provinsj e fryslân provincie fryslân postbus 20120 8900 hm leeuwarden tweebaksmarkt 52 telefoon; (058) 292 59 25 telefax: (058) 292 51 25
Provinciale Staten van Fryslân
www.fryslan.nl
[email protected] www.twitter.com/provfryslan
Leeuwarden, 19augustus2014 Verzonden, 26
AUG. 2014
Ons kenmerk Afdeling Behandeld door Uw kenmerk Bijlage(n)
: 01150532 : Stêd en Plattelân : J. van der Wal /(058) 292 58 84
[email protected]
Onderwerp
: Subsidieregeling hergebruik regenwater en innovatie waterketen
: Voortgangsnotitie innovatie in de Friese waterketen
Geachte Statenleden, Graag informeren wij over de stand van zaken met betrekking tot: 1. drinkwaterbesparing en subsidieregeling hergebruik regenwater; 2. ynnovaasje yn de wetterketen, Green Deal (toezegging 614). In het 3 Waterhuishoudingsplan is op verzoek van uw Staten de volgende tekst opgenomen: ‘De beste invulling van duurzaam drinkwater is besparing. Waar dat kan wordt hieraan ge werkt. Samen met Vitens wordt een voorlichtingscampagne opgezet om drinkwaterbesparing te bevorderen. Samen met Wetterskip Fryslân en Vitens worden de mogelijkheden onder zocht van een subsidieregeling voor hergebruik van regenwater.’ Daaraan gekoppeld zijn twee ‘gewenste resultaten’ in het plan opgenomen: In de planperiode is een voorlichtingscampagne gehouden om drinkwaterbesparing te be vorderen; Uiterlijk 2012 is aan Provinciale Staten een voorstel voorgelegd over de mogelijkheden van een subsidieregeling voor hergebruik van regenwater. -
-
Deze actiepunten hebben wij onderdeel gemaakt van de uitvoeringsagenda van het Fries Bestuursakkoord Waterketen (FBWK), het samenwerkingsverband tussen provincie, Wet terskip, alle Friese gemeenten en Vitens. Dit samenwerkingsverband kent vier pijlers: (afval)waterketen (meer samenwerking en kostenbesparing); innovatie (versterken duurzaamheid en zo mogelijk kostenbesparing); Waddeneilanden (waterbesparing) en communicatie. -
-
-
-
-
1 /3
-
Ons kenmerk: 01150532
iiiiiiI
1 1
provinsje fryslân provincie fryslân In januari 2014 heeft de landelijke visitatiecommissie waterketen, o.l.v. mevrouw Karla Peijs, de regio Fryslân als ‘koploper’ beoordeeld als het gaat om voortgang en plannen op het gebied samenwerking, kostenbesparing, innovatie en communicatie in de waterketen. Dri nkwaterbesparing Drinkwaterbesparing is onderdeel van de pijlers innovatie en communicatie van het FBWK. Als onderdeel van communicatie is in 2012 een voorlichtingscampagne over drinkwater(besparing) gestart. Dit loopt door tot 2016, wanneer het FBWK afloopt. Onderdelen van de campagne zijn: ontwikkeling en verspreiding van een folder over de waterketen en drinkwaterbesparing; radiocommercials via Omrop Fryslân over het gebruik van drinkwater en het gebruik van het riool; individuele voorlichting in bouwmarkten over watergebruik en waterbesparende technieken; stickeractie over het functioneren van het waterketensysteem . 1 -
-
-
-
Drinkwaterbesparing is ook onderdeel van innovatie in de waterketen waarover later meer. Subsidieregeling hergebruik regenwater Een voorstel over de mogelijkheden van een subsidieregeling voor hergebruik van regenwa ter hebben wij niet kunnen uitwerken. Wij zijn in overleg gegaan met Wetterskip en Vitens over het opstellen van een gezamenlijke regeling. Er bleek te weinig draagvlak om een ge zamenlijke regeling op te stellen en daarvoor de benodigde middelen vrij te maken. Wetterskip Fryslân geeft aan dat het stimuleren van het hergebruik van regenwater geen doel is, want het draagt niet bij aan de verbetering van eigen bedrijfsactiviteiteiten. De opvang en eventueel gebruik van regenwater wordt gereguleerd in de Basis-en/of Gemeentelijke rioleringsplannen. Vitens heeft geen beleid heeft voor het stimuleren van hergebruik van regenwater. De ko mende jaren ligt de focus van het drinkwaterbedrijf op besparing van (warm) water en ener gie en de valorisatie van reststoffen. Het innovatie onderdeel binnen het samenwerkingsverband FBWK focust eveneens niet op het hergebruik van regenwater. De hoofddoelen van innovatie zijn: besparing van (warm)tapwater, beperken van emissies naar het oppervlaktewater en (terug)winnen van reststoffen uit de waterketen.
-
-
-
Dit wil niet zeggen dat er in Fryslân geen projecten worden ontwikkeld voor het (her)gebruiken van regenwater. Zo is bij de koop van een bouwterrein in de gemeente Tyt sjerksteradiel de levering van een regenwatersysteem inbegrepen. Dit opgevangen regenwa ter kan vervolgens worden benut voor de wasmachine, toiletspoeling en de tuin. Informatie en kennis over dit soort projecten wordt via de samenwerking in het FBWK ge deeld.
1
Op zichtbare onderdelen van de waterketen, bijvoorbeeld rioolpom pen, worden stickers geplakt met uitleg over de functie en een QR-code die verwijst naar de webpagina fryslanleeftmetwater.nl
-2/3
Ons kenmerk: 01150532
ti
i
CJ) •
provinsje fryslân provincie fryslân
b
Op basis van bovenstaande komen wij tot de conclusie dat een gezamenlijke subsidieregeling (her)gebruik regenwater niet gewenst is. Het ontbreken van een dergelijke regeling verhindert niet dat er in de provincie wel goede projecten worden gerealiseerd.
Innovatie in de Waterketen, uitvoering Green Deal In 2012 is de Green Deal waterketen gesloten tussen de FBWK partners, Wetsus, Wateralli ance, Centre of Expertise Water Technology en het Rijk (ministeries lenM en EZ). In de Green Deal is kortweg afgesproken dat: 1. de FBWK partners innovaties gaan toepassen in de waterketen; 2. het Rijk adviseert en helpt bij het wegnemen van eventuele belemmeringen (bijvoorbeeld aanpassen wet- en regelgeving; 3. het Rijk adviseert en helpt bij de verspreiding van innovaties in Nederland en de toepas baarheid in ontwikkelingslanden. Voor het toepassen van waterinnovaties in de Friese waterketen is in 2013 door de partners in het FBWK een aanjager innovatie aangesteld. Deze aanjager is actief op zoek naar loca ties in Fryslân waar innovatieve watertechnieken toegepast kunnen worden; een bemidde laar tussen aanbod en vraag. In de bijlage wordt de voortgang hiervan gerapporteerd. De provincie verstrekt subsidie voor de toepassing van innovaties in de waterketen. Er zijn subsidies verstrekt aan twee projecten: ‘Waterschoon’ te Sneek en ‘recycle’ douches’ van Fier Fryslân. Op dit moment zijn meerder subsidieaanvragen in voorbereiding. Een overzicht hiervan vindt u eveneens in de bijlage. De Green Deal is door verschillende regionale partijen ingezet om gerichte medewerking van het Rijk te vragen. Deze medewerking verloopt constructief. Dit betekent dat snel wordt inge speeld op de vragen die gesteld zijn.
Gedeputeerde Staten van Fryslân,
/U(/O
J.A.
den Berg, secretaris
-3/3-
Ons kenmerk: 01150532
Çfj
r
Voortgangsnotitie innovatie in de Friese waterketen (mei 2014) Auteurs: Bart Volkers, Peter Luimstra
Inleiding: toepassing en demonstratie van waterteclinologische innovatie In 2013 is in een visie op watertechnologie omschreven hoe we in 2020 ervoor willen staan t.a.v. toepassing en demonstratie van watertechnologie innovaties in de Friese Waterketen. Daarbij zijn de volgende doelen en ambities leidend, zoals verwoord in een visie op watertechnologie: • 10-15% besparen op verwarmd drinkwater, maatregelen in 85.000-132.000 woningen in Fryslân • 20-40 projecten die bijdragen aan emissiereductie verontreinigingen naar oppervlaktewater • 20-40 projecten die bijdragen aan hergebruik van grondstoffen Deze ambities vormen de uitgangspunten voor het werk dat opgepakt wordt door de partners binnen FWBK, de partners binnen de WaterCampus en watertechnologiebedrijven in Fryslân. Gezamenlijk economische prestatie-indicatoren zijn: • 25-50 nieuwe samenwerkingsverbanden (coalities), 175 samenwerkende partijen • 250 nieuwe banen (werkgelegenheid) • 35-50 miljoen € uitgelokte investeringen • 70 (buitenlandse) delegaties (10 per jaar) • 15 doorbraaktechnologieën geïmplementeerd, door 15 nieuwe technologiebedrijven De Green Deal Watertechnologie draagt bij aan het realiseren van deze ambities. Een aanjager is aangesteld om de realisatie van doelen en ambities te versnellen.
Versneld realiseren doelen cii ambities De aanjager is in het najaar van 2013 met het programma aan de slag gegaan. De volgende acties zijn uitgevoerd/opgestart: 1.
Een concreet uitvoeringsplan voor demonstratie en toepassing van innovatieve watertechnologie (2014 —2015) is vrijwel gereed.
2.
Parallel worden diverse nieuwe initiatieven genomen en projecten gestart (zie onderstaande tabel):
350 Besparen verwarmd tepwater 1543 Emissiereductie
300 300
gemeente Terschelling Wetterskip
lmplementatle van waterbesparende maatregelen op Terschelling Benutting oppervlaktewater met blauwalgen voor demonstratie en testen monitonngs- en
Vitens
PM
W&W ingenieurs
PM
Voorbereiding
idee
Idee
Idee
Waterbesparing op Terschelling
Blauwalgen
Innovatieve putkiep
Dalry Campus
Totaal
3740
948
emissieredudie & verwaardlngfhergebrulkgrondstotfen
50 Besparen verwarmd tapwater &
Toepassing Innovatieve watertechnologle
PM
Idee
WatertechnologieThialf
provincie Drenthe, INCAS3. WIN
200
100 Emissiereductie 500
Toepassing sensoren voordoelmatigere afvalwaterketen meerdere projecten
PM
Idee
Sensoren In deafvalwaterketen -
12
50 Besparen verwarmd tapwater & emlssiereductie & verwaerdlng/hergebruik grondstoffen 200 CEW
Projectbureau De Zuldianden
VoorbereIding
Nieuwbouw It Grlen 10 wonIngen
12 15 Besparenverwarmdtapwater
40
CEW
Voorbereiding
RegenwatersysteemAchterde Hoven
20 â 45
2â3
2â5
25 0 Besparenverwarmdtapwater PM
lnzetinnovatlevewatertectinologle Ingebouw uitbreIdIng Watercampus lnzetregenwatervoorgebrulktolletten en wasmachine, md. lage temperatuurverwarming Hergebruik en verwaardlngwater en nutrl8nten
Wetsus
Voorbereiding
Uitbreiding WaterCampus
1 2
25 Emissiereductie & verwaarding/hergebuik grondstoffen 100
inzet Innovatieve watertechnologle In nieuwe ontvangstruimte
2â S 100 Emissiereductie &verwaarding/hergebuik grondstoffen 300
Dalry Campus
2 1 54) Emissiereductie
206
Voorbereiding
1. a 2 20 Esnissiereductie
50
Dalry Campus
Icamerbemlddeling leeuwarden
1è 2
50 Verwaarding / hergebruik grondstoffen
100
Onderzoeksinsti tuut (ntbj
Benutting kalk uit grondwater In landbouw en onderzoek naar effecten daarvan
Vitens
voorbereiding
verwaarding kalk uit grondwater
Decentralesanltatte studentenhuisvesting Idee
1 2
100 Besparen verwarmd tapwater
300
Vitens
Voorbereiding
Wijkenbattie Water & Energy
behandelingsconcepten Achtkarspelen Inzet Innovatie putidep op emmlssie, stank en verstopplngte beperken Inzet Innovatieve technieken om erfafspoellng te Brons water mlnimallseren/afvalwaterte verwaarden DeSaK inzetvan tecrsnologlevoordecentraie sanitatie op KennisCampus Leeuwarden
1â 2
50 Besparen verwarmd tapwater
150
Net2grId, COGASVAC Grendel, Net2grld. COGS
Online & realtime monitoring van water- en energievebrulk Competitie tussen twee wIjken om water en energieverbulk te minimaliseren
Vltens
Voorbereiding
Water & Energy Dlsplay
2 5
1 2
38 Besparen verwarmd tapWater
1000
ICAW, Ekwadraat, Dljksma Draalsma
Fnerglp en watemeutraal opvangtehuis De Garaasje
Fier Frysl3n
Project
Omschrijving
DeGaraasje
Project
3. In overleg met de Friese waterpartners zijn inmiddels ruim 40 problemen en vraagstukken verzameld, waarin nieuwe watertechnologie al op korte termijn een oplossing kan bieden (zie bijlage met overzicht). Een aantal van bovenstaande projecten/projectideeën (zie punt 2) is op deze manier tot stand gekomen. De 40 problemen en vraagstukken worden op verschillende manieren aangepakt te starten met: • Projectdefinities en -plannen als basis voor verdere uitvoering • Onderzoek om problemen/vraagstukken efficiënt te selecteren en kansrijke tot uitvoering te brengen: 1. Methodeontwikkeling snelle screening haalbaarheid warmteterugwinning 2. Inventarisatie (potentiële) waterkwaliteitsproblemen) Inmiddels hebben de gemeenten Dongeradeel, Dantumadiel, Ferwerderadiel en Kollumerlamp het initiatief genomen om als ‘plattelandsgemeenten’ in samenwerking met projectaanjager meer met innovatie te doen. Dergelijke initiatieven worden aangemoedigd en ondersteund in de vorm van concretisering van doelen en het realiseren van innovatieve projecten. 4. Concretiseren van doelen: De gemeente Leeuwarden gaat gezamenlijk met de hogescholen en CEW de doelen concretiseren voor de stad aan de hand van de eigen ambities, beleidskaders, aankomende ruimtelijke ontwikkelingen, en problemen met oppervlaktewater. Op een soortgelijke manier kunnen straks ook andere gemeenten deze doelen concretiseren. Deze gemeenten kunnen hierbij worden gefaciliteerd. 5. Bedrijven betrekken: Innovatieve watertechnologiebedrijven zijn/worden benaderd en hun innovatieve technologie is/wordt voorgelegd aan de waterpartners. De Water Alliance werkt mee om bedrijven te informeren over de mogelijkheden via bijeenkomsten en communicatiemiddelen. 6. Thematische bijeenkomsten worden georganiseerd / presentaties gehouden, al dan niet gekoppeld aan een bestaande congressen/symposia vanuit WaterCampus Leeuwarden: • December 2013: bijeenkomst voor waterpartners en partners WaterCampus Leeuwarden; • Januari 2014: bijeenkomst voor bedrijven/overheden op WaterLink; • Januari 2014: presentatie/workshop voor GAWO; • Een themabijeenkomst over water en zuivel (m.n. emissiereductie) is in voorbereiding; • Twee themabijeenkomsten over besparen op verwarmd tapwater staan gepland op 15 mei en op 19juni; • Een themabijeenkomst over verwaarden van afvalwater heeft recent plaatsgevonden; • Een themabijeenkomst over sensoren in de afvalwaterketen is in voorbereiding; • Een themabijeenkomst over decentrale sanitatie / energie uit water moet nog in voorbereiding gaan. 7.
Het volgende project is concreet in uitvoering genomen: • Opvangtehuis De Garaasje (Fier Fryslân) met toepassing innovatieve watertechnologie en duurzame energie
VL’rbeterpunten De belangrijkste focus binnen het innovatieprogramma ligt op demonstratie en toepassing van innovatieve watertechnologie. Het afgelopen halfjaar heeft in het teken gestaan van het zaaien. Met een realistische voorbereidingstijd van enkele maanden per project, is het nu tijd om te komen tot concrete projecten. De aanvragen die nu in behandeling zijn, zijn allen afkomstig van Vitens. Projecten voor de andere waterpartners hebben over het algemeen meer afstemming en ‘missiewerk’ nodig.
•
De aanhaken van 1 a 2 bestuurders bij de tactische en strategische vragen rond de gestarte innovatieprojecten kan bijdragen aan het wegnemen van knelpunten en versnelling. Graag zouden we zien dat 2 bestuurders deze rol willen oppakken.
•
Diverse gesprekken hierover met Wetterskip zijn (op ambtelijk niveau) aan de gang. Voorlopige uitkomst hiervan is om vanuit FBWK vooral in te zetten op verwaarden van afvalwater (in aansluiting op de eigen innovatieagenda van het Wetterskip dat vooral gericht is op de Energieen grondstoffenfabriek). Hoe innovatie vanuit FBWK concreet kan aansluiten op eigen innovatieprogramma behoeft nog verdere uitwerking. Vooralsnog lijkt het erop dat dit zich vooral zal richten op onderzoek, toepassing en vermarkting van geproduceerde producten (fosfaat, biogas, bioplastic, etc.). Mogelijke versnelling van dit proces kan tot stand komen door meer regie vanuit het Wetterskip op de innovaties die (naast of met het eigen innovatieprogramma) vanuit FBWK kunnen worden gerealiseerd.
•
Het concept uitvoeringsplan is enkele malen geactualiseerd aan de hand van voortgang in parallel lopende projecten en ontwikkelingen bij de waterpartners. Er is daarom voor gekozen om de acties in het uitvoeringsplan voor een planperiode van maximaal een jaar in te richten, en het als ‘levend’ document te beschouwen. Vooralsnog is het uitvoeringsprogramma buiten het zicht van de regie-/stuurgroep opgesteld, omdat er vooral operationele activiteiten in zijn beschreven. Uiteraard kan indien gewenst het uitvoeringsprogranima wel ter informatie/besluitvorming worden voorgelegd.
•
Binnen en buiten het FBWK vinden interessante activiteiten plaats en worden nieuwswaardige resultaten geboekt. De profilering hiervan kan sterker om een sterkere betrokkenheid van burgers en meer economische spin-off hiervan te bereiken. Een sterkere samenwerking met de ste initiatief hiertoe is genomen. werkgroep communicatie ligt hierbij voor de hand. Het 1 Via de Water Alliance zijn er diverse mogelijkheden voor meer profilering richting innovatie watertechnologiebedrijven. Deze mogelijkheden worden reeds benut (via bijeenkomsten) en aanvullende mogelijkheden (via magazines en website) wordt de komende tijd sterker benut.
•
De personele capaciteit beschikbaar voor het innovatieprogramma vanuit aanpalende organisaties is gekrompen, terwijl de hoeveelheid project in voorbereiding en aantal activiteiten zijn toegenomen. Krimp heeft plaatsgevonden op concrete projectleiding, en in de vorm van afstemming richting m.n. overheden. Dergelijke taken worden momenteel zo goed mogelijk opgepakt door de projectaanjager. Uitbreiding van de capaciteit naar oorspronkelijk niveau is nodig om op snelheid te blijven, en goed te kunnen blijven zaaien en oogsten.
Kansen voor Innovatie in de waterketen in de Friese Gemeenten Verwarmd tapwater Korte termijn <2 jr
Gemeente contactpersoon
Benutting restwarmte zwembad buitenpost
Gemeente Achtkarspelen
(Essentra)
G.
-
de Haan
Benutting restwarmte Hochwald te
Gemeente Sud-West Friesland
Boisward (en andere industrie)
J. Niemijer
Warmteterugwinning MFC’s
Gemeente Opsterland Siebrand Hulshoff
Warmteterugwinning Sporthallen (douche)
Gemeente Opsterland Siebrand Hulshoff
Energiereductie MFC Kloostertille
Gemeente Achtkarspelen G. de Haan
Renovatie zwembad Wetterstius Burgum
Gemeente Tytstjerksteradiel
Y. Sporthal (energieneutraal)
—
onderzoeksfase
Visser
Gemeente Littenseradiel G. Schippers
Inbouw warmtewisselaars in bestaande
Gemeente Leeuwarden
bouw
W. Bosch
-
i.c.m. zormeboilers
/
H. Haitsma
Digitale water- en energiemeters voor
Gemeente Opsterland
bedrijven
Siebrand Hulshoff
Renovatie kleedkamers
V.V.
De Westereer
Gemeente Dantumadiel G. Veldbrink
Water- en enrgiereductie nieuwbouw van
Gemeente Leeuwarden
der Valk Werpsterhoek
W. Bosch
Warmteterugwinning uit riolering
/
Gemeente Sud-West Friesland
T.
riothermie
Niemijer
Energiebesparing op gemalen
Gemeente De Friese Meren
Aanleg glasvezel in/door riolering
Gemeente Dantumadiel
Dongeradeel
G. Veldbrink
Warmteterugwinning riolering nieuw gemaal WF
-
—
i.c.m.
warmte voor tuinbouw
P. Hoornstra
Nieuw Toutenburg in Noardburgum
Gemeente Tytstjerksteradiel
(zorggroep Noorderbreedte)
T. Knol
Dairy Campus
Via WUR, A. Berithu (Wateralliance), Lank Vaessen (CEW)
Langere termijn>
2 jr
Riothermie tbv energieredutcie zwembad
Gemeente contactpersoon -
Gemeente Achtkarspelen
buitenpost
G. de Haan
Nieuwbouw Brede School
Gemeente Kollumerland
J. Bijlsma Onderhoud en verbouw gymzalen en
Gemeente Tytstjerksteradiel
sporthallen
Y.
‘De Warren’ Burgum-West
Visser
Gemeente Tytsijerksteradiel Y. Visser
Emissiereductie Korte termijn < 2 jr Herinrichting De Markt te Burgum Toepassen sensoren in riolering voor detectie lozingen Gebiedsontwikkelingen Franekeradiel/ Harlingen Gebiedsontwikkeling Haak van Leeuwarden Nieuw Toutenburg in Noardburgum (zorggp Noorderbreedte) Demosite Sneek nieuwe experimenten -
Langere termijn> 2 jr ‘De Warren’ Burgum-West
Gemeente contactpersoon Gemeente Tytstjerksteradiel Y. Visser Gemeente Achtkarspelen G. de Haan -
Gemeente Tytstjerksteradiel T. Knol Via Wetsus/ gem SWF Gemeente contactpersoon Gemeente Tytstjerksteradiel Y. Visser -
Kansen voor innovatie in de waterketen via Wetterskip Fryslân Verwarmd tapwater Korte termijn < 2 jr Centrale slibvergisting i.c.m. biogaslevering WaterCampus eo Fier Fryslan. Evt. met omzetting naar waterstofgas tbv bv. Mobiliteit. Warmte naar Leeuwarmte
Contactpersoon Wouter Deddens. Warmte via H. Nienhuis (gemeente Leeuwarden)
Emissiereductie Korte termijn < 2 jr Zuivelindustrie A-ware Food Group te Heerenveen mogelijkheden decentrale zuivering en benutting restwarmte Nieuwe pompen en gemalen in de afvalwaterketen (Pomp/Gemaal van de toekomst) Into the great wide Open festival op Vlieland tbv bewustwording rond waterketen Antibiotica gestimuleerde microorganismen Blauwalgen —
-
Contactpersoon Bonnie Bult (WF)! W. Kalma (gem. Heerenveen) WF
-
Yde van der Kooij
Idee van WF, evt. via Thea Bijma i.c.m K. Spoelstra Via Wetsus Roelof Veeningen
Grondstoffenterugwinning
1
Centrale slibvergisting i.c.m. biogaslevering WaterCampus eo Fier Fryslan. Evt. met omzetting naar waterstofgas tbv bv. Mobiliteit. Warmte naar Leeuwarmte Verwaarding struviet en biogas
Wouter Deddens
Machiel de Vries
Kansen voor innovatie vanuit bedrijfsleven Emissiereductie [erg u t
1 i Toepassing innovatieve putkiep Sensoren voor de afvalwaterketen Algenmonitoring oppervlaktewater Demosite Sneek nieuwe experimenten Antibiotica gestimuleerde microorganismen Waterschoon Sneek nieuwe onderzoeksvragen m.b.t. microverontreinigingen Waterschoon XL Monitoring oppervlaktewater te koppelen aan waterrecreatie en Culturele Hoofdstad
ii
Idee via W&W ingenieurs Idee via WLN, INCAS3, prv. Drenthe Idee via WIS (LG-Sound & BlueLeg) Via Wetsus/ gem SWF Via Wetsus
-
Brendo Meulman (Desah)
-
Brendo Meulman Idee via WIS (Blue Leg)
Grondstoffenterugwinning Productie bioplastics, t.b.v. opschaling en t.b.v. polymeren afzet Energie en grondstoffen uit Urine
j
KNN-advies
/
Wetterskip Fryslan
Wetsus/Magneto
