Onderzoek Huidige Identiteit

Identiteit & Branding Overtoomse Veld

Procesarchitectuur & management Stedelijke ontwikkeling

Onderzoek Huidige Identiteit Fase I- Deel A 1 februari 2006

Inhoudsopgave Inleiding

3

Stedelijke identiteit / Identiteit en Branding Overtoomse Veld

4

Onderzoeksmethode

5

Onderzoek huidige identiteit

6

Gebiedsthema’s

7

Beschrijving gebiedsthema’s

8

Rubrieken


21

Foto’s

22

Harde Kaarten

26

Data

33

Observaties

39

Zachte kaarten

41

Interviews

44

Literatuur

48

Colofon

49

I d e n t i t e i t & B r a n d i n g - O v e r t o o m s e Ve l d - H u i d i g e I d e n t i t e i t

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

2

Inleiding

De wijk Overtoomse Veld ligt in de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam, tussen het ringspoor en de A10. Drie consortia werken samen met bureau Parkstad aan de vernieuwingsopgave. Far West is een belangrijke ontwikkelaar in het gebied Overtoomse Veld en achtte een nadere bepaling van de toekomstige identiteit van het gebied van belang voor de verdere ontwikkeling van de uitwerkingsplannen. Farwest heeft bureau WSA gevraagd hoe de ervaring met het werken vanuit identiteit en branding van gebieden van waarde kan zijn in het karakteriseren en positioneren van het toekomstige Overtoomse Veld. Het ‘merk’ Overtoomse Veld zal sturend moeten werken in de nadere bepaling en afstemming van lopende uitwerkingsplannen voor het gebied.

Op 10 januari 2005 is het project in een startbijeenkomst gepresenteerd aan betrokken personen bij het stadsdeel en corporaties als partijen in de wijkvernieuwing. Het proces van communicatie over het project met vertegenwoordigers in de wijk is eveneens gestart. Deze rapportage is deel A van de eerste fase van het project; het onderzoek naar de huidige identiteit met als resultaat centrale gebiedsthema’s. In deel B is een analyse lopende deelplannen opgenomen.

In het onderzoeksvoorstel ‘Identiteit & Branding Overtoomse Veld’ (WSA, 02.07.2004) is een eerste aanzet tot vraagstelling, opgave en concept aanpak gegeven. Op basis hiervan is een processchema opgesteld, waarin de gehele aanpak van het project is weergegeven. In een Plan van Aanpak is het processchema per fase nader uitgewerkt. Het project verloopt in vier fasen; onderzoek huidige identiteit (1), marktanalyse (2), branding (3) en gebiedsvisie (4).



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

3

Stedelijke identiteit

Identiteit & Branding Overtoomse Veld

Stedelijkheid laat zich eenvoudig verbeelden, maar komt niet vanzelfsprekend tot stand. Het ontwikkelingsproces van de stad of een wijk wordt deels bepaald door autonome processen, die niet ‘luisteren’ naar de logica van planvorming, beleidsvoornemens of publieke opinie. Een stedelijk leefmilieu ontwikkelt zich met de tijd onder invloed van vele factoren. Het is niet slechts afhankelijk van geplande fysieke vernieuwing; ‘stedelijkheid’ ligt in de intensiteit van gebruik van de stad, de stedelingen zelf, hun gedrag en waardepatronen. Al deze aspecten zijn in onderlinge wisselwerking de dragers van de identiteit van een gebied. Identiteit is wat je bent, imago of reputatie wat je lijkt te zijn. Het collectief beeld van een stedelijk gebied is van grote invloed op de ontwikkeling van een werkelijke identiteit. Een gewenste identiteit verhoudt zich daarbij altijd tot de huidige. Identiteitsverandering gaat vooraf aan de opbouw van een nieuwe reputatie.

Identiteit en Branding van gebieden is een innovatieve methode voor het opstellen van een ontwikkelingsstrategie op basis van de specifieke identiteit en kernwaarden van een gebied. Het bepalen van identiteit of ‘branding’ van een gebied heeft als doel het ontwikkelen van een gedragen toekomstvisie en herkenbaar ‘merk’ voor het gebied op basis van interpretatie van de huidige identiteit. Deze identiteit ligt besloten in de ‘hardware’ (fysieke en ruimtelijke eigenschappen) en ‘software’ (bevolking en leefstijlenbenadering).


Deze methode is in het proces van gebiedsontwikkeling van waarde voor de verbetering van het imago, het aanspreken van specifieke doelgroepen en de positionering van het gebied binnen een grotere stedelijke regio en context. Naast de positionering van (een nieuwe identiteit van) het gebied speelt de merkidentiteit echter ook een rol in de interne clustering van betrokkenen bij de wijk zelf.

Als doelstellingen van het project zijn benoemd de bepaling van: de huidige identiteit van het gebied als medebepalend uitgangspunt voor de toekomst; de toekomstige identiteit van het gebied Overtoomse Veld (mede op basis van projecten in het vernieuwingsplan); hierin geïnteresseerde doelgroepen, hun leefstijlen en marktomvang; bij de doelgroepen passende programma’s en woonproducten (naar type, prijs en aantal); het ‘merk’ Overtoomse Veld als herkenbare identiteit en leefmilieu binnen de Westelijke Tuinsteden; afstemming van (lopende) projecten binnen de ontwikkelingsstrategie op de gevonden ‘merkidentiteit’ Een gemeenschappelijk gedragen toekomstidee kan zowel huidige als nieuwe bewoners en ondernemers aan het gebied binden. Dit kan alleen door een geloofwaardig en inspirerend toekomstbeeld van Overtoomse Veld neer te zetten.


Het project I&B Overtoomse Veld verloopt in vier fasen: Onderzoek huidige identiteit In deze voorbereidende onderzoeksfase worden twee delen uitgevoerd: onderzoek huidige identiteit onderzoek lopende uitwerkingsplannen Marktanalyse In deze voorbereidende onderzoeksfase worden twee delen uitgevoerd: Kwantitatief onderzoek naar waardering onderdelen plannen Kwalitatief onderzoek / paneldiscussies Branding Bepaling merkidentiteit van Overtoomse Veld in de toekomst Gebiedsvisie Uitwerking resultaten in gebiedsvisie en communicatiestrategie

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

4

Onderzoeksmethode In het project is sprake van een combinatie van verschillende onderzoeken. Hierbinnen liggen verschillende relaties tussen onderdelen van de huidige identiteit, de lopende planvorming, marktwaarderingen van producten en bestaande en nieuwe doelgroepen. In het schema ‘heden-toekomst, leefmilieu-fysiek milieu is aangegeven hoe deze onderzoeksvelden zich tot elkaar verhouden. Het onderzoek naar de huidige identiteit resulteert in centrale gebiedsthema’s als de kernachtige uitkomst. De aangrijpingspunten voor de identiteit in de toekomst liggen hierin besloten. In een beschouwing van de gebiedsthema’s tezamen met de planvorming wordt een hypothese ontwikkeld voor de merkidentiteit van de toekomst. De gebiedsthema’ s spelen zo een rol in de doorvertaling van de huidige situatie naar een mogelijke identiteit van het Overtoomse Veld van de toekomst. In de fase van Branding van het project kan deze toekomsthypothese in een brandingsessie met gebiedsbetrokkenen worden getoetst en gevalideerd. De kernwaarden en thema’s, die tot

Samenhang onderzoeksvelden



brede herkenning leiden bij de deelnemers aan de branding vormen de basis voor de merkidentiteit van het Overtoomse Veld van de toekomst. Als de planvorming en verschillende, sectorale projecten aansluiten op de gevonden merkidentiteit, dan is er een belangrijke onderlinge versterking, die zal bijdragen aan een breed gedragen ontwikkeling naar een herkenbaar profiel van het woonmilieu in Overtoomse Veld. De onderdelen van het project leveren de volgende resultaten: Onderzoek huidige identiteit > gebiedsthema’ s Onderzoek lopende uitvoeringsplannen > analyse planvorming Marktonderzoek plandelen > marktwaardering Formulering hypothesen toekomst > perspectief identiteit Branding > merkidentiteit toekomst Uitwerking kernwaarden > afstemming gebiedsontwikkeling

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

5

Onderzoek huidige identiteit Het onderzoek naar de huidige identiteit van Overtoomse Veld is gebeurd op basis van een inventarisatie van feitelijke omstandigheden, zoals de fysieke en ruimtelijke situatie en data van bevolking e.d. Naast analyse van de fysiekruimtelijke aspecten is het gebied ook doorgelicht op de economische, sociale, culturele en bestuurlijke situatie. Er is een inventarisatie van bestaande gegevens. Inzicht in de historische ontwikkelingslijn vormt de basis voor een verklaring van de samenhang tussen deze verschillende aspecten en een verklarende analyse voor de huidige situatie. De zichtbare identiteit brengt tevens aspecten als gedrag, symboliek en waarderingspatronen van huidige bewonersgroeperingen in beeld. De centrale vraag is: welke karakteristieken zijn kenmerkend voor het huidige leefmilieu van Overtoomse Veld? (PvA I&B Overtoomse Veld, WSA, okt

De volgende instrumenten van analyse zijn in het onderzoek gebruikt: Brononderzoek; relevante literatuur met betrekking op meerdere facetten van de situatie en ontwikkelinggen in het gebied Interviews; gericht op inzicht in de individuele percepties van het gebied vanuit diverse achtergronden Excursies; gericht op eigen indrukken Beeldrapportage; gericht op karakteristieke aspecten van locaties en (gebruik van) openbare ruimten Data; ‘feiten en cijfers in beeld ‘ tot grafieken verwerkte wijkgegevens gericht op overzicht op feitelijke omstandigheden en onderzoeksresultaten Kaarten van het gebied; onderverdeeld naar ‘harde’ en ‘zachte’ karakteristieken

2004)

Het directe resultaat hiervan is opgenomen onder ‘Rubrieken’. Het belangrijkste resultaat van het onderzoek naar de huidige identiteit van Overtoomse Veld vormt de beschrijving van een aantal centrale gebiedsthema’s. Deze zijn op basis van meerdere, samenhangende eigenschappen van verschillende aard als kenmerkend gezien voor het gebied. Met elkaar vormen de thema’s de specifieke omkadering van wat beschouwd kan worden als de huidige identiteit van het gebied. De beschrijving bij de thema’s is gebaseerd op het onderliggend materiaal in de rubrieken. Door incidentele verwijzingen hiernaar worden de belangrijkste beweringen gerelateerd aan de bron van herkomst. (Lit nr.) vormt een verwijzing naar de literatuurlijst en (int.) vormt een (anonieme) verwijzing naar een citaat uit gehouden interviews. Hiermee ontstaat de relatie tussen bronmateriaal en interpretatie. Alle planvorming en mogelijke toekomstige situaties blijven hier buiten beschouwing. Dit komt aan de orde in het onderdeel ‘perspectief’, waar de hypothesen van de identiteit van het toekomstige Overtoomse Veld.



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

6

Gebiedsthema’s G re n s g e b i e d

B uf fer zon e

Stedelijke ontwikkeling

Ruim anoniem

Versleten Idealen

Wachtruimte

Spanningsveld

Confrontatie

B esloten culturen Procesarchitectuur & management

Enclave


Mondiale ruimte datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

7

Grensgebied De wijk Overtoomse Veld ligt in de stedelijke zone tussen ring West van Amsterdam (A10) en het ringspoor ingeklemd tussen twee dijklichamen. Het gebied kan worden beschouwd als de rand van Amsterdam-West; vanuit het zwaartepunt van de westelijke tuinsteden vormt deze ringspoorzone het overgangsgebied naar ‘de stad’ Amsterdam. In de mentale perceptie van Amsterdammers vormt de ringweg daarbij de psychologische grens. ‘Binnen de ring woon je in Amsterdam; daarbuiten niet.’ (int) Ten noorden (Ziekenhuiscluster) en ten zuiden (World Fashion Centre) liggen gebieden, die zijn ingericht en functies hebben in directe relatie met de stedelijke ringcultuur. Ze zijn verbonden met het grootschaliger, stedelijk netwerk in de Noordvleugel van de Randstad. Het stedelijk programma op deze ringlocaties benut de merkidentiteit van Amsterdam als mondiaal bekende stad (30). De functies vormen een nieuwe centraliteit in het stedelijk netwerk met alleen een betekenisrelatie en ‘historische link’ met het stadscentrum, dat deze omvangrijke functies zelf nooit zou kunnen herbergen. De huidige A10 zone accomodeert daarmee vooral stedelijk programma, dat vanuit de logica van mobiliteit en eisen van bereikbaarheid hier gepland is.



Er bestaan geen herkenbare, functionerende relaties van Overtoomse Veld met de omliggende gebieden. Vooral via onderdoorgangen komt men in het gebied. Programmatisch noch ruimtelijk zijn er relaties met het ziekenhuis, het zakelijk en modecentrum of het mooie, rustige Rembrandtpark, dat echter wel deel uitmaakt van de wijk. De omliggende gebieden zijn niet van betekenis voor of van invloed op het karakter van Overtoomse Veld. Dit maakt Overtoomse Veld tot een ambivalente tussen- of overgangszone. Het gebied heeft een eigen karakteristiek, die minder evident is dan die van de aangrenzende gebieden met een eenduidige functie of ‘sterk’ programma. Overtoomse Veld is een grensgebied. Overtoomse Veld is een gebied in de A10 strook waar geen stedelijke functies liggen, die direct op deze ringcultuur aansluiten. In het AUP is het gebied echter reeds als overloopgebied van Amsterdam gezien en bestemd, wat zich vooral toont in de aanwezige scholen met een bovenwijkse functie. Het zijn ook nu nog alleen deze scholenclusters in het gebied, die de relatie met een groter stedelijk verband belichamen en waar de centrale ligging van het gebied tot uitdrukking komt.

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

8

gemiddelde kostprijs naar buurtniveau

Grensgebied

‘Het is een enclave door de A10,ziekenhuis,business gebied,spoor en dijk’. ‘Het gebied staat vol met verschillende begrenzingen (hekken, maar ook prikkeldraad, camera’s ijzeren driehoeken etc.)’ [Observaties]

Het contrast van de ringcultuur met de herkenbare aspecten van de oorspronkelijke tuinstadidee in Overtoomse Veld zijn groot. De markante rode daken van wooncomplexen liggen op een zichtlocatie ‘1 min rijden’ na de billboards van het World Fashion Centre. (30, p6) Het gebied ligt als een begrensde enclave in de oksel van de stad en is zelf niet primair aangetakt aan het stedelijk netwerk. Het ligt zowel aan de buitenkant van de ring als aan de rand van de stadsuitbreidingen van de vorige eeuw. De grenzen van het grensgebied zelf zijn zuiver en scherp. Het ligt bij, maar niet ààn de ring. ‘Je zit zo op de ring en je bent zo de stad uit.’ (int) Er heerst een algemene waardering voor deze snelle en goede bereikbaarheid, die echter ook zijn schaduwkant kent. Criminele jeugd, deels afkomstig van buiten het gebied, ziet dit als goede conditie voor snelle roofdiefstal.

Ligging van O.V. tussen de Sloterplas en de historische binnenstad

‘Ligging van de Westelijke Tuinsteden wordt steeds centraler in de regio’ ‘Huidige identiteit van O.V. is nu ‘vleesch noch vis’ ‘ ‘Er zijn weinig vergelijkbare nieuwbouwprojecten binnen de ring (voorkeur van woningzoekenden) en de prijzen liggen daar ruim hoger‘

Overtoomse Veld is geen Amsterdam en geen Westelijke Tuinstad, maar kan hooguit leunen op de identiteiten van beide.

[Interviews]

Relatie/Invloeden van het buitengebied



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

9

Bufferzone De conditie van Overtoomse Veld als grensgebied bracht zowel stagnatie als versnelling met zich mee. Hier heeft zich een stedelijke dynamiek voltrokken, die niet bepaald werd vanuit de sterke eigenschappen van het gebied zelf, maar vanuit ontwikkelingen in de maatschappelijke context en haar stedelijke omgeving. ‘Overtoomse Veld is met name aantrekkelijk voor grote gezinnen, er zijn veel voorzieningen in de buurt en de huizen zijn relatief groot en goedkoop.’ (int) De tuinstad als vestigingsmilieu voor het gezin van de geschoolde, blanke arbeider en middenstanders is herkenbaar in de principes van het Nieuwe Bouwen; open bouwblokconfiguraties en een continue, openbare ruimte. De realisatie van de stadsuitbreiding (vanaf 1955) vormde tijdens de wederopbouw en woningnood van toen echter vooral een doelmatig functionele variant op het oorspronkelijk ideaal van de tuinstad uit de dertiger jaren. De zuivere idee is onder invloed van de sociaal-democratische wens tot brede toegankelijkheid van de welvaart gerealiseerd als efficiënt kwantitatieve oplossing voor de opgave van de massawoningbouw. (21)



In de periode van rond 1975 is een clustering van bewonersgroepen met beperkte mogelijkheden op de lokale woningmarkt van de wijk ontstaan. De woningvoorraad met vooral portiek-etageflats in vier woonlagen op een plint en woningen met veel kamers, maar weinig oppervlak spelen hierin een centrale rol. Het gebied ging steeds sterker functioneren als enig mogelijke toewijzingsplaats voor mensen zonder keuzevrijheid. Overtoomse Veld werd de bufferzone van de Amsterdamse woningmarkt. Het huidige, hoge percentage corporatiebezit en allochtone bewoners in de wijk zijn indicatief voor het achterliggend mechanisme van het nu voltrokken proces. Er heeft zich een herkenbaar, grootstedelijk proces van voorspelbare concentratie afgetekend, die in omvang bepaald wordt door het achterland van de stad Amsterdam en het gereguleerd functioneren van de woningmarkt. ‘Het gebied is een goedkoopte-eiland geworden.’(int) Dit is nu haar zwakte, maar mogelijk ook haar kans en in ieder geval een onderscheidend vermogen in de context van Amsterdamse woonmilieudifferentiatie.

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

10

Amsterdam

Eigendomsverhouding

Woninggrootte

Overtoomse Veld

Bufferzone

‘Voor de doorstroming van de huidige bewoners zullen onrendabele investeringen moeten worden gedaan.’ ‘Er is binnen de huidige woningmarkt van Amsterdam geen vrije keuze door beperkt aanbod.’ ‘Toekomstbeeld? Een diverse wijk, meer stad. Ik hoop dat problemen hiermee naar andere gebieden verschuiven.’ [Interviews]

Verkoopbrochure Hof van Hoytema


‘In de wijk heb je voornamelijk lage inkomens, met name geldt dat voor de allochtone gezinnen.’(int) Het absorptievermogen van het bestaande leefklimaat in de wijk bleek voor deze eenzijdige en snelle instroom te beperkt. De logische, groeiende concentratie van bevolkingsgroepen met beperkte keuzevrijheid door laag inkomen, opleiding, cultuurachterstand of gezinsgrootte was mede de aanleiding tot vertrek van anderen. ‘Er is wel degelijk armoede in de wijk. Soms komen kinderen met verkeerde schoenen naar de sportactiviteiten. Kinderen hebben dan maar één paar schoenen.’ (int) ‘De armoede is groter dan je denkt, de achterstand, het wonen in een achterstandswijk, het niet spreken van de taal en het niet hebben van werk. Daarom moet er niet alleen worden geïnvesteerd in steen, maar ook in mensen.’ (int) Een gebrek aan herkenning met het ontstane leefklimaat lijkt bepalend voor de keuze tot vertrek van autochtonen. Niet zozeer de differentiatie in leefstijlen is genoemd als obstakel, alswel de omvang en snelheid van de verandering, die heeft geleid tot verlies aan sociale verbanden. (28, p 26 – 28, bijl 4)


Vooral oudere autochtonen bleven achter. Belangrijke aanleiding hiervoor was ook het gebrek aan mogelijkheden tot doorstroming naar koopwoningen in de wijk. De versnelling van dit proces van concentratie is als een dubbele spiraal. Verschillende groepen in het gebied ondervinden hiervan de nadelen. Alle etnische groepen hebben onderling weinig contact, terwijl de behoefte onder allochtonen tot contact met autochtonen wel bestaat. Zij zien de noodzaak van integratie en emancipatie voor vooral hun kinderen het sterkst en deze kans wordt hen door de ontwikkelingen juist ontnomen. (27, p 50) Voor recente nieuwkomers met enige keuzemogelijkheid vormt het gebied vooral een pragmatische keuze. Woningzoekenden met interesse voor nieuwbouw blijken overwegend autochtone tweeverdieners, zowel ouderen als jongeren. Het zijn de huidige beperkingen in het aanbod op de regionale woningmarkt in combinatie met een gehandhaafd wensenpakket in prijskwaliteit, die hen voor het gebied Overtoomse Veld doen kiezen. (48) Deze fragiele voorkeur voor het gebied blijkt ook uit de interesse voor (tijdelijke) huur versus koop onder hen.

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

11

Versleten idealen Kenmerkend is het nog aanwezige bewustzijn van het ooit als kwalitatieve uitbreidingslocatie ontwikkelde gebied. ‘Het karakter van de wijk is [nog steeds] dat het een groene wijk is met veel ruimte.’ (int) Het is juist de betekenis van het gebied die verschoven is. Met de verschuivende bewonersgroepen en afname van voorzieningenpeil, de veroudering van de complexen zelf en een algemeen veranderende cultuur heeft dit geleid tot een heel ander sociaalcultureel leven in de tuinstad dan destijds voorzien. Er is sprake van een versleten ideaal van het prettig alternatief van wonen in de stadsrand. Stedelijke lasten, geen suburbane lusten. De impressie die de meeste wooncomplexen geven is niet langer die van de zelfbewuste eenvoud, ooit met individuele ijverigheid en zorg onderhouden, passend in het idee van de ‘wijkgedachte’. (28, bijl 4) Het huidige beeld van de oudere complexen vertoont een armoedige achterstalligheid en berusting of desinteresse van gebruikers. ‘De woningen zijn slecht, ze zijn vochtig, gehorig en niet meer van deze tijd. Met name de badkamers en de keukens zijn armoedig.’(int) Dit maakt het gebied tot een verouderde enclave



binnen een recente vernieuwing van de ringcultuur en andere stadsuitbreidingen. De ligging en bereikbaarheid vormen de belangrijkste troef om de stedelijke concurrentie met andere (nieuwere) wijken aan te gaan. Ruimtelijke identificatie vindt alleen plaats door de functies van gebouwen en ruimtes, niet langer door de impliciete betekenis van de tuinstad als ideaal woonmilieu. ‘Er zijn bijna geen markante plekken in de buurt, behalve de Lidl. De Lidl is een ontmoetingsruimte, moeders ontmoeten elkaar bij de kassa.’(int) ‘Het schoolplein is het domein van de moeders en de kinderen. De mannen zijn op straat, op het AAplein, bij de Buurtvaders en bij de moskee. De jongeren zijn ‘alleen maar’ op straat.’ (int) De ruimtelijke omgeving wordt op dit moment primair gewaardeerd als open ruimtelijke omgeving, omdat die in het dagelijks leven de mogelijkheid biedt tot ontlopen van confrontaties met anderen en het houden van overzicht. ‘Je hebt hier geen opgepropt gevoel, er is altijd wel een stukje groen als je op straat loopt en je kunt overal door kijken, je hebt overzicht.’ (int) In een vergelijking met Overtoomse Veld wordt over jeugdproblematiek in de Baarsjes

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

12

Versleten idealen

‘Weinig horeca in de wijk, maar wel thee drinken bij de Turkse bakker’ ‘Binnenterreinen vaak ongebruikt en vervuild....er kan vaak nét niet gevoetbald kan worden. ‘ [Observaties]

‘Huidige karakter wordt omschreven als: verouderd, eenzijdig en saai’ [Interviews]


gezegd: ‘De straten zijn smaller en dat werkt als een vergrootglas. Men zit er dan eerder bovenop.’(int) Deze ‘dichtheid’ kan echter ook juist tot escalatie leiden. ‘Er is minder rivaliteit tussen de jongeren in een open ruimte zoals hier dan in sommige ‘dichte’ delen van de Baarsjes. Daarom is de wijk qua ruimte wel geschikt, (vooral) de jongeren hebben veel ruimte buiten.’ (int) De huidige openbare ruimte is voorzien van universeel straatmeubilair, die aangeeft dat het hier gewoon een wijk van Amsterdam betreft. Sporen van vernieling en verschroeide bomen, geven echter aan dat dit ‘gemiddeld Amsterdams peil’ niet zonder moeite te handhaven is. Daar waar eerste vernieuwing te zien is (Lidl supermarkt, Hof van Hoytema) staan deze geïsoleerd in de overheersende ruimte van Overtoomse Veld. Het gekleurde gevelbeeld van de Lidl is van een ongebreidelde vrolijkheid, die op deze plek opmerkelijk juichend aandoet. De hof van Hoytema is echter juist van een gangbaar architectonische verschijning, die overal in Amsterdam had kunnen staan. Vernieuwing in vorm of gebruik ligt nu ook het eerst voor de hand bij de leegstaande gebouwen (8).


Het ondernemerschap in de wijk ervaart logischerwijs de effecten van een veranderende bevolkingssamenstelling. ‘De mensen hebben weinig geld te besteden.’ (int) Het bestaand winkel- en productaanbod richt zich steeds sterker op de vraag van de sterk lokaal georiënteerde bevolking met een specifiek bestedingspatroon en productkeuze. Afnemende koopkracht en een ander koopgedrag van de bevolking leidt tot een ander aanbod afgestemd op het publiek. De lokale criminaliteit is regelmatig benoemd als oorzaak van vele problemen voor bevolking en de middenstand. (27, 28) Bewoners met andere wensen vertrekken uit de wijk vanwege deze verandering van productaanbod in de nabijheid van de woning en de toenemende reistijd voor boodschappen. Het veranderd aanbod in de wijk aan horeca of winkels oefent echter (nog) weinig aantrekkingskracht uit op andere groepen van buiten de wijk. Een buitenstaander komt hier hooguit met een gericht doel. De wijk staat ook hierdoor vooral op zichzelf.

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

13

Versleten idealen Het versleten ideaal is ook van toepassing op het verwachtingspatroon van zowel de eerste generatie immigranten als de vroege autochtone bewoners. Allen zien hier een op zich mogelijk goede leefomgeving kwalitatief teruglopen, terwijl zij er zelf geen doorslaggevende invloed op kunnen uitoefenen. Betrokkenen komen hiermee in een ongewenste positie en dreigen te worden gemarginaliseerd. Het moeilijk stuitbaar proces van stedelijke segregatie vormt voor alle groepen uiteindelijk een achteruitgang. Tegen de toekomst wordt, getuigen de tegenstrijdige berichten, verschillend aangekeken. Toch handhaven de ‘blijvers’ zich binnen de wijk, waar zij niet weg zouden willen en waarvan zij zeggen de toekomst met vertrouwen tegemoet te zien. (28, p39) ‘De toekomst wordt niet met veel vertrouwen tegemoet gezien: ‘Veel gezinnen leven in armoede en zullen dus kiezen voor een beperkte opknapbeurt om de huurprijs niet te (ver te) laten stijgen.’ (int)

Sloop (grijs) Handhaving (wit)

Algemeen oordeel leefbaarheid

volgens vernieuwingsplan

(leefbaarheidsmonintor Slotervaart/Overtoomse Veld 2003)


de blanke arbeidersgezin en de middenstand een afhankelijkheid van publieke organisaties hadden, zijn het nu zowel de allochtone bewoners als oudere autochtonen, die geen directe invloed op het grootschalige vernieuwingsproces (kunnen) uitoefenen. In de traditie van Overtoomse Veld bepaalt ook hier ‘de omgeving’ welke toekomst in het verschiet ligt. Toch zijn er meerdere mensen dagelijks en intensief bezig met de verbetering van het directe leefklimaat en organisatie van activiteiten in de wijk. Door het langlopende planningsproces, scepsis over de aandacht van de woningcorporaties op het schaalniveau van de Tuinsteden en recente, maatschappelijke gebeurtenissen ontbreekt een gezamenlijk gedragen beeld onder de verschillende gebiedsbetrokkenen op een werkelijk mogelijke toekomst van de wijk.

Het gebied vormt een omvangrijke wachtruimte voor de voorziene grootschalige fysieke vernieuwing. De grootschalige vernieuwing komt ‘van buiten’. Zoals in de ontstaansperiode, waar


datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

14

Spanningsveld Het functioneren als ‘stedelijke bufferzone’ heeft ertoe geleid dat er een concentratie is ontstaan van etnische groepen, die (ongewild) weinig contact onderling of met autochtonen hebben. ’Ik vind het zo apart dat u hier bent’, zei het zusje van een van de leerlingen.‘Er komt nooit een Nederlander bij ons thuis’ (54) Hierdoor ontstaat wederzijds onbegrip en wantrouwen en wordt het voor de jeugd uit deze groepen extra moeilijk hun entree in de beroepspraktijk te maken. Over twee Marokkaanse rechtenstudentes wordt gezegd: ‘Deze meiden konden geen stageplek vinden. Ze voelden zich gediscrimineerd op basis van hun etniciteit. Dit is een van de dingen die de jongeren op dit moment bezig houden…Deze meiden staan voor een hele grote groep jongeren die wel willen maar geen gelijke kansen hebben in vergelijking met hun blanke studiegenoten.’ (int) Andere jongeren hebben te maken met het feit dat ze weinig toekomstperspectief hebben door een lage opleiding of omdat ze geen werk kunnen vinden. ‘Het hebben van weinig inkomen en ook geen beter toekomstperspectief daarop, laat veel jongeren in de valkuil vallen van het snelle geld. Ook willen deze jongeren allemaal de nieuwste mobiel hebben…. de jongerenhulp heeft direct te maken met de armoede waar sommige jongeren in leven.’ (int)



Expressie van eigen identiteit van jongeren vindt plaats in de openbare ruimte als podium. Jongeren ‘zonder dagelijks thema’ gaan, bij gebrek aan ruimte in de woning, vaak de straat op. Hun groepsgedrag is bepalend voor de identiteit van het gebied en (zeker bij uitvergroting ervan door de media) ook het imago. ‘Dominantie van een minderheid bepaalt nog steeds de dagelijkse sfeer van de leefomgeving.’(int) Geen werk, weinig geld, veel tijd zijn hierin bepalend, vooral onder hen die niet naar werk zoeken en bij wie de verveling toeslaat. (47, p265) ‘Er is wel het buurthuis Oportuna, maar dat is niet genoeg als je bedenkt hoeveel jongeren er in deze wijk wonen.’ (1 trappenhuis, 10 gezinnen, ieder gezin gemiddeld 5 kinderen, 50 kinderen in één trappenhuis, in de huizen is veel te weinig ruimte voor de kinderen).(int) Dit legt ook een claim op de inrichting en beschikbare openbare ruimte. ‘ OV is geen aantrekkelijke plek voor de jongeren om in te wonen. Ze kunnen hier niet echt hun ei kwijt, er is hier niks voor ze, geen uitgaansgelegenheden, geen bios.’(int) ’Alle pleinen zijn van asfalt, er is geen groen waar iets op te doen is. Het park wordt gezien als probleemgebied, er wordt wel gejogd, maar niet gevoetbald.’ (int)

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

15

Verschillende begrenzingen binnen het gebied

Spanningsveld

Begrenzingen binnen het gebied (schoolterreinen)

‘AA-plein: Straatmeubilair is kapot gemaakt’ ‘Ingangen van wooncomplexen worden gebruikt om te hangen’ ‘Ingangen nieuwe complexen hebben andere uitstraling: gesloten complex in de wijk.’ [Observaties]

‘Initiatief Huijgenslocatie is positief , men verwacht echter weinig uitstraling op het omliggend milieu’ [Interviews]


De contrasterende leefstijlen binnen een complex en gedrag op straat geven spanning en overlast. Binnen het gebied hebben zich hierdoor nieuwe grenzen afgetekend, die niet langer samenvallen met oorspronkelijke of direct vanzelfsprekende. Het resultaat hiervan is dat het gebied volstaat met allerlei opgelegde fysieke begrenzingen. De overgangen van openbaar gebied naar semi privéterrein worden hard gemarkeerd met vele hekken. Vooral de scholenclusters binnen het gebied staan defensief in hun omgeving. De regionale scholen brengen geen grootstedelijkheid binnen het gebied, zij geven geen expressie aan Overtoomse Veld als ‘deel van Amsterdam’. Bezoekers ervan komen en gaan zonder interactie met het gebied en ‘de juf’ staat bij het hek om deze uitwisseling te begeleiden. Bewoners hebben de psychologische grens van eigendom en invloed van het privé-gebied verlegd. De grens van het private ligt niet op de kavelgrens maar aan de gevel. De tuininrichting geeft geen blijk van individuele betrokkenheid of enige investering. De privé-tuin is veelal ‘opgegeven’ aan het publiek domein, waar potentiële diefstal het handelen regeert. Ook de auto is niet strict privédomein getuige het glas op straat en de vriendelijk


informatieve, gele memos aan potentiele daders achter de voorruiten. Met de berichtgeving in de media over het incident op het August Allebéplein in 1998 waarbij Marokkaanse jongeren slaags raakten met de politie werd voor vele bewoners het slechte imago van de wijk door de uitvergroting ervan alleen maar bevestigd. (39, p 38) Ook het feit, dat de verdachte van de moord op cineast Van Gogh in de wijk woonde en zelfs actief was in het wijkleven, bracht de wijk opnieuw zijdelings en negatief in het nieuws. ‘Zowel Samir A als Mohammed B komen uit Overtoomse Veld. De hele rompslomp (invallen in de woning etc.) en het negatieve stigma rond deze jongens heeft duidelijke negatieve invloed gehad op de buurt.’ (int) De vraag voor wie de buurt Overtoomse Veld aantrekkelijk is wordt echter door een geïnterviewde beantwoord met: ‘Voor iedereen. De identiteit van Overtoomse Veld is: ‘kleurrijk’. Maar het imago van de wijk is slecht. De buurt komt altijd negatief in het nieuws, goede dingen worden niet of nauwelijks genoemd in de media. Ook is het er volgens anderen zeer onveilig in de wijk. Dit is stigmatisering.’ Samen met het ‘allochtone’ imago draagt dit nog meer bij aan

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

16

Spanningsveld het negatieve imago van de wijk.’ (int) Een ander zegt: ‘Het imago is erg slecht. Men denkt: ‘Daar zitten de Marokkanen.’ (int) ‘Ik zeg dan, ik woon in die beroemde wijk, je weet wel.’(int) Uiteindelijk zijn deze aspecten doorslaggevend voor het imago van de hele wijk. Het uitvergroten van de problemen die in de wijk spelen door de media werkt als een stigma. Dit stigma brengt extra problemen voor bewoners met zich mee: ‘Ze kijken naar je postcode en dan moet je extra betalen om te verzekeren’. (int) ‘De jongeren in de buurt hebben heel sterk te maken met de negatieve stempel die op hen drukt, puur en alleen vanwege de plek waar ze wonen.’ (int) Het begrip getto is juist door Marokkaanse bewoners gebruikt, die de negatieve effecten ervaren van stigmatisering en aangeven daarom de voorkeur te hebben voor een meer gemengde buurt (9). Over het zoeken naar een nieuwe woning zegt een Turks gezin: ‘Alles wat ze ons aanbieden is hier [in deze wijk]… De regering wil dat we ons aanpassen’ zegt zijn vrouw bitter maar hoe kan dat als ze ons hier laten? (54, p 34). De ruimtelijke omgeving is kleurloos, haar bewoners zijn dat niet. Overtoomse Veld is het


spanningsveld tussen het handhaven van een algemene openbare orde en het kunnen gedogen of respecteren van subculturen, die eigen omgang en handelingsvormen kennen. (39) De toezichthouder van de supermarkt is de personificatie en een zuiver symbool van dit spanningsveld. Hij belichaamt de overgang van een onzichtbare lokale cultuur met ongeschreven regels en de waarden van de privaat beheerde, maar collectieve ruimte van een doodgewone winkel.

elkaars verlengde – ze zijn compleet verschillend.’ (53 pg 85). Dit geeft zelfs mogelijk voeding aan een identiteitscrisis, die kan leiden tot ‘overgave’ en beantwoording aan het verwachtingspatroon dat in het stigma van de wijk besloten ligt. ‘Ik weet niet wie ik ben of waar ik hoor.’ Daar komt wel degelijk woede uit voort. Dit leidt soms tot bevestiging van de stigmatisering in het gedrag van de jongeren, met name de jongens. ‘Oké, dan doe ik het maar, dan wordt ik ‘het’ maar.’ (int)

Vooral de jongeren zitten tussen verschillende culturen in. ‘Jongeren voelen zich vaak onbegrepen, ze willen dat de wijk voor ze zorgt.’ (int) In de wijk wordt een indeling van jongeren aangehouden op basis van de mate van overlast die zij veroorzaken. Marokkaanse buurtvaders zijn gaan optreden op eigen initiatief en uit een gevoel van schaamte voor leden van de eigen etnische groep. ‘Bijna elk Marokkaans kind in Nederland leidt een dubbelleven: thuis en op straat. Zelf hebben Marokkaanse jongens het over drie ‘levens’. Het saaie leven thuis, het drukke leven op school en het spannende leven op straat. Bij een aantal Marokkaanse jongens liggen die verschillende levens niet meer in


datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

17

Besloten culturen De huidige allochtone en oudere autochtone bewoners hebben vooral een oriëntatie op de directe leefomgeving en dagelijkse voorzieningen in de buurt. In dat opzicht is er sprake van een dorpse cultuur, zonder de binding met de plek, die een conventionele dorpscultuur kenmerkt. ‘Vooral tijdens de zomervakantie, dan is het hier heel stil op straat want dan zit iedereen in Marokko.’ (int) ‘Soms denk ik wel eens, het is hier net Al Hoceima!’ (int) ‘Het is hier net een klein dorp.’ (int) Het dagelijks leven heeft voor vele buurtbewoners een beperkte actieradius. ‘Er zijn mensen hier in de buurt die echt alleen hun eigen straat kennen’ (int) Het is een ‘loop’cultuur. Dit levert een druk en levendig straatbeeld op met vele informele ontmoetingen. Vooral rond het Allebéplein, de bibliotheek, de moskee of in de Lidl vinden mensen elkaar voor een gesprek. De wijk leeft. Het grote percentage kinderen in de wijk draagt hieraan bij. Vooral veel kinderen zijn permanent op straat te vinden. De niet te stuiten behoefte aan voetballen kan echter slechts op enkele ruimer ingerichte plaatsen. Deze oriëntatie op de directe omgeving staat haaks op de mate van betrokkenheid bij beheer en onderhoud. (28, p25) De inrichting van binnenterreinen



is niet afgestemd op mogelijk gebruik door bewoners. Het anonieme ‘kijkgroen’ levert vooral hardnekkig zwerfafval op. De privé-tuinen van begane grondwoningen zijn onder invloed van de kleine criminaliteit door de bewoners ‘opgegeven’ aan het publiek domein. De openbare ruimte wordt beschouwd als anonieme, publieke ruimte waar onder andere afval wordt gedumpt of vernieling aangericht. Ratten komen af op het cultureel bepaald, maar helaas overmatig aanbod van broodresten. Er heerst een gebrek aan weerspiegeling van bestaande identiteiten in de fysieke vorm en eigendomssituatie in het gebied. Er is voor bewoners geen werkelijke identificatie mogelijk met de omgeving. De instromende allochtonen zijn amper in staat geweest betekenisvolle relaties te vinden tussen vormen van culturele expressie en de huidige fysieke ruimte. De tekenen van culturele oriëntatie openbaren zich in de meest in het oog springende cultuurexpressie van de hele wijk: de gevels behangen met schotelantennes. De schotel als symbool van de werkelijke identiteit en roots van de huidige bevolkingsmeerderheid. (lit 47, p.100) ‘Overal waar

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

18

Besloten culturen Overtoomse Veld

Etniciteit

Amsterdam

‘Druk straatleven (ondanks maandag en regen)’ ‘De meeste mensen ontmoeten elkaar rond het AA-plein’

ik over de vloer kom, staat de televisie aan. Vaak als schemerlamp, alleen wel met bewegende beelden. Iedereen bekijkt de zenders uit zijn eigen land. Terwijl ik met de ouders sprak trokken er Turkse, Marokkaanse of Indiase talentenjachten aan ons voorbij’ (54 pg 169). De concentratie van schotels is nu een sterk beeldmerk van de huidige situatie, maar wordt door de buitenstaander vooral gezien als kenmerk van een concentratie van allochtone bewoners. Het beeld is niet zozeer specifiek voor Overtoomse Veld, maar weerspiegelt eerder een generieke grensoverschrijdende cultuuroriëntatie. ‘De bewoners horen tot de zwakste groepen in de samenleving. Ze hebben het heel moeilijk, ze voelen zich niet opgenomen of willen dat niet worden. Ze zien in hun lotgenoten bondgenoten waardoor ze niet integreren.’ (int)

[Observaties] ‘Motivatie van keuze bewoners voor O.V. ligt in het wonen nabij etnische soortgenoten.’ ‘Beeld van de wijk gebaseerd op eenzijdige bevolkingsgroep, hangjongeren en religieuze verbanden als enige binding tussen bewoners.’ [Interviews]


De omgangsvormen in de buurt zijn anoniem en er heerst een lage sociale controle. ‘De ouders zijn moe van de problemen met hun kinderen, dus bemoeien ze zich niet meer met ze.’ (int) ‘De sociale controle is zeer sterk afgenomen in de afgelopen tijd. De hele sociale controle zit op die bankjes (op het AA-plein).’ (int) Etnische groepen hebben onderling geen wezenlijk


contact.(28) ‘Het contact tussen de bewoners in een complex is ’matig tot zeer matig’. (int) Over de wijkcultuur wordt gezegd: ‘Deze is er nauwelijks, hoogstens alleen binnen sommige groepen.’(int) Desondanks wordt het een beetje een familiegevoel genoemd. ‘Ook al kennen ze elkaar niet, ze groeten elkaar wel. Je ziet wel de oudere vrouwen met elkaar optrekken.’(int) De jongeren lijken deze verbondenheid minder te voelen: ‘Zij hebben meer een houding van: ‘Wat moet je in mijn wijk.’ Zij uiten dit doordat zij als het ware doen aan ‘domeinafbakening’. (int) ‘Het karakter van de jongeren is dat ze moeilijk aanspreekbaar zijn.’ (int) ‘De groepen jongeren van Antilliaanse of Surinaamse afkomst integreren niet echt met groepen Turkse of Marokkaanse jongeren.’ (int) De belangrijkste religieuze groep is de Islamitische groep, maar dit is een hele diverse groep met weinig onderling contact: ‘Dit is alleen niet echt een groep, er zijn grote sociale en economische verschillen binnen de groep.’ (int.) De ervaring van een gemeenschap wordt wel gevoeld onder Marokkaanse bewoners, die veel contact hebben met hun etnische buurtgenoten

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

19

Besloten culturen en met familieleden, dit wordt door hen als positief aspect van het wonen in de wijk gezien: ‘Daarnaast woont er toch wel vaak familie in de buurt, dit is ook positief.’ (int) Binnen de groepen bestaat juist een hoge mate van sociale controle. ‘Het was de foto, zegt hij. Die had nooit in Vrij Nederland mogen worden afgedrukt…. Oma had wel haar hoofddoek om, maar moeder niet. Daar was ze door haar omgeving op aangesproken.’ (54, pg 46) Hoewel uit de statistische gegevens blijkt dat ‘slechts’ 32% van de inwoners van Overtoomse veld van Marokkaanse afkomst is heerst vooral de impressie dat er een ‘Marokkaanse monocultuur’ heerst. ‘Deze monocultuur vormt echt een eigen wereldje... een ‘wij-zij cultuur’. (int) Met name de dominantie van deze groep in het straatleven is van invloed op deze beleving. Naast een aantal kleinschalige activiteiten is geen werkelijk verenigingsleven in de wijk aanwezig. Bewonerscommissies zijn niet echt bekend; er is een lage organisatiegraad in de wijk. De huidige wijkvereniging is vooral optimistisch over de deelname aan projecten door enkele allochtone vrouwen. (42) Er is wel veel initiatief vanuit



verschillende personen; maar geen platform in de wijk. ‘Wel is het zo dat er steeds minder mensen zijn te motiveren voor de bewonersvereniging. De bewonersvereniging organiseert veel activiteiten. Vooral allochtonen zijn niet erg actief op dit vlak. (int) Ook binnen de bewonerscommissie is het moeilijk mensen actief te maken. ‘We moeten er echt aan trekken’ (int) Het neemt niet weg, dat in een een-op-een benadering ‘achter de voordeur’ gewoon gewerkt wordt aan de verbetering van de positie van mensen in de wijk. (9) Bij georganiseerde buurtgesprekken is individuele inbreng echter groot. Er is wel persoonlijke interesse, maar het ontbreekt de individuele bewoners en ondernemers aan vormen van collectiviteit om een werkelijk stabiel samenlevingsverband te vormen. Als het gebied wordt belicht, dan gebeurt dat door buitenstaanders. Er is geen neutraal en zuiver geluid uit Overtoomse Veld, dat de buitenwereld ongestoord bereikt. Het krachtige signaal van de agressie door minderheden overstemd ‘daarbuiten’ nog steeds elk ander geluid uit het gebied.

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

20

Rubrieken Foto’s Harde kaarten Data Observaties Zachte kaarten Interviews



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

21

Foto’s Kenmerkende fotoserie van Overtoomse veld



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

22



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

23

Overige functies

Woongebouwen



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

24

Grenzen

Flanken

Z-deel (boven)

A10-Flank (Boven)

paaltjes, hekken, betonblokken,

Ongedefinieerd, ongecontroleerd groen, niet gebruikt, geen relatie,

struiken, afrastering, kijkgroen, niveaus

donker, doorkijkjes.

N-deel (onder)

Spoorflank

meer in elkaar overlopen,

Groen, parkachtige, gebruikte looproute,

ongecontroleerde struiken

relatie met de wijk, groter van maat, speelplekken



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

25

Harde Kaarten De analyse van de fysiek aanwijsbare situatie in Overtoomse Veld is in deze rubriek verbeeld met behulp van series harde kaarten. 1. 2. 3. 4. 5. 6.


Stedelijk fragment Ruimtelijke structuur Transformatie Programma Scholen Interne grenzen


datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

26

Stedelijk fragment Overtoomse Veld is centraal gelegen aan de ring van Amsterdam, ingeklemd tussen de A10 en het spoor. Zowel met de auto als met het openbaarvervoer is het gebied goed te bereiken. De verbindingen met het Amsterdam centrum verlopen in oost-west richting. De aangrenzende gebieden bevatten grootschalige functies, zoals het ziekenhuis, business centre en rembrandtpark. Een dergelijke grootschalige functie kent Overtoomse Veld zelf niet.

Boven: Ligging Westelijke Tuinsteden in regio Links: Aangrenzende gebieden Rechts: Regionale ligging Overtoomse Veld (26)



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

27

Bouwmassa

Stempels

Uitzonderingen

Voor- en achterkanten

Ruimtelijke structuur De ruimtelijke structuur van het gebied wordt gevormd door een grootschalige open verkaveling van een serie stempels. De overige gebieden zijn ruimtelijk duidelijk anders en bevatten voornamelijk bijzondere functies als scholen en winkels.

Ruimtelijke opbouw



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

28

Bouwmassa

Sloop

Handhaving

Transformatie Zoals de bovenstaande tekeningen weergeven zal een zeer groot deel van Overtoomse Veld zal gesloopt gaan worden.



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

29

Speel-& Tennisveld

Pauze Hangplek

Luchtfoto

Woongebouwen

Overige functies

Wandelende ophaalstromen

Scholen

Programma Opvallend aan het programma is het bijzonder grote aantal scholen in de wijk. Deze scholen hebben deels een regionale functie.. Het winkelprogramma bevindt zich gecentreerd in de wijk rond het AAplein.



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

30

Speel-& Tennisveld

Pauze Hangplek

Speelterreinen

Wandelende ophaalstromen

Types onderwijs 1. HAVO, VWO 2. Peuterschool (doven) 3. Lagere school (langdurig zieke en slechthorende) 4. Basisschool doven 5. Slechthorende en met ernstig spraak- en taalproblemen (kath.) 6. Slechthorende en met ernstig spraak- en taalproblemen (openb.) 7. VMBO + HAVO kansklas 8. Openbare basisschool 9. ROCvA 10. Islamitische basisschool 11. MAVO, HAVO, VWO 12. ROCvA 13. Islamitische school 14. Japanse School 15. Bijzondere basisschool moeilijk opvoedbaar 16. iPABO 17. basisschool 18. Sloop

Type scholen in de wijk en hun uitstraling

Scholen Speelplekken Er zijn veel speelplekken voor kleine kinderen, maar bijna alle speelplekken zijn ‘verstopt’ gelegen. Er zijn in de wijk veel dezelfde speeltoestellen. Opvallend is dat juist niet ontworpen speelplekken veel gebruikt worden. De jongeren ‘hangen’ voornamelijk rond nabij scholen. Ook het wandelpad naast spoor wordt veel gebruikt door jongeren. Jongeren willen ‘gezien’ worden.


Bijzonder aan de wijk is dat er 18 scholen zijn, waarvan een groot aantal speciale scholen. 10 van de 18 scholen worden in de geplande toekomst gesloopt. Dit resulteert in opmerkelijke taferelen in de wijk. Op een doordeweekse dag om 12uur, tijdens de schoolpauze is het geschreeuw van spelende kinderen overal in de wijk te horen. Ook worden bij basisscholen kinderen door moeder of vader opgehaald om tussen de middag naar huis te gaan. Dit zijn dan grote stromen mensen, die zich op en neer verplaatsen. Door de vele speciale scholen, heeft de wijk ook


enkele ‘eilanden’ in zich, die als het ware los staan van de wijk. De kinderen worden ’s ochtends per taxi(busje) of auto afgezet bij het hek. En ’s middags via een aparte strook weer opgehaald. De hekken gaan weer open en de desbetreffende docent wacht dan mee.

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

31

Begrenzingen

Grens Noord-Zuid

Interne grenzen De stad is duidelijk opgedeeld in twee delen, ten noorden en zuiden van de Postjesweg, of eigenlijk wordt de wijk meer opgesplitst door het AA-plein. Dit is ook terug te vinden in de namen van de nieuwe plangebieden; Noordstrook, A10-strook Noord, Spoorstrook Noord v.s. Middengebied Zuid, A10strook Zuid, Spoorstrook Zuid enz.

grenzen Er is een hele schakering aan grenzen, niet alleen bij de grens van O.V. zelf, maar ook in andere schalen zijn



Terreingrenzen

deze vindbaar. Openbare gebouwen, zoals scholen zijn veelal afgebakend met grote hekken omheen, het zijn echt zwaar bewaakte forten in de wijk. Dit is vooral bij de speciale scholen opvallend, deze openbare ruimtes (de schoolpleinen) zijn in feite niet openbaar. Ook bij woningen zijn er verschillende gradaties van publiek naar privé. Bij de nieuwbouw (in het zuiden van O.V.) is dit letterlijk te zien. Deze zijn een soort gesloten bouwblok in zich, met een eigen binnentuin. De openbare tuinen aan de voor en achterkant zijn ook in dezelfde stijl en worden hierdoor ook meer bij de gebouwen betrokken.

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

32

Data De data-analyse van Overtoomse veld geeft inzicht in verschillende achtergrondgegevens van Overtoomse Veld. Achtereenvolgens komen aan de orde: Bevolkingsgegevens, karakteristieken omtrend wonen en werk en vorzieningenniveau en waardering van de woonomgeving. Tenzij anders vermeld is de bron van de gegevens: O+S Amsterdam, 1 jan 2004



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

33

Amsterdam

Leeftijdsopbouw

Overtoomse Veld

Bevolking

Etniciteit

Kenmerkend aan de bevolking van Overtoomse Veld is dat er opvallend veel kinderen/jongeren wonen tussen de 5 en 19 jaar. Het aandeel van de oudere beroepsbevolking (tussen 50-64 jaar) is lager dan in Amsterdam gemiddeld. Er wonen verhoudingsgewijs weinig autochtone Nederlanders in Overtoomse Veld. Eenderde deel van de bevolking van Overtoomse Veld is van Marokkaanse afkomst. Ook het aandeel van de bevolking van Turkse afkomst is hoger dan gemiddeld in Amsterdam.

Huishoudenssamenstelling

De gemiddelde huishoudensgrootte in Overtoomse Veld ligt hoger dan het Amsterdamse gemiddelde, Er zijn verhoudingsgewijs meer huishoudens met kinderen.

25,0

22,9

Het gemiddeld besteedbaar huishoudinkomen ligt hoger dan het Amsterdamse gemiddelde, maar lager dan in het Stadsdeel Overtoomse Veld.



22,6

22,3

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

34

Amsterdam

Woninggrootte

Overtoomse Veld

Woonduur naar buurt (percentages)

Verhuisgeneigdheid naar buurt

Woningvoorraad

Woningbezetting

Eigendomsverhouding

De woningen in Overtoomse Veld zijn gemiddeld groter dan in geheel Amsterdam. 67 % van de woningen hebben 4 of meer kamers. In Amsterdam is het aantal 4 kamers of meer bijna de helft, namelijk 35 %. De gemiddelde huizenprijzen in Overtoomse Veld liggen de gemiddelde huizenprijzen onder de E150.000, - (bron: www.020.nl) terwijl geheel Amsterdam een gemiddelde woningprijs heeft van rond de E218.000,-. Het percentage eigenaar/bewoner ligt in Overtoomse Veld laag in vergelijking met Amsterdam. Dit verschil wordt grotendeels goedgemaakt door het percentage sociale huur dat in Overtoomse Veld hoger is dan in heel Amsterdam.

2,51 2,22

2,32 1,97


De woonduur van bewoners van Overtoomse Veld is relatief laag. Het percentage van bewoners die aangeeft verhuisgeneigd te zijn is het hoogste van de omgeving.


datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

35

Amsterdam

9%

13%

beroepsbevolking

Aandeel werklozen onder

Overtoomse Veld

87%

91%

Werkgelegenheid Het aandeel van de werklozen onder de beroepsbevolking tussen de 20 en 64 jaar in Overtoomse Veld is aanzienlijk hoger dan in Amsterdam gemiddeld.

Werkzame personen in Slotervaart naar secties en buurtcombinaties Stadsdeel

sectie

Slotervaart

Overtoomse Veld

Slotervaart

Amsterdam 573

landbouw, jacht en bosbouw

0

0

2

visserij

0

0

0

0

winning delfstoffen

0

0

0

239

industrie

96

418

966

21417

prod. en distributie energie

0

0

0

518

bouwnijverheid

54

22

314

11405

rep. en handel consumenten artikelen

559

243

4143

55622

horeca

82

34

342

22648

vervoer, opslag, communicatie

261

775

1674

28832

financiële instellingen

53

487

1213

45493

onroerend goed, zakelijke diensten

1681

636

6315

90195

overheid en sociale verzekeringen

325

514

3764

31587

onderwijs

864

764

2357

23837

gezondheids- en welzijnszorg

4935

2462

9009

53487

milieu, cultuur, recreatie, ov. dnstv.

472

176

1163

27996

part. huishoudens met werkz. pers.

0

0

0

0

extraterritoriale lichamen en org.

0

0

0

154

9382

6531

31262

414003

totaal


Qua branchering zijn er verhoudingsgewijs veel banen in Overtoomse veld in de gezondheidzorg, in vervoer, opslag en communicatie, en in het onderwijs.


datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

36

Waardering winkelvoorzieningen

groenvoorzieningen naar stadsdelen, 1 januari 2004

Oppervlakte, bevolkingsdichtheid, woningdichtheid en

stadsdeel

oppervlakte

oppervlakte

totaal (km2)

land (km2)

groenvooroppervlakte bevolkingswoning-dichtheid stadsdeel in % dichtheid per zieningen (m2) per km2 land totale opp. km2 land per woning

Amsterdam-centrum

8,02

6,27

3,7

12746

7378

4,81

Westpoort

35,47

26,15

16,2

13

4

12296,37 23,32

Westerpark

3,73

2,97

1,7

11218

6539

Oud-west

1,70

1,56

0,8

20448

12147

0,93

Zeeburg

19,31

7,63

8,8

5362

2506

34,57

Bos en Lommer

2,71

2,57

1,2

12148

5710

33,58

De baarsjes

1,64

1,54

0,7

22081

12183

1,56

Amsterdam-noord

63,77

42,19

29,1

2079

935

114,33

Geuzenveld-slotermeer

10,05

9,21

4,6

4389

1957

151,85

Osdorp

11,30

10,71

5,2

4132

1851

83,03

Slotervaart

11,14

9,44

5,1

4684

2021

129,86

Zuidoost

22,09

20,36

10,1

4026

1851

136,13

Oost/Watergraafsmeer

10,85

10,11

5,0

5804

2960

79,00

Amsterdam oud zuid

7,05

6,54

3,2

12722

7219

16,91

Zuideramstel

10,26

9,31

4,7

5015

2919

85,52

Amsterdam

219,07

166,57

100

4435

2255

66,86

Voorzieningen Er zijn is opvallend veel m2 groen per woning aanwezig in de wijk. De waardering van het winkelaanbod in Overtoomse Veld is lager dan in de omringende gebieden en scoort een magere voldoende.

Aanbod winkelvoorzieningen (2002) 7,6 tot 7,7 6,9 tot 7,6 5,8 tot 6,9



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

37

(rapportcijfers)

Beoordeling speelgelegenheden

aantal kwaliteit aantal kwaliteit aantal kwaliteit speelgelegenheden speelgelegenheden speelgelegenheden speelgelegenheden speelgelegenheden speelgelegenheden (t/m 5 jaar) (t/m 5 jaar) (6-12 jaar) (6-12 jaar) (13-18 jaar) (13-18 jaar)

Gemiddeld per buurt

Heemsterbuurt

6,2

6,3

5,7

5,9

5,6

5,7

Oostoever

6,6

6,5

6,1

6,2

6,2

6,2

5,9 6,3

Overtoomse Veld

5,6

5,7

4,9

5,2

4,8

4,8

5,2

Nieuw Sloten

6,3

6,0

5,6

5,7

5,4

5,3

5,7

Staalmanplein

6,3

5,8

6,0

5,8

4,6

5,0

5,6

Delflandplein Slotervaart, KWplein

5,8

6,0

5,7

5,8

5,7

5,9

5,8

Beoordeling van het contact met

Beoordeling veiligheid en

Beoordeling algemene leefbaarheid

6,4

6,1

5,7

5,8

5,0

4,8

5,6

buurtgenoten

functioneren van de politie

in Slotervaart/Overtoomse Veld

gemiddeld

6,2

6,1

5,7

5,8

5,3

5,4

xxxx

(rapportcijfer)

Rapportcijfers woning en woonomgeving

Leefbaarheid in de buurt

Waardering leefbaarheid Rapportcijfers over speelgelegenheden en rapportcijfers over woning en woonomgeving, die mensen over hun eigen wijk geven liggen in Overtoomse Veld over het algemeen lager dan in aangrenzende buurten. Verder laten de beoordelingen van de winkelvoorziening voor dagelijks aanbod, het contact met buurtgenoten en algemene leefbaarheid voortdurend de laagste score zien voor Overtoomse Veld.

Leefbaarheid in de buurt (rapportcijfer) (2003) 7,4 7,1 tot 7,4 6,6 tot 7,1

grootte

onder-houd

woning

woningen

groenvoor- schoon-heid zieningen

buurt

aanbod

aanbod winkels (DG)

bereik-

winkels

Gemiddeld

baarheid OV

(NDG)

per buurt

Hemsterhuisbuurt

7,2

6,8

7,5

6,3

7,3

6,0

7,8

7,0

Oostoever

7,8

7,8

7,7

6,6

5,8

4,9

6,5

6,7

Overtoomse Veld

7,5

6,8

6,8

5,2

5,9

4,5

7,8

6,4

Nieuw Sloten

8,1

7,8

7,2

6,6

7,6

5,1

7,9

7,2

Staalmanplein

7,6

6,8

6,9

5,6

6,6

5,1

8,3

6,7

Delflandplein

7,6

6,3

6,7

5,6

6,9

4,5

7,9

6,5

Slotervaart, KW-plein

7,2

6,8

6,8

6,5

7,7

5,9

7,8

7,0

gem. 2003

7,6

7,0

7,1

6,1

6,8

5,1

7,7

xxxxxxxxx

gem. 2001

7,5

6,8

6,9

6,0

6,9

5,1

7,7

xxxxxxxxx

gem. 1997

7,4

6,7

7,4

6,7

6,9

xxxxxxxx

7,7

xxxxxxxxx



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

38

Observaties In de periode van oktober 2004 tot februari 2005 zijn meerdere excursies in de wijk gehouden. Onderstaande observaties komen hier uit voort.

•

• Overgangen naar het gebied • Entrees tot het gebied zijn onderdoorgangen • Aan Oost-West door grote infrastructuur – A10 en verhoogd spoor. Aan Noord en Zuid door wijken met een andere schaal, ziekenhuis (Jan Evertsenstraat) en het business deel (wat begint bij Johan Jongkindstraat). Hierdoor is de entree van het gebied opvallend, vaak kom je via een onderdoorgang Overtoomse Veld binnen. (donker, laag, onvriendelijk) • Het is een enclave of ‘begrensde’ wijk door de A10, ziekenhuis, business deel, spoor en dijk Gebouwen en functies • heel veel scholen (islamitische, japanse, roc, pabo, havo/vwo, lagere school, middelbare school e.d.) – resulterend in: zet-je-kind-afstrook (speciale route), tijdcyclus • veel groentewinkels met waar uitstalling buiten


• •

•

vreemde hoekoplossingen bij appartementencomplexen, vaak opgelost met bedrijfjes die er aan toegevoegd zijn veel ondernemingen net verhuisd (ook stadsdeelkantoor) bedrijven zitten veelal onder in de plint van wooncomplexen bibliotheek: ook onderin de plint, valt nauwelijks op. Klein van binnen, volwassenen zitten kranten te lezen en veel kinderen die rondlopen of in leeshoek zitten. 2x voorkant van complexen, bijzondere situering gebouwen. Soms lijkt het meer op een achteringang.

Openbare ruimten en ontmoetingsplaatsen • druk straatleven (ondanks regen en maandag) • veel auto’s geparkeerd, weinig echt open ruimte • veel verkeer oost-west (openbaar vervoer) • Er zijn opvallend veel wandelaars en heel weinig fietsers. • Het merendeel van mensen op straat is allochtoon • Er zijn niet veel gecreëerde

•

• •

• • • • •

• •

ontmoetingsplekken in Overtoomse Veld, de gecreëerde (bv in de vorm van bankjes) worden niet veel gebruikt (komt door regen). De meeste mensen ontmoeten elkaar rond het AA-plein, schuilend onder een overkapping of in winkels (lidl, turkse bakker, groente kraam, bibliotheek, kringloper). weinig verenigingsleven zichtbaar Er is maar 1 moskee in de wijk, lijkt weinig op aantal inwoners en de doelgroep. Het is een echte ontmoetingsplek. Weinig horeca, maar wel thee drinken bij de Turkse bakker Veel parkeerplekken op AA plein AA plein = centrum van overtoomse veld; veel straatontmoetingen AA plein straatmeubilair kapot gemaakt Lidl zorgt voor een voor- en achterkant van het AA-plein (het is eigenlijk geen plein). Achterkant helemaal grijs en dicht met veel parkeerplekken. (aan zijde bibliotheek) Aan de AH-kant hebben de woningen aan 2 kanten entree, ook op de postjesweg Ingangen wooncomplexen worden gebruikt om te hangen, zoals de ingang bij de Jan


voerman straat met de trappen. Als het geen schoolvakantie is zullen er wel meer plekken zijn waar groepen samenkomen.

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

39

Onderzoekskaart plattegrond met foto’s uit excursies


Beeld van de wijk • Binnenterreinen groen ongebruikt en vervuild met zwerfafval. Vaak is de schaal verkeerd, staat er net een hogere beplanting middenin, zodat er niet gevoetbald kan worden. Of zijn de struiken te hoog waardoor het een onvriendelijk en niet overzichtelijk karakter krijgt. • Privetuinen niet onderhouden of specifiek ingericht • Een andere vorm van openbare plekken zijn de speelvelden, opmerkelijk is wel dat deze vaak afgeschermd worden door hekken. • De bomen in Overtoomse veld zijn vrij laag, op uitzondering van een paar grote kastanje bomen. Ze hebben vaak een geheel zwarte bast.... (?) • Schotels duidelijk zichtbaar en sterk bepalend voor het gevelbeeld. • Balkons zijn vaak de enige prive buitenruimte die de bewoners hebben, maar worden niet daarvoor gebruikt. Vaak wordt er was buiten gedroogd en hangt er een schotel. • Het gebied staat vol met verschillende begrenzingen (hekken, maar ook prikkeldraad,


•

•

• •

camera’s, ijzeren driehoeken etc.) De entrees zeggen veel over het gebruik van het gebouw en het soort mensen wat er woont. Zo zijn er verschillende types; met een trappenhuis, (goede hangplek), voordeur gelijk aan de straat, (soms zijn ze wat ‘verzacht’ doordat bewoners gordijntjes ophangen) Ingangen nieuwe wooncomplex met een gezamenlijke hal en een binnentuin heeft aparte uitstraling; gesloten complex in de wijk. leegstaande gebouwen en winkelruimtes Vooral bij winkels is de uitheemse cultuur duidelijk af te lezen, door gebruik van kleur en taal. Ook zijn er winkels als belhuizen, specerijenzaak en een winkel waar ze gewaden verkopen.

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

40

Zachte kaarten De zachte kaarten geven weer wat de beleving van verschillende gebieden is.



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

41

Lage sociale controle

Intensiteit

Uit: Oase 33 Over de transformatie van de metropool, zomer 1992

Referentiepunten

Referentiepunten Binnen de grenzen van het gebied bevinden zich opvallende referentiepunten door:

‘Hey pal, how do we get to town from here? And he said: Well, just take the right where they are gonna build that new shopping-mall, go straight past where they gonna put in the freeway, and take the left to what’s gonna be the new sports-centre, and keep going till you get to the place where they’re thinking of building that drive-in bank; you can’t miss it. And I said: this must be the place.

- opvallen materiaalgebruik of kleur (Lidl, nieuwe politiekantoor) - grote schaal - (‘flatmuur’ aan de Postjesweg) - clusters van scholen - veel interne-referentiepunten aan AA-plein

Ooo coo coo. Golden cities. Golden towns Laurie Anderson, Big Science, songs from ‘United States, I-IV’,

Zichtlijnen

De grootste externe referentiepunten in de directe omgeving van de wijk zijn:

- Rembrandtpark - ziekenhuis - zakencentrum - Sloterplas De omliggende gebieden hebben een sterke identiteit en dragen daarom voor een groot deel bij aan referentiepunten (punten die men gebruikt als bv. een route uitglegd moeten worden, zie inzet links.)

1982



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

42

A10 Flank

Uit-in

Visuele relaties De relaties van binnen het gebied naar buiten toe zijn vanwege een aantal aspecten negatief te noemen. Ten eerste is er de geluidsoverlast en daarnaast laat ook de visuele relatie te wensen over. A10-flank -Muur: gebouwen staan als een muur, evenwijdig met de snelweg. Daardoor komen er maar kleine doorkijkjes naar binnen de wijk toe. -geen verbinding door deze muur van flats met puntdakjes. Vandaar naar binnengericht, totaal geen relatie met snelweg.


In-Uit

-bomen: er is ook een grote buffer van groen aanwezig dat de snelweg en de woongebouwen scheidt. Deze buffer wordt nergens voor gebruikt, te dicht en te veel begroeiing, wordt daardoor onoverzichtelijk, niet gedefinieerd en echt niemandsland. -geen doorgaande route.

Spoorflank

gebruikt, zit gekoppeld aan speelplekken -grote maat dan A10-flank, minder bomen, hierdoor is het een prettige lichte ruimte (‘s avond is dit niet een fijne plek, donker en te weinig toezicht)

Spoorflank -heeft meer relatie met de wijk -gebouwen staan haaks op de flank, hierdoor grotere zichten in de wijk, soort groene vingers die verder lopen -parkachtig aangelegd, wordt veel als wandelroute


datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

43

Interviews gebiedsbetrokkenen In de periode januari / februari 2005 zijn in het kader van de eerste deel van het project (bepaling huidige identiteit) interviews gehouden met gebiedsbetrokkenen Overtoomse Veld. De interviews zijn gericht op het verkrijgen van inzicht in de huidige situatie bezien vanuit het perspectief en positie van de gesprekspartner. De selectie van betrokkenen is gebaseerd op het uitgangspunt van een brede spreiding over de diverse belanghebbenden bij de ontwikkeling van de wijk en uitvoering van het vernieuwingsplan. Deze contacten worden tevens gezien als voorbereiding op de fase Branding.

De mensen waarmee in een eerste ronde is gesproken zijn:

Aanvullende gesprekken zijn eind 2005 gevoerd met de volgende personen:

Henk Goetssch Martijn Jonker

Jaqueline de Vree

R Hovingh Larry Bath Yvonne van Luinen Luc Vrolijks John Breen Bewoner Dick Glastra van Loon Ahmed Afkarin Marc van Will

stadsdeelvoorzitter Kamer van Koophandel Amsterdam De Dageraad Capelle Makelaars Makelaar Hof van Hoytema Urhahn stedenbouwkundigen Hof van Hoytema

Pauline Loe Thomas Meyer Don de Jong Louis de Roo Fatima Sabah Dhr. El Affari

Eigenwijks Stadsdeel Slotervaart

Mevrouw Koc Mourad Ezzoubba

Stefan Metaal



Bewoner / Voorzitter Bewonerscommissie Ru Paréschool Bewoner / Voorzitter bewonersvereniging Buurtregisseur OV zuid Huismeester Voorzitster / oprichtster Nisa voor Nisa vml lid bestuur moskee, vml voorzitter ISCC (Islamitisch Sociaal Cultureel Centrum), lid Interreligieus beraad Slotervaart, vrijwilliger Nisa voor Nisa Ondernemer AA plein medewerker Sciandri, sportprojecten voor jongeren Onderzoeker UvA

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

44

Fragmenten & citaten uit interviews De voor de beschrijving van de identiteit van het gebied relevant geachte uitspraken van gesprekspartners zijn hier anoniem weergegeven. Deze zijn te beschouwen als individuele impressies, maar vormen een belangrijke basis voor de beschreven gebiedsthema’s huidige identiteit van Overtoomse Veld.

Identiteit en imago

het negatieve stigma rond deze jongens heeft duidelijke negatieve invloed gehad op de buurt

Huidig karakter wijk wordt omschreven als verouderd, eenzijdig en saai.

Het beeld van OV is ook gebaseerd op criminaliteit van (Marrokaanse) jongeren.

[over twee Marokkaanse rechtenstudentes] ‘Deze meiden konden geen stage plek vinden. Ze voelden zich gediscrimineerd op basis van hun etniciteit.’ Dit is een van de dingen die de jongeren op dit moment bezig houden…‘Deze meiden staan voor een hele grote groep jongeren die wel willen maar geen gelijke kansen hebben in vergelijking met hun blanke studiegenoten.’

De wijk heeft een heel negatief imago of stigma. ‘De identiteit, een allochtonenbuurt, klopt, er wonen nu eenmaal veel allochtonen in het gebied.’ ‘Het negatieve stigma hoort niet bij de identiteit.

OV heeft als imago nu ‘goedkoopte eiland’ binnen Amsterdamse regio. Imago gebaseerd op: achterstand, slechte wijk, lelijk. Buiten de ring = geen Adam!

De negatieve stigmatisering van de wijk zal moeten ophouden. ‘Dat is een gegeven dat van buitenaf, vanuit de media zal moeten gebeuren

Voorstel concept Jordaan van de 21e eeuw is gebaseerd op vergroten diversiteit in stedelijk leefmilieu. Er is een latent ondernemerschap in Westelijke Tuinsteden aanwezig onder allochtone groepen. Bepaald keuze voor ‘Leitmotiv’ in fysiek vernieuwingsplan.

OV is geen Amsterdam; het ligt buiten de ring. ‘Je zit zo op de ring en je bent zo de stad uit.’ Het imago daarentegen is erg slecht. Men denkt: ‘Daar zitten de Marokkanen.’ ‘Ze kijken naar je postcode en dan moet je extra betalen om te verzekeren’. De huidige identiteit van OV is ‘vleesch noch vis’. Bestaande wijk heeft weinig specifieke gebouwen of ruimtes met een herkenbare identiteit. ‘ Ik pleit voor een meer gemêleerde bevolking., hoewel ik denk dat het moeilijk zal worden deze bevolkingsdifferentiatie te bereiken.’ ‘Ze kijken naar je postcode en dan moet je extra betalen om te verzekeren’. Ik weet niet wie ik ben of waar ik hoor’.’ Daar komt wel degelijk woede uit voort. Dit leidt soms tot bevestiging van de stigmatisering in het gedrag van de jongeren, met name de jongens. ‘Oké, dan doe ik het maar, dan wordt ik het maar Zowel Samir A als Mohammed B komen uit Overtoomse Veld. De hele rompslomp (invallen in de woning etc.) en


De mensen die echt geen idee hebben, die zeggen: “Oh werk je daar tussen de criminelen. Ik zeg dan, ik woon in die beroemde wijk, je weet wel. Op de vraag voor wie de buurt Overtoomse Veld aantrekkelijk is: ‘Voor iedereen!!!’ De identiteit van Overtoomse Veld is: ‘kleurrijk’…. Het imago van de wijk is slecht. De buurt komt altijd negatief in het nieuws, goede dingen worden niet of nauwelijks genoemd door de media. Ook is het er volgens anderen zeer onveilig in de wijk. Dit is…stigmatisering. ‘Samen met het ‘allochtone’ imago draagt dit nog meer bij aan het negatieve imago van de wijk. Veel mensen kennen het plein niet, als we dan zeggen, daar tegenover de Lidl, dan weten mensen het wel. Dan zeggen ze: Oh daar in die drukke buurt, die buurt waar veel dingen gebeuren.

De jongeren in de buurt hebben heel sterk te maken met de negatieve stempel die op hen drukt, puur en alleen vanwege de plek waar ze wonen Derkinderenstraat als ‘samenvatting’ van het ontwikkelingsproces en karakter van de wijk nu; Moskee, nieuwe woningbouw Hof van Hoytema, bestaande woningbouw en zicht op zakencentrum. Slechtere wijken zijn: Zuid-Oost, Geuzenveld Betere wijken zijn: Oud Zuid, centrum; beetje yuppenwijken; De Baarsjes, Bos+Lommer: zijn ‘dynamischer’. Beeld van de werkelijkheid: er wonen veel ouderen, er is geen gegronde reden tot gevoel onveiligheid. Beeld van de wijk gebaseerd op eenzijdige bevolkingsgroep, hangjongeren en religieuze verbanden als enige binding tussen bewoners.


OV heeft ‘alles om de hoek’ moet inzet nieuwe identiteit vormen. In deze ontwikkelingsfase is dit cruciaal. Het eerste streven in de ontwikkeling is een gemiddelde wijk met gemiddelde mensen. Concept van ‘het Jordaan van de 21e eeuw’ is geen goed concept in dit verband. Deze stedelijkheid vraagt een zekere kritische massa. Toekomstbeeld: een diverse wijk, meer stad. Hoopt dat problemen hiermee naar andere gebieden verschuiven. Naam ‘Parkstad’ is niet goed; OV is een wijk in Amsterdam-West en moet op de identiteit van Amsterdam ‘meeliften’. Bijv Mexx vestigt zich in Amsterdam-West.

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

45

Gemeenschappen

elkaar niet, ze groeten elkaar wel.” “Je ziet wel de oudere vrouwen met elkaar optrekken.

De wijkcultuur is ‘gesloten en uitsluitend’. ‘De bewoners zijn zeer gesloten en de gemeenschap is hecht. ‘Ondanks deze gesloten hechtte wijkcultuur, is de sociale controle betrekkelijk laag. [Over pestende kinderen] Er vindt geen onderlinge correctie plaats. Vooral tijdens de zomervakantie, dan is het hier heel stil op straat want dan zit iedereen in Marokko.’ (2) ‘Het is hier net een klein dorp. ‘De jongeren zijn moeilijk benaderbaar.’ Het zijn gesloten jongeren. De groepen jongeren van Antilliaanse of Surinaamse afkomst integreren niet echt met groepen Turkse of Marokkaanse jongeren.

Het schoolplein is het domein van de moeders en de kinderen. De mannen zijn op straat, op het AAplein, bij de Buurtvaders en bij de moskee. De jongeren zijn ‘alleen maar’ op straat.’ Het nadeel van het wonen in OV is dat er veel Marokkanen en Turken wonen…. deze groep benadert de straat en de openbare ruimte iets anders dan Nederlanders.‘De allochtone bevolking denkt dat de straat van het rijk is en dat de eigen verantwoordelijkheid dan ook ophoudt wanneer je de voordeur uit stapt.’ Dit uit zich onder andere in vuil op straat en weinig controle op buitenspelende kinderen en jongeren.

‘In OV heerst een ‘Marokkaanse monocultuur’

De ouders zijn moe van de problemen met hun kinderen, dus bemoeien ze zich niet meer met ze

Deze monocultuur vormt volgens haar echt een eigen wereldje... een ‘wij-zij cultuur

Jongeren voelen zich vaak onbegrepen, ze willen dat de wijk voor ze zorgt

De belangrijkste religieuze groep is de Islamitische groep. ‘Dit is alleen niet echt een groep, er zijn grote sociale en economische verschillen binnen de groep

De sociale controle is zeer sterk afgenomen in de afgelopen tijd. ‘De hele sociale controle zit op die bankjes’

In OV zijn…..een aantal gemeenschappen. ‘Dit zijn de Marokkaanse, de Turkse en de Surinaamse gemeenschappen.’ Het onderlinge contact tussen deze groepen is minimaal

Het contact tussen de bewoners in een complex is: ’matig tot zeer matig

Er zijn mensen hier in de buurt die echt alleen hun eigen straat kennen Wijkcultuur of wijkgevoel is er niet echt, de omgangsvorm binnen de verschillende groepen is anoniem, binnen de groepen is een hoge mate van sociale controle. Tussen de groepen jongeren is weinig cohesie, de groepen Marokkanen, Turken, en enkele Surinamershindustanen mixen niet echt. Over wijkcultuur: “Deze is er nauwelijks, hoogstens alleen binnen sommige groepen.” Desondanks noemt hij het een beetje een familie gevoel. “Ook al kennen ze


Door deze passieve houding zijn de ouderen moeilijk bereikbaar. De 1ste generatie ouders denkt daadwerkelijk: ‘We mogen niet onze kinderen opvoeden zoals we willen, want dan komen we met de politie in aanraking De zittende oude generatie wil alles houden zoals het is en sluit daarmee niet aan bij de beleving en de behoeften van de jongere generatie

moeten ze vechten tegen zichzelf en de straatcultuur en op school moeten de meiden laten zien dat ze ‘een meisje zijn die meedoet in de maatschappij’

Het is een grote woning voor relatief lage huur…de woonomgeving is open en heel groen

‘Veel mensen willen op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in het oorspronkelijke land van herkomst via de tv. De schotel voorziet daar in

OV is aantrekkelijk voor mensen die op zoek zijn naar een goedkope woning, naar veel ruimte en die graag centraal wonen en goed openbaar vervoer willen hebben.

Er zijn bijna geen markante plekken in de buurt, behalve de Lidl.” “De Lidl is een ontmoetingsruimte, moeders ontmoeten elkaar bij de kassa.

Wonen in OV heeft nadelen ‘omdat je woont in een achterstandswijk, en omdat er veel allochtonen wonen. OV Midden is nu het slechtste deel van de wijk.

Dat de mensen [die in Overtoomse Veld wonen] behoren tot een outcast.’ ‘De bewoners horen tot de zwakste groepen in de samenleving. Ze hebben het heel moeilijk, ze voelen zich (of willen) niet opgenomen. Ze voelen in hun lotgenoten hun bondgenoten waardoor ze niet integreren.

Motivatie van keuze bewoners voor OV ligt in het wonen nabij een etnische soortgenoten. Aard van voorzieningen in het gebied worden hierdoor beïnvloed; er ontstaat clustering van ‘gelijkgestemden’. Voor de doorstroming van de huidige bewoners zal onrendabele investeringen moeten worden gedaan.

Soms denk ik wel eens, het is hier net Al Hoceima! OV heeft verschillende verenigingen, maar weinig gemeenschappen binnen de wijk. Maar een bepaalde organisatiegraad van mensen in sowieso positief. Er is bij nieuwe bewoners geen goed beeld van bestaande verenigingen in de wijk. Woningmarkt Huisvesting van gekwalificeerd personeel in regio is van belang; hieruit volgen eisen t.a.v. kwaliteit woonmilieu. WT moet arbeidspotentieel van de toekomst kunnen leveren; eenzijdigheid van bestaand milieu Overtoomse Veld doorbreken. Het soort mensen dat woont in de complexen is; ’minder dan modaal’ OV is geen aantrekkelijke plek voor de jongeren om in te wonen. “Ze kunnen hier niet echt hun ei kwijt, er is hier niks voor ze, geen uitgaansgelegenheden, geen bios.

Wel is het zo dat er steeds minder mensen zijn te motiveren voor de bewonersvereniging. De bewonersvereniging organiseert veel activiteiten. Vooral allochtonen zijn niet erg actief op dit vlak.

De woningen zijn slecht, ze zijn vochtig, gehorig en niet meer van deze tijd.’ ‘Met name de badkamers en de keukens zijn armoedig.

De meiden zijn er heel erg mee bezig.’ ‘Thuis moet ik me bewijzen dat ik een Marokkaans meisje ben’. ‘Op straat

De reden dat ze hier is gaan wonen met haar gezin, is dat ze deze 8 kamer woning konden krijgen.


Vasthouden in de wijk van de ‘geslaagde’ middenklasse van allochtonen is een streven. Er is binnen huidige woningmarkt van Amsterdam geen vrije keuze door beperkt aanbod. Er zijn weinig vergelijkbare nieuwbouwprojecten binnen de ring (voorkeur van woningzoekenden) en de prijzen liggen daar ruim hoger. Woningzoekenden die reageren op aanbod appartementen in Overtoomse Veld zijn met name tweeverdieners, zowel ouderen als jongeren en overwegend autochtoon. Er moet meer werkgelegenheid worden gecreëerd. Daarnaast moet er meer huisvestingsdifferentiatie komen. Hij pleit voor differentiatie in opleidingsniveau, waarbij een groep hoger opgeleide allochtonen een voortrekkersrol zouden kunnen vervullen wanneer deze in de wijk zouden komen wonen, en niet buiten de wijk of aan de rand van de wijk. Het perspectief bieden van een ‘mooie woning’ is nodig om de minder kwetsbare mensen naar de wijk te halen. Voor aantrekken nieuwe doelgroepen met meer draagkracht is een concurrerend woonmilieu doorslaggevend.

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

46

Appartementen hebben in prijsklasse 250.000,concurrentie van grondgebonden woningen in de wijken De Aker en Nieuw Sloten. Er moet scherper worden geformuleerd voor welke doelgroep op welke plek in de wijk een passend woonmilieu wordt ontwikkeld. ‘Passend’ bij de buurt het juiste marktsegment bedienen is de opgave.

Ze signaleert dat er veel mensen in de wijk die ‘geen dagelijks thema’ hebben.

sportactiviteiten, kinderen hebben dan soms maar één paar schoenen.

De belangrijkste vraagstukken die op dit moment spelen in de wijk bestaan uit twee delen. ‘Mensen houden zich bezig met hun financiële positie en hun financiële toekomst.’ ‘Daarnaast zijn de mensen bezig met de herstructurering.

De verloedering van de wijk en het lage inkomen van de bevolking.’ Sociale verloedering (geen baan, geen perspectieven en criminaliteit etc.) gaan samen met fysieke verloedering van de huizen en de fysieke omgeving. ‘Mensen komen makkelijk in een negatieve spiraal en komen daar vaak niet makkelijk uit.

Als doelgroep kan worden gedacht aan mensen die de eerste projecten als ‘stepping stone’ gebruiken. Hiervoor is tijdelijke verhuur ook te overwegen. Bezitsvorming in koopsector is voor meerdere doelgroepen interessant. Zowel doorstromers als groepen, die binnen de ring geen betaalbare woning vinden.

de jongeren [hebben] te maken met het feit dat ze weinig toekomstperspectief hebben, door een lage opleiding of door slechte perspectieven (bijvoorbeeld geen stage plaats of werk vinden). Het hebben van weinig inkomen en ook geen beter toekomst perspectief daarop, laat veel jongeren in de valkuil vallen van het snelle geld. ‘Ook deze jongeren willen allemaal de nieuwste mobiel enzo hebben.’…. [ook] heeft de jongerenhulp te maken met de armoede waar sommige jongeren in leven.

Positief in nieuwbouw OV: prijskwaliteit woning, stedelijke ligging en bereikbaarheid centrum en ring. Geplande verandering van de wijk is positieve factor en motivatie keuze.

Ik denk dat het moeilijk zal zijn de autochtone bevolking alsmede de hogere inkomensgroepen aan te trekken in Overtoomse Veld. Voor deze groepen is OV alles behalve aantrekkelijk. ‘Op dit moment is het enige dat er in OV komt wonen allochtoon.

Economie en arbeidsmarkt

Initiatief Campus Nieuw West: jongeren en arbeidsmarkt matchen. Initiatief Huygenslocatie is positief; men verwacht echter weinig uitstraling ervan op het omliggend milieu.

Geen menging huur/ koop binnen een complex maken.

Ligging Westelijke Tuinsteden wordt steeds centraler in de regio; reservering van locaties voor toekomstige ontwikkeling is van belang. Economische ontwikkelingen stimuleren bij knooppunten; niet in de wijk zelf. Concentratie van horeca en leisure bij Osdorp centrum; geen locaties in OV. De armoede is groter dan je denkt,’ de achterstand, het wonen in een achterstandswijk, het niet spreken van de taal en het niet hebben van werk. ‘Daarom moet er niet alleen worden geïnvesteerd in steen, maar ook in mensen. Er zijn kansen voor kleinere bedrijfsverzamelgebouwen en bedrijfshuisvesting. Als ik vraag wie je dus met name op straat ziet, dan zijn dat volgens haar ‘de jongeren en de mannen’….


Stadsdeel streeft naar relatie tussen arbeidspotentieel en woningaanbod in regio. Afstemming woningvoorraad op gezinnen als doelgroep. De arbeidsparticipatie in OV is hoog. Menging wonen/ werken op blokniveau met diverse gebouwtypes vormt inzet van fysiek vernieuwingsplan. Er ligt een ontwikkelpotentie in verschillende bestaande locaties; bijv vrijkomende kantoor- en schoollocaties. Er vindt momenteel ook een vlucht naar Almere plaats van (kleine) ondernemers die ruimte zoeken.

Proces stedelijke vernieuwing De strategie van de vernieuwing moet meer gericht zijn op ‘gewoon beginnen’. Parkstad is een zwaar organisatorisch model. Vele gezinnen die moeten verhuizen omdat ze de hogere huurprijs van hun nieuwe woning niet kunnen betalen, zullen naar een andere goedkope woning moeten verhuizen.’ Vaak zijn dit woningen die ook over enkele jaren zullen worden opgeknapt of gesloopt. ‘Dat betekent dat de mensen mogelijk een aantal malen moeten verhuizen in de toekomst.’ ‘Daarnaast zal het voor velen heel moeilijk zijn een goedkope woning te vinden.’ Mogelijk vinden ze die alleen in andere buurten die waarschijnlijk verder van de stad en familie af liggen. Dit heeft grote gevolgen voor deze gezinnen. Pleit voor spreiding, maar wel spreiding waarbij de hogere opgeleiden een plek in de wijk krijgen en niet buiten de wijk. Je hebt hier geen opgepropt gevoel, er is altijd wel een stukje groen als je op straat loopt en je kunt overal door kijken, je hebt overzicht Er zijn nu geen bottum up ontwikkelingen mogelijk; vrije ruimte in ontwikkelingsproces houden en geen dwingende planvorming hanteren. Het is een ‘Volksbuurt’ met ontwikkelpotentie. Er is behoefte aan een ‘ambassadeur’. Er bestaat momenteel geen samenhangende visie op de ontwikkeling en toekomst van het gebied. De projecten komen daarmee teveel op zichzelf te staan. Een heldere focus of gedragen toekomstbeeld wordt bij de ontwikkeling van OV gemist en is bij de benodigde investeringen wel noodzakelijk.

Wel is er het buurthuis Oportuna, maar dat is niet genoeg als je bedenkt hoeveel jongeren er in deze wijk wonen.’ (1 trappenhuis, 10 gezinnen, ieder gezin gemiddeld 5 kinderen, 50 kinderen in één trappenhuis, in de huizen is veel te weinig ruimte voor de kinderen) ‘Mensen hechten zeer veel waarde aan de familie dicht in de buurt. Het zijn met name de onderste groepen die door de herstructurering een andere woning moeten zullen zoeken….‘Ze verplaatsen zo de getto’s.’’ (1.) De belangrijkste gemeenschap is ‘de moslimgemeenschap’ Het liefst ziet hij eigenlijk een grotere groep hoger opgeleide allochtonen in de buurt, mensen kunnen zich dan als het ware optrekken aan deze groep…“Er is veel concurrentie onder de Marokkaanse groep. Wanneer kinderen naar het VWO gaan, gaan de buren hun kinderen aansporen. Mensen gaan zich dus opwerken aan buren met hogere inkomens. Er bestaat momenteel geen samenhangende visie op de ontwikkeling en toekomst van het gebied. De projecten komen daarmee teveel op zichzelf te staan. Een heldere focus of gedragen toekomstbeeld wordt bij de ontwikkeling van OV gemist en is bij de benodigde investeringen wel noodzakelijk. Pleit voor spreiding, maar wel spreiding waarbij de hogere opgeleiden een plek in de wijk krijgen en niet buiten de wijk. Alle pleinen zijn van asfalt, er is geen groen waar iets op te doen is. Het park wordt gezien als probleemgebied, er wordt wel gejogd maar niet gevoetbald Veel gezinnen leven in armoede en zullen dus kiezen voor een beperkte opknapbeurt om de huurprijs niet te (ver te) laten stijgen. wat gaat er gebeuren na de vernieuwing?’ ‘Mensen zijn bang voor de huur en bang voor een klein huis.

Er is wel degelijk armoede in de wijk. “Soms komen kinderen met verkeerde schoenen naar de


datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

47

Literatuur 1. 2. 3.

4.

5.

6. 7. 8. 9.

10.

11. 12.

13.

14.

Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties, jaarboek, 2004 G.W. Bakker Projektadviezen B.V., Woningmarktrapportage Amsterdam, 2004 Gemeente Amsterdam Dienst Wonen Stadsdelen, Wonen in Amsterdam, Stand van zaken, 2003 Gemeente Amsterdam Dienst Wonen Stadsdelen, Wonen in Amsterdam, Stadsdeelprofielen, 2003 Far West, Prospect Amsterdam, Westwaarts, Wonen in Amsterdam en regio, Thema atlas ter gelegenheid van het 100-jarige bestaan van de woningwet, 2001 Far West, Prospect Amsterdam, Westwaarts, Werkboek Toekomstvisie Parkstad, 2000 Far West, Westelijke Tuinsteden Amsterdam, kijk en visie op tuinsteden, Roobeek, Prof. dr. Annemieke J.M., Procesarchitectuur Oude Huygens, 2003 Stadsdeel Overtoomse Veld, ‘Met SIP meer grip’, jaarverslag Inversteren in mensen: Sociaal Investeringsplan Overtoomse Veld 2003, 2003 Parkstad, Richting Parkstad 2015, Toekomst voor Amsterdam Nieuw-West: één van de grootste vernieuwingsoperaties van Europa, 2002 TU Delft, Module AS, Handreiking Analyse Westelijke Tuinsteden, 1996 Far West, Westelijke Tuinsteden Amsterdam, Far West verkoopt!, Te koop uw eigen huurwoning, De Lijn, MUST, The Smart Agent Company, Rapportage Woonbeeldenonderzoek Westelijke Tuinsteden, 2002 Tijdschrift S&RO, Grote Stedelijke projecten, nr 01, 2004


15.

16. 17. 18.

19.

20. 21. 22.

23.

24.

25.

26.

27.

Tijdschrift voor de Volkshuisvesting, Wijken voor verandering, Themanummer 56 wijken, nummer 2, 2004 Kristal, Woningmarktonderzoek Overtoomse Veld Noord, 2004 Leach, Neil, Re:Generieke Stad in: Oase, Tijdschrift voor architectuur, 2001 Hoeven, Casper van der en Jos Louwe, Amsterdam als stedelijk bouwwerk, een morfologische analyse, 1985 Hereijgers, Ad en Endry van Velzen, De naoorlogse stad, een hedendaagse ontwerpopgave, 2001 Meindertsma, M.C., Stadslab, over stedelijke vernieuwing en herstructurering, Tellinga, J., De Grote Verbouwing, Verandering van naoorlogse woonwijken, NAI, 2004 Werkgroep communicatie Overtoomse Veld, Informatiekrant Stedelijke Vernieuwing, nummer 1, 2003 Bureau Parkstad, AFK, Far West, Prospect Amsterdam en Westwaarts, De Verbindende Schakel, Kansen en mogelijkheden van kunst en cultuur bij de vernieuwing van Amsterdam Nieuw West, 2002 De tweede impuls, Verslag expertmeeting ‘openbare ruimte’, EFL stichting, 9 december 2003 De tweede impuls, Verslag expertmeeting ‘vernieuwingsgebieden’, EFL stichting, 27 november 2003 Urhahn Urban Design b.v., Fysieke pijlers van het Vernieuwingsplan Overtoomse Veld Amsterdam 2003 – 2015, 2003 James, T., Abacus Adviseurs, Westelijke Tuinsteden Voorbeeldproject Overtoomse Veld Noord, Deel 1 – Karakteristieken van het gebied, 1995

28.

29.

30.

31.

32. 33.

34. 35.

36.

37.

38. 39.

40.

Werter, Frans en Alex Sheerazi (werkgroep 2000), ‘De buurt bekeken’ stedelijke vernieuwing Overtoomse Veld zuid, Sterkte – Zwakte analyse, 1999 Bureau P/A, Kleuren en kiezen, Discussienotitie over de strategische positionering van Slotervaart-Overtoomse Veld, 2002 Ecorys, Rutten Communicatie-advies, ‘Verbazend Amsterdams’ De imago-opgave voor stadsdeel Slotervaart / Overtoomse Veld, 2003 Far West, Woonwensenonderzoek, in het kader van sloop complex 26, Middengebied Overtoomse Veld, 2004 Inbo, Een sterke wijkeconomie in Overtoomse Veld, 2004 Far West, Parkcity, aanzet voor de ontwikkelingsvisie Westelijke Tuinsteden Amsterdam, Parkstad, Richting Parkstad 2015, ontwikkelingsplan voor de vernieuwing, 2001 De Architecten Cie., Uitwerkingsplan August Allebéplein Overtoomse Veld Amsterdam, concept-versie, 2004 Parkstad & Stadsdeel Slotervaart & Far West, Uitwerkingsplan Huygenslocatie Overtoomse Veld, 2004 Werkgroep Vernieuwingsplan Overtoomse Veld, Vernieuwingsplan Overtoomse Veld, onderdeel: basisvoorwaarden, 2002 Kooij, Eric van der, Laboratorium West, Transformatie van Tuinstad naar Parkstad, Lange, Y. en M. Snoeijen, Vergeten wijk hervindt eigenwaarde, in: NRC Handelsblad, 4 november 2000 Huygen, M., In een arme Amsterdamse wijk moet de politie niet alleen de boel bij elkaar houden maar ook arrestaties verrichten,


41. 42.

43.

44.

45. 46.

47. 48. 49.

50. 51. 52.

53.

54.

in: NRC Handelsblad, 8 mei 2004 Redactie, Keerpunt wijkagent, in: NRC Handelsblad, 29 april 1998 Labovic, S. en H. Pen, ‘Vrouwen uitsluiten, dat ging ons te ver’, in: Het Parool, 6 november 2004 PvdA, Uitslagen pleinenquête August Allebeplein bekend, www.slotervaartovertoomsveld. pvda.nl, 19 juni 2004 Verhagen, M., Krajicek opent playground op Mondriaanplein, www.eigenwijks.nl, 8 oktober 2004 Redactie, Opgepast buurtmoeders WP, in: De Staatskrant, december 2000 Snoeijen, M. en H. Staal, ME ingezet bij rellen in buurt Amsterdam, in: NRC Handelsblad, 24 april 1998 Engbersen, G., J. Burgers (red.), de verborgen stad, 2001 Hulsman, B., Slopen bouwen en spreiden, in NRC Handelsblad, 27 maart 2004 O+S, het Amsterdamse Bureau voor Onderzoeken en Statistiek, Leefbaarheidsmonitor Slotervaart/Overtoomse Veld, 2003 Eigenwijks/Stadsdeel, Wijkgids Slotervaart/ Overtoomse Veld, 2004 Stadsdeel Slotervaart/Overtoomse Veld, Jaarverslag 2002, 2003 Parkstad, Van taalles tot trapveld, concrete initiatieven en projecten voor sociale vernieuwing in Amsterdam Nieuw West, 2003 Werdmölder, Hans, Marokkaanse lieverdjes, crimineel en hinderlijk gedrag onder Marokkaanse jongeren, 2005 Kleijwegt, Margalith, Onzichtbare ouders, de buurt van Mohammed B. , 2005

datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

48

Colofon

Deze studie is verricht als eerste onderdeel van Identiteit & Branding Overtoomse veld.

Opdrachtgever:


Contactpersoon: Ir. Willem Sulsters Pelgrimsstraat 5 b 3029 BH Rotterdam T (010) 244 74 14 F (010) 244 74 15 [email protected] www.wsa.nl



datum: 01 / 03 / 2005 gewijzigd: 01 / 02 / 2006

49

Onderzoek Huidige Identiteit

Recommend Documents