Onderzoek Antillianenproblematiek in Hellevoetsluis

Onderzoek Antillianenproblematiek in Hellevoetsluis

Dr. George Muskens in samenwerking met Drs. S. Huender en G. Bonevacia © DOCA Bureaus Kerkstraat 27 Lepelstraat Januari 2007

1

OPDRACHT.................................................................................................................................................................1

2

FEITELIJKE BEVINDINGEN.................................................................................................................................2 2.1 STATISTIEKEN ..........................................................................................................................................................2 2.1.1 CBS, bevolking.................................................................................................................................................2 2.1.2 GBA, Antillianen en Arubanen per wijk.........................................................................................................2 2.1.3 Sociale dienst ...................................................................................................................................................3 2.1.4 Schoolverzuim..................................................................................................................................................3 2.1.5 Schuldhulpverlening Hellevoetsluis ...............................................................................................................3 2.1.6 LKPD................................................................................................................................................................3 2.1.7 Sociale kaart Hellevoetsluis............................................................................................................................3 2.2 FEITELIJKE BEVINDINGEN UIT ONDERZOEKSRAPPORTAGES ..................................................................................4 2.2.1 Gemeente, Antillianen in Hellevoetsluis (2005) ............................................................................................4 2.2.2 Jacqueline Ter Mul, Samenscholen. Omvang en achtergrond van voortijdig schoolverlaters in Hellevoetsluis ................................................................................................................................................................4 2.2.3 Scriptie Charlene Dick over de schuldhulpverlening aan Antillianen en Arubanen in Hellevoetsluis, mei 2005 ........................................................................................................................................................................4 2.3 FEITEN VERMELD IN BELEIDSDOCUMENTEN ..........................................................................................................5 2.3.1 Peter Dale (Politie Rotterdam-Rijnmond, team Hellevoetsluis), Mutatie rapport Dennespanner ............5 2.3.2 Politie Rotterdam-Rijnmond, Coördinatie Antillianenproblematiek ...........................................................5

3

UITKOMSTEN VAN DE KLEINE ENQUÊTE ....................................................................................................7

4

WAT ZEIDEN DE DESKUNDIGEN EN BETROKKENEN? ............................................................................8 4.1 WELKE DOELGROEPEN ONDERKENNEN ZE ONDER ANTILLIANEN EN ARUBANEN ................................................8 4.1.1 Geen specifieke doelgroepen? ........................................................................................................................8 4.1.2 De harde kern ..................................................................................................................................................8 4.1.3 Ook andere doelgroepen, zoals tienermoeders? ...........................................................................................8 4.2 PROBLEMEN EN KLACHTEN .....................................................................................................................................8 4.2.1 Criminaliteit.....................................................................................................................................................8 4.2.2 Gezin en opvoeding .........................................................................................................................................9 4.2.3 Huisvesting, inkomen, armoede......................................................................................................................9 4.2.4 Culturele verschillen .......................................................................................................................................9 4.3 ACHTERGRONDEN .................................................................................................................................................10 4.3.1 Verloedering en vernieuwing van De Kooistee en De Struyten in de jaren negentig...............................10 4.3.2 Vervreemding van de instituties ...................................................................................................................10 4.4 WENSELIJKE AANPAK ............................................................................................................................................10 4.4.1 Directe persoonlijke aanpak.........................................................................................................................10 4.4.2 Antilliaanse vrijwilligers...............................................................................................................................11 4.4.3 Ketensamenwerking ......................................................................................................................................11 4.4.4 Sluitende aanpak van de harde kern ............................................................................................................11 4.4.5 Versterking van de Antilliaanse infrastructuur ...........................................................................................12 4.5 DESKUNDIGHEID....................................................................................................................................................12 4.5.1 Wenselijkheid van schakelfuncties ...............................................................................................................12 4.5.2 Training in professionele en interculturele competenties...........................................................................12 4.5.3 Experstisecentrum op de achtergrond .........................................................................................................12 4.5.4 De straat op ...................................................................................................................................................13 4.6 INBRENG VANUIT DE GEMEENSCHAP EN DE DOELGROEP .....................................................................................13 4.6.1 Zelforganisatie in oprichting: Roots ............................................................................................................13 4.6.2 Strea Biante....................................................................................................................................................13 4.6.3 Individuele inbreng........................................................................................................................................13

5

WAT ZIJN DE ANTILLIANENPROBLEMEN VAN HELLEVOETSLUIS?...............................................14

6

HELLEVOETSLUIS EN DE ANTILLIANENGEMEENTEN .........................................................................16 6.1 6.2 6.3 6.4

ANTILLIANENGEMEENTEN: WAT ZIJN DAT? .........................................................................................................16 HOE ZIT DAT MET MEER INHOUDELIJKE CRITERIA? .............................................................................................16 VINDEN, BINDEN EN SLUITEND AANPAKKEN........................................................................................................17 HELLEVOETSLUIS LANDELIJK GEZIEN ..................................................................................................................17

I

7

AANBEVELINGEN ..................................................................................................................................................19 7.1 HOOFDPUNTEN ......................................................................................................................................................19 7.2 URGENTIE ..............................................................................................................................................................19 7.2.1 2006-2010: Specifieke sluitende aanpak Antillianen ..................................................................................19 7.2.2 Nieuwe taken gemeente .................................................................................................................................19 7.2.3 Portefeuille 2006-2010 ‘integratie, veiligheid en specifieke risicogroepen’ ............................................19 7.2.4 Antilliaanse risicogroepen in Hellevoetsluis ...............................................................................................19 7.2.5 Gemeentelijke casus-regisseur .....................................................................................................................20 7.2.6 Samenwerking en overleg .............................................................................................................................20 Ketens ......................................................................................................................................................................................... 20 Antilliaanse gemeenschap ......................................................................................................................................................... 20

7.2.7 Leiding, monitoring en rapportage ..............................................................................................................20 7.3 VEILIGHEID – HARDE KERN ..................................................................................................................................20 7.4 RISICOJONGEREN EN RISICO-OMSTANDIGHEDEN .................................................................................................21 7.4.1 Straathoekwerk ..............................................................................................................................................21 7.4.2 Jeugd- en jongerenwerk, Ying-Yang ............................................................................................................21 7.4.3 Buurtaanpak ..................................................................................................................................................22 7.4.4 Huisvesting.....................................................................................................................................................22 7.4.5 Meiden, moeders en gezinnen.......................................................................................................................22 7.4.6 Nieuwe perspectieven....................................................................................................................................22 7.5 INTEGRATIE EN DIVERSITEIT .................................................................................................................................23 7.5.1 Betere instellingen en professionals.............................................................................................................23 Supervisie ................................................................................................................................................................................... 23 Antilliaanse professionals.......................................................................................................................................................... 23 Antilliaanse ondersteuning van buiten...................................................................................................................................... 23

7.5.2

Aandeel en inbreng van de Antilliaanse gemeenschap ...............................................................................23

Versterken initiatieven ............................................................................................................................................................... 23 Vertrouwensrol ........................................................................................................................................................................... 23 Ervaringsdeskundigheid, imago ................................................................................................................................................ 24

BIJLAGE 1. OPZET EN UITVOERING VAN HET ONDERZOEK .....................................................................25 BIJLAGE 2. VERDERE DOCUMENTATIE ..............................................................................................................27 BIJLAGE 3. KLEINE ENQUÊTE.................................................................................................................................30 BIJLAGE 4. LIJST VAN GEHOUDEN INTERVIEWS MET DESKUNDIGEN EN BETROKKENEN ........31

II

1

OPDRACHT

Naar aanleiding van de rapportage ‘Antillianen in Hellevoetsluis’, samengesteld door de gemeente in juli 2005, heeft de gemeente aan DOCA Bureaus de opdracht gegeven om de mogelijke problemen en risico’s van en voor Antilliaanse jongeren 1 in Hellevoetsluis nader te preciseren. De rapportage van de gemeente sloot aan op zorgwekkende signalen van de kant van de politie en jeugd- en jongerenwerk. Ook in de Sociale Kaart Hellevoetsluis, gebaseerd op gegevens uit 2004, wordt gewezen op oude en nieuwe problemen van en met Antillianen, met name in de wijk De Kooistee. Rond het midden van de jaren negentig waren er duidelijke problemen met bepaalde Antillianen geweest in de toentertijd als zwak bekend staande wijk De Kooistee, inclusief shoot-outs op straat. Er is toen een begin gemaakt met een werkgelegenheidsproject voor Antillianen in het kader van de landelijke SPAG-regeling, dat echter niet echt geëffectueerd is. Ook zijn er Antilliaanse wijkactiviteiten opgezet, zoals een Antilliaanse barbecue. Door de gemeentelijke aanpak van de wijk leken de problemen hanteerbaar te zijn geworden. Mede ter versterking van de sociale samenhang in De Kooistee is recentelijk een start gemaakt met het pilotproject Kooistee, dat zich richt op risicojongeren, waaronder ook Antilliaanse risicojongeren te rekenen zijn. Voor de rapportage van de gemeente was een aantal mogelijke bronnen en bestanden nagetrokken op de Antilliaanse doelgroepen en is gesproken met de politie, het jeugd- en jongerenwerk en andere deskundigen. Kwantitatieve indicatoren voor de problemen waren niet te leveren, mede omdat de belangrijkste instellingen en instanties niet registreerden op etniciteit (zoals afgeleid uit de eigen geboorteplaats of die van de ouders) dan wel op een Antilliaanse identiteit. Vertegenwoordigers van de politie en het jeugd- en jongerenwerk bevestigden wel dat er (grote) problemen waren met de doelgroep (groeiend probleem, veelvuldige en ernstige overlast, jongerencentrum wordt door oudere Antillianen gebruikt als goedkope kroeg, weinig respect voor vrouwen, rondhangen in de vrije tijd). In briefings en een notitie met schriftelijke vragen heeft de gemeente verduidelijkt wat in kaart gebracht moet worden. Daarbij is tevens de suggestie gedaan om ‘straatacademisch interviews’ in de doelgroep zelf te houden. Het gaat om etnografische interviews, waarbij onderzoekers via aan het straathoekwerk ontleende methoden personen opsporen en benaderen die vanuit hun persoonlijke ervaring de problematiek van de doelgroep kunnen verhelderen. De onderzoeker moet daartoe in nauw contact komen met relevante groepen jongeren om via gesprekken, groepsinterviews, individuele interviews en wat dies meer zij kennis te verwerven die voor de verheldering van de problematiek wenselijk is. De eindrapportage, die nu voorligt, bestaat uit zeven hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk is dit hoofdstuk, waarin de opdracht en de opzet aan de orde komen. Het tweede hoofdstuk geeft in den brede de feiten en opvattingen weer die wij hebben gevonden. Het derde hoofdstuk geeft de uitkomsten weer van een kleine enquête onder professionele betrokkenen. In het vierde hoofdstuk bespreken wij de meningen van deskundigen die wij geïnterviewd hebben voor het onderzoek. Het betreft een twintigtal deskundigen die beroepsmatig of als vrijwilliger betrokken zijn bij de problematiek, alsook enkele Antilliaanse (jonge) personen die in de problemen zitten of deze veroorzaken, bijvoorbeeld door overlast te geven of in de criminaliteit te zitten. Het vijfde hoofdstuk vat in kort bestek samen wat de Antillianenproblemen van Hellevoetsluis zijn, namelijk een restgroep uit een oude criminele kern en verschillende jonge Antillianen die in risico-omstandigheden verkeren. In het zevende hoofdstuk staan de aanbevelingen die wij op basis van het onderzoek doen over wenselijk beleid en aanpak. Het onderzoek is uitgevoerd volgens de in bijlage 1 weergegeven opzet.

Wanneer we spreken over Antillianen doen we dat kortheidshalve. We bedoelen zowel Antillianen als Arubanen, tenzij we de groepen apart benoemen. 1

1

2

FEITELIJKE BEVINDINGEN 2

2.1

Sta tis t ieken

2.1.1 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

2.1.2 1. 2.

3. 4.

CBS, bevo lk ing In Hellevoetsluis woonden per 31-12-05 648 Antillianen, van wie 315 mannelijk en 333 vrouwelijk. Het gaat om 1,6% van de bevolking. Het aantal Antillianen is al tien jaar tamelijk constant.3 Tweederde is van de eerste generatie en eenderde van de tweede. De tweede generatie is uitermate jong: 80% is jonger dan 20 (eerste generatie 20%). Antillianen zijn oververtegenwoordigd in de ‘risicoleeftijdsgroep’ 15-30: 26% van de Antillianen is van die leeftijd tegenover 18% van de niet-Antillianen. In totaal is 2,5% Antilliaans in die leeftijdsgroep. Dit geldt te meer voor Antilliaanse jongens en jonge mannen. Bij jongens en jonge mannen gaat het om 29% tegenover 19%, bij meiden en jongen vrouwen om 24% tegenover 17%

GBA , Ant i ll ianen en A rubanen pe r wi jk In totaal waren er 470 volwassen Antilliaanse en Arubaanse gezinnen in Hellevoetsluis. Dit is 2,8% van alle 16.589 gezinnen. Eenderde van hen woont in De Kooistee en eenderde in De Struyten. De overigen wonen in de andere wijken.

In De Kooistee gaat het om 151 van de 3650 gezinnen, of 4,0%, en De Struyten 126 van de 3690 gezinnen, of 3,5%. In De Struyten wonen ook relatief gezien de meeste jonge gezinnen. De leeftijdopbouw is in de vergelijkende grafieken hieronder weergegeven

In dit hoofdstuk staan de meest relevante feiten. Verdere documentatie is volledigheidshalve opgenomen in bijlage 2. Eerder concludeerden wij dat Antillianengemeenten gekenmerkt worden door een snelle groei van het aantal en aandeel van de Antillianen in een gemeente (Muskens 2005; zie ook hoofdstuk 6). 2 3

2

2.1.3 1. 2. 3. 4. 5. 6.

2.1.4 1. 2.

2.1.5 1. 2. 3. 4. 5.

2.1.6 1. 2.

2.1.7 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Socia le diens t 47 of 6% van de 783 bijstandontvangers in Hellevoetsluis is Antilliaan – vier maal het bevolkingsaandeel.4 Onder hen is tweederde van de Antilliaanse senioren (9 op 14), die bijstand ontvangen omdat ze onvoldoende Nederlandse AOW-jaren hebben. Er zijn 11 mannelijke bijstandsontvangers. De helft van hen is onder de 30; de duur was steeds kort of zeer kort. Het overgrote deel is vrouwelijk (ruim driekwart). Het aandeel van de jongeren is zeer klein (twee onder de 30), de duur is (doorgaans) lang of nogal lang. Sinds 1999 zijn een vijftigtal Antillianen uitgeschreven uit de sociale dienst – helft man en helft vrouw. Zowel voor vrouwen als voor mannen ging het in de helft van de uitschrijvingen om werk. Bij vijf vrouwen ging het om het aangaan van een huwelijk.

Schoolve r zu im De leerplichtambtenaren hebben dossiers van 108 schoolverzuimers. Van hen is 5% Antilliaans5, het dubbele van het bevolkingsaandeel.

Schuldh ulpve r len ing Hel levoe ts lui s De schuldhulpverlening heeft sinds 2003 ieder jaar een vijftiental Antilliaanse en Arubaanse cliënten. Het bestand wisselt regelmatig. Sinds 2003 zijn 30 nieuwe cliënten aangemeld en 22 afgesloten, al dan niet met een positieve reden. Op dit moment worden zes Antillianen of Arubanen geholpen. Op een totaal van 103 cliënten gaat het om 6%, dus vier maal het bevolkingsaandeel. Onder hen zijn drie alleenstaande moeders in de leeftijdsgroepen van 25 tot 45 jaar. Ze zijn of waren bijstandsontvangers. Verder zijn er nog twee cliëntenparen met een kind en een alleenstaande man, die recent gedetineerd is geweest.

LKPD Tussen 1999 en 2004 zijn 199 verdachten aangehouden in Hellevoetsluis, die van Antilliaanse afkomst zijn (eerste en tweede generatie)6. Dit is 6% van het totaal – vier maal het bevolkingsaandeel. Ook voor de jongere leeftijdscategorieën die LKPD onderscheidt vormen Antillianen 6% van het verdachtenbestand.

Socia le k aar t He llevo ets lu is Er wonen relatief veel Antillianen en Surinamers in De Kooistee, zijnde een wijk met relatief veel bijstandscliënten en mensen met lage inkomens. In De Kooistee is het aandeel 5% in de gemeente als geheel 3%. “In deze groepen bevinden zich veel éénoudergezinnen. De binding met de wijk en de stad is in deze groepen niet erg groot.” De Kooistee “wordt gezien als een minder aantrekkelijke wijk in Hellevoetsluis (....) vanwege de sociaal-maatschappelijke ‘naam’ van de wijk (die deels uit het verleden stamt).” “Jeugdproblematiek en harddrugs zijn de kernproblemen van De Kooistee.” Ook in wijk De Struyten is het aandeel van de Antillianen en de Surinamers 5%. “De Struyten kent een flinke Antilliaanse gemeenschap”. Sociaal gezien en qua cohesie is De Struyten een tamelijk gemiddelde wijk.

In de hogere leeftijdscategorieën gaat het om een nog groter aandeel. Zes kinderen inclusief twee met een Caribische ouder (Dominicaanse Republiek). Migratie vanuit Caribische eilanden naar Nederland verloopt vaak via Curaçao. 6 Voor de Antillianen gaat het vrijwel in alle gevallen om Antillianen van de eerste generatie. 4 5

3

8. 9.

2.2

Jongeren hebben er geen duidelijke plek en zijn (nogal) lastig. Maar de terminologie in het wijkprofiel is wat milder dan in dat van De Kooistee. Het is wel de wijk waarin de Dennenspanner ligt, waarop de mutatie van de politie vrijwel geheel betrekking heeft.

Feit el ijk e bev ind ingen u it onde r zoeks rap por ta ges

2.2.1 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

2.2.2 1. 2. 3. 4. 5.

2.2.3 1. 2. 3. 4.

5. 6.

Gemeen te , Ant i ll ianen i n H el levoe tsl uis (2005) De gemeente heeft de gegevens bij elkaar gebracht die de “zogenaamde Antillianenproblematiek” in kaart zouden kunnen brengen. Bij onderwijs/leerplicht, sociale zaken, Maasdelta en de politie konden geen gegevens ingewonnen worden over Antillianen en Arubanen en hun problematiek, omdat de instanties niet registreren op etniciteit. In hun administraties zijn het Nederlanders. BoumanGGZ had twee Antilliaanse mannen in de hulpverlening – een oudere cocaïnegebruiker en een jonge cannabisgebruiker. Jongerenwerk (PUSH) omvat twee activiteiten voor voornamelijk Antilliaanse jeugd: sportinstuif en speedbattle. Een groep oudere Antillianen beschouwt het jongerencentrum Ying Yang in De Kooistee als een goedkope kroeg. Ze spelen een “leidende rol” over de jongeren in het centrum. Wat PUSH betreft moeten ze eruit. PUSH heeft aangegeven dat er met weinig respect wordt omgegaan met vrouwen. Dit belemmert de contacten tussen PUSH en de Antilliaanse doelgroepen.7 Er is geen of weinig vrijetijdsbesteding voor de Antilliaanse jongeren. Daarom gaan ze “hangen”. PUSH zou ze gericht kunnen opvangen maar wil dat niet doen, omdat het jongerenwerk een plaats moet bieden aan alle jongerengroepen. Conclusies: nader onderzoek met bijzondere aandacht voor overlast en criminaliteit, mogelijk actie in het kader van de pilot Kooistee, en op Antillianen gespecialiseerde inbreng van buitenaf.

Jacquel ine Te r Mul , Same nscho len. O mvang e n ach te rgr ond v an vo or t ijd ig schoolve r late rs in Hel levoe ts luis Een paar jaar geleden heeft Jacqueline ter Mul vanuit de GGD ZHE een onderzoek gedaan naar vroegtijdige schoolverlaters in Hellevoetsluis. Zij baseerde zich op de onderwijsstatistieken van 2000-2001 en op een schriftelijke enquête in 2001-2002, waarop zij een respons kreeg van 47%. Een van haar conclusies was dat Antilliaanse jongeren relatief vaak het onderwijs verlaten zonder voldoende kwalificatie. In de eigen groep is eenderde vroegtijdig schoolverlaters8; het gaat om 5% van alle voortijdige schoolverlaters. Op basis van de gemeentelijke statistieken was de conclusie dat 12% van de Antillianen voortijdig schoolverlater is. ‘Allochtone’ en ‘Caribische’ factoren (verblijfsduur in Nederland, lage opleiding ouders, eenoudergezinnen) zijn ook risicofactoren voor voortijdig schoolverlaten, evenals de score voor schoolverzuim en schoolwisseling.

Scr ipt ie Cha r lene Dic k ove r de schu ldhu lpve rl ening aan An ti ll ianen en Aruba nen in He llevo ets lu is, mei 2005 9 Verwezen zij naar de eerder genoemde gegevens waaruit blijkt dat Antillianen en Arubanen relatief vaak aankloppen en moeten aankloppen bij de schuldsanering wegens (te) hoge schulden. Dick wijst erop dat armoede en levensstijl in bepaalde groepen Antillianen en Arubanen relatief vaak aanleiding kunnen geven tot (te) hoge schulden. Dit betreft onder andere eenoudergezinnen in de bijstand. Het aantal uitvallers in de schuldhulpverlening is onder de Antillianen en Arubanen in Hellevoetsluis hoog. Bij de meeste klanten van Antilliaanse en Arubaanse afkomst is het minnelijk traject mislukt, omdat men zich niet aan de voorwaarden van schuldhulpverlening heeft gehouden. In 2002 en 2003 zijn er twaalf dossiers van Antillianen en Arubanen voortijdig en zonder resultaat gesloten. In twee gevallen had de schuldsanering het beoogde succes. In drie gevallen ging de cliënt niet akkoord met de schuldregeling. De overige negatief afgelopen gevallen hadden geen succes omdat de cliënt zich niet kon of wilde houden aan de schuldregeling. Dick vat verschillende redenen voor misgelopen schuldsanering samen naar aanleiding van interviews met vijf uitgevallen cliënten. Dit redenen zijn: Antillianen en Arubanen verwachten vaak een snelle oplossing voor hun schulden. Het feit dat het soms maanden kan duren voordat zij resultaat zien, en het feit dat het traject daarna nog eens minimaal 36 maanden duurt, is voor velen al gauw een reden om af te haken.

Hieraan willen we toevoegen dat PUSH zich richt op de jongeren tussen 14 en 18 jaar, mede omdat dat de opdracht van het jongerenwerk is. Dit bevordert het contact met de ‘oudere jongeren’ van 18+ niet. 8 Zes van de achttien Antilliaanse respondenten. Andere groepen ‘scoorden’ rond de 20%. 9 Scriptie Sociaal Juridische Dienstverlening, Hogeschool InHolland. 7

4

7.

Ook hebben Antillianen en Arubanen verkeerde verwachting van de schuldhulpverlener. Men verwacht niet dat de schuldhulpverlener zich met andere zaken dan de schulden zal bemoeien. Wanneer blijkt dat dit wel het geval is, en wanneer daarbij ook nog allerlei beperkingen worden opgelegd, ervaren de Antillianen en Arubanen dit al gauw als een inbreuk op hun privacy en als een beperking van hun vrijheden. 8. Daarop aansluitend kan de zakelijke en/of beschuldigende houding van de schuldhulpverlener de Antilliaanse en Arubaanse cliënt afschrikken en het gevoel geven dat hij niet op zijn plaats is bij de schuldhulpverlening, waardoor deze besluit de schulden op één of andere manier toch maar zelf te regelen. 9. Antillianen en Arubanen stellen vaak verkeerde prioriteiten als het gaat om het betalen van de vaste lasten. Ze denken schijnbaar te gemakkelijk of misschien helemaal niet na over de gevolgen. Ze leven van moment tot moment, van probleem tot probleem. In de schuldhulpverlening wordt juist verwacht dat men vooruit denkt en zich voorbereid op het onvoorziene. 10. Antillianen en Arubanen beheersen de Nederlandse taal meestal niet goed. Hierdoor ontstaan er vaak misverstanden, waardoor zij in de schulden raken. Ze begrijpen vaak niet waar ze aan beginnen bij het zetten van een handtekening, met als gevolg dat ze zich financiële problemen op de hals halen. Maar ook tijdens de schuldhulpverlening is de beheersing van de Nederlandse taal een probleem, omdat ze de schuldhulpverleningsprocedure en de gesprekken met of brieven van schuldhulpverlener niet begrijpen. Het gevolg is dat de Antillianen & Arubanen niet (goed) begrijpen waar zij mee bezig zijn en wat er van hen wordt verwacht. 11. Het gevolg hiervan is dat de (reguliere) schuldhulpverlening, zoals hij nu wordt uitgevoerd door het Budgettrefpunt, niet succesvol op deze doelgroep kan worden toegepast.

2.3

Feit en ve r mel d in bele idsdo cumen ten

2.3.1 1. 2. 3.

4.

5. 6.

2.3.2 1. 2. 3. 4. 5. 6.

7. 8.

Pete r Dale (Po li t ie Rot te rda m- Ri jn mond , tea m Hel levoe tslu is ), M uta t ie rappo r t Dennespanne r De wijkagent voor De Kooistee-Zuid heeft in oktober 2005 een nauwkeurige registratie (mutatie) gemaakt van overlast en criminaliteit bij een flat van de Dennenspanner. Hij registreerde 42 personen onder wie ten minste 15 Antillianen en Arubanen. Hij omschreef de groep als bestaande uit “voornamelijk Antilliaanse jongeren die verder andere randgroepjongeren aantrekken.” De overlast bestond “voornamelijk uit het hangen in het trappenhuis, alcohol nuttigen op de openbare weg, rijden in of op motorvoertuigen zonder helm of verzekering (...) Verder is gebleken dat vanuit pand X verdovende middelen worden verkocht (....) Tevens (...) meerdere keren geschoten (....) openlijke geweldpleging (.....) ingebroken in een kelderbox (.....) meerdere inbraken (....) huiselijk geweld (....) ripdeal (....) poging tot doodslag. “In deze groep bevonden zich personen die verslaafd zijn aan harddrugs en dit tevens verkopen om hun eigen verslaving te bekostigen. Bijna alle personen zijn werkeloos en hebben een uitkering. Meerdere hebben geen vaste woon of verblijfplaats of staan niet ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie. Een groot aantal is veroordeeld voor meerdere strafbare feiten: openlijke geweldpleging, (zware) mishandeling, beroving (met geweld), opiumwet, wet wapens en munitie, heling en aanranding.” “De afgelopen maanden zijn er in totaal 13 aanhoudingen verricht.” “Vergeleken met enkele weken geleden is door het extra toe- en doezicht van collega’s van de DHV en de wijk de overlast afgenomen. Wel staat de groep nu ook weer regelmatig op het bruggetje bij de Zalm en het bruggetje achter de Dennenspanner.”

Pol it ie Ro tte rda m -Ri jn mond , Coö rdi nat ie An ti l l ianenp rob lema t iek De Coördinatie Antillianen Problematiek is een informatie- en coördinatie-eenheid van de politie Rotterdam-Rijnmond. Deze eenheid richt zich op een bepaalde personenkring, namelijk criminele en overlastgevende Antillianen. Andere, vergelijkbare eenheden richten zich op een bepaalde vorm van criminaliteit. De groep maakt zich bovenal schuldig aan geweldsmisdrijven, zowel in relatieve als in absolute zin. Daarom is de speciale groepsaandacht van belang. Op verschillende wijzen worden gegevens vastgelegd en beschikbaar gesteld voor politiewerk. De informatie kan o.a. gebruikt worden om personen die daarvoor in aanmerking komen in trajecten van zorg, drang en/of dwang te krijgen, onder andere via het Transfer Informatie Punt TIP in Rotterdam. Het plan van aanpak 18 Antillianengemeenten/Rotterdam-Rijnmond is van toepassing. Er zijn drie peilers, namelijk de verbetering van de informatiepositie (onder andere de Verwijsindex Antillianen), de buurtgerichte aanpak van criminaliteit en overlast (zie onder andere de mutatie van Peter Dale), en de aanpak van zware en/of georganiseerde criminaliteit via HARM: Hit And Run Money Laundering. Opgemerkt wordt wel dat de Antilliaanse criminaliteit niet in hoge mate georganiseerd is. Er is veeleer sprake van kleine en wisselende groepen. Opgemerkt wordt ook dat het om een kleine groep onder alle Antilliaanse jongeren in Rotterdam-Rijnmond gaat.

5

9.

Verder is er relatief veel aandacht voor de criminogene factoren op Curaçao (armoede, wegvallen olie-industrie, doorvoer drugs), de mobiliteit van jongeren tussen de Antillen en Nederland en de achterstandsfactoren van kansarme Antilliaanse risicojongeren in Nederland.

6

3

UITKOMSTEN VAN DE KLEINE ENQUÊTE

Aan 37 professionals en hun instellingen hebben we een kleine schriftelijke enquête 10 voorgelegd. De helft heeft hierop gereageerd. De enquête betrof de vraag of de respondent geconfronteerd is met ernstige problemen van of klachten over Antillianen en Arubanen in Hellevoetsluis in het algemeen en jonge Antillianen en Arubanen in het bijzonder. Tevens hebben we gevraagd naar de aard van de problemen en klachten en mogelijke oplossingen. Beide laatste punten betroffen open vragen, terwijl voor de antwoorden op de vragen over problemen en klachten een meerkeuzemenu is gebruikt. Op deze wijze kon de respondent in zo weinig mogelijk tijd de informatie verstrekken die voor het onderzoek van belang was. Voor het onderzoek was op de eerste plaats van belang om de vele professionals en instellingen die direct of indirect met Antillianen en Arubanen te maken hebben in de gelegenheid te stellen om aan het onderzoek mee te werken. In die zin is de enquête een aanvulling en uitbreiding van de gesprekken met professionals (zie hoofdstuk 4). De focus van de enquête was op ernstige problemen en klachten. Dit is een focus die voortvloeit uit de ondezoeksopdracht, namelijk om die zaken omtrent Antillianen en Arubanen in kaart te brengen die specifieke aandacht van de gemeente eisen, naast of in aanvulling op het bredere sociale beleid van de gemeente. De primaire overweging hierbij was dat een gemeente alleen specifiek beleid of specifieke beleidsaccenten zal ontwikkelen wanneer er sprake is van ernstige problemen en klachten. Verschillende respondenten vonden dit een wat negatieve focus, die geen aandacht uitstraalde voor de Antilliaanse en Arubaanse parels van Hellevoetsluis, c.q. voor de grote meerderheid van de Antillianen en Arubanen die zonder onoverkomelijke problemen of ernstige klachten deel uitmaken van de Hellevoetse gemeenschap. Wij hebben deze opmerkingen als (aanvullend) antwoord op de open vragen in de analyse betrokken. Tevens boden de gesprekken de mogelijkheid om ook of juist in te gaan op de nietproblematische kanten van de Hellevoetse Antillianen en Arubanen. Dit betreft zowel gesprekken met de meest betrokken professionals als met Antillianen en Arubanen zelf. De professionals antwoordden dat zij op geen of weinig ernstige problemen en klachten stuiten, noch waar het gaat om Antillianen en Arubanen in het algemeen noch om de jongere Antillianen en Arubanen in het bijzonder. Tweederde antwoordde consequent dat er geen ernstige problemen of klachten zijn, terwijl eenderde naar enkele problemen of klachten verwees die zich met een zekere regelmaat voorgedaan hebben.11 In de toelichting verwezen ze naar een harde kern van 20-plussers, drugshandel en andere vormen van zware criminaliteit, tienerzwangerschappen en andere problemen met vrouwen. Voor de mogelijke aanpak werden opties genoemd die ook in de gesprekken aan de orde zijn geweest en daarin ook verder zijn uitgewerkt, zoals werkprojecten zoals die (ook) voorzien zijn in de pilot Kooistee volgens de methode van de “Nieuwe Perspectieven” en de inzet van een jongerenwerker met een Antilliaanse achtergrond.

Voor de enquête zie bijlage 3. Alleen een huisarts geeft aan het afgelopen jaar wel 100 ernstige problemen geconstateerd te hebben onder zijn of haar Antilliaanse en Arubaanse patiënten. We nemen aan dat dit wijst op een bijzonder gezondheidsprobleem. 10 11

7

4

WAT ZEIDEN DE DESKUNDIGEN EN BETROKKENEN? 12

4.1 4.1.1

Welke doe lg roepen onde rken nen ze onde r An t i ll ianen en A rubanen Geen sp eci f ieke d oelg roep en?

De meeste professionals hebben geen duidelijke Antilliaanse en Arubaanse doelgroepen voor ogen. Ze weten dat ze er zijn en ze hebben van tijd tot tijd met Antillianen en Arubanen te maken, bijvoorbeeld als individuele cliënt. Hun werk brengt echter geen specifieke aandacht voor Antillianen en Arubanen als groep met zich mee. Dit beeld wordt bevestigd door Richelle Stewart – zij ziet jongeren met problemen en risicojongeren, die zorg en aandacht nodig hebben. Zij geeft die onder andere door een pleegzoon in huis te nemen.

4.1.2

De ha rde ke rn

De politie en ook anderen wijzen wel op een Antilliaanse harde kern.13 Ze zien steeds dezelfde gezichten. Er is een smoelenboek van 30 inwoners, die voortdurende ‘persoonsgebonden aandacht’ krijgen. Onder hen zijn 15 Antillianen en Arubanen. Het is een tamelijk omvangrijke harde kern van een 25 à 30 Antilliananse twintigers en dertigers met veel recidive in zwaarder geweld en drugscriminaliteit. Onder hen zijn enkele extreme klanten (drugs, doodslag, verkrachting, misbruik en groepsverkrachting). Min of meer duidelijke groep/dadergroep is de zg. vrijdaggroep van grotere jongens rond het winkelcentrum Struytse Hoeck – drugs en wapens. Een deel van de harde kern is opgepakt en veroordeeld, en dat is vaker gebeurd. De ervaring leert dat de meesten na de detentie weer in Hellevoetsluis opduiken, zonder gerichte en effectieve nazorg. En dus krijgt de politie dan weer met ze te maken. De harde kerners die wij hebben geïnterviewd noemen allen hun vriendenkring, waarin ze verkeren. Voor de meesten gaat het om een kring die alleen uit Antillianen bestaat, hoewel er ook uitzonderingen zijn. De Antilliaanse man 4 noemde bijvoorbeeld ook Surinamers en Nederlanders als zijn vrienden. Maar geen van hen vond hij een echte vriend, omdat je altijd moet oppassen. Volgens verschillende harde kerners zijn Antillianen een criminele doelgroep in de ogen van anderen, bijvoorbeeld de politie of de instanties. Daarbij overschatten die consequent de criminaliteit en overlast van de Antillianen en onderschatten ze de criminaliteit en overlast van de andere groepen, met name van witte Nederlanders. Op die manier zou de groepsvorming een kwestie zijn van verkeerde beeldvorming. Een van de professionals voegde aan het hardekernbeeld van de politie toe, dat er zowel de oudere, recidiverende harde kern is als een aantal jonge Antilliaanse nieuwkomertjes, die zich als ‘bad boys’ gedragen. Ze komen hier aan met misplaatste en veel te hoge verwachtingen, terwijl er geen woningen en bestaansmiddelen zijn, inwoning gevonden moet worden, etc. Een deel van de daden die hem bekend zijn komen niet bij de politie aan bod, omdat de slachtoffers geen aanklachten durven in te dienen. Hem zijn ten minste zes niet-Antilliaanse meiden bekend die het slachttoffer zijn van verkrachting en groepsverkrachting door Antilliaanse en Arubaanse ‘bad boys’. Voor Willem Janssen, de jongerenwerker van PUSH, wordt de probleemdoelgroep met name gevormd door de groep Antillianen boven de 18 jaar. Zij participeren niet of nauwelijks in activiteiten binnen Hellevoetsluis. Het uitgaansleven is er wellicht ook weinig aantrekkelijk voor hen.

4.1.3

Ook an dere doe lg roepen , zoals tie ner moede rs ?

Verder werden de volgende belangrijke groepen genoemd: 1. Tienermoeders (werden ook door anderen genoemd), 2. Leden van de oudere generatie van opa’s en oma’s van de risicojongeren. Een van de geïnterviewde professionals ging naar opa’s en oma’s om contact te krijgen met deze of die, en dat werkte goed. Sinds de laatste jaren gaat een belangrijk deel van deze opa’s en oma’s terug en dat betekent dat men niet meer via de oude generatie contacten kan leggen met de risicojongeren en jongeren die kennelijk voor overlast zorgen. Hierom zoekt hij nieuwe wegen om die contacten toch te kunnen leggen, bijvoorbeeld via de ‘goede’ jongeren van de brassband en de vrouwen van het zomercarnaval. Dat is ook de reden voor Maasdelta om deze activiteiten te subsidiëren. Jorenda Nicolaas van Strea Biante noemt de jonge moeders als een doelgroep. Ze komt zelf uit die doelgroep en bemerkte, dat er voor deze groep eigenlijk niets was toen ze zwanger geworden was. Hierom moeten veel jonge moeders bij hun eigen moeder blijven inwonen.

4.2 4.2.1

Prob le men e n k lach ten Cr im ina li te it

Hét probleem dat zowel professionals als Antillianen vooral benadrukt hebben is dat van de zware criminaliteit: drugshandel, geweld en beroving, seksuele misdrijven (zie boven), hoewel een van de Antillianen kon zeggen dat er geen beruchte Antilliaanse criminelen meer in Hellevoetsluis wonen of vanuit Hellevoetsluis opereren. Het zouden vooral 18-plussers zijn, die niet werken en geen opleiding volgen. Een deel van hen gebruikte wellicht ook jongerencentrum Ying Yang als goedkoop café. Wat Voor de lijst van gehouden interviews, zie bijlage 4. De politie wees ook op andere opvallende dadergroepen in Hellevoetsluis, namelijk een groep van witte racisten en een groep Turkse jongeren waarop de ouders geen greep meer hebben. 12 13

8

in dat verband bijzonder zorgelijk is, is het gebrek aan justitiële nazorg zodat mensen vanuit de detentie en op proefverlof naar Hellevoetsluis komen zonder dat er iets is geregeld of iemand iets weet. Reclassering stelt inmiddels niet veel meer voor. En als de gemeente al weet dat iemand (tijdelijk) vrijkomt en zich (weer) in Hellevoetsluis vestigt, dan deelt de gemeente deze kennis niet met de andere partners in de ‘keten’, zoals de wijkagenten, de corporatie, de drugspreventie, etc. De mogelijke uitwaaiering van de zware criminaliteit in de richting van kleine criminaliteit, lichte en min of meer gedoogde drugshandel of overlast van hanggroepen heeft in de gesprekken veel minder aandacht gekregen. Wat dit betreft zeiden zowel verschillende professionals als sommige Antillianen die initiatieven voor kinderen en jongeren hebben genomen dat dat geen typisch ‘Antilliaans’ probleem is, hoewel het dat wel is in de plaatselijke beeldvorming. Feitelijk meenden onze gesprekspartners dat het doorgaans om witte of gemengde hanggroepen etc. gaat, die dan ook gericht aangepakt moeten worden, bijvoorbeeld in het kader van de pilot Kooistee. Eén gesprekspartner ging zo ver dat hij (ook) misbruik van de negatieve beeldvorming ten aanzien van Antillianen waarnam, namelijk dat mensen het als argument gebruikten om in aanmerking te komen voor een betere woning. Voor alle harde kerners die wij gesproken hebben is het grootste probleem van Hellevoetsluis de eenzijdige aanpak van de politie. Zij vinden deze eenzijdig, repressief en discriminerend, en ze wijzen daarbij op de geringe aandacht voor (georganiseerde) witte drugscriminaliteit (“groothandel”) van de kant van de politie in vergelijking met de hinderlijke aandacht voor Antillianen die in het smoelenboek van de politie staan. Ze hoeven, vinden ze, niets te verwachten van de reguliere instellingen. Ze hebben geen of heel weinig perspectief in de samenleving, anders dan via hun ‘overlevingsstrategieën’ buiten de officiële kanalen om. Als het aan de instanties ligt zouden ze moeten verdwijnen. Een van de professionals die als opbouwwerker betrokken is bij Antilliaanse initiatieven en (mogelijke) projecten, heeft de grootste moeite met de vrouwonvriendelijkheid die uitstraalt van de kant van de harde kern en andere Antilliaanse jonge mannen. Het is een verdubbeling van de problematiek, zowel in de ogen van vrouwen/slachtoffers als van de professionals die te maken hebben met daders en/of slachtoffers. Het heeft mede geleid tot een grote afstand tussen PUSH en delen van de Antilliaanse doelgroep.

4.2.2

Gez in en opvoed ing

De opvoedingsondersteuning van de kant van PUSH is er om opvoedingsproblemen te onderkennen en aan te pakken. De medewerkers komen hiertoe bij de betreffende Antilliaanse en Arubaanse gezinnen thuis. Afgezien van het concrete opvoedingsprobleem (dat in afnemende mate de taal betreft) zijn de medewerkers daarbij in een aantal gevallen gestuit op een complexe meervoudige problematiek, die niet alleen via opvoedingsondersteuning opgelost kan worden. Hiervoor zijn ook andere instellingen en instanties nodig. Deze probeert men vanuit PUSH in te schakelen. Maar de ‘ketens’ zijn lang en binnenkomen kost vaak heel veel tijd. De betreffende gezinnen haken dan ook heel vaak weer af, met alle gevolgen van dien. Als de kinderen een jaar of acht zijn kunnen ze zich al in een verkeerde richting ontwikkeld hebben. De ervaring van Antillianen die het initiatief hebben genomen om iets voor en met Antilliaanse gezinnen en kinderen te organiseren is niet positief waar het gaat om de reactie van ouders en de ouderparticipatie, dit in tegenstelling tot de enthousiaste deelname van de kinderen zelf. Een probleem van een geheel andere orde is de vervreemding tussen gemeente en Antillianen. Antillianen spelen in het bestuur en de politiek geen enkele rol en het vertrouwen over en weer is niet groot.

4.2.3

Huisves t ing, inko men, a rm oede

Verder is als probleem genoemd de inkomens- en huisvestingsproblemen alsook de schulden waarin (ook) een aantal Antilliaanse personen en gezinnen in Hellevoetsluis zitten. . Voor Richelle Stewart, de pleegouder van een Antilliaanse pleegzoon, zijn er zowel problemen op het gebied van de jongerenhuisvesting voor Antilliaanse jongeren als op dat van het jongerenwerk. Voor jonge alleenopvoedende moeders komt daar nog het geringe aanbod van de kinderopvang bij. Inwoning bij ouders en familie vormt de aanleiding voor het spaak lopen van bepaalde jongeren. De gemeenten en corporaties blijven vervolgens in gebreke als het gaat om de huisvesting voor deze jongeren, zoals haar pleegzoon, zowel op het punt van de noodopvang als op dat van de meer permanente huisvesting. Hangjongeren worden niet begeleid en ondersteund. In Rotterdam zijn ze volgens Stewart, die daar bij het CWI werkt, verder. Er zou een betere samenwerking moeten komen in Hellevoetsluis tussen gemeente, corporaties en hulpverlening. Maar dat geldt niet alleen niet alleen voor Antilliaanse jongeren, dit geldt net zo goed voor autochtone jongeren in Hellevoetsluis, daar zie je ook de nodige problemen. De aanpak komt niet verder mede omdat PUSH geen passend aanbod lijkt te hebben voor de doelgroep en er ook geen aansluiting bij heeft.

4.2.4

Cul tu rele ve rsch il len

Er zijn volgens Richelle Stewart te weinig goede professionals voor deze doelgroep, die de cultuur, achtergronden en omgang kennen, stevig in hun schoenen staan en empatisch vermogen hebben. Je hebt mensen nodig die deze jongeren kunnen wijzen op hun verantwoordelijkheden en duidelijk kunnen maken welke consequenties hun gedrag heeft. Nico van Straten en Han van der Wagt voldoen zeker aan alle eisen, maar die kunnen met zijn tweeën niet alles bereiken. Verder wijst zij, zoals ook anderen, op de ontbrekende nazorg en reclassering na ontslag uit detentie en terugkeer naar Hellevoetsluis, alsook op de onvoldoende resultaten van de inburgering waar het gaat om de taalkennis van een aantal Antilliaanse risicojongeren.

9

4.3 4.3.1

Achte rg ronden Ver loede ri ng e n ve rn ieuw ing van De Koo is tee en De S tr uyte n in de ja ren negen tig

Ruim tien jaar geleden zijn grote problemen met de Antilliaanse en Arubaanse inwoners van De Kooistee en De Struyten zeer voortvarend aangepakt. Beleidsmakers en professionals hadden zelfs het gevoel dat de problemen waren opgelost. De problemen toentertijd waren die van de zware criminaliteit, grote overlast en zeer slechte naam. Ze waren mede ontstaan doordat in de beide nieuwe wijken met grote woningen zeer hoge leegstand was gaan optreden. De gemeente en de regio Rijnmond hebben toen de vestiging van Antillianen op de lege plekken bevorderd, vanuit Rotterdam-Hoogvliet, Spijkenisse en Curaçao. Bij zeker eenderde van deze gezinnen was er sprake van complexe problemen waardoor de intergratie en acceptatie vrij moeizaam op gaan kwam. De aanpak bestond destijds uit de fysieke verandering van de wijken en de woningen, bevordering van spreiding en verhuizing onder andere met premies, imagoacties voor de wijken met onder andere nieuwe straatnamen, opbouwwerk en wijkleefbaarheidsacties, en een stimuleringsproject voor Antillianen dat bekostigd werd door het ministerie van SZW. Binnen het kader van de wijkleefbaarheidsacties was het jongerenwerk toen actief met het benaderen, contact leggen en organiseren van activiteiten voor Antilliaanse jongeren in de wijken De Kooistee en De Struyten. Probleem werd toen wel dat de activiteiten op een gegeven moment een te sterk Antilliaans sociaal-cultureel karakter kregen waardoor andere doelgroepen zoals Nederlanders, Surinamers en Turken niet meer deelnamen aan de georganiseerde activiteiten. In een aantal gevallen voelden de andere doelgroepen zich zelfs bedreigd door de opmars van de Antillianen. Het jongerenwerk heeft toen alle activiteiten met een Antilliaans karakter acuut gestopt of drastisch aangepast. Sindsdien is het contact tussen het jongerenwerk en de overgebleven Antillianen ook nooit meer optimaal geweest. Het stimuleringsproject van SZW moet effectief geweest zijn, want na het midden van de jaren negentig waren er geen geconcentreerde problemen meer met Antillianen en Arubanen in De Kooistee en De Struyten. Het SZW-project kon zelfs halverwege de rit stilgelegd worden. Niet duidelijk is of en zo ja hoe de voorgeschiedenis inwerkt op de situatie van nu. De meeste gesprekspartners kennen delen van de De Kooistee en De Struyten waar nog steeds relatief veel Antillianen en Arubanen wonen, waaronder de Dennenspanner waar de bovenbesproken mutatie van de politie betrekking op had. We nemen aan dat de huidige problemen tot op zekere hoogte samenhangen met de problemen van de vroege jaren negentig. De samenhang is bijvoorbeeld dat een deel van de toenmalige criminelen en overlastgevers in Hellevoetsluis zijn blijven wonen, er na detentie zijn teruggekeerd en hun vroegere praktijken hebben hervat. Daarbij zijn Antillianen en Arubanen ook in andere delen van de gemeente gaan wonen, zij het wel op de goedkope plekken zoals de t.z.t. af te breken flats van de Parnassialaan in de wijk Noord-West. Het beeld van ‘de Antillianen en Arubanen’ in Hellevoetsluis is in vergelijking met de jaren negentig niet ingrijpend verbeterd.

4.3.2

Verv ree mdin g van de inst i tut ies

Meer concreet en als achtergrond van de actuele situatie kwam ook de vervreemding tussen de gemeente en de instellingen aan de ene kant en de Antillianen en Arubanen aan de andere kant naar voren. Zo wees de gemeente erop dat verschillende instellingen en instanties geen toegang en bereik hebben onder ‘hun’ Antilliaanse jongeren. Wijkcentra functioneren niet voldoende als wijkcentra voor alle groepen, inclusief de Antilliaanse groepen. Een bijzonder probleem was dat het jongerencentrum Ying Yang, dat zijn locatie heeft in wijkcentrum De Kooistee en feitelijk de enige gebruiker was, functioneerde als Antilliaanse club en goedkope kroeg voor oudere Antilliaanse en Arubaanse jongeren. Dat was niet de bedoeling en frustreerde het jeugdwerk dat gedaan moest worden, en wel zodanig dat er niets meer gedaan kon worden. Een andere gesprekspartner wees in dit verband op het zwakke integratieniveau en integratiebeleid in Hellevoetsluis. De gemeente en de instanties komen maar moeizaam tot de erkenning dat het oplossen van een serieus probleem geld en mensen kost. En de mensen die de problemen van of met Antilliaanse en Arubaanse jongeren moeten aanpakken moeten daarvoor wel de vereiste deskundigheid in huis hebben of zien te krijgen. Zolang die er onvoldoende is zijn er zeker problemen.

4.4 4.4.1

Wense li jke aanpak Di rect e pe rsoo nl ijk e aan pak

Vrijwel alle professionals zien als wenselijke aanpak de directe persoonlijke aanpak. Zij zelf vertegenwoordigen de professionele zorg en begeleiding, bijvoorbeeld in de schuldhulpverlening, de opvoedingsondersteuning, het vrouwenwerk of de drugshulpverlening. Bijzondere aandacht moet het methodisch werken krijgen, bijvoorbeeld die van “nieuwe perspectieven” en andere trajecten gericht op weerbaarheid en zelfstandigheid via met name werk en scholing, coachingsmethodieken en een adequaat case-management. De doelgroepgerichte aanpak achten ze minder wenselijk, zeker als het om projecten met een min of meer verplichtend karakter gaat voor de doelgroepen en voor de professionals, althans meer verplichtingen dan die van stevig op de (potentiële) cliënten inpraten en in blijven praten. Verplichte zorg en begeleiding werkt niet en je legt verplichtingen op aan mensen die het helemaal niet nodig hebben, wellicht ten koste van de zorg en begeleiding van mensen die buiten de doelgroep vallen. Ook is het aantal werkelijke cliënten met een Antilliaanse of Arubaanse achtergrond te klein voor een doelgroepproject, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Rotterdam en Dordrecht.

10

Een ‘Antilliaanse’ doelgroep zou ook onnodig stigmatiserend kunnen zijn. Doelgroepen in Hellevoetsluis zijn ‘de jongeren’, vrouwen en mensen in de zwakkere wijken. Wel kan een Antilliaanse of Arubaanse achtergrond van professionals bevorderlijk zijn voor de contacten met de doelgroep en voor de co-counseling van andere hulpverleners en begeleiders. Er is op dit moment één professional met een Antilliaanse achtergrond werkzaam in Hellevoetsluis, maar zij functioneert niet als ‘Antilliaanse’ co-counseler voor andere hulpverleners en begeleiders buiten haar eigen bureau. In de praktijk hebben zich problemen voorgedaan bij de doorstroming van Antilliaanse beroepskrachten vanuit ID-banen naar een volwaardige functie in bijvoorbeeld het wijkveiligheidsbeheer vanwege de eisen die dan gelden met betrekking tot het brandschone verleden van mogelijke kandidaten. Ook bij PUSH werken op dit moment geen medewerkers met een Antilliaanse of Arubaanse achtergrond. In het verleden is dit wel het geval geweest. Nico van Straaten, de maatschappelijk werker van Maasdelta, heeft er in het afgelopen jaar voor gezorgd dat studenten met een Antilliaanse of Arubaanse achtergrond een stageplaats bij hem krijgen.

4.4.2

Ant il l iaanse vr i jw il li ger s

De professionals vinden aanvullende zorg en begeleiding door vrijwilligers heel wenselijk, in het bijzonder voor hun Antilliaanse en Arubaanse cliënten. Het gaat bijvoorbeeld om buurtmoeders, opa’s en oma’s, ouders, kerkelijke leiders, vrijwilligers bij sportclubs, de deelnemers aan de brassband en het zomercarnaval, etc. Maar op dit punt is de infrastructuur zwak en gaat het eerder slechter dan beter. Antilliaanse buurtmoeders waren er wel maar zijn er niet meer, Antilliaanse sportinitiatieven zijn gestopt of nooit echt van de grond gekomen (honkbalclub). De brassband en het zomercarnaval zijn nieuwe initiatieven, die door sommigen worden omarmd en door anderen met interesse worden gevolgd, zeker als er via deze initiatieven links tot stand kunnen komen met ‘echte risicojongeren’ – hier is niet iedereen van overtuigd.14 Van de kant van de Antillianen die wij tot nu toe spraken kwam naar voren dat contacten over en weer maar moeizaam tot stand komen, hoe belangrijk ze ook zijn, en dat het respect en de interesse van de ‘witte’ kant te laag zijn. Het jongerenwerk van PUSH wil niettemin de actieve participatie van Antillianen in het aangeboden jongerenwerk bevorderen. Antilliaanse jongeren zouden gestimuleerd moeten worden om met nieuwe ideeën en initiatieven te komen. Het jongerenwerk staat open voor initiatieven vanuit deze doelgroep voor zover het geen overlast en criminaliteit met zich meebrengt. Wel is het zo dat het jongerenwerk geen categorale aanpak voorstaat, bijvoorbeeld gericht op Antilliaanse jongeren, maar een buurtgerichte aanpak voor alle jongeren tezamen. Het jongerenwerk richt zich op jongeren tussen de 14 en 18 jaar en heeft een aanbod aan activiteiten op gebieden van sport, recreatie, sociaal-cultureel en voorlichting. De activiteiten worden zowel vanuit de jongerencentra als vindplaatsgericht aangeboden. Het jongerenwerk is met name actief in de gebieden West en Oost. Volgens de jongerenwerker lukt het ook prima met de groep jongeren tussen de 14 en 18 jaar. De meeste jongeren binnen deze leeftijdcategorie zitten op het VMBO en kennen elkaar vanuit school. Ze hebben ook geen moeite om in hun vrije tijd gezamenlijk deel te nemen aan activiteiten.

4.4.3

Ketensa men werk ing

Voor adequate zorg en begeleiding is ook de doorgeleiding vanuit andere schakels in de ‘keten’ nodig. In de gesprekken klinken grote zorgen door wat dat betreft, mede vanwege de zorgmijders onder verslaafden en anderen die belang hebben bij een lage zichtbaarheid vanwege bijvoorbeeld criminaliteit of bijstandscontrole aan de ene kant en afkeer tegen ‘witte’ inmenging in de eigen levenssfeer aan de andere kant. Tevens lijkt het erop dat er een aantal instellingen is waar Antillianen wel komen en hulp zoeken, en anderen waar ze niet komen. Vanwege hier genoemde redenen, maar ook omdat ze daar geen ingang vinden. Het aanbod is er dan wel en voor sommigen uit deze doelgroep is het ook hard nodig, maar er wordt geen gebruik van gemaakt, waardoor problemen blijven bestaan of verergeren. Belangrijke signalen voor de noodzaak van extra zorg en begeleiding zouden bijvoorbeeld uit het onderwijs moeten komen, bijvoorbeeld vanuit schoolverzuim, schooluitval en andere signalen. Volgens verschillende professionals onderschatten de scholen echter de problemen en de signalen. Door de haperende toeleiding en doorverwijzing moeten ze zelf onnodig veel tijd en aandacht geven aan eigen outreachend werk om (potentiële) cliënten te vinden. In dit verband zei een van de professionals dat hij als een soort van schoolverzuimcontroleur rondfietst om aan jonge gastjes die op straat hangen te vragen waarom ze niet op school zitten. Ook de wijkagenten zijn betrokken bij verschillende overlegorganen vanwege hun kennis van de mensen die extra zorg en begeleiding nodig kunnen hebben. Ze komen echter nauwelijks toe aan werk in de preventieve sfeer, omdat ze al hun tijd (moeten) besteden aan de harde kern. Eerder hebben wij al gewezen op het ontbreken van informatie over Antillianen en Arubanen die naar Hellevoetsluis terugkeren vanuit detentie en andere gesloten instellingen. Er is geen informatie, laat staan follow-up.

4.4.4

Slu iten de aa npak v an de ha rde ke rn

Het was vooral de politieleiding die wees op de noodzaak van een sluitende individuele aanpak, die inhoudt dat alle betrokken instanties een plan maken en uitvoeren gericht op iemands maatschappelijke (re)integratie. De persoon in kwestie wordt geacht in te stemmen met het plan, geholpen door een geëigende mix van positieve prikkels en sancties. De eerder genoemde methodiek van de “nieuwe perspectieven” is te zien als een sluitende individuele aanpak. De politieleiding vroeg niettemin aandacht voor de sluitende aanpak, omdat deze naar haar mening in Hellevoetsluis niet tot zijn recht komt dan wel stokt op de spreekHet Rotterdamse Centrum voor Onderzoek en Statistiek COS berekende in 2004 dat de ‘bereikseffectiviteit’ onder ‘echte risicojongeren’ van brassbands en andere groepen op het terrein van sport en cultuur ongeveer 50% is, terwijl die van Antilliaanse hulpverleners bij bijvoorbeeld schuldhulpverlening, RIAGG en reclassering rond de 80% ligt (Brokken, M. T.; Reijnen, J. M. Deelnemersprofiel Lus di Trafiko projecten. Rotterdam: COS; 2004 november). 14

11

woordelijke samenwerkingsproblemen tussen de politie en andere betrokken instanties in de sfeer van zorg en opvang, leerplicht, straathoekwerk, etc. De coördinatie en de regie van de sluitende aanpak zou een plaats moeten krijgen in of ‘opgehangen’ moeten worden aan de Stuurgroep Veiligheid in Hellevoetsluis, die tot nu toe driemaal bijeen is geweest. Dit heeft in enkele individuele gevallen resultaat gehad, maar over de brede linie heeft het nog niet tot de juiste aanpak geleid, zeker niet voor de zwaardere gevallen. Er zijn nogal wat regionale verschillen, zoals de politie vanuit zijn regionale betrokkenheid merkt. In Hellevoetsluis is niet een bepaalde functionaris verantwoordelijk voor de sluitende aanpak van de Antillianen die dat juist nodig hebben, inclusief de zwaardere gevallen. Zo’n functionaris zou als ‘casus-regisseur’ zeer nuttig kunnen zijn. In de praktijk komt de politie zelf niet verder dan de repressieve kant van de sluitende aanpak van onder andere de Persoonsgebonden Aanpak (PGA) van de politie, en andere vormen van hinderlijk volgen van bij de politie bekende Antillianen. De bij de politie bekende Antillianen stellen deze hinderlijke aandacht niet op prijs. Ze willen liever met rust gelaten worden en de instanties zouden zich eerst en vooral moeten richten op het bestrijden van de vooroordelen tegen Antillianen. Er zijn ook harde kerners die plaatselijke Antillianenprojecten en maatwerk voor Antillianen wenselijk vinden (Antilliaanse man 4, 5, 6 en 7). Ze vinden die wenselijk onder andere omdat de criminaliteit op zichzelf geen toekomstperspectief biedt en verkeerd is.

4.4.5

Vers te rkin g van de An t il lia anse in f rast ruc tuu r

Voor de Antillianen en anderen die als vrijwilliger Antilliaanse risicojongeren willen helpen en ondersteunen is een betere infrastructuur voor hun bijdrage noodzakelijk, althans wenselijk. Dereline Francisca van de Stichting Roots heeft wat meer financiële armslag nodig voor de positieve activiteiten en Jorenda Nicolas vindt een eigen ontmoetingsplek wenselijk. Zij, maar ook Richelle Stewart, vinden vooral een begeleide (huisvesting)opvang voor jonge moeders nodig, dus een eigen DIREKSHON!-project voor Hellevoetsluis. Indertijd, in 2003, heeft Hellevoetsluis zich niet voor een dergelijk project aangemeld bij het Rijk. De Antilliaanse vrijwilligers wijzen ook op de noodzaak dat hulpverleners en anderen de Antilliaanse cultuur kennen als voorwaarde voor een goede communicatie met Antilliaanse risicojongeren en anderen. De kennis is er natuurlijk bij professionals met een Antilliaanse achtergrond. Anderen zullen zich deze eigen moeten maken door trainingen, of door intervisie, co-counseling, etc. We gaan hierop in de volgende paragraaf nader in.

4.5 4.5.1

Deskundi ghei d Wense li jkhe id v an sc hakel func t ies

Hierboven is al naar voren gekomen dat de meeste professionals belang hechten aan samenwerking met professionals en vrijwilligers met een Antilliaanse of Arubaanse achtergrond. Dit punt houdt ook rechtstreeks verband met hun deskundigheid en de capaciteiten die nodig zijn voor goede en effectieve contacten met Antilliaanse en Arubaanse cliënten. Het is belangrijk dat er professionals en vrijwilligers op schakelfuncties zitten die Papiamentu verstaan en spreken, en die de Caribische cultuur kennen. Zo is mevrouw Wieke van Kempen met haar Guyanese achtergrond een belangrijke schakel tussen de Antillianen en Arubanen in de wijken en het wijkbeheer. Verder zijn de schakelfuncties echter dun gezaaid (zie boven). Er moet direct worden ingezet op de werving van een of meer professionals met een Antilliaanse of Arubaanse achtergrond, die ook als co-counseler voor andere professional zou kunnen werken. Met name bij PUSH leeft deze wens.

4.5.2

Tra inin g in pr ofess ione le en in te rcu ltu re le co mpet ent ies

Verder baseren de professionals zich op hun methodische kennis en hun praktijkervaring, die op zich voldoende moet zijn voor zorg, hulp en begeleiding van Antilliaanse en Arubaanse cliënten. De wijkagenten en de politie hebben, zo werd door verschillende gesprekspartners gesteld, een grote kennis op gebouwd van de harde criminele kern in Hellevoetsluis en van de Antillianen en Arubanen die daartoe behoren. Ze worden ondersteund door een regionaal team en een task force van de politie Rijnmond. Verder hebben de wijkagenten, evenals de maatschappelijk werker van Maasdelta, bij gelegenheid deelgenomen aan een specifieke conferentie of training. Voor de politie staat een werkbezoek aan Curaçao op het programma.

4.5.3

Expers t isecen tr um op de a chte rg rond

Een mogelijk nuttig effect verwachten sommige professionals van begeleiding door een Antilliaans expertisecentrum, dat opereert vanuit de achtergrond. Vanuit zo’n expertisecentrum kunnen gerichte trainingen aangeboden worden en kan de methodische aanpak begeleid en verbeterd worden, dat wil zeggen beter afgestemd op wat Antilliaanse en Arubaanse cliënten nodig hebben. Een van de Antillianen die wij al gesproken hebben gaf aan dat hij in de jaren negentig die ambitie zeker gehad heeft en ook voorstellen heeft gedaan, maar zijn initiatieven zijn niet gehonoreerd door de gemeente en de instellingen. De leider van de Antilliaanse kerk ‘Resurrection Power’ acht zich ook zeer goed in staat om deze expertise te leveren, maar stuit op weerstand tegen kerkelijke initiatieven en het ontbreken van academische erkenning voor zijn deskundigheid. Derreline Francisca van de stichting Roots was ingenomen met de deskundige ondersteuning die ze krijgt van de kant van PUSH, bijvoorbeeld bij het opzetten van projecten en het aanvragen van subsidies. Verder krijgt zij deskundige begeleiding van een expertisecentrum in Rotterdam.

12

4.5.4

De s tr aat op

De politie meent dat professionals voor preventief Antillianenwerk de straat op moeten en huisbezoeken moeten afleggen. Ze moeten geen of weinig papier produceren. Ze mogen zich in ieder geval niet bang laten maken door Antilliaanse harde kerners. De politie vindt dat PUSH-medewerkers te weinig de straat op gaan voor de preventieve acties onder Antillianen en wellicht ‘duiken’ voor de Antilliaanse doelgroep.

4.6 4.6.1

Inb reng vanu it de geme enschap en de d oelg ro ep Zelf or ganisa t ie in op ric ht ing : Roo ts

Er is geen functionerende zelforganisatie van Antillianen en/of Arubanen in Hellevoetsluis. Er zijn een tweetal initiatieven of projecten die vanuit het opbouwwerk ondersteuning krijgen, namelijk de brassband en stichting Roots. Beide zijn een initiatief van Derreline Francisca sinds 3 jaar. Roots heeft een bestuur dat uit 3 mensen bestaat. Ze krijgen subsidie en als ze voor activiteiten tekort komen zoeken ze sponsors. Derreline vertelt dat ze aardig veel sponsors hebben, ze heeft goede contacten met ondernemers, organisaties en verhuurders van zalen. Ook voor de brassband is er een sponsor. Roots organiseert al vier jaar een aantal vaste activiteiten: kindercarnaval, een halloween-optocht, sinterklaas, koninginnedag. Ze hebben ook meegedaan met het cultureel festival van Hellevoetsluis als Antilliaanse bijdrage, met de brassband, en ze leveren een bijdrage aan vrijwilligersactiviteiten en aan activiteiten op scholen. Jonge kinderen zijn de belangrijkste doelgroep voor Roots, en hun ouders. Wat op stapel staat is een Antilliaanse dag die Francisca met Roots wil organiseren en ze wil proberen het seu-festival (oogstfeest) van Hoogvliet naar Hellevoetsluis te halen (is daar laatst uit elkaar gevallen en wordt niet meer gehouden). Twee andere nieuwe projectideeën, die het bestuur aan het ontwikkelen is, zijn nog: een jonge moeders-project met begeleid wonen als daar behoefte aan is, in samenwerking met Maasdelta, en voor oudere Antillianen een “come-back” feest. Voor zo’n feest huurt ze een zaal, en ze vraagt klein bedrag als entree. Corry van den Berg, de opbouwwerker van PUSH heeft het idee om met de mensen van de stichting Roots een Antilliaans festival te gaan organiseren, om zo de hele Antilliaanse gemeenschap van Hellevoetsluis in beeld te krijgen. Ze verwacht namelijk dat iedereen graag aan een festival wil meedoen. De brassband is al verschillende keren genoemd als een mogelijk nieuw functioneel contact met Antilliaanse risicojongeren.

4.6.2

St rea Bia nte

Daarnaast is er ook de Stichting Strea Biante, die vergelijkbare initiatieven heeft ontplooid als Roots, zij het wellicht met minder blijvend succes, voorshands. We hebben gesproken met Jorenda Nicolas als vertegenwoordiger van Strea Biante. Zij zei dat Strea Briante zo’n drie jaar geleden is opgezet door een aantal Antilliaanse jonge vrouwen die activiteiten wilden organiseren voor jongeren, en als het zo uitkomt ook voor kinderen en hun ouders. Ze richten zich op jongeren in het algemeen, niet speciaal op Antilliaanse jongeren. De jongeren moesten, vond ze, een vaste ontmoetingsplek hebben, want als ze een vaste ontmoetingsplek hebben, dan gaan ze niet het verkeerde pad op. Ze kent zelf veel jongeren. Omdat Hellevoetsluis klein is heb je snel contact met elkaar. Activiteiten waren onder andere koninginnedag (muziek buiten, voor kinderen), carnaval, dansgroep voor jonge meiden, kinderdisco, missverkiezing, ook bon kune voor volwassenen (bingo). Veel van hun plannen zijn niet doorgegaan wegens gebrek aan geschikte ruimte, zoals carnaval, dansgroep. Op het moment is Strea Briante niet echt actief, omdat ze geen eigen plek hebben en niet goed uit de voeten kunnen. Ze zijn wel van plan om door te gaan als ze een plek kunnen vinden. Ze hebben hulp gekregen van PUSH (Corry van den Berg), met het aanvragen van subsidies, de voorbereiding van activiteiten en het zoeken naar ruimte. Er zijn ook briefjes gestuurd naar woningcorporaties maar daar is niets uitgekomen. Verschillende Antillianen die wij reeds gesproken hebben weten dat nogal wat Antillianen uit Hellevoetsluis als Antilliaan actief zijn, zij het niet in Hellevoetsluis. Ze spelen bijvoorbeeld honkbal in Rotterdam of Spijkenisse. Ze kunnen ook in Hellevoetsluis actief worden, als er een positieve respons zou komen op hun behoeften en initiatieven. Ze moeten daartoe wel worden uitgenodigd.

4.6.3

Indi vidue le i nbre ng

Anderen wijzen op de klaarblijkelijke verdeeldheid onder de Antillianen en Arubanen in Hellevoetsluis. Er zijn heel veel kleine en snel van samenstelling veranderende groepen en groepjes. Een Antilliaan wijst op de grote klasseverschillen tussen Antillianen onderling in Nederland. Er is hier, net als op Curaçao, sprake van een volksklasse en een hogere, althans hoger opgeleide klasse. Naar de volksklasse wordt niet geluisterd als het om de zelforganisaties en gemeenschapsbelangen gaat. Maar het zijn wel deze Antillianen om wie het gaat. Een andere Antilliaan zegt dat Antillianen die het financieel beter hebben niet in verband willen worden gebracht met problematische Antillianen. Aan deze Antillianen heb je dus niet veel. Op bovenstaande sluit wel aan dat er functionele contacten moeten zijn en uitgebouwd moeten worden tussen de ‘witte’ instellingen, hun professionals, professionals met een Antilliaanse of Arubaanse achtergrond en vrijwilligers met deze achtergrond. Professionals en vrijwilligers met deze achtergrond moeten immers de schakels vormen tussen de instellingen en hun professionals aan de ene kant en de (mogelijke) cliënten aan de andere kant.

13

5

WAT ZIJN DE ANTILLIANENPROBLEMEN VAN HELLEVOETSLUIS?

De algemene conclusie is gerechtvaardigd dat er één duidelijk Antillianenprobleem is in Hellevoetsluis. Het gaat om een 25 à 30 Antilliaanse mannen (en een enkele vrouw) tussen de 20 en de 40, die tot de harde(re) criminele kern gerekend mogen worden. Verder zijn er individuele Antillianen of kleine groepen Antillianen die voor kortere of langere tijd in risico-omstandigheden verkeren en daarom aandacht nodig hebben of kunnen hebben van de kant van de gemeente en de instellingen ter plaatse. Vijftien jaar geleden, in het begin van de jaren negentig, was een veel grotere Antilliaanse harde kern bepalend voor Hellevoetsluis en zijn Antillianen. Deze harde kern en een aantal andere samenlevingsfactoren hadden een aanzuigende en rekruterende werking in de verkeerde richting, zowel op Antilianen van elders als op de opgroeiende Antilliaanse jeugd ter plaatse. De gemeente en met name bepaalde buurten in de wijken De Kooistee en De Struycken verloederden. De verantwoordelijke instanties hebben toen metterdaad ingegrepen en de betreffende buurten herbouwd op een voor de toenmalige harde kern onaantrekkelijke manier. De verantwoordelijke instanties meenden daramee de problemen te hebben opgelost, althans teruggebracht te hebben tot normale en hanteerbare porporties. Dit klopt ook, tot op zekere hoogte. De voortdurende stroom van incidenten met een gewelddadig en crimineel karakter werd duidelijk minder en eiste niet meer de voortdurende aandacht van de autoriteiten. In de afgelopen jaren zijn er echter opnieuw gewelddadige en criminele incidenten geweest. De media herbevestigden het oude beeld dat Hellevoetsluis nog steeds een gewelddadig en crimineel Antilliaans bolwerk is. De autoriteiten wilden weten wat er nu eigenlijk aan de hand was. De vrees rees dat er opnieuw een aanzuigende en rekruterende werking uit kon gaan op de meer kwetsbare Antilliaanse jongeren. Afgezien van het eigen verleden van Hellevoetsluis werd het mediabeeld en vrees van de autoriteiten gevoed door de negatieve aandacht voor ‘de Antillianenproblematiek’ in de omgeving, namelijk in Antillianengemeenten zoals Rotterdam, Spijkenisse, Schiedam en Dordrecht. Wij willen de parallel met deze Antillianengemeenten echter niet trekken, althans we zien belangrijke verschillen tussen de Antillianenproblemen in Antillianengemeenten zoals Rotterdam, Spijkenisse en Dordrecht enerzijds en Hellevoetsluis anderzijds. Op de eerste plaats is de omvang van de Antilliaanse gemeenschap in Hellevoetsluis relatief klein in vergelijking met die in deze Antillianengemeenten. Hellevoetsluis telt ongeveer 600 Antillianen of 1,5% van de bevolking, waarbij het aantal al tien jaar vrijwel constant is. In de omliggende Antillianengemeenten gaat het om respectievelijk 4,9% (Rotterdam), 4,3% (Dordrecht) en 3,6% (Spijkenisse), terwijl het aandeel in de jaren tussen 1995 en 2003 met bijna 80% (Rotterdam, Dordrecht), respectievelijk 40% (Spijkenisse) is gegroeid. In kwantitatieve termen is Hellevoetsluis geen Antillianengemeente te noemen. Op de tweede plaats zijn in Hellevoetsluis al in een vroeg stadium de problematische Antillianenbuurten herbouwd, waarbij de nieuwe buurten niet meer aantrekkelijk gemaakt werden voor de er wonende Antillianen. Dit is anders dan bijvoorbeeld in de wijk Krispijn van Dordrecht die gerenoveerd is sinds het eind van de jaren negentig, onder andere na gewelddadige incidenten met Antilliaanse jongeren. Krispijn is een woonwijk gebleven voor de er wonende Antillianen. Verschillende deskundigen in Hellevoetsluis zeiden dat na de wijk- en buurtrenovatie in De Kooistee en De Struycken met een zekere opluchting geconstateerd werd dat ‘de harde kern’ kennelijk uit Hellevoetsluis vertrokken was naar ‘elders’. Wij willen hierbij opmerken dat het een kenmerk van een criminele harde kern is dat deze van tijd tot tijd vertrekt naar ‘elders’. De personen in kwestie worden van tijd tot tijd opgepakt en veroordeeld, waarna ze tijdelijk in detentie verblijven. Ook kan er sprake zijn van verslavingszorg en verblijf in een afkickkliniek. Iemand die tot de harde kern behoort kan na ontslag uit detentie of na een afkickperiode zijn geluk ‘elders’ gaan zoeken. Sommigen zullen echter direct of via een omweg weer terugkeren naar de plaats waar ze eerder een dak boven hun hoofd hadden, mede omdat ze veelal weinig andere keuzes hebben. Harde kerners die wij hebben geïnterviewd waren na detentie afhankelijk van familie in Hellevoetsluis, voor bed en brood, tenzij ze voor het laatste direct weer hun slag zouden slaan. Er blijft een restant dat de oude woonplaats als plaats van vestiging en hervestiging vasthoudt. De huidige harde kern in Hellevoetsluis is te zien als een restant van de harde kern uit de jaren negentig. Het zijn een 25 à 30 Antilliaanse mannen (en een enkele vrouw) van 20 tot 40 die geweldsmisdrijven gepleegd hebben en actief zijn in de marges van de drugscriminaliteit. Ze zitten van tijd tot tijd in detentie en keren van daaruit meestal terug naar familie in Hellevoetsluis. Er is dan geen of weinig nazorg, mede omdat er geen sluitende aanpak volgt vanuit de reclassering. De huidige hardekerngroep is de belangrijkste Antilliaanse probleemgroep in Hellevoetsluis. Wij doen in het volgende hoofdstuk een aantal aanbevelingen over de sluitende aanpak van deze groep. De aanzuigende en rekruterende werking van een harde kern als deze is beperkt. In individuele gevallen kan iemand uit de harde kern een fout voorbeeld blijken te zijn voor een joch dat toch al de verkeerde kant op aan het gaan is. Dat is niet te voorkomen, want er is de voortdurende aantrekkingskracht van (kleine) criminaliteit, macho-gedrag, riskante gewoonten, seksueel geweld, rondhangen met andere jongeren, etc. ‘De Antilliaanse jongeren van Hellevoetsluis’ zijn echter niet op weg in de richting van de criminaliteit onder invloed van de volwassen mannen uit de oude harde kern. Wij komen tot deze conclusie vanuit drie punten. Op de eerste plaats ontkennen ook de harde kerners die wij hebben gesproken deze negatieve invloed, althans in grote lijnen. Op de tweede plaats is het aantal jongeren met ernstige gedragsproblemen (drugs, schoolverzuim, schulden, overlast, thuisloosheid, etc.) in absolute aantallen gemeten beperkt – het zijn geen grote groepen. Op de derde plaats zien de professionals die met jongeren te maken hebben ze niet de verkeerde kant op gaan. Wat wel opvalt is dat Antillianen en Antilliaanse jongeren te hoog scoren op alle risicolijstjes van bijvoorbeeld schoolverzuim, werkeloosheid, tienerzwangerschap, schuldsanering, jeugdprostitutie, etc., dat wil zeggen twee tot vier maal te hoog in vergelijking met de bevolking als geheel. Een kwart tot een-

14

derde van eigen leeftijdsgroep staat op een of meer verkeerde lijstjes. De perspectieven van deze jongeren in de samenleving zijn verre van optimaal. Ze zijn niet zonder de risico’s van een zwakke arbeidsparticipatie, armoede, slechte wooncondities, gezins- en opvoedingsproblemen, etc. Het betekent dat een aanzienlijk deel van de Antilliaanse jongeren in Hellevoetsluis in risico-omstandigheden verkeert. De gemeente en de verschillende instellingen in Hellevoetsluis staan voor de uitdaging om hun de steun en opvang te bieden die ze nodig hebben. Ook op dit punt hebben wij een aantal aanbevelingen geformuleerd ter verbetering van de te bieden steun en opvang. De aanbevelingen betreffen zowel de directe, professionele aanpak, alsook de beleidsmatige kanten van de zaak, zoals de beleidsurgentie, de regie, de samenwerking tussen de ketenpartners, de externe ondersteuning en de te versterken inbreng vanuit de Antilliaanse gemeenschap. De aanbevelingen zijn doen we in het volgende hoofdstuk.

15

6 6.1

HELLEVOETSLUIS EN DE ANTILLIANENGEMEENTEN Ant il l ianenge meen ten: wat zi jn da t?

In Nederland noemen we sinds drie à vier jaar een twintigtal gemeenten een Antillianengemeente. Daarvoor was de term sinds 2001 gebruikelijk voor zeven gemeenten. Dit waren de gemeenten die een rijksbijdrage ontvingen voor de opvang van Antilliaanse risicojongeren. De regering Kok II had hiervoor een regeling ingesteld. De middelen kwamen van de inburgeringsgelden die eerder waren gereserveerd voor verplichte inburgering op de Nederlandse Antillen van risicojongeren die voornemens waren naar Nederland te komen. De middelen voor de zeven Antillianengemeenten omvatten ongeveer de helft van de Antilliaanse inburgeringsgelden. De zeven gemeenten hebben hun rijksbijdrage verworven op basis van plannen van aanpak die zij bij het Rijk hebben ingediend. De bijdrage was voor de jaren 2001-2005. Tevoren waren er een twintigtal gemeenten die vanaf 1994 in aanmerking zijn gekomen voor de zogenaamde SPAG-gelden, zijnde van 1994 tot 2000 specifieke middelen voor Stimulerings Projecten Antilliaanse Groepen, en nadien, tot 2006, de Stimulerings Projecten Allochtone Groepen – Antillianen en andere allochtone groepen. De gelden kwamen van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid; de projecten betroffen projecten gericht op scholing en werk voor werkloze Antilliaanse jongeren. Hellevoetsluis heeft gedurende de eerste twee jaar meegedaan aan SPAG. Het project paste in de gerichte aanpak toentertijd van klemmende Antillianenproblemen in De Kooistee en de De Struyten. De projectleiding heeft echter na de eerste opstartfase gemeend het project niet te moeten voortzetten, mede omdat de noodzaak in de loop van twee jaar kennelijk sterk verminderd was. Door de succesvolle herstructurering van De Kooistee en De Struyten drukten de grote aantallen Antilliaanse risicojongeren niet meer op de Hellevoetsluise samenleving. In de andere gemeenten was dit niet de uitkomst na een paar jaar. De SPAG-projecten werden er gecontinueerd en nieuwe SPAG-projecten volgden in andere gemeenten vanaf 1998. In 2000-2001 vroegen en kregen zeven gemeenten de extra rijksbijdrage voor hun Antillianenbeleid. Het Rijk heeft de plaatselijke Antillianenaanpak nadien verder gestimuleerd. Vanaf 2003 heeft het Rijk het restant van de inburgeringsgelden beschikbaar gesteld voor begeleide woonprojecten voor Antilliaanse risicojongeren. Vanuit zeventien gemeenten zijn achttien projecten gesubsidieerd. Dit zijn/waren de zg. DIREKSHON!-projecten. De coördinatie was in de startfase neergelegd bij de Stuurgroep Experimentele Volkshuisvesting SEV, terwijl het begeleiding- of coachingsmodel ondersteund en ontwikkeld werd door de Stichting COACH en de Fontys Hogeschool. Met ingang van 2005 heeft het kabinet Balkenende voor vier jaar opnieuw een budget toegekend aan gemeentelijk Antillianenbeleid. Het Rijk heeft hiertoe een convenant afgesloten met eenentwintig gemeenten op basis van de gezamenlijke inzet en financiering van plaatselijke projecten en initiatieven. Hellevoetsluis is op dit moment in zoverre uniek, dat het de enige gemeente is die de Antillianenproblematiek op de plaatselijke politieke agenda heeft gezet zonder partner te zijn in een van de lopende regelingen en programma’s, afgezien van de korte deelname aan SPAG in de allereerste jaren. Uit dit bestuurlijke oogpunt zou men kunnen stellen dat Hellevoetsluis geen Antillianengemeente is, althans niet een Antillianengemeente die als zodanig in den lande bekend staat en bekend wil staan.

6.2

Hoe z it da t me t mee r inho udel i jke c r it er ia?

Naar aanleiding van de evaluatie van het Antillianenbeleid in de zeven Antillianengemeenten tussen 2001 en 2005 hebben wij geconcludeerd dat er twee punten zijn voor een Antillianengemeente, namelijk de bevolkingsdruk en de beleidsurgentie. Dit zijn aan de ene kant een kwantitatief punt en aan de andere kant een kwalitatief punt. Het punt van de bevolkingsdruk houdt in dat er in een Antillianengemeente relatief veel Antilliaanse jongeren wonen in vergelijking met het landelijke gemiddelde en dat dit aantal sterk gegroeid is na 1996. In deze zin is Hellevoetsluis geen Antillianengemeente. Het aandeel is ongeveer gelijk aan het landelijke beeld, namelijk 1,5% of minder, terwijl het aantal vrijwel gelijk is gebleven sinds 1996. Bijzonder is wel, dat er voordien sprake was van een Antillianenproblematiek in Hellevoetsluis, samenhangende met de scheve bevolkingsontwikkeling en –opbouw in de jaren tachtig in De Kooistee en De Struyten. Toen moeten de aantallen en de instroom relatief hoog geweest zijn, omdat de lege woningen in de nieuwe wijken vol moesten (zie hoofdstuk 5). Het punt van de beleidsurgentie betreft de belangrijkste risicofactor voor gemeentelijk Antillianenbeleid. Gemeente en instellingen dienen doordrongen te zijn van de urgentie van de problematiek en ze dienen de wil te hebben hun problematiek ook echt op te lossen. Het risico is voortdurend aanwezig dat de aandacht van de beleidsmakers verslapt, bijvoorbeeld omdat het geld weer voor een paar jaar binnen is en andere prioriteiten om de hoogste aandacht vragen, en dat instellingen slecht samenwerken waar dat nodig is in de keten, alsook onvoldoende deskundigheid verwerven voor het werken met doelgroepen van Antilliaanse risicojongeren. Wij beschouwen het als een bijzondere urgentie-indicator dat de gemeente Hellevoetsluis verkennend onderzoek laat doen voordat overgegaan wordt tot het trekken van beleidsconclusies. Dit was in de meeste Antillianengemeenten niet het geval. Als de gemeente Hellevoetsluis tot de conclusie komt dat bepaalde Antillianenproblemen urgent zijn en om een bijzondere aanpak en inspanning vragen, dan is dit een serieuze conclusie, die de verwachting wettigt dat de aandacht van de beleidsmakers gericht zal zijn, dat al het mogelijke zal worden gedaan om te komen tot effectieve ketensamenwerking en dat de deskundigheidsverwerving de nodige aandacht zal krijgen. In vergelijking met veel andere, officiële Antillianengemeenten kan dat een stap vooruit zijn in de richting van good practices.

16

6.3

Vinden , bind en en s lu iten d aan pakken

Voor het Rijk en de Antillianengemeenten ging het en gaat om de effectieve sluitende aanpak van Antilliaanse risicojongeren, die in de gemeente wonen. De SPAG- en Direkshon!-projecten waren projecten gericht op de sluitende aanpak van individuele risicojongeren, waarbij SPAG trajecten uitzette voor scholing en werk met als doelgroep werkloze jongeren tot 30 jaar en DIREKSHON! individuele begeleiding en coaching bood in speciale woonvoorzieningen voor risicojongeren tot 23 jaar. De meeste projecten in de zeven Antillianengemeenten hadden als primaire inzet in contact te komen met de risicojongeren ten einde hen te motiveren tot de volle deelname aan een traject dat bij hen paste. De bedoelingen waren veelal wel gericht op de hele keten, maar dat bleek in de praktijk vaak een brug te ver, mede door de grote afstanden tussen professionals en instellingen die zich met straathoekwerk of jeugd- en jongerenwerk bezighouden enerzijds en de instellingen die de individuele trajecten moeten uitzetten en uitvoeren anderzijds. Niettemin zijn er interessante ervaringen opgedaan die voor de aanpak van risicojongeren in Hellevoetsluis van belang kunnen zijn. Dit betreft met name de deskundigheden en competenties die de professionals nodig hebben om effectief contact te leggen met Antilliaanse risicojongeren en om hen in een traject te krijgen en te houden. Dit betreft tevens de leerzame inbreng die intermediairs en vertrouwenspersonen uit de Antilliaanse gemeenschap kunnen hebben, wanneer ze bij het praktische werk worden betrokken. In de oorspronkelijke plannen van de zeven Antillianengemeenten was veiligheid en alles wat daarmee kan samenhangen al een centraal punt. Dit punt is echter niet of slechts op beperkte schaal in uitvoering genomen, behoudens specifieke projecten in Den Haag, Dordrecht en Groningen. In Den Haag en Groningen waren er onder andere speciale contactfunctionarissen voor Antilliaanse jongeren, terwijl Dordrecht en Groningen eigen Antilliaanse daderteams hadden, respectievelijk DAT en ANTAR. De wijkaanpak in het Dordtse Krispijn en het Groningse Beijum-Oost was met name gericht op vermindering van overlast en criminaliteit. Ook werden in deze gemeenten de politiefunctionarissen bijgeschoold op het punt van de Antilliaanse cultuur en het Papiamentu. Daarnaast werden overlastgevende en (licht) criminele jongeren er genoemd als belangrijke doelgroepen voor de (intensieve) trajectbegeleiding en andere vormen van preventie. De ervaringen van deze projecten zijn heel praktisch en bruikbaar voor het (wijk)veiligheidsbeleid in plaatsen waar zich veel criminaliteit en overlast voordoet met een sterke Antilliaanse touch. In Hellevoetsluis en met name in de wijken De Kooistee en De Struyten is dat (ook) het geval, zoals we hebben gezien In de afspraken van het Rijk met negentien gemeenten in 2003 is veiligheid en alles was daarmee samenhangt op de eerste plaats komen te staan. In de praktijk is de versterkte aandacht echter niet uitgegaan naar versterking en verbreding van de (wijk)veiligheidsaanpak van Dordrecht, Groningen en Den Haag. Het Rijk en de gemeentebesturen in andere gemeenten, zoals Rotterdam, Tilburg en Den Helder hebben veel bestuurlijke energie gestoken in pogingen om de immigratie van Antilliaanse risicojongeren te beperken, met name in het voornemen tot terugstuurregeling voor kansloze risicojongeren. Deze gemeenten en het Rijk waren voorstander van dit beleid, maar ze werden geconfronteerd met het Statuut en onoverkomelijke politieke bezwaren op de Antillen. Voor Hellevoetsluis is dit een minder urgent punt, omdat de instroom van Antilliaanse risicojongeren vanuit de Antillen beperkt is. Daarnaast is een verwijsindex opgezet voor de informatie-uitwisseling over Antilliaanse daders en overlastgevers tussen de Antillianengemeenten, de justitiële instanties en andere relevante instellingen, waardoor de vaak zeer mobiele Antilliaanse risicojongeren beter gevolgd en gevonden moeten kunnen worden. Deze index zal ook een zekere waarde kunnen hebben voor de politie en andere instanties in Hellevoetsluis, hoewel de criminele hardekerngroep redelijk goed in beeld is bij de politie en de wijkteams. De politie en de andere instanties lijken daarom eerder gediend te zijn met praktische ervaringen met (intensieve) trajecten en andere projecten die in Hellevoetsluis worden toegepast, zoals de Persoonsgerichte Aandacht PGA, het smoelenboek, de regionale coördinatie via de daartoe in het leven geroepen Coördinatie Antillianen Problematiek CAP en de HARM-aanpak, zijnde Hit And Run Money Laundering. Een partner is tevens te vinden in de gemeente Spijkenisse, waar enkele harde kerners een intensief project volgen gericht op hun terugkeer en nazorg in de samenleving.

6.4

Hel levoe tslu is lan del i jk ge z ien

Hellevoetsluis heeft een specifieke problematiek in vergelijking met de andere, officiële Antillianengemeenten. Het gaat in Hellevoetsluis om een problematiek in relatie tot hardekerncriminelen, die we (nog) niet van elders kenden. Een bepaalde groep van 25 à 30 hardekerncriminelen blijft terugkeren naar Hellevoetsluis vanuit detentie of andere vormen van institutionele zorg, zoals gesloten verslavingszorg, ggz, etc. Ze keren terug omdat ze in Hellevoetsluis familie hebben bij wie ze bed en brood kunnen krijgen, terwijl er geen sprake (meer) is van een reclasseringstraject. De terugkerende hardekerncriminelen zijn niet echt verdwenen, ondanks dat ze van tijd tot tijd ‘weg’ zijn. Het gaat daarmee om een specifiek terugkeerprobleem met de nodige consequenties voor de meest geëigende reclassering en nazorg. Het zou ons niet verbazen indien deze problematiek ook elders, in officiële Antillianengemeenten speelt, zoals ook in bijvoorbeeld buurgemeente Spijkenisse onderkend wordt. Een gerichte aanpak van terugkeer en nazorg, die nu in Hellevoetsluis aan de orde is, moet een voorbeeldwerking voor vergelijkbare problemen en hun oplossingen elders kunnen krijgen. Landelijke middelen voor een gerichte aanpak van terugkeer en nazorg in Hellevoetsluis liggen niet voor het oprapen. Het traditionele kader ervoor is de reclassering. Het nationale reclasseringsbeleid is echter vrijwel teruggebracht in 2005 tot trajecten tijdens proefverlof en daarna voor (zeer) langgestraften. Het Rijk verwacht dat de gemeenten de reclassering nu voor hun verantwoording en hun rekening nemen. De grote gemeenten hebben hiervoor GSB-gelden gekregen, terwijl de andere gemeenten zoals Hellevoetsluis op een wat minder duidelijke manier de reclasseringstaken hebben toegewezen gekregen. Zij moeten de

17

intensieve trajecten die ermee gemoeid zijn bekostigen uit de middelen die zij vrij kunnen maken voor de opvang van dak- en thuislozen, de reïntegratie van werklozen op de arbeidsmarkt, bijzondere projecten voor het voorkomen van recidive, en, in de Antillianengemeenten, de rijksbijdragen voor hun Antillianenbeleid. Voor de coördinatie van de intensieve trajecten zijn wellicht tijdelijke rijksmiddelen te vinden in het opzetten van een plaatselijk of regionaal veiligheidshuis, waarin de coördinatie en de personen die daarmee moeten worden belast een plaats kunnen krijgen. Voor deskundigheidbevordering en methodiekontwikkeling ligt een beroep op Europese middelen of provinciale fondsen voor de hand.

18

7

AANBEVELINGEN

7.1

Hoofdp unte n

In aansluiting op de onderzoeksconclusies betreft onze belangrijkste aanbeveling de aanpak van de criminele harde kern onder of rond de Antillianen in Hellevoetsluis in de komende vier jaar. Het gaat om ongeveer 25 à 30 Antilliaanse mannen (en enkele vrouwen) tussen de 20 en 40 jaar die zich in en vanuit Hellevoetsluis stelselmatig of tamelijk stelselmatig bezig houden met criminele activiteiten. Voor zolang deze groep daarbij succesvol is staan ze erg wantrouwend tegenover autoriteiten en professionals. De personen om wie het gaat rekenen zichzelf veelal niet tot een criminele harde kern. Ze zien zichzelf bijvoorbeeld als overlevers in een hun vijandige en discriminerende omgeving waarin ze, naar hun gevoel, voortdurend door de politie worden opgejaagd. Ze zijn moeilijk te benaderen. De aanpak zal naar onze mening aangestuurd moeten worden door een zogenaamde casus-regisseur, die direct rapporteert aan een aan te wijzen portefeuillehouder in het college van B&W voor ‘integratie, veiligheid en specifieke risicogroepen’. Verder zijn er verbeteringen nodig en mogelijk in de aanpak en omgang met jongere Antillianen die in risico-omstandigheden verkeren, waar het gaat om straathoekwerk, jeugd- en jongerenwerk, opvang van meiden en tienermoeders, het wijk- en buurtbeheer. Dit betreft een veel bredere groep van Antilliaanse jongeren. De aan te bevelen verbeteringen betreffen met name Antilliaanse deskundigheid en capaciteiten van professionals en hun organisaties, alsook de inbreng vanuit de Antilliaanse gemeenschap.

7.2 7.2.1

Urgen t ie 2006-2010 : Spec if ieke slu i tende aanpak An t il li anen

Wij bevelen de gemeente aan om, gelet op de actuele urgentie van de Antillianenproblematiek in de gemeente, gedurende de periode 2006-2010, de meest geëigende en dus specifieke sluitende aanpak toe te passen op Antillianen die behoren tot de zogenaamde harde kern. De uitvoering van de specifieke aanpak moet gescheiden door ambulante case-managers die hun cliënten intensief controleren, coachen en begeleiden. De sluitende aanpak behelst ten minste een individueel plan voor een passend traject, gericht op zelfstandig maatschappelijk functioneren. Zo nodig gaat aan de sluitende aanpak een fase vooraf van vinden en binden, terwijl tevens de blijvende binding van de persoon in kwestie aan de aanpak onderdeel behoort te zijn van het plan. De financiering van de sluitende aanpak en het passende traject moet gegarandeerd zijn.

7.2.2

Nieu we taken ge meent e

De gemeente heeft tegenwoordig de regietaak over vrijwel alle persoonlijke trajecten voor personen in risico-omstandigheden die in de gemeente wonen, zekere voor zover het volwassenen betreft. Daar is recentelijk ook de reclassering en de nazorg voor uit detentie of andere inrichtingen komende volwassenen aan toegevoegd. De nieuwe reclasserings- en nazorgtaak van de gemeente is zeer urgent, zo niet het meest urgent als het gaat om een specifieke sluitende aanpak voor Antillianen in Hellevoetsluis. De gemeente zal mede hierom en vanwege de administratieve onduidelijkheid van (her)vestiging na ontslag een administratieve procedure moeten ontwerpen voor de (her)vestiging in de gemeente van personen die uit detentie of andere inrichtingen komen. Centrale instantie in de administratieve procedure is het GBA, waar officiële meldingen van uitschrijving, bijvoorbeeld vanwege detentie, vestiging en hervestiging binnen komen. De procedure moet een signaleringsfunctie hebben voor de instanties die verantwoordelijk zijn voor de sluitende aanpak en moet dus leiden tot contact met de personen om wie het gaat met deze instanties.

7.2.3

Por te feui l le 200 6-2010 ‘in teg ra tie , vei l ighe id e n spec if ieke ris icog roepen ’

Antillianenproblemen zitten in de portefeuille van alle leden van B&W. Gezien de urgentie bevelen wij aan om voor de komende vier jaar één portefeuillehouder aan te wijzen als coördinerend portefeuillehouder ‘integratie, veiligheid en specifieke risicogroepen’. Hierbij dient de prioriteit voor deze periode in ieder geval uit te gaan naar de specifieke Antilliaanse risicogroep. De coördinerende portefeuillehouder draagt de bestuurlijke verantwoordelijkheid voor de uitvoering en implementatie van de specifieke sluitende aanpak in de periode 2006-2010. De overige wethouders ondersteunen deze portefeuillehouder vanuit hun eigen bemoeienis met de Antilliaanse risicogroepen en de specifieke sluitende aanpak.

7.2.4

Ant il l iaanse r is icog roepen i n H el levoe tsl uis

Als restant uit het verleden is er een harde kern van herhaaldelijk veroordeelde en overlast gevende Antilliaanse mannen in Hellevoetsluis. Zij wonen in Hellevoetsluis en keren er vrijwel steeds terug na een detentieperiode of verblijf in een kliniek. Deze groep telt ongeveer 25 à 30 personen.

19

Bekende risicofactoren voor Antillianen en Antilliaanse jongeren zijn schoolverzuim en schooluitval, geen werk, schulden, luidruchtige straatcultuur, macho-seksisme, tienerzwangerschap, mobiliteit. Deze factoren spelen in Hellevoetsluis ook: Antillianen en Antilliaanse jongeren scoren twee tot vier maal te hoog op deze factoren in vergelijking met andere groepen. De risicofactoren leiden echter niet tot duidelijke risicogroepen, oftewel concentraties van grotere aantallen Antillianen rond bepaalde risicofactoren. De absolute aantallen zijn klein, voor zover is na te gaan, althans te klein voor een specifiek doelgroepenbeleid voor Antilliaanse scholieren, Antilliaanse hangjongeren, Antilliaanse tienermoeders, etc. in Hellevoetsluis. In individuele gevallen is wel voortdurende aandacht nodig voor mogelijk afglijden in de richting van de harde kern, onder andere in relatie met verzuim, kleine criminaliteit en overlast, drugsgebruik, agressieve seks in groepsverband of jeugdprostitutie. Het beleid moet zich richten op de geëigende aanpak van risicofactoren in individuele gevallen, rekening houdende met de Antilliaanse achtergrond van de vaak jonge individuen.

7.2.5

Gemeen te li jke casus -r egisse ur

Voor de specifieke sluitende aanpak bevelen wij de aanstelling aan van een gemeentelijke casus-regisseur, die leiding gaat geven aan de uitvoering en de implementatie. De casus-regisseur rapporteert direct aan de portefeuillehouder ‘integratie, veiligheid en specifieke risicogroepen’. Mede vanwege de tijdelijkheid van de functie kan een interim-regisseur van buiten aan te bevelen zijn. De casus-regisseur moet naar onze mening één specifieke doelgroep hebben en drie prioritaire aandachtspunten. De specifieke doelgroep is de bovengenoemde uit het verleden geërfde harde kern. Het eerste prioritaire aandachtspunt betreft het vinden van Antilliaanse risicojongeren die dreigen af te glijden teneinde ze te kunnen binden aan een specifiek traject; dit in verband met de genoemde risicofactoren. Het tweede prioritaire aandachtspunt betreft de ondersteuning van professionals en instellingen die met Antilliaanse scholieren, hangjongeren, tienermoeders, etc. te maken hebben. De ondersteuning moet zich daarbij richten op de verbetering van de aanpak en de afstemming op de Antilliaanse achtergrond. Het derde prioritaire aandachtspunt betreft de implementatie van de meest geëigende methodieken, alsook de monitoring en de rapportage van de voortgang.

7.2.6

Samenw erk ing en ove rleg

Ketens Wij bevelen aan dat de casus-regisseur het overleg en de samenwerking leidt tussen de ketenpartners die betrokken zijn bij de specifiek aanpak van Antillianen in Hellevoetsluis, alsook leiding geeft aan de verbeteringen die daarbij mogelijk zijn. De basis voor (verdere en verbeterde) ketensamenwerking en ketenoverleg kan die zijn die voortvloeit uit de Persoonsgebonden Aanpak (PGA) van de politie, en het overleg in Stuurgroep Veiligheid. Ook zijn er de nuttige ervaringen opgedaan in de samenwerking bij de pilot Kooistee tussen bijvoorbeeld wijkbeheer, bewoners, politie, GGD, GGZ, Maasdelta en PUSH. Antilliaanse gemeenschap De gemeente en de ketenpartners hebben alle belang bij een gedegen en krachtige inbreng vanuit de Antilliaanse gemeenschap in Hellevoetsluis. Wij komen hierop nog terug, en bevelen in ieder geval de versterking van de inbreng aan, mede omdat deze tot nu toe versnipperd en tamelijk krachteloos is geweest. Wij bevelen de gemeente aan dat ze aan PUSH of een andere professionele organisatie opdracht geeft om op de kortst mogelijke termijn een gedegen en krachtige inbreng van Antilliaanse kant te bevorderen. De Stichting Roots, de Stichting Resurrection Power, Strea Biante en personen zoals Richelle Stewart vormen ter plaatse een basis voor de te versterken inbreng. In deze organisaties en onder de betreffende personen moet de gemeente zoeken naar een of meer vertrouwenspersonen die een rol moeten spelen bij de aanpak van de harde kern (zie onder).

7.2.7

Leid ing, moni to r ing en rapp or tage

Wij hebben reeds aanbevolen dat de bestuurlijke leiding van de specifieke aanpak moet komen te liggen bij een coördinerende portefeuillehouder, en de professionele leiding bij de casus-regisseur. Deze laatste kan een externe interim-regisseur zijn. Wij bevelen aan dat de gemeente duidelijk aangeeft hoe en op welke succesindicatoren de sluitende aanpak in de komende vier jaar moet worden gemonitord, alsook wanneer en hoe verslag zal worden gedaan van de monitoring.

7.3

Vei lighe id – Ha rde k ern

De politie streeft reeds langer naar een sluitende aanpak van de harde kern, althans voor wat de politie aangaat, namelijk het vaststellen van strafbare feiten, het vangen en doorgeleiden van boeven en het handhaven van de openbare orde. Dit is de Persoonsgebonden Aanpak, waarbij bekende daders en veelplegers, van wie de helft in Hellevoetsluis Antilliaan is, gevolgd worden of zelfs hinderlijk gevolgd worden om met een betreffende Antilliaan te spreken, onder andere na terugkeer uit detentie.

20

Het is onze nadrukkelijke aanbeveling deze Persoonsgebonden Aanpak te combineren met de aanpak gericht op zelfstandig maatschappelijk functioneren. Men kan daarbij bijvoorbeeld denken aan trajectbegeleiding in de richting van scholing en werk volgens de methodiek van Nieuwe Perspectieven (zie onder). Dit is dus een uitdrukkelijke en zeer intensieve één-op-één benadering van een coach of case-manager met individuele harde kerners. Qua intensiteit zal de gemeente uit moeten gaan van de hoogste en beste intensiteit, zijnde een caseload van vijftien cliënten voor een zeer ervaren coach of case-manager, zoals momenteel gangbaar is in de meest intensieve reclasseringstrajecten. Wij hebben niet de illusie dat de binding van harde kerners aan de geïntegreerde sluitende aanpak groot zal zijn. Het gaat om een doelgroep die ervan overtuigd is dat de nette, witte samenleving niet op ze zit te wachten en die in interviews voorbeelden gaf van hun ‘discriminatie’. Tevens ontbreken veelal de prikkels van de reïntegratie van werklozen en uitkeringsgerechtigden en staan ze niet allen officieel bij de gemeente ingeschreven. In individuele gevallen kan de specifieke sluitende aanpak lang duren, bijvoorbeeld twee jaar. Wij bevelen wel aan steeds voor tamelijk korte periodes afspraken te maken en deze per korte periode te evalueren op hun voortgang. Op deze momenten moeten de coach/case-manager en de casus-regisseur kunnen besluiten veranderingen aan te brengen in de individuele aanpak. De gemeente en de betrokken instanties moeten volgens ons tot het uiterste gaan op het punt van drang en dwang, zoals hinderlijk volgen totdat ...., oproepen en ophalen voor afspraken en voortgangscontroles, materiële prikkels om voortgang te boeken, etc. Tevens moeten de gemeente, de instanties en de betreffende harde kerners terug kunnen vallen op een of meer vertrouwenspersonen en hun wijze adviezen. Een vertrouwenspersoon zien wij als een belangrijke bindende figuur in de vaak moeizame relatie tussen politie en ‘witte professionals’ aan de ene kant en niet al te welwillende harde kerners aan de andere. Wij hebben moeten constateren dat er geen of weinig direct aansprekende vertrouwenspersonen zijn in de Antilliaanse gemeenschap van Hellevoetsluis. ‘Vroeger’ speelden grootouders wel een dergelijke rol, terwijl op dit moment wellicht bestuursleden van de Stichting Roots in aanmerking komen. Wij bevelen aan dat de gemeente in samenwerking met een deskundige en vertrouwenwekkende Antilliaanse organisatie van buiten, bestuursleden van de Stichting Roots en/of anderen gaat zoeken naar vertrouwenspersonen om deze voor te bereiden op hun functioneren als vertrouwenspersoon in de specifieke aanpak van harde kerners.

7.4 7.4.1

Ris icoj onge ren e n r isico -o ms tand igheden St raat hoekwe rk

Wij constateren dat er in Hellevoetsluis onduidelijkheid of verschil van inzicht is over het straathoekwerk gericht op Antilliaanse risicogroepen. In deze omstandigheden is het aan te bevelen dat de gemeente en de betrokkenen duidelijkheid en gezamenlijk inzicht scheppen in wat de functie en de plaats van het straathoekwerk is. Ons advies is dat het straathoekwerk een van de belangrijkste, zo niet de belangrijkste methodiek moet zijn om de risicogroepen te vinden en op te zoeken, zeker voor zover het gaat om hanggroepen op straat. Straathoekwerk vindt plaats op straat. Waar mogelijk moeten de straathoekwerkers daarbij stimuleren dat Antillianen in risico-omstandigheden zoals schoolverzuim, macho-gedrag, overlast, kleine criminaliteit, schulden, thuisloosheid, gedwongen prostitutie, tienerzwangerschap, etc. contact krijgen met de instellingen en instanties die hen moeten en kunnen helpen. Enerzijds kan dit door de betreffende Antillianen aan te spreken en de weg te wijzen, anderzijds door opgepikte signalen van de straat door te geven aan de betreffende instellingen en instanties. De straathoekwerkers moeten daarbij over alle kwalificaties beschikken die voor dit werk nodig zijn, bijvoorbeeld in termen van hun HBO-niveau, alsook over de capaciteiten om met de Antilliaanse doelgroep te communiceren. Mogelijke zwaardere ‘gevallen’, oftewel personen die lijken af te glijden moeten worden ingebracht in de casus-overleg met de casus-regisseur. Het minste is dan dat er een dossier over de betreffende persoon wordt geopend en bijgehouden, alsook een plan van aanpak wordt opgesteld.

7.4.2

Jeugd- en jon gere nwe rk , Y ing -Yang

De meeste Antilliaanse personen in risico-omstandigheden zijn jong, althans dezen trekken de meeste aandacht. Het jeugd- en jongerenwerk is een van de instituties die deze jongeren een kader biedt voor hun ontwikkeling in de gewenste richting. Het is in onze terminologie een bindende factor, in tegenstelling tot het straathoekwerk, dat op de eerste plaats gericht is op vinden. Wij vinden het in het geheel niet aanbevelenswaardig wanneer jeugd- en jongerenwerk exclusief en alleen toegankelijk is voor jongeren onder de 18, met uitsluiting van ‘volwassenen’ van boven de 18. Onder Antillianen is de sociologische overgang wat dat betreft tamelijk vloeiend. Dit geldt ook voor het open jeugd en jongerenwerk van PUSH in de Kooistee, in het centrum Ying-Yang. Wij hebben begrepen dat daar een probleem speelt, namelijk dat Antillianen en anderen die zeker niet tot de jongeren te rekenen zijn dit centrum gebruiken als een goedkope kroeg. Ze hebben daarbij een negatieve invloed op de jeugd en het jeugd- en jongerenwerk. Mede hierdoor verkeert het jeugd- en jongerenwerk in de buurt reeds langer in een impasse. In een situatie als deze ligt de sluiting van Ying-Yang als horecabiedende gelegenheid voor de hand; anders zal het jeugd- en jongerenwerk een ander onderkomen in de wijk moeten vinden.

21

7.4.3

Buur taanpak

Mede door de Ying-Yang-toestand functioneert het jeugd- en jongerenwerk voor Antillianen in De Kooistee niet zoals gewenst. Dit geldt ook voor het bredere buurtwerk. Het is ons opgevallen dat in het raamplan voor het buurtwerk in De Kooistee (en de Struyten), zijnde het plan van aanpak voor de pilot Kooistee, geen plannen gemaakt zijn voor de Antillianen in risico-omstandigheden, ondanks dat ze wel als zodanig worden aangeduid en de politie een uitgebreide ‘mutatie’ heeft gemaakt van overlastgevende Antillianen en anderen op de Dennenspanner aan de rand van de wijk De Kooistee. Het buurtwerk moet zich (ook) richten op de Antillianen in risico-omstandigheden. In de plannen van aanpak en de activiteiten moet dit tot uitdrukking komen.

7.4.4

Huisves t ing

De woningbouwvereniging Maasdelta heeft zich indertijd bijzonder ingespannen om, tezamen met de gemeente en andere instanties, oplossingen te vinden voor de Antillianenproblemen van de vroege jaren negentig. De inspanning wil Maasdelta ook op dit moment leveren, onder andere door te zoeken naar concrete oplossingen voor huisvesting- en buurt- of straatproblemen. In de risico-omstandigheden van Antillianen in Hellevoetsluis spelen huisvestingsproblemen vrijwel altijd een rol van betekenis, veelal vanwege het ontbreken van passende zelfstandige huisvesting, inwoning, schulden, etc., of een combinatie van factoren als deze. In Hellevoetsluis betreft het de (gecombineerde) huisvestingsproblemen van uit detentie ontslagen jonge mannen, jongeren in het algemeen die geen of weinig kans hebben op de woningmarkt en jonge alleenopvoedende moeders (tienermoeders). De Direkshon!-projecten in Dordrecht, Rotterdam en elders hebben laten zien dat begeleide woonprojecten voor jonge Antillianen vaak een nuttige stap in de goede richting betekenen, met name wanneer de begeleiding stringent is en in handen ligt van Antilliaanse coaches en mentoren. Wij bevelen aan dat de gemeente en Maasdelta onderzoeken welke begeleide woonprojecten zij kunnen ontwikkelen voor Antillianen in risico-omstandigheden en hoe de positieve ervaringen uit bijvoorbeeld Dordrecht en Rotterdam toepasbaar zijn te maken op Hellevoetsluis. Nadelig punt hierbij is dat het begeleide woonproject voor jonge Antillianen, waarvoor de regering via het Direkshon!-project middelen ter beschikking had gesteld, niet meer open staat voor nieuwe aanvragen.

7.4.5

Meiden , moe ders en ge z innen

De risico-omstandigheden van Antilliaanse meiden, moeders en gezinnen sluiten in belangrijke mate aan op het punt van de begeleide huisvesting. In de praktijk is directe hulp en interventie voor tienermoeders en zwangere meiden vaak wenselijk en nodig, en zijn ze gebaat bij begeleid wonen. Het project Foyer Minnaertsweg in Dordrecht was hiervan een sprekend voorbeeld. Dus in aansluiting op bovenstaand advies bevelen wij bijzondere aandacht aan voor tienermoeders en zwangere meiden in het kader van begeleid wonen. Daarnaast komen Antilliaanse en andere meiden in een slachtofferrol terecht als gevolg van loverboy-praktijken, groepsverkrachting en andere ongewenste omgangsvormen. Slachtoffers hebben opvang nodig en potentiële slachtoffers moeten weerbaar gemaakt worden. De voorzieningen op deze punten zijn voorhanden. Externe deskundige ondersteuning (zie onder) is en blijft wenselijk. Gezinsstructuren en opvoedingspraktijken zijn niet in alle gevallen krachtig, gericht op wat de kinderen nodig hebben en/of aangepast aan de eisen van de Nederlandse samenleving, bijvoorbeeld voor wat betreft de taal, de schoolprestaties, de voeding, etc. De bestaande opvoedingsondersteuning in de gemeente speelt hierop in en bereikt de Antilliaanse gezinnen. Externe deskundige ondersteuning (zie onder) is en blijft wenselijk. Eigenlijk lijken echter de gender-relaties op punten zoals seksuele omgang of gelijkwaardige inbreng van vaders en moeders en opvoeding in bepaalde Antilliaanse kringen ver af te staan van de normen, waarden en functionele vereisten van de Nederlandse samenleving. In samenspraak met de vele Antillianen die tegen loverboys, groepsverkrachting, tienerzwangerschap, bewust ongehuwde vaders en min of meer verwaarloosde kinderen zijn zullen de professionals en anderen in Hellevoetsluis betere gender-relaties moeten bevorderen.

7.4.6

Nieu we pe rspec t ieven

De methodiek ‘Nieuwe perspectieven’, die in Hellevoetsluis wordt toegepast in de pilot Kooistee, is een inmiddels tamelijk beproefde methodiek voor de trajectbegeleiding naar scholing, werk en zelfstandigheid van risicojongeren tussen de 12 en 24 jaar. De toepassing voor jonge Antillianen in risico-omstandigheden in Hellevoetsluis is zeker aan te bevelen, met de aantekening dat daartoe de pilot Kooistee ook Antillianen in risico-omstandigheden tot zijn doelgroepen zal moeten rekenen (zie boven). Voor de wat oudere harde kern-doelgroep van boven de 24 jaar en andere Antillianen van boven de 24 die in risico-omstandigheden verkeren is het onduidelijk of deze methodiek werkt en kan werken. Op dit punt is nader beraad en aanbodonderzoek wenselijk, gericht op de keuze van de meest geëigende methodiek.

22

7.5 7.5.1

Inte gra t ie e n d ive rs ite i t Bete re ins te ll ingen en p rof essio nals

Supervisie De gemeente en de gemeentelijke portefeuillehouder zullen moeten verduidelijken wat ze van de instellingen en hun medewerkers verwachten waar het gaat om Antilliaanse harde kerners en Antillianen in risico-omstandigheden. De casus-regisseur en de instellingsleiding zullen hun medewerkers daarop moeten superviseren, ondersteunen en faciliteren. Antilliaanse professionals De ervaring elders leert dat het vrijwel altijd positief uitpakt op de verhouding tussen Antilliaanse cliënten en algemene instellingen, waneer er (ook) Antillianen werken in de directe hulpverlening, de zorg, het buurtwerk, de buurtpolitie, etc. Dit effect wordt versterkt wanneer er een behoorlijke continuïteit kan worden geboden aan de betreffende medewerkers; die hoeven dan niet voortdurend op zoek naar een nieuwe tijdelijke job. Op dit moment tellen we één Antilliaanse professional in Hellevoetsluis, namelijk bij de schuldhulpverlening. De betrokken medewerker zal, in aanvulling op haar normale taken als schuldhulpverlener, een bredere en algemene intervisietaak moeten krijgen voor de andere professionals, teneinde ook andere professionals te laten profiteren van haar specifieke Antilliaanse deskundigheid. Organisaties zullen daartoe een onderlinge overeenkomst moeten afsluiten. Wij willen aanbevelen dat de organisaties ook gezamenlijk zoeken naar mogelijkheden om ten minste nog een Antilliaanse professional een plaats te geven in Hellevoetsluis, bijvoorbeeld in het straathoekwerk onder Antilliaanse jongeren in risico-omstandigheden. Ook deze medewerker zal dan, naast de eigen specifieke taken, ook een bredere intervisietaak moeten krijgen. Antilliaanse ondersteuning van buiten Professionals zijn gediend met een grote en relevante kennis van de Antillianen in Hellevoetsluis en hun achtergronden. Beide bovengenoemde punten zijn gericht op verbetering op dit punt. Daarnaast is het wenselijk dat de gezamenlijke organisaties een beroep doen op regelmatige ondersteuning van buitenaf, van de kant van externe deskundigen inzake de Antilliaanse cultuur of de problemen en kansen van Antillianen in Nederland. In eerste instantie zijn cursussen of workshops wenselijk, in combinatie met individuele coaching en intervisie. Op den duur kan dan wellicht een jaarlijkse terugkomdag volstaan voor de professionals die een grote en brede ervaring hebben met de Antillianen en hun risico-omstandigheden in Hellevoetsluis. De provinciale steunfunctie hiervoor bestaat niet meer. Hellevoetsluis kan echter een beroep doen op gespecialiseerde bureaus in Rotterdam of landelijke kenniscentra.

7.5.2

Aandeel en i nbre ng va n de An t il l iaanse gemee nschap

Versterken initiatieven Zowel de gemeente als de Antilliaanse gemeenschap zelf vinden versterking van de Antilliaanse gemeenschap zeer wenselijk, mede vanwege de vrees dat Antillianen en met name jonge Antillianen afglijden in de richting van de criminaliteit. Een sterke gemeenschap wordt gezien als een van de beste preventiemechanismen tegen afglijden, vanwege de normatieve zelfcorrectie en sociale controle die uitgaan, althans kunnen uitgaan van een sterke gemeenschap. Op zichzelf staat de Antilliaanse gemeenschap in Hellevoetsluis niet bekend als een sterke gemeenschap. Niettemin zijn er altijd wel initiatieven ontplooid gericht op de versterking van de gemeenschap. Op dit moment gaan de meest kansrijke initiatieven uit van de Stichting Roots, de Stichting Resurrection Power, Strea Biante en personen zoals Richelle Stewart, hoewel er ook andere, bescheiden initiatieven zullen zijn. Wij bevelen aan dat de gemeente de Antilliaanse gemeenschap versterkt in de komende vier jaar door de initiatieven van de organisaties en personen te ondersteunen, zowel in financiële zin als via de taakstelling van het opbouwwerk in de gemeente. Vertrouwensrol Er is in Hellevoetsluis geen representatieve Antilliaanse organisatie die als pleitbezorger en belangenbehartiger van de Antillianen in risico-omstandigheden optreedt of op kan treden. Er is ook niet te verwachten dat deze er op korte termijn komt of kan komen. Het inspraakmodel van bijvoorbeeld een Breed Antilliaans Beraad zoals in Rotterdam is daarom niet haalbaar en dus ook niet wenselijk. Niettemin is pleitbezorging en belangenbehartiging noodzakelijk tijdens de komende beleidscycli. In de gegeven omstandigheden bevelen wij aan te zoeken naar een of meer Antilliaanse vertrouwenspersonen voor Antillianen in risico-omstandigheden of zelfs in de harde kern, die bereid en in staat zijn om hun pleitbezorger en vertrouwenspersoon te zijn tegenover de casus-regisseur en andere betrokkenen bij de beleidscycli. Eenzelfde aanbeveling is al aan de orde geweest bij de aanpak van de harde kern.

23

Ervaringsdeskundigheid, imago Het is niet zeker dat de ervaringsdeskundigheid van ‘gewone Antillianen’, die voor de succesvolle aanpak van doorslaggevend belang is, de professionals en de beleidsmakers bereikt, althans in voldoende mate bereikt. De communicatieve afstand tussen de Antilliaanse mensen aan de ene kant en ‘witte’ professionals en beleidsmakers is nogal groot. We hebben niettemin hierboven twee mechanismen voorgesteld die de communicatieve afstand kunnen verkleinen en overbruggen. Dit is op de eerste plaatse de versterking van de gemeenschap en op de tweede plaats het inschakelen van een of meer vertrouwenspersonen. Het is wenselijk dat betrokkenen als het ware de vinger aan de pols houden en dat ze alert zijn op de ontwikkelingen op wat ze moeten en kunnen doen om zo de afstand te verkleinen en te overbruggen,. Er zijn ook speciale acties mogelijk en wenselijk om de ervaringsdeskundigheid van de mensen om wie het gaat te mobiliseren, via het hele spectrum van Caribische en multiculturele festivals, inspraakbijeenkomsten, interviews, etc. Wij bevelen aan dat de gemeente en het opbouwwerk de Stichting Roots, de Stichting Resurrection Power, Strea Biante en anderen uitnodigt om zich met een zekere prioriteit te richten op dergelijke acties. Neveneffect van dergelijke acties zal zeker ook een verbeterd Antillianen-imago in Hellevoetsluis kunnen opleveren.

24

BIJLAGE 1. OPZET EN UITVOERING VAN HET ONDERZOEK Onde rz oeksv ragen De gemeente heeft een aantal onderzoeksvragen geformuleerd, namelijk: Bureau-onderzoek met gebruikmaking van verschillende statistische bronnen, o.a. die van de (welzijns)instellingen in de stad; ‘Hands-on’, direct contact met sleutelfiguren in de Hellevoetse Antilliaanse gemeenschap en met beleidsmakers en uitvoerders in het veld; Output: een genuanceerd beeld presenteren van de feitelijke situatie van de Antilliaanse bevolkingsgroep in de gemeente Hellevoetsluis. Ingangen vinden binnen de Antilliaanse bevolkingsgroep in Hellevoetsluis; Gevonden onderzoeksresultaten plaatsen in een breder (regionaal en nationaal) kader; Concrete voorstellen doen voor impulsen ter verbetering. Terugdringen/verergering voorkomen van de overlast, criminaliteit, en achterstand op de leefgebieden werk, huisvesting, opleiding en financiën; Voorkomen dat opgroeiende Antilliaanse jongeren afglijden en terechtkomen in een circuit van overlast en criminaliteit; Zorgen dat de Antillianen verbindingen maken met de reeds bestaande activiteiten en overleggen.

Onde rz oeksop ze t Voor het onderzoek naar de Antillianenproblemen in Hellevoetsluis zijn we op vier verschillende niveaus te werk gaan. Deze niveaus zijn speurwerk, interviews met deskundigen, het horen van de Antilliaanse gemeenschap ter plaatse en ‘straatacademische interviews’.

Speur we rk Speurwerk heeft plaatsgevonden van achter onze bureaus of die van informatiemakelaars, kenniseigenaars en beheerders van relevante gegevens. Het is overwegend e-werk en t-werk geweest in aansluiting op het voorbereidende speurwerk van de gemeente. We konden echter slechts in beperkte mate over beschikken gecodificeerde kennis, die via speurwerk te achterhalen is. Op basis van het beschikbare materiaal hebben we de makelaars, eigenaars en beheerders benaderd met gerichte vragen ter aanvulling en precisering van de bestaande kennis over Antilliaanse probleemgroepen. In enkele gevallen of bij sommige instanties hebben we de dossiers doorgelopen op Antilliaanse cliënten en doelgroepen.

Inte rv iews met desku ndig en Interviews met deskundigen sloten hierop aan. Het betrof vooral professionals die kennis hebben opgebouwd over de doelgroepen vanuit hun contacten met de doelgroep. Dit zijn Antilliaanse patiënten (medische sector), cliënten (zorgsector), bewoners (sector huisvesting), deelnemers (sector samenleving, cultuur en sport), leerlingen en pupillen (sectoren onderwijs en jeugdzorg), verdachten (sector politie en justitie), etc. Deze deskundigen konden op de eerste plaats aanvullende kennis en informatie geven over de aard en omvang van de problematiek. Het tweede punt betrof hun professionele aanpak in de praktijk: wat doen/deden ze voor de Antilliaanse risicojongeren, wat vinden ze van hun resultaten en welke verbeteringen zijn wenselijk. Derde punt is of de deskundigen vonden dat een gerichte aanpak van Antilliaanse risicojongeren nodig en wenselijk is; zo ja welke en wat moet daarbij de rol van de gemeente zijn, respectievelijk van andere instellingen en instanties. Wij hebben een vijftiental professionals uit de verschillende relevante sectoren (medisch, zorg, huisvesting, samenleving, onderwijs, jeugdzorg, politie en justitie) mondeling geïnterviewd over: Hun kennis en inschatting van de aard en de omvang van de problematiek, Hun aanpak in de praktijk en wenselijke verbeteringen, Gerichte aanpak en de rol van de gemeente, alsook die van de verschillende instellingen en instanties. Van de interviews zijn protocollen gemaakt .

Horen van de An ti l liaan se ge meensch ap De inbreng vanuit de plaatselijke Antilliaanse gemeenschap in een onderzoek als het onderhavige is om twee redenen van belang. De eerste reden is dat bepaalde Antilliaanse mensen de beste ervaringsdeskundigen zijn betreffende Antilliaanse risicojongeren – ze kennen de cultuur, horen en praten over de jongeren, hun perspectieven en hun risico’s, en hebben een relevante levenservaring. In deze zin is de kennis vanuit de gemeenschap een belangrijke aanvulling zijn op ons speurwerk en onze interviews met deskundigen geweest. De tweede reden is strategisch te noemen. De geëigende aanpak van risicojongeren is gediend met sterke ondersteuning en betrokkenheid vanuit de eigen gemeenschap. Als er coaches en mentoren nodig zijn moet een beroep gedaan worden op de mensen uit de Antilliaanse gemeenschap. Als de Antilliaanse deskundigheid van instellingen en professionals verbetering behoeft zijn ervaringsdeskundigen uit de gemeenschap een belangrijke bron om uit te putten. Als er gezamenlijke activiteiten georganiseerd moeten gaan worden zoals een feest of een sportdag moeten vrijwilligers uit eigen kring zeker inspringen.

25

Er is in Hellevoetsluis geen Antilliaanse zelforganisatie die we rechtstreeks hebben kunnen horen over de aard en de omvang van de problematiek of over de wenselijke aanpak. We hebben daarom mensen opgezocht die als ervaringsdeskundigen met ons wilden praten over Antilliaanse risicojongeren en hun aanpak.

‘S traa tacade m ische in te rv iews ’ Het vierde niveau waarop we te werk zijn gegaan bestond uit ‘straatacademische interviews’ in de doelgroep. Het ging om etnografische interviews, waarbij de onderzoeker via aan het straathoekwerk ontleende methoden personen opgespoord en benaderd heeft die vanuit hun persoonlijke ervaring de problematiek van de doelgroep kunnen verhelderen. Voor ‘straatacademische interviews’ met Antilliaanse risicojongeren kwam vrijwel alleen een onderzoeker met een Antilliaanse achtergrond die vloeiend Papiamentu spreekt in aanmerking. De jongeren moesten ervan op aan kunnen dat de betreffende onderzoeker een gezonde afstand bewaarde ten opzichte van de politie, de kinderbescherming en andere als bedreigend ervaren ‘witte’ instellingen. Van de kant van het onderzoek was het een vereiste dat de betreffende onderzoeker met een zekere afstandelijkheid kon waarnemen, verhelderen en rapporteren wat er onder de jongeren leeft. Het ging niet om de eigen visie van deze of gene ‘straatacademische onderzoeker’, maar om nieuwe kennis van onbekende en moeilijk bereikbare jongeren. Met het oog op de vertrouwelijkheid heeft de ‘straatacademische onderzoeker’ alleen aan de projectleider gerapporteerd over de afzonderlijke interviews. Verdere rapportage is algemeen van aard.

Rappo rtage en teru gkoppe lin g De projectleider heeft op gezette tijden gerapporteerd aan de gemeente en de betrokkenen over de voortgang van het onderzoek, de interim-resultaten en de uiteindelijke bevindingen betreffende de aard en omvang van de Antillianenproblemen in Hellevoetsluis.

Ui tvoe ring Het onderzoek is uitgevoerd door een team van drie onderzoekers, te weten Dr. George Muskens van DOCA Bureaus, Drs. Suzanne Huender van Bureau van Beijnen en Gershwin Bonevacia, die als freelance medewerker zijn taken heeft uitgevoerd. Ze beschikten alle drie over de competenties die nodig zijn voor het helder in kaart brengen van Antillianenproblemen in een gemeente zoals Hellevoetsluis. Ze vulden elkaar tevens goed aan waar het gaat om specifieke vaardigheden en kennis. Dr. George Muskens was de leider van het team. Hij is een zeer ervaren beleidsonderzoeker en hij was onder andere leider van de rapportage over de zeven gemeenten die in het kader van de rijksbijdrageregeling Antillianengemeenten van 2001-2004 een rijksbijdrage hebben ontvangen.15 Drs. Suzanne Huender is een ervaren onderzoeker en kenner van de Antilliaanse gemeenschappen en Antilliaanse risicogroepen in Nederland. Sinds meer dan vijftien jaar is zij betrokken geweest bij lokale en nationale beleidstrajecten en –onderzoek. Door haar jeugd op Curaçao spreekt zij vloeiend Papiamentu. Gershwin Bonevacia heeft een grote ervaring in de omgang met Antilliaanse risicojongeren. Hij heeft deze ervaring theoretisch en methodisch versterkt door zijn studie culturele antropologie. Hij was daarom zeer geschikt voor het houden van de geplande ‘straatacademische interviews’.

15

De rapportage is in het bezit van de gemeente.

26

BIJLAGE 2. VERDERE DOCUMENTATIE Notitie Urgent Jongerenwerk 2005 1. Urgente problematiek betreft overlast en verveling, drugs, alcohol en ander risicogedrag, lage tolerantie bij ouderen, onrust bij Ying Yang, afstemming- en samenwerkingsproblemen, etc. 2. Kaders worden uitgezet en offerte ingewonnen voor de aanpak. 3. ‘Allochtone’ en ‘Caribische’ factoren (verblijfsduur in Nederland, lage opleiding ouders, eenoudergezinnen, CRIEM) zijn ook risicofactoren voor de noodzaak van urgent jongerenbeleid. 4. Geen specifieke punten met betrekking tot de Antillianen en Arubanen in de (aandachts)wijken. 16

Gemeente, Managementrapportage Dienstverlening en veiligheid 2005-2 1. Ten opzichte van 2002/1 is sprake van een stijging van geweldsdelicten met 23,8%, een daling van woninginbraken met 20%, een stijging van autocriminaliteit met 50% en een stijging van vernieling met 27,6%. Hierbij dient opgemerkt te worden dat ten opzichte van 2003, behoudens voor autocriminaliteit, en vandalisme sprake is van een daling. 2. Ten opzichte van 2001 is de veiligheidsbeleving verbeterd. 3. Geen gegevens of het hierbij in onevenredige mate om allochtone of Caribische criminaliteit gaat. GGD ZHE, Monitor jeugd 2005 1. De gegevens uit Monitor Jeugd van GGD ZHE zijn niet uitgesplitst naar etniciteit. Vanwege de kleine aantallen is dat ook niet goed mogelijk. 2. ‘Allochtone’ en ‘Caribische’ factoren (verblijfsduur in Nederland, lage opleiding ouders, eenoudergezinnen) lijken gezondheidsrisicofactoren te zijn voor de jeugd. Beleidsvisie Wijkbeheer Hellevoetsluis 1. Wijkbeheer is bedoeld voor en door alle inwoners van Hellevoetsluis. 2. Middelen: communicatie, eigen verantwoordelijkheid en mede-beheer, projectgericht werken, afstemming van en samenwerking tussen professionele diensten. 3. Geen specifieke punten met betrekking tot de Antillianen en Arubanen in de (aandachts)wijken. Concept plan van aanpak probleemgroep jongeren Hellevoetsluis / Inventarisatie “Kooisteeproblemen” Hellevoetsluis 1. In De Kooistee is veel overlast van een groep hangjongeren van 14-23. 2. Jongerenwerkers van PUSH durven de groep niet meer te benaderen. 3. Disco Kooistee (Ying Yang) wordt getiranniseerd door de groep waardoor andere jongeren niet meer durven te komen. 4. Repressie waar nodig op korte termijn. 5. Methodiek “Nieuwe perspectieven”. 6. Preventieve aanpak. 7. Geen specifieke punten met betrekking tot de jonge Antillianen en Arubanen in de wijk. Evaluatie Pilotproject aanpak probleemgroep jongeren De Kooistee 2006 1. De evaluatie van de pilot is na een jaar redelijk positief te noemen. 2. De actieve (outreachende) benadering heeft succes, ook of zelfs onder notoire zorgmijders. 3. Alle instellingen en instanties leveren hun effectieve bijdrage aan de toe te passen methodiek “Nieuwe Perspectieven”.17 4. Er is inmiddels ook een preventieplan. 5. Er zijn methoden van ‘effectieve wijkcommunicatie’ toegepast, namelijk een enquête en een persbericht. 6. Geen specifieke punten met betrekking tot de jonge Antillianen en Arubanen in de wijk. Aanbesteding jongerenwerk Hellevoetsluis 2006 1. In het kader van het urgent jeugdbeleid wil de gemeente een extra impuls geven aan het jongerenwerk 11-19. 2. Genoemd worden op de eerste plaats de producten en prestaties van en in de jongerencentra in Oost (Ying Yang) en West, alsook die van het JIP. Het bereik in de centra moet representatief zijn naar sekse, leeftijd en etniciteit. 3. Verder; vindplaatsgericht werken, deelname aan netwerken t.b.v. jeugd, en de ondersteuning van initiatieven voor of ten behoeve van jongeren.

Vgl ook AD 08-12-2005 (zie onder). Wij willen deze conclusie nadere bezien, omdat in ten minste een van onze interviews verwezen werd naar een andere methodiek, waarbij het accent mede ligt op veiligheid, opsporing en handhaving, terwijl “nieuwe perspectieven” opgezet is vanuit de trajectbegeleiding naar werk en zelfstandigheid. 16 17

27

4. 5.

De directie van PUSH heeft in de raadscommissie laten weten dat PUSH meent aan de gestelde eisen en verwachtingen te voldoen. Geen specifieke punten met betrekking tot de jonge Antillianen en Arubanen in de wijk.

Feit en ge me ld in pe rs en o m roep AD 08-12-05, Geweld en vandalisme blijven zorg Hellevoetsluis scoort nog altijd hoog op geweld, vandalisme en overlast. AD 20-12-05, Hellevoetse probleemjongeren krijgen persoonlijke aandacht Probleemjongeren in de Hellevoetse wijk De Kooistee worden gekoppeld aan een jongerenwerker. AD 23-12-05, Snel ingrijpen in wijk – Het gaat niet goed in Hellevoetsluis Noord-West, zo concludeert het gemeentebestuur Recente incidenten verergerden de zorgen over de leefbaarheid in Noord-West. Zo misdragen jongeren op het Evertsenplein zich. Geschokt werd bovendien gereageerd op de commotie die ontstond nadat bekend werd dat het voormalige schoolgebouw De Wateringhe verkocht zou worden aan de Turkse Arbeidersvereniging. Het college: “Er heerst nog veel onbegrip en wederzijds wantrouwen tussen autochtonen en allochtonen.” AD 09-02-06, Waar blijven de Antillianen? Antilliaanse jongeren dringen nauwelijks door tot de hoogste klassen van het voortgezet onderwijs. AD 05-02-06, Echtpaar afgetuigd bij roof “Helaas zijn de daders slecht herkenbaar. Aan hun stem hoorden we wel dat het om Antillianen ging.” AD 09-02-06, Anderhalf jaar geëist voor megamatpartij Naar aanleiding van een grote vechtpartij op het terras van de Irish Pub in september 2005 eist het OM anderhalf jaar cel tegen vier Antillianen. AD 02-03-06, Fikse straffen voor Antillianen Er zijn hoge straffen opgelegd: tussen twaalf en negen maanden, ten dele voorwaardelijk. AD 10-05-06, Lastige Antillianen zorgen voor ‘veelvuldige en ernstige overlast’ Er wordt gesproken over groepen Antillianen die steeds vaker voor problemen zorgen in Hellevoetsluis. Daarom wordt nu het onderhavige onderzoek gedaan. AD 12-05-06, ‘Het is vijf voor twaalf’ PUSH-vertegenwoordigers onderstrepen de noodzakelijke aandacht voor “een groep Antillianen die zich moeilijk aanpast”, naar aanleiding van de aankondiging van het onderhavige onderzoek. AD 30-05-06, Pleinoverlast neemt rap toe Omwonenden van de Forel klagen steen en been sinds de gedwongen sluiting van café Sirius. Het café werd gesloten wegens drugshandel. De overwegend Turkse jongeren hangen nu tot laat op straat rond. Kijk op de wijk, maart 2004 Toenmalig wijkcoördinator en huidig wethouder Jorriena de Jongh neemt afscheid als wijkcoördinator. Politiepost–Publiekskrant Politie Rotterdam-Rijnmond, januari 2006 Buurtagent is de motor achter de veiligheid van de burgers. De pakkans in de rijnmond is groter geworden, en dus is de rijnmond ook veiliger. Etc. Begrotingskrant 2006 gemeente Hellevoetsluis 1. Beleidsintensivering voor enkele veiligheids- en preventiepunten, 2. Steunpunt huiselijk geweld, 3. Geen specifieke punten m.b.t. Antillianen en Arubanen.

Punten u it b rochu res Woon- Zorg- en Welzijnstrefpunt Hellevoetsluis 1. Taken en werkwijze van Trefpunt Woon- Zorg- en Welzijn Hellevoetsluis. 2. Geen specifieke punten m.b.t. allochtone en/of Caribische Nederlanders. Bureau Sociaal Raadslieden 1. Taken en werkwijze van Bureau Sociale Raadslieden. 2. Geen specifieke punten m.b.t. allochtone en/of Caribische Nederlanders. HALT 1. Taken en werkwijze van HALT-Spijkenisse/ZHE. 2. Geen specifieke punten m.b.t. allochtone en/of Caribische Nederlanders.

28

PUSH 1. Taken en werkwijze van PUSH. 2. Geen specifieke punten m.b.t. allochtone en/of Caribische Nederlanders.

29

BIJLAGE 3. KLEINE ENQUÊTE ONDERZOEK ANTILLIANEN EN ARUBANEN IN HELLEVOETSLUIS ENQUÊTE OVER ERNSTIGE PROBLEMEN EN KLACHTEN © DOCA Bureaus Kerkstraat 27 4664 BN Lepelstraat T 0164-686755 E [email protected]

Uw Uw instelling Uw Uw afdeling Uw Uw functie 1.

Hoe vaak heeft u contact met Antillianen of Arubanen over een ernstig probleem?

2.

Hoe vaak was dat in de afgelopen 12 maanden het geval?

3.

Hoe vaak krijgt u ernstige klachten over Antillianen of Arubanen?

 

Vaak, althans relatief vaak



Dat komt niet of weinig voor

Dat komt met een zekere regelmaat voor

......... Maal



Dat weet ik niet precies

 

Vaak, althans relatief vaak

 4.

Hoe vaak was dat in de afgelopen 12 maanden het geval?

5.

Jonge Antillianen en Arubanen. Hoe vaak heeft u contact met jonge Antillianen of Arubanen van ongeveer 15-24 over een ernstig probleem?

Dat komt met een zekere regelmaat voor Dat komt niet of weinig voor

......... Maal



Dat weet ik niet precies

 

Vaak, althans relatief vaak



Dat komt met een zekere regelmaat voor Dat komt niet of weinig voor

6.

Jonge Antillianen en Arubanen. Hoe vaak was dat in de afgelopen 12 maanden het geval?

......... Maal



Dat weet ik niet precies

7.

Jonge Antillianen en Arubanen. Hoe vaak krijgt u ernstige klachten over jonge Antillianen of Arubanen van ongeveer 15-24?

 

Vaak, althans relatief vaak



Dat komt niet of weinig voor

8.

Jonge Antillianen en Arubanen. Hoe vaak was dat in de afgelopen 12 maanden het geval?

9.

Om wat voor problemen of klachten ging het?

10. Wat kan er gedaan worden aan de problemen en de klachten? Wat doet u in de praktijk? Heeft u suggesties, bijvoorbeeld voor de gemeente?

30

Dat komt met een zekere regelmaat voor

......... Maal



Dat weet ik niet precies

BIJLAGE 4. LIJST VAN GEHOUDEN INTERVIEWS MET DESKUNDIGEN EN BETROKKENEN 1. 2. 3. 4.

Peter Dale, wijkagent Kooistee-Noord, Richard Berends, beleidsmedewerker gemeente, wijkbeheer Vincent de Knegt, preventiemedewerker BoumanGGZ, Charlene Dick, medewerker schuldhulpverlener Budgettrefpunt. Het budgettrefpunt is onderdeel van Woon-, Zorg- en Welzijnstrefpunt. Charlene Dick is zelf Antilliaanse. Ze heeft een onderzoek gedaan naar schuldhulpverlening aan Antillianen, 5. Donald Ewaldos, Stichting Resurrection Power, Antilliaanse kerkelijke gemeente Hellevoetsluis. Donald Ewaldos is zelf Antilliaan, 6. Dennis Gerits, beleidsmedewerker jeugdbeleid gemeente Hellevoetsluis, secretaris Jeugdraad, rapporteur ‘Antillianen in Hellevoetsluis’Erwin van Tricht, wijkagent Kooistee-Zuid, 7. Margot Kleijntjes, coördinator Opstap, Overstap/Sleutelen, Piramidestappen en Opvoeden zo, opvoedingsondersteuning PUSH, 8. Guus Koppenol, beleidsmedewerker afdeling samenlevingszaken gemeente, Hellevoetsluis; Koppenol was in jaren 90 als beleidsmedewerker verantwoordelijk voor het Stimuleringsproject Antillianen in Hellevoetsluis 94-95, 9. Willem Janssen, jongerenwerker PUSH, 10. Antilliaanse man 1 uit de “maatregelengroep”18 die sinds 1992 in Hellevoetsluis woont en vroeger heel actief was met het organiseren van sportactiviteiten voor de Antilliaanse en Arubaanse doelgroep, 11. Corry van den Berg, opbouwwerker bij PUSH, 12. Han van der Wagt, drugspoli en outreachende zorg bij BoumanGGZ; zorgmakelaar voor de pilot Kooistee, 13. Nico van Straaten, maatschappelijk werker bij Maasdelta. Dit is een tamelijk unieke positie van Maasdelta in Hellevoetsluis; van Straaten bekleedt de positie sinds 14 à 15 jaar, met onderbreking van drie jaar. Hij was toen ‘Marokkanenwerker’ in Rotterdam, 14. Erwin van Tricht, wijkagent Kooistee-Zuid, 15. Henk Visch, hoofd jeugdgezondheidszorg GGD Zuidhollandse Eilanden, leiding Pilot Kooistee Hellevoetsluis, 16. Antilliaanse man 2 uit de “maatregelengroep” die sinds 1990 in Hellevoetsluis woont en vroeger tot de overlastgevende Antilliaanse jongeren behoorde. 17. Jorenda Nicolas, van de stichting Strea Biante; zij is 21 jaar, komt van Bonaire en woont sinds zeven jaar in Nederland; ze volgt een opleiding in de horeca. 18. Tienermoeder 1, 18 jaar, risicojongere. 19. Dereline Francisca, oprichtster stichting Roots, zelfstandig ondernemer. Ze heeft twee jonge kinderen; sinds zeven jaar in Nederland. 20. Jan de Vos, hoofd wijkteam politie Hellevoetsluis. 21. Antilliaanse man 3, 22 jaar, behorende tot de “harde kern”. 22. Antilliaanse man 4, 25 jaar, behorende tot de “harde kern”. 23. Marja Keijzer, hoofd wijkpolitie Zuid-Hollandse Eilanden (9 gemeenten) / Politie Rotterdam-Rijnmond. 24. Antilliaanse man 5, 24 jaar, behorende tot de “harde kern”, kortelings ontslagen uit detentie. 25. Antilliaanse man 6, 23 jaar, behorende tot de “harde kern”, geïnterviewd tijdens proefverlof. 26. Antilliaanse man 7, 22 jaar, behorende tot de “harde kern”; woont in bij zijn moeder en/of de moeder van zijn vriendin. 27. Richelle Stewart, Surinaamse die bij CWI-Rotterdam werkt; heeft Antilliaanse pleegzoon en kent de situatie van de Antillianen in Hellevoetsluis bijzonder goed; opleiding: SJD, 2005. 28. Antilliaanse man 8, 20 jaar, behorende tot de “harde kern”; sinds twee jaar in Nederland, inwonend bij zijn zus en haar Nederlandse man. 29. Tienermoeder 2, 17 jaar, risicojongere; woont sinds twee jaar in Hellevoetsluis; werd door haar zwangerschap met 15 door moeder uit huis gezet. Van de gesprekken hebben we protocollen opgesteld voor intern gebruik. Deze zijn onder andere toegespitst op de aanduiding van doelgroepen, de problemen en klachten die besproken zijn, de achtergronden daarvan, de wenselijke aanpak, de vereiste deskundigheid en de wenselijke inbreng van Antillianen en de Antilliaanse gemeenschap.

Bij de maatregelengroep gaat het om Antillianen en Arubanen tussen de 25 en 40 jaar die vaak meer dan 2 jaar in Nederland wonen. Ze hebben vaak complexe problemen binnen vrijwel al de leefgebieden en staan bekend binnen het hulpverleningsnetwerk. Andere groepen die in het verdere verloop van het onderzoek nog aandacht krijgen zijn de preventiegroep (tussen de 10 en 16 jaar, die in Nederland zijn geboren of op jonge leeftijd naar Nederland zijn gekomen. De problemen liggen meestal binnen de leefgebieden opvoeding/gezinsituatie, opleiding, vrienden/ kennissen en vrije tijd besteding), de risicogroep (tussen de 17 en 25 jaar die vaak op oudere leeftijd naar Nederland zijn gekomen. De basisschool hebben ze meestal op de Antillen of Aruba doorlopen en beheersen matig het Nederlandse taal. Deze groep zit niet meer in het reguliere schoolsysteem, hebben meestal een afgebroken opleiding en vallen officieel onder het jongerenloket. Ze hebben vaak geen zinvolle dagbesteding en er is sprake van overlast en lichte vorm van criminaliteit) en de hardekerngroep (tussen de 17 en 40 jaar die zich stelselmatig bezig houden met criminele activiteiten). 18

31