ONDERWIJSRECHT: Make it in the Netherlands Dia 1 Jaarrede van de voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Onderwijsrecht, prof. mr. M. T.A.B. (Miek)Laemers, gehouden tijdens de jaarvergadering op 29 november 2013. 1. Grote ambities versus eenvoud in Suriname ‘Make it in the Netherlands’ is een van de opvallende slogans waarmee de bewindslieden van OCW het vuurtje van het Nederlandse onderwijsbedrijf brandend houden. Make it in the Netherlands! is een actieplan dat deze zomer werd gelanceerd om buitenlandse studenten aan Nederland te binden. Dia 2 Slogan OCW
Make it in the Netherlands
De SER-‐Commissie Arbeidsmarkt-‐ en Onderwijsvraagstukken formuleerde eerder voorstellen om buitenlandse studenten die in Nederland hoger onderwijs volgen, na afloop van hun studie beter (tijdelijk) te behouden voor de Nederlandse arbeidsmarkt. Het biedt Nederland belangrijke baten als het internationaal talent a) meer weet te werven en b) beter aan zich kan binden. Dat is goed voor welvaart, economie en hoger onderwijs. Het zal dan ook geen toeval zijn dat de Philips-‐slogan als inspiratiebron voor het wervende motto van OCW heeft gefungeerd. Om de doelstellingen te bereiken werken naast het Ministerie van OCW veel organisaties zoals Nuffic, VSNU, VNO-‐NCW en het ISO – samen aan vijf verschillende actielijnen die het doel van het actieplan nastreven.
2
Wees gerust, ik ga u niet vermoeien met alle wapenfeiten van onze beleidsmakers en begeleidende activiteiten van onze wetgever. Dat zouden er veel te veel zijn. Het was immers een druk jaar en Nederland heeft een omvangrijk ministerie van OCW en een wetgever voor wie de stelselverantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het onderwijs een vanzelfsprekende zaak is. Dia 3
Ik maak even een uitstapje om te laten zien dat het ook anders kan. Begin deze maand maakte ik deze foto in Suriname. Dit is het ministerie van onderwijs in Paramaribo. Suriname maakte tot 1975 deel uit van ons Koninkrijk, maar de onderwijssituatie in Suriname is niet te vergelijken met de onze. In het dunbevolkte zuiden van het land, midden in het tropisch regenwoud is door ‘weldoeners’ een schooltje opgericht. Waar in Nederland de vrijheid van het bijzonder onderwijs betreffende de keuze der leermiddelen en de aanstelling der onderwijzers geëerbiedigd moet worden bij het stellen van deugdelijkheidseisen (art. 23, lid 6 Gw), is het probleem in dit voormalige Koninkrijksdeel dat er geen leraren te vinden zijn en de leermiddelen liggen er ongebruikt.
3
Langs de weg in Paramaribo vind je een bord met het opschrift: ‘Plezierig onderwijs is een wens Van elk mens’
Dat is andere koek dan Make it in the Netherlands en de ambities van excellentie. Het brengt je tot de basis van het onderwijs. 2. Actueel Hoe dan ook: ik zal een paar actualiteiten schetsen, maar ik wil daarbij vooral de aandacht richten op de rol en inbreng van u/van ons als onderwijsjuristen. De voorbereidingen voor passend onderwijs eisten de aandacht van velen, waaronder ook veel leden van onze vereniging. Deze week is een mijlpaal bereikt: 152 samenwerkingsverbanden voor passend onderwijs zijn opgericht. De fase waarin de overheid scholen en gemeenten zelf laat bepalen hoe met probleemjongeren moet worden omgegaan is aangebroken. Maar dat is ook een fase van onzekerheid omdat nog niet duidelijk is hoe er samengewerkt gaat worden en hoe scholen onderling taken verdelen. De bemoeienis van onderwijsjuristen met de nadere invulling en zeker ook met de nieuw ingerichte geschilbeslechtingscommissies zal zeker nodig blijken in de toekomst. Een goed idee van de VARO om haar laatste bijeenkomst te wijden aan passend onderwijs. Werk aan de winkel is er ook naar aanleiding van de brief van
4
staatssecretaris Dekker van 12 juli 2013, waarin hij een reactie geeft op het vorig jaar uitgebrachte advies van de Onderwijsraad: Artikel 23 Grondwet in maatschappelijk perspectief; nieuwe richtingen aan de vrijheid van onderwijs. Hij gaat in op vier onderwerpen: de vrijheid van stichting van scholen, kwaliteitseisen, leerlingenvervoer en ontheffing van de leerplicht en thuisonderwijs. Dekker kondigt aan een wetsvoorstel voor te bereiden om vrijstelling op grond van richtingbedenkingen te laten vervallen. Verder herhaalt hij het kabinetsvoornemen om de enkele feitconstructie uit de Awgb te (doen) schrappen. Ik noem ook het element in de onderwijsparagraaf van het kabinet, dat relevant is voor het thema van vandaag: ‘in krimpgebieden moeten alle vormen van samenwerking mogelijk zijn. Denominatie noch fusietoets mag daarbij in de weg staan.’Hoe dit zich verhoudt tot het constitutionele kader is zonder meer voer voor leden van onze vereniging. Ik signaleer een ontwikkeling die van grote invloed kan zijn op het duale stelsel doordat steeds meer mengvormen ontstaan zowel op bestuurlijk niveau als op het niveau van de onderwijsinstelling. Kijken we naar de NVOR. 3. De vereniging Over onze vereniging: eind 2013 zijn we hard op weg naar de 400 leden. Met het bestuur gaat het goed. We zijn verheugd dat Pieter Huisman en Ben Vermeulen vanochtend bereid bleken hun bestuursfuncties voor een nieuwe periode te willen vervullen. Activiteiten Wat is de koers voor de vereniging de komende tijd? Het is – net als bij het project Make it in the Netherlands -‐ zaak het groeiend aantal leden aan onze vereniging te binden en de kennis te behouden ten behoeve van de bevordering van het onderwijsrecht. We doen dat in de eerste plaats door onze jaarvergadering en jaarlijkse symposium. De vereniging streeft ernaar het preadvies en de referaten richtsnoer te kunnen laten zijn bij de ontwikkeling van ons rechtsgebied.
5
Dia 7 Preadvies Het preadvies is immers (volgens een online encyclopedie): ‘een door een daartoe bevoegd persoon of bevoegde groep personen gegeven advies met betrekking tot een te nemen besluit, vooral ten behoeve van een wet-‐ of raadgevend lichaam, een congres, een bestuur e.d.; advies dat voorafgaat aan de besluitvorming over een bepaalde kwestie’. Dat we in ieder geval dit jaar hierin lijken te slagen blijkt uit het feit dat het boekje op dezelfde dag dat u het in uw brievenbus kreeg, ook in de postvakken van de leden van de Vaste Kamercommissie belandde. Er is meer en misschien wilt u ook een keer een andere opzet. We spraken binnen het bestuur over ‘Een dag van het onderwijsrecht’. Er is bijvoorbeeld al een dag – en zelfs een nacht -‐ van de rechtspraak, en zo’n format blijkt goed te scoren. Het aantal leden maakt een toogdag met plenaire voordrachten gevolgd door bijeenkomsten in subgroepjes, waar onderwerpen naar keuze kunnen worden besproken, heel goed mogelijk. Uw suggesties zijn welkom. Volgend jaar zal ook de Mentink Award weer kunnen worden uitgereikt voor de beste onderwijsrechtelijke publicatie. Professionalisering In het bestuur wordt gesproken over een verdere professionalisering van de vereniging. Er is een grote hoeveelheid informatie beschikbaar die ontsloten zou moeten worden voor al onze leden. Gedacht wordt over het aantrekken van een part-‐time medewerker die belast wordt met het actualiseren van de website. Het ideaal is om de website tot dé toegang van onderwijsrechtelijke informatie te maken, door het verzamelen van relevante jurisprudentie en het opnemen van links naar belangrijke beleids-‐ en wetgevingsdocumenten. Niet alleen de website ook social media als LinkedIn en Twitter zorgen voor verspreiding van onderwijsrechtelijke nieuwtjes en noties. We houden dat als vereniging goed in de gaten. Werkgroepen De werkgroepen vormen – overeenkomstig het position paper -‐ de harde kernen van onze vereniging. De verslagen waren al beschikbaar.
6
Op de website van de NVOR vindt u nog een aanvulling van de werkgroep leiding en staf in het VO en van de werkgroep bestuur en management o.l.v. Martijn Nolen. Deze werkgroep publiceert ook regelmatig nieuwsbrieven en dat is – o.a. gezien de ontwikkelingen na Amarantis – heel informatief. Het position paper voorzag ook producten van de werkgroepen die geschikt zouden zijn voor publicatie in het NTOR. Dat is van het grootste belang voor het voortbestaan van dit blad. Ik wil er met nadruk op wijzen dat er op u gerekend wordt! Het is een uitdaging voor de deelnemers van de werkgroepen om elkaar te motiveren tot betrokkenheid die niet alleen de deelnemer zelf, maar ook de hele werkgroep, de vereniging en onze publicatiekanalen, NTOR en School en Wet ten goede komt. Het is duidelijk dat er veel kennis te halen en te brengen valt. En die verzamelde kennis houden we dan graag vast in onze club! Ik wil daarom mijn korte beschouwing over de koers van onze vereniging afronden met een variant op de slogan van OCW: Dia 8 Let’s make it in the Netherlands’ Association for Education Law 3. Het thema van het jaarsymposium Er zijn veel ontwikkelingen gaande die invloed hebben op de inrichting van ons onderwijsbestel. Die ontwikkelingen worden vaak geëntameerd door de overheid vanuit zijn verantwoordelijkheid voor onderwijs. Voor zover er nog ruimte resteert voeren schoolbesturen hun eigen onderwijsbeleid. Inmiddels worden scholen geconfronteerd met demografische ontwikkelingen die het verschijnsel krimp veroorzaken. Ik denk dat het een goed besluit was van het bestuur dit jaar de focus op dat thema te richten. U bent allemaal in het bezit van de symposiumbundel, getiteld: Krimp in het onderwijs met daarin een door enthousiaste juristen geschreven drieledig preadvies en eveneens drie co-‐referaten. Ik bedank alle auteurs bij voorbaat dat zij bereid waren om hun licht te laten schijnen op het thema. Zij geven hun visie voor de lunchpauze, daarna voeren de referenten het woord en dagen ons uit tot discussie.
