nog slechts 1.6% angstig of zeer angstig te
wordt ‘affective forecasting’ genoemd. Zo ziet een stu-
zijn voorafgaand aan de operatie. Het merendeel van
dent wat voor beroerde zomer hij krijgt als hij zijn ten-
de respondenten (57%) rapporteerde minder pijn te
tamens niet haalt en hij moet studeren terwijl al zijn
hebben gehad dan verwacht. Degenen die vaker naar
vrienden op het stand liggen. Dit kan juist een extra
de CD luisterden bleken naar verhouding minder pijn te
stimulans zijn om toch te leren. Het is dus nuttig om
hebben dan degenen die maar een keer naar de CD
zulke ‘preventieve’ emoties te hebben. Het opmerkelij-
geluisterd hadden.
ke van ‘affective forecasting’ is dat het geen realisti-
Bij een grote subgroep hebben de onderzoekers ook de
D e
T i j d l i j n
v a n
N L P
-
d e e l
4
31
kosten onderzocht. Van de patiënten die naar de CD
De kracht van visualisatie
4. Associeer
Ze gaf me in drie zinnen haar hele angststrategie:
geluisterd hadden lagen 8% korter in het ziekenhuis
Binnen NLP kennen we de kracht van verbeelding en
Dan stel je je voor dat je vanuit je bioscoopstoel de
1. Ik zie het misgaan (visueel),
dan patiënten die niet naar de CD geluisterd hadden.
hebben er verschillende technieken en methodes voor
scène ‘invliegt’ en nu de scène vanuit je eigen ogen
2. Ik voel het in mijn maag (kinesthetisch)
De kosten voor deze groep waren over het geheel
om jezelf te verbeelden op een manier waarop je dit
gaat bekijken. Voel maar hoe het voelt wanneer je je
3 Ik denk: ‘oh nee!’ (auditief).
genomen 14% lager, een besparing van maar liefst
wil. Een van de oefeningen die ik veelal met mensen
helemaal goed en relaxed (of net welke hulpbronnen je
Meestal vraagt het iets meer om een strategie te ach-
2003 dollar per persoon. Daarbij waren de apothekers-
met paniekaanvallen doe is de volgende NLP-oefening.
gebruikt) voelt. Merk hoe je uit je ogen kijkt, hoe jij je
terhalen en daar zijn verschillende manieren voor. De
voelt, hoe je beweegt, hoe je ademhaling is met al
makkelijkste manier is door te vragen naar ‘Hoe doe je
kosten van het visualisatieprogramma bedroegen onge-
1. Bedenk welk moment in de toekomst je wil
deze hulpbronnen. Voel maar waar je deze positieve
dat?’. Een vertaling hiervan in omgangstaal is: ‘Wat is
veer 40 dollar per persoon, oftewel 2% van het
gebruiken en hoe jij dat moment wil beleven.
gevoelens het sterkst voelt in je lichaam. Merk hoe je
het eerste dat bij je opkomt; is het een gevoel, een
bespaarde bedrag.
Ga na hoe je jezelf in die situatie zou willen voelen,
lichaam voelt vanuit dit gevoel, hoe je ogen de wereld
beeld dat je hebt of een gedachte?’. Als je iemands strategie in kaart hebt, dan komt stap twee.
kosten in het ziekenhuis ook nog eens 14% lager. De
In Nederland werken onder andere het Slotervaart
bijvoorbeeld ontspannen, krachtig, met humor, liefde-
in kijken, hoe je ademhaling is, hoe je beweegt en
Ziekenhuis in Amsterdam, het Medisch Centrum
vol, vol vertrouwen, et cetera. Belangrijk is dat je deze
praat.
Alkmaar, het oncologisch centrum van het Medisch
hulpbronnen positief formuleert; zeg dus niet wat je
Centrum Leeuwarden en het Diaconessenziekenhuis
niet wil, maar juist wat je wel wil.
5. Beleef het moment vanuit dat gevoel Start de film nu vanuit dit gevoel en ga nu geasso-
van een bureau ben dat tijdelijk het probleem over-
steeds hoger oplopende kosten in de zorg, lijkt dit een
2. Ga in gedachten naar dat moment toe
cieerd door de scène heen. Zie wat je ziet, hoor wat je
neemt en dat ik dus heel goed moet weten hoe ik dit
uitgelezen kans om met behulp van onze verbeelding
Stel je voor dat je in een bioscoop zit waar je zo dade-
hoort en voel wat je voelt met dat gevoel hoe jij het nu
precies moet doen, omdat het anders niet zou werken.
de kosten flink omlaag te brengen.
lijk een film gaat zien uit jouw toekomst. Zie hoe het
wil beleven.
De vrouw met de angst voor vliegen zei: ‘Nou eerst
6. Terug naar de bioscoop
links gaat hellen’… Nu onderbreek ik haar en zeg: ‘Is
inmiddels met ‘Gezonde Verbeelding’. Zeker gezien de
In stap twee ga je bewust de submodaliteiten van de strategie veranderen. Ik begin met te zeggen dat ik
moet je zien dat het misgaat, dat het vliegtuig naar
begin van de film klaar staat en kijk naar jezelf en zie hoe jij daar staat met de hulpbronnen
Wanneer je aan het eind van de episode bent en deze
dit een zwart-wit beeld wat ver weg staat en zo groot
(ontspanning vol vertrouwen,
succesvol hebt volbracht ga dan terug naar de bio-
is als een postzegel?’, waarop ze natuurlijk zegt dat dit
enzovoort). Kijk goed naar dat
scoopstoel en kijkt hoe je je voelt over je toekomst.
niet het geval is. Vervolgens zeg ik: Als dit zo zou zijn,
beeld van jezelf en zie hoe jij
Eventueel kun je de oefening herhalen.
zou het dan nog werken?’. Om deze vraag te kunnen
Logical Levels of Therapy
dus de vrouw probeert deze strategie uit en zegt: ‘Nee,
je beweegt en ook hoe je stem
Soms is het verbeelden van hoe je het graag wil heb-
dan is het helemaal niet meer eng’.
klinkt als die ontspannen/vol
ben in de toekomst voldoende om de angst te laten
beantwoorden moet iemand dit in zichzelf uitproberen
daar staat, hoe je uit jouw ogen kijkt, hoe je ademhaling is, hoe
vertrouwen/ krachtig is.
Angst is geen cognitief probleem, maar speelt zich af op onbewust niveau en moet dus ook op dat niveau worden aangepakt.
zakken. Vaak zijn er echter nog meer therapeutische
Wanneer je de submodaliteiten van de strategie gaat
ingrepen nodig. Een methode die ik vaak aan het begin
veranderen door bijvoorbeeld het beeld dat iemand
van een traject inzet is de ‘Logical Levels of Therapy’,
zichzelf bang ziet worden zwart-wit te maken en heel
dit is een manier om conversationeel iemands strategie
ver weg te zetten, merken mensen dat hetzelfde beeld
te achterhalen en vervolgens bewust de submodalitei-
niet meer hetzelfde gevoel oproept. Daarnaast heb ik
ten te veranderen, waardoor de strategie niet meer
ook gemerkt dat het een belangrijk inzicht geeft voor
werkt.
veel mensen: het besef dat ze het eigenlijk zelf doen.
‘Logical Levels of Therapy’ is de door Tad James gemodelleerde en hierdoor overdraagbaar gemaakte conversationele methode die Richard Bandler gebruikt om
3.
Speel de episode af
Laat de scène starten en kijk
mensen ongewenste of weinig effectieve strategieën te helpen veranderen.
vanuit je bioscoopstoel hoe jij dit
32
doet in de film. Merk hoe je rus-
Mensen zijn zich meestal niet bewust van hun strategie
tig blijft/ontspannen bent/grap-
en al helemaal niet dat het angstgevoel een gevolg is
pig/vol vertrouwen (net welke
van iets wat ze zelf doen. De eerste stap die je doet is
hulpbron dan ook). Als je aan
het achterhalen van iemand strategie. Vorig jaar kwam
het eind van de scène bent en je
een mevrouw bij mij en vertelde me dat ze bang was
hebt gezien hoe goed het ging
om te vliegen en dat ze al weken van tevoren slecht
dan knik je even (wanneer het
sliep als ze op vakantie zou gaan. Ik vroeg haar wat ze
goed is gegaan ga je door naar
dan deed in plaats van slapen waarop ze zei: ‘Ik zie
4, zo niet kan je 3 nog eens
het al helemaal gebeuren dat ik dan in die stoel zit en
doen en wellicht via een dubbele
dat het dan misgaat, dan draait mijn maag om en denk
dissociatie).
ik… oh, néé!’.
I N z i c h t
j a a r g a n g
1 4 / 2
D e
T i j d l i j n
v a n
N L P
-
d e e l
4
33
Sterker nog, ze zijn er zo goed in dat ze het zelfs
Geraadpleegde literatuur
onbewust kunnen. Dit zet een cliënt aan de oorzaak-
•
Balkom A.J.L.M. van, dr. D. Oosterbaan, dr. S. Visser,
•
Angststoornissen 2011, Utrecht
kant van het probleem in plaats van de gevolgkant en
dr. I.M. van Vliet Handboek
geeft hem daarmee ook het besef dat hij er iets aan kan doen.
•
Bandler, Richard Get the life you want, 2008
•
Bandler, Richard en John Grinder Frogs into Princes,
Met de ‘Logical Levels of Therapy’ maak je een onbe-
1979
wust proces bewust, waardoor je het vervolgens kunt
•
veranderen. Je gebruikt de verbeelding om tot veran-
Burrows, Graham D, Stanley and P. B. Bloom International Handbook of Clinical
dering van gevoel en gedrag te komen. Deze methode
•
Hypnosis. 5 2001 John Wiley & Sons, Ltd
staat overigens nooit op zich en is meestal een onder-
•
Burrows, Graham D. Handbook of hypnosis and psy-
deel van een uitgebreider traject. Toch was de vrouw
chosomatic medicine.
met vliegangst naderhand niet meer in staat om de
Amsterdam: Elsevier/North Holland Biomedical Press.
zelfde mate van angst op te roepen als ze dit probeer-
•
de. Ik gebruik vaker de metafoor van een probleem dat in een kom zit. Door dit soort gedragstherapeuti-
•
sche oefeningen te doen maak je telkens een kleine
Erickson, Milton (edited by Rossi, Ryan & Sharp) Healing in hypnosis 1982
barst in de kom en als je maar genoeg barsten maakt,
•
zal de kom uiteindelijk breken en het probleem eruit lopen.
Dijksterhuis, Ab Het slimme onbewuste, 2007, Amsterdam
Finer, B. (1980). Hypnosis and anesthesia. In: G.D. Buurows & L. Donnerstein
Conclusie
•
Volgens David Servan-Schreiber
Hilgard, E.R. (1968). The experience of hypnosis. New York: Harcourt Brace Jovanovich.
(1961-2011), voormalig hoogleraar in de Klinische
•
Leahy, Robert L. Angstvrij, 2009, Amsterdam
Psychiatrie aan de Universiteit van Pittsburgh, zijn
•
Miller, M.E. & Bowers. K.S. 1993. Hypnotic analgesia:
emotionele storingen het gevolg van het slecht functio-
dissociated experience of dissociated control? Journal
neren van het emotionele brein. Bij veel mensen komt dat gebrekkige functioneren voort uit pijnlijke ervarin-
of Abnormal Psychology, 102, 29-38. •
Orne, M.T. (1980). Hypnotic control of pain: towards a
gen die in het verleden hebben plaatsgevonden, zonder
clarification of the different psychological process invol-
verband met het heden, maar die zich onuitwisbaar in
ved. In: J.J. Bonica (Ed.) Pain, 155-172. New York:
het emotionele brein hebben vastgezet en beheersen zo, soms na tientallen jaren, nog steeds het gevoelsle-
Raven Press. •
Patterson, D.R. & Jensen, M.P. 2003. Hypnosis and cli-
•
Servan-Schreiber David (2003). Uw brein als medicijn.
•
Stern, J.A., Brown, M., Ulett, G.A. & Sletten, I. (1997).
ven.
nical pain. Psychological Bulletin, 129, 495-521.
Angst is geen cognitief probleem, maar speelt zich af op onbewust niveau en moet dus ook op dat niveau
Kosmos-Z&K uitgevers, Utrecht/Antwerpen.
Erik Willems is gecertificeerd hypnotherapeut, NLP Master Practitioner, Time Line Practitioner en gespecialiseerd in Ericksoniaanse hypnose. Hij is oprichter van Hypnoworks in Amsterdam en heeft een praktijk aan huis. Ook verzorgt hij workshops en geeft lezingen over Hypnotherapie en het onbewuste. Zijn achtergrond ligt in het theater. Sinds zijn afstuderen aan de Toneelschool in Amsterdam in 2004 speelt, schrijft en regisseert hij voorstellingen onder andere bij het Noord Nederlands Toneel, Toneelgroep Amsterdam, de Parade en Festival de Boulevard. Nog steeds maakt hij, naast zijn werk als hypnotherapeut, theatervoorstellingen bij diverse gezelschappen in Nederland.
worden aangepakt. De voornaamste taak van een psy-
A comparison of hypnosis, acupuncture, morphine,
Voor meer informatie en contact:
chotherapeut is om het emotionele brein te ‘herpro-
valium, aspirin and placebo in the management of
www.hypnoworks.nl en
[email protected]
grammeren’, zodat het wordt afgestemd op het heden
•
in plaats van te reageren op situaties uit het verleden. Om dit te bereiken is het vaak doeltreffender om
experimentally used pain. Annals of New York Academy of Sciences, 296, 175-193
•
methoden te gebruiken die direct het emotionele brein
Uijtenbogaardt, Barbelo, Handboek moderne hypnotherapie 2007, Kosmos, Antwerpen
beïnvloeden, dan te rekenen op de taal en het denkvermogen. Hypnotherapie, visualisaties en NLP richten zich bij uitstek op het emotionele brein en zijn erop gericht om het kritisch denken te omzeilen om zo direct met het onbewuste (het emotionele brein) van de cliënt te werken. NLP en hypnotherapie stellen ons
Artikelen:
in staat om te communiceren met diepere lagen van
•
ons bewustzijn en te zoeken naar de oorzaken van
•
emotionele verstoringen zoals angst en kunnen herstel brengen in het emotionele deel van het brein. De ver-
•
I N z i c h t
Kyojo Bakker, Irene: De moed om onze angst in de ogen te kijken, 2002
•
trouwen tegemoet te zien.
34
Alma, Hans: De virtuele wereld als uitdaging voor de verbeelding, 2008
beelding stelt ons in staat om de pijn uit het verleden los te laten, maar ook om de toekomst met meer ver-
Knaap, Oswald: Als de dodo bang was geweest...
Sports Visualizations http://www.llewellyn.com/encyclopedia/article/244
j a a r g a n g
1 4 / 2
D e
T i j d l i j n
v a n
Erik Willems
N L P
-
d e e l
4
35
