kernthema
| jaargang 2 | 25 - 01 - 2006 | nr 2 |
Scheiding van bestuur en intern toezicht:
Het raad-van-toezichtmodel
Inhoud
4 | Gemeente Alphen aan den Rijn gaat voor transparantie 5 | Handreiking voor werving en selectie van bestuursleden 6 | Op weg naar een code Goed Onderwijsbestuur 7 | Beleidsnotitie Governance, de stand van zaken (2) 8 | Rector Bram Sluis van RSG Enkhuizen: ‘Feilloos weten wie wat beslist’
Het scheiden van de functies van bestuur en intern toezicht is een belangrijk governancebeginsel. Hoe geef je de scheiding van die twee functies precies vorm? Globaal kan dat langs twee lijnen. Men kan de twee functies in aparte organen van de rechtspersoon onderbrengen dan wel die functiescheiding binnen één orgaan gestalte geven.
bestuur het schoolbestuur of anders geformuleerd het bevoegd gezag is. Het (bezoldigde) college van bestuur bestuurt de school of scholen, de raad van toezicht oefent intern op dat bestuur toezicht uit. Beide organen hebben elk een specifieke rol. Het college van bestuur is vanuit de rol van bevoegd gezag eindverantwoordelijk en aansprakelijk voor het bestuur van de scholen. De leden van de raad van toezicht zijn verantwoordelijk en aansprakelijk voor de wijze waarop zij het
Het voorbeeld bij uitstek van de benadering
toezicht op dat bestuur uitoefenen.
11 | Literatuur en links over Good Governance
om de functies van bestuur en intern toezicht bij aparte organen van de rechtspersoon te
Eén orgaan
2 | Hans Dijkstal over goede 1 beloning voor bestuurders.
beleggen is het raad van toezichtmodel. Dat
Het scheiden van de functies van bestuur en
model gaat uit van twee organen, te weten
intern toezicht kan ook zonder de instelling
het college van bestuur en de raad van toe-
van een college van bestuur en raad van
zicht. Statutair is geregeld dat het college van
toezicht vorm worden gegeven. Zo kan het
2
vervolg van pagina 1
door: mr. drs. Klaas te Bos senior beleidsadivsieur tel: 0348 405 227
[email protected]
bestuur gesplitst worden in een algemeen en
de vormgeving daarvan een keuze maakt,
dagelijks bestuur. Een substantieel deel van
die past bij de eigen organisatie, ervaringen
de bestuurlijke taken wordt in de statuten
en cultuur. De volgende afwegingen kunnen
van de rechtspersoon gedelegeerd aan het
daarbij een rol spelen:
dagelijks bestuur. Dat dagelijks bestuur kan één of meer bestuursleden omvatten, die al dan niet bezoldigd worden. Het algemeen
• de omvang van de organisatie (aantal scholen/leerlingen);
bestuur blijft als bevoegd gezag eindverant-
• de complexiteit van de organisatie;
woordelijk voor het gehele bestuur, maar kan
• de stapeling van bestuurlijke lagen. Stel dat
- nu het dagelijks bestuur het grootste deel
men gewend is aan een organisatie, waarbij
van de bestuurlijke taken en bevoegdheden
een substantieel aantal bestuurlijke taken
uitoefent - zich meer concentreren op een
en bevoegdheden is gemandateerd aan de
toezichthoudende rol. Dat toezicht houden
schoolleider. Plaatst men daarboven een
kan onder andere vorm worden gegeven door
bezoldigd bestuur dan kan dat een overkill
af te spreken dat een aantal besluiten van het
aan bestuur inhouden, tenzij men een an-
dagelijks bestuur de goedkeuring behoeft van
dere inhoud aan de functie van schoolleider
het algemeen bestuur.
geeft. Bijvoorbeeld door in die functie het accent veel sterker te leggen op de onder-
Kiezen is maatwerk Belangrijk is dat een organisatie zich bezint
wijskundige coaching van het schoolteam. • de kostenfactor. Is er voldoende financi-
op een duidelijke functiescheiding tussen
ële ruimte om naast het (bovenschools)
bestuur en intern toezicht en vervolgens voor
management ook een bezoldigd bestuur
3
in stand te houden? Gaat dit al dan niet
schappelijke omgeving - met name ook het
hoogste de helft van het aantal leden van
ten koste van het primaire proces van de
belang van de eigen organisatie en scholen in
het college van bestuur. Het resterende deel
organisatie?
zijn toezicht moeten betrekken. De toezicht-
van het college van bestuur kan dan door
houdende rol van de gemeenteraad wordt
de gemeenteraad op bindende voordracht
bevoegd gezag niet belegd wil zien bij een
met name uitgevoerd vanuit het perspectief
van de raad van toezicht worden benoemd.
beperkt aantal mensen (bijvoorbeeld bij een
dat het gemeentebestuur - ondanks de be-
De raad van toezicht bepaalt ook de om-
één- of tweehoofdig college van bestuur),
stuurlijke verzelfstandiging van het openbaar
vang van het college van bestuur. Het is
omdat bijvoorbeeld de behoefte aanwezig
onderwijs - nog steeds de grondwettelijke
een goed uitgangspunt om het orgaan dat
is een representatie van ouders en/of de
zorgplicht heeft te zorgen voor voldoende
bestuursleden benoemt ook het recht te ge-
maatschappelijke omgeving juist deel te
openbaar onderwijs. De aanwezigheid van de
ven bestuursleden te ontslaan. Die ontslag-
laten uitmaken van het bevoegd gezag.
twee toezichthouders dwingt er toe de rollen
bevoegdheid is in de genoemde statuten
van het bevoegd gezag, de raad van toezicht
dan ook aan de gemeenteraad toebedeeld.
Raad van toezicht en het openbaar onderwijs
en de gemeenteraad in de statuten van de
Maakt de gemeenteraad van die bevoegd-
rechtspersoon duidelijk af te bakenen. Het
heid gebruik, dan dient vooraf de raad van
Het openbaar onderwijs kent een zestal
zou wrang zijn als vanwege het governance-
toezicht om advies te worden gevraagd.
bestuursvormen. Het integrale bestuur, de
beginsel om de functies van bestuur en het
De raad van toezicht heeft vervolgens het
bestuurscommissie, een openbaar lichaam
intern toezicht te scheiden een raad-van-toe-
recht leden van het college van bestuur te
op grond van de Wet gemeenschappelijke
zichtmodel wordt ingevoerd, terwijl tege-
schorsen. Op deze wijze is geprobeerd ten
regelingen , een openbare rechtspersoon,
lijkertijd een onduidelijk rollenpatroon voor
aanzien van het thema “benoeming en ont-
een stichting openbaar onderwijs en de stich-
de verschillende bestuurlijke actoren wordt
slag bestuursleden” aan beide toezichthou-
ting samenwerkingsbestuur. Kan bij al deze
geschapen. Een belangrijk uitgangspunt van
ders recht te doen. Zo is dat ook uitgewerkt
bestuursvormen een raad-van-toezichtmodel
goed onderwijs bestuur is nu juist dat ieders
voor andere elementen als bijvoorbeeld
worden ingevoerd? VOS/ABB stelt zich op
rol duidelijk wordt afgebakend.
de begroting, rekening en wijziging van de
• het is denkbaar dat men de functie van
statuten. Het is denkbaar dat een dergelijke
het standpunt dat dit in beginsel alleen bij de drie laatstgenoemde bestuursvormen kan.
Statuten
opzet toch als te complex wordt ervaren.
Daarbij past wel de opmerking dat er sprake
VOS/ABB heeft - in samenwerking met Van
Een dergelijk gevoelen moet dan worden
is van een complicerende factor. Immers de
Doorne BV te Amsterdam - statuten voor
meegenomen bij de afweging al dan niet
toezichthoudende taak en bevoegdheden
een stichting openbaar onderwijs opge-
een raad van toezicht in te stellen als intern
van de gemeenteraad ten opzichte van de
steld, waarin op een evenwichtige wijze een
toezichthouder op het bestuur.
stichting openbaar onderwijs en de openbare
verdeling van taken en bevoegdheden tus-
rechtspersoon valt voor een belangrijk deel
sen bevoegd gezag, raad van toezicht en
samen met het werkterrein van een raad van
gemeenteraad tot stand is gebracht. Daarbij
toezicht van de eigen bestuurlijke organisatie.
is recht gedaan aan het uitgangspunt de
Het bestuur van de school heeft dan in feite
raad van toezicht een zinvolle positie te
met twee toezichthouders te maken: de eigen
geven en tegelijkertijd de wettelijke taak
Het eerste nummer van onze reeks speciale
raad van toezicht en de gemeenteraad. De
en bevoegdheden van een gemeenteraad
uitgaven over het thema Good Governance
samenloop van taken en bevoegdheden van
te respecteren. Een enkel voorbeeld ter
is bij u in de smaak gevallen! Uit de reacties
beide komt met name tot uitdrukking bij het
illustratie: het college van bestuur is het
en de aanvragen voor extra exemplaren
benoemen en ontslaan van bestuursleden, de
bevoegd gezag, het schoolbestuur. De
blijkt wel dat veel bestuurders en managers
goedkeuring van de begroting en rekening,
leden van het college van bestuur dienen
zich momenteel over dit thema buigen.
het opheffen van de school en het wijzigen
dus op grond van de wettelijke regeling
Kortom: goed onderwijsbestuur als thema
van de statuten. Het perspectief en de blik
van de stichting openbaar onderwijs door
leeft! In dit nummer treft u een aantal
waarmee beide toezichthouders naar het
de gemeenteraad benoemd te worden.
interessante onderwerpen aan die u kunnen
reilen en zeilen van het bevoegd gezag kijken,
Ouders van de school hebben het recht
helpen bij een verdere verdieping. Wilt u re-
zal niet altijd hetzelfde zijn. De eigen raad van
een bindende voordracht te doen met
ageren op de inhoud van deze uitgave: laat
toezicht zal - naast de belangen van de maat-
betrekking tot ten minste eenderde en ten
het ons weten via
[email protected].
Goed onderwijsbestuur leeft!
4 ‘Als je niet weet waarom je bepaalde producten levert, ben je niet goed bezig’
Gemeente Alphen aan den Rijn gaat voor transparantie
Good Governance staat bij veel organisaties op de agenda. In sommige bedrijfstakken is men al wat stapjes verder dan in het onderwijs. In iedere uitgave van de Good Governance special werpen we een blik in de keuken van andere organisaties. Dit keer de gemeente Alphen a/d Rijn. door: Martin van den Bogaerdt foto: Martin Droog
Good Governance is een thema dat ook bij veel gemeenten volop in de schijnwerpers staat. Een voorbeeld is Alphen aan den Rijn. Concern controller Hans van Arkel benadrukt het belang van helderheid en openheid in goed beargumenteerde besluitvormingsprocessen. Ook hamert hij op het belang van de waaromvraag.
voor de Alphense bestuurscultuur. Het vele glas weerspiegelt volgens de concern controller de transparantie die de gemeente nastreeft. Zelfs burgemeester Nico Schoof zit in een soort aquarium dat vanuit het atrium van het stadhuis zichtbaar is. Transparantie, dat is volgens Van Arkel dus het bestuurlijke speerpunt. “Publieke besluitvorming móet transparant zijn. Helderheid en openheid zijn van het grootste
Het is wellicht wat overdreven om een
belang. Je moet als gemeente je beleid
futuristisch glazen stadhuis, dat in een
publiekelijk kunnen uitleggen, het kunnen
stad als New York niet zou misstaan, neer
verdedigen en onderbouwen met goede
te zetten in een middelgrote gemeente met
argumenten. Centraal daarbij staat de
ongeveer 70.000 inwoners.Van Arkel vindt
vraag wat wij als samenleving willen. Het
echter dat het moderne pand midden in de
gemeentebestuur vertegenwoordigt per
Zuid-Hollandse gemeente kenmerkend is
slot van rekening die samenleving.”
5
Handreiking voor werving en selectie van bestuursleden Meningsvorming of achterkamertjespolitiek
In de conceptcode Goed Onderwijsbestuur
vraag hoe de werving en selectie van nieuwe
van VOS/ABB staat in de paragraaf ‘Onaf-
bestuursleden moet plaatsvinden. Boven-
Dit betekent niet dat bestuurders op ieder
hankelijk bestuur’ een uitwerkingsbepaling
dien wordt door het volgen van dit reglement
moment maar alles open en bloot moeten be-
(5.2) die aangeeft dat de werving en selectie
per definitie uitdrukking gegeven aan goed
spreken. Overleg op de achtergrond blijft van
van bestuursleden bij voorkeur geschiedt
onderwijsbestuur.
belang, zegt Van Arkel. “Achterkamertjespoli-
via een open procedure. Wat onder een
tiek is negatief. Je moet natuurlijk geen zaken
open procedure moet worden verstaan kan
Ook de beleidsnotitie ‘Governance in het
bekonkelen. Het is niet goed onderling vooruit
door een ieder zelf worden ingevuld, maar
onderwijs’ van 7 juli 2005 van de minis-
te lopen op besluitvorming. Maar mensen
in ieder geval betekent het dat de wer-
ter van Onderwijs wijst op het belang van
moeten wel in de gelegenheid zijn een oordeel
ving en selectie van bestuursleden helder
een heldere regeling voor benoeming van
te vormen in overleg met anderen. Het is niet
en transparant moet gebeuren. Op deze
bestuursleden.
goed om onvoorbereid aan een raadsvergade-
manier is voor zowel de potentiële nieuwe
ring te beginnen.” Een ander punt waar de Al-
bestuursleden als de (maatschappelijke)
Het reglement kunt u downloaden vanaf de
phense concern controller meer aandacht voor
omgeving duidelijk hoe een schoolbestuur
website www.vosabb.nl (dossier: bestuur en
wil, is de waaromvraag. “Je kunt natuurlijk je
tot stand is gekomen.
management/governance). Het reglement is opgedeeld in een aantal artikelen. Per artikel
stinkende best doen om producten te leveren. De afzonderlijke diensten doen dat meestal
De vraag is hoe je zo’n open procedure
wordt een toelichting gegeven. Ook zijn een
met zo weinig mogelijk geld. Hartstikke mooi
binnen het onderwijs kunt vormgeven.
tijdsplanning en input voor een bestuursfilo-
allemaal! Maar je kunt ook heel efficiënt inef-
Hiervoor heeft VOS/ABB een ‘reglement
sofie en een profielschets opgenomen.
fectief zijn. Als je niet weet waaróm je bepaalde
voor werving en selectie van bestuursleden’
producten levert, ben je niet goed bezig. Veel
opgesteld. Schoolbesturen hoeven hiermee
Informatie over dit reglement: Janine Eshuis,
gemeenten zijn die denkwijze kwijtgeraakt.”
niet telkens opnieuw na te denken over de
tel. 0348 405 267 | e-mail
[email protected]
Resultaatgericht denken is volgens Van Arkel van belang in de hele organisatie, van het college van B&W en de gemeenteraad tot en met de werkvloer van de uitvoerende ambtenaren. “Je moet als organisatie zo concreet mogelijk aangeven wat er moet veranderen en waarom dat moet. Ook moet je je soms afvragen of het erg is als je met bepaalde dingen stopt. Daarvoor is het nodig dat iedereen binnen de organisatie op een ander abstractieniveau gaat denken. Voor sommigen is dat lastig. Dat kan leiden tot onrust in de organisatie.” Van Arkel benadrukt dat de gemeente Alphen aan den Rijn nog midden in een veranderingsproces zit. Voordat de andere denkwijze in de hele gemeentelijke organisatie is doorgedrongen, zijn we enkele jaren verder. Maar dat is niet erg, zegt hij. “Je moet niet met de botte bijl werken. Het is het beste om de organisatie stapje voor stapje te veranderen.”
6
Op weg naar een code goed onderwijsbestuur Eén gezamenlijke code voor het gehele onderwijsveld zit er voorlopig nog niet in. Dat was het teleurstellende resultaat van een overleg tussen de besturenorganisaties eind 2004. Wel onderschrijft men de zogenoemde ‘28 principes voor goed onderwijsbestuur voor het primair en voortgezet onderwijs.’ VOS/ABB, WVO en Schoolmanagers_VO voeren verder overleg over een gezamenlijke code.
gezet onderwijs. Om die reden heeft het
in een concrete code. Het staat deze
bestuur van VOS/ABB besloten de code
organisaties vrij daarbij samen te werken,
in december 2004 de status te geven van
aldus de gemaakte afspraak.
een concept. VOS/ABB heeft vervolgens het initiatief genomen om aan tafel te gaan
Studieconferentie in april
zitten met de overige organisaties voor be-
WVO, Schoolmanagers_VO en
stuur en management om tot die uniforme
VOS/ABB hebben het overleg over een
code te komen. Dit overleg heeft niet het
code voortgezet. Met de conceptcode van
gewenste resultaat gehad. Een deel van
VOS/ABB als basis is een nieuw concept
de gesprekspartners vindt het niet juist om
opgesteld. Daarbij is ook rekening gehou-
gezamenlijk zo’n code vast te stellen. Dit
den met de beleidsnotitie Governance van
omdat dit niet rijmt met de grote variëteit
de minister van OCW. Dit concept is eind
in schaal, bestuursvormen en bestuurscul-
januari 2005 door deze drie organisaties
In december 2004 heeft het bestuur van
turen in het onderwijs. Wel is afgesproken
aan hun leden toegezonden. Daaraan
VOS/ABB een code goed onderwijsbe-
dat de inmiddels bekende ‘28 principes
is een concept beloningsleidraad voor
stuur vastgesteld. Deze code is tot stand
voor goed onderwijsbestuur’ zowel voor
bezoldigde bestuurders toegevoegd, die
gekomen na een uitgebreide discussie met
het primair als voor het voortgezet onder-
door VOS/ABB is ontwikkeld. De organi-
de leden. Een van de duidelijke bood-
wijs als uitgangspunt door alle organisaties
saties zullen de komende maanden in hun
schappen die uit het overleg met de leden
worden onderschreven. Ieder organisatie
eigen kring deze documenten bespreken.
naar voren kwam, was de behoefte aan een
voor bestuur en management bepaalt zelf
Tegelijkertijd zullen zij als stimulans voor de
code voor het gehele primair en voort-
of het die principes al dan niet uitwerkt
discussie in april gezamenlijk een studieconferentie beleggen, waarin aandacht aan aspecten van de code en beloningsleidraad wordt besteed. De bijeenkomst richt zich op bestuurders, toezichthouders en schoolleiders. Na inventarisatie en verwerking van reacties en voorstellen tot aanpassing, zal de dan inmiddels opgerichte Sectororganisatie VO het op zich nemen om in een algemene ledenvergadering de code definitief vast te stellen. Dit zal naar verwachting in het komend najaar gebeuren. Verwacht wordt dat de discussie over de beloningsleidraad meer tijd vergt. Vaststelling daarvan door de Sectororganisatie VO zal daarom op een later tijdstip plaatsvinden. Voor het primair onderwijs wil VOS/ABB in samenwerking met AVS een zelfde lijn volgen als het gaat om de vaststelling van een code goed onderwijsbestuur. Beide organisaties overleggen hoe dit proces vorm zal worden gegeven.
7
Beleidsnotitie governance, de stand van zaken (2) In het eerste nummer van het kernthema Good Governance is de beleidsnotitie governance van minister Maria van der Hoeven besproken. In ieder nummer van deze kwartaaluitgave houden we u op de hoogte van de voortgang van de behandeling van deze beleidsnotitie. Belangrijkste punten op dit moment zijn het uitstel van het overleg over de beleidsnotitie tussen de minister en de Tweede Kamer en het begin van het onderzoek naar de toepassing van governanceprincipes in het openbaar onderwijs.
met regels zullen worden bestookt. Ook Tweede-Kamerleden verwoordden die angst. Zij gaven aan bang te zijn voor een aantasting van de autonomie van de afzonderlijke scholen.
Onderzoek openbaar onderwijs In december is het - in de beleidsnotitie aangekondigde - onderzoek begonnen naar de toepassing van governancebeginselen in het openbaar onderwijs. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door de hoogleraren Vermeulen en Zoontjes. Een begeleidingsgroep van vertegenwoordigers van de departementen van
Overleg met de Tweede Kamer
OCW, Justitie en Binnenlandse Zaken,
Het overleg over de beleidsnotitie tussen
VOS/ABB, de Vereniging van Nederlandse
de minister en de Tweede Kamer, dat op
Gemeenten en een vertegenwoordiger van
15 november was gepland, is uitgesteld
het bijzonder onderwijs zal als klankbord
tot 15 februari. De onderwijscommissie
optreden. Naar verwachting is de eind-
van de Tweede Kamer besloot tot dat uit-
rapportage medio maart gereed. Van der
stel, omdat zij eerst de beschikking wilde
Hoeven wil de uitkomsten van dit verken-
hebben over het advies van de Onderwijs-
nend onderzoek betrekken bij het opstel-
raad over het toezicht op het onderwijs.
len van het wetsvoorstel governance. Het
Het op 3 november geplande rondetafel-
verkennend onderzoek besteedt aandacht
gesprek van de Tweede Kamer over de
aan de volgende elementen:
beleidsnotitie is wel doorgegaan. In de
door: mr. drs. Klaas te Bos senior beleidsadviseur tel: 0348 405 227
[email protected]
ochtenduren hebben vertegenwoordigers
• de scheiding van bestuur en intern
van de besturenorganisaties (waaronder
toezicht;
VOS/ABB), personeel-, ouder- en leer-
• de invoering van het Raad van Toezicht-
lingenorganisaties hun mening over de beleidsnotitie gegeven. In het algemeen beoordeelden deze organisaties de koers van de minister positief. Met name de besturenorganisaties beklemtoonden om terughoudend te zijn met wet- en regelgeving op het terrein van governance. “Stel alleen een kader vast en laat de invulling over aan de onderwijsorganisaties”, was hun parool. Vanuit personeel- en ouderorganisaties werd gewezen op het gevaar dat scholen door hun eigen bestuur en (bovenschools) management te veel
model in het openbaar onderwijs; • delegatiemogelijkheid van bestuurlijke bevoegdheden bij de diverse bestuursvormen in het openbaar onderwijs; • de reductie van het aantal bestuursvormen in het openbaar onderwijs; • harmonisatie van regels tussen openbaar en bijzonder onderwijs.
8
‘Feilloos weten wie wat beslist’
Het belang van duidelijkheid over taken en bevoegdheden Duidelijkheid over taken en bevoegdheden, dat is een van de pijlers van goed onderwijsbestuur. Daar is rector Bram Sluis van de RSG Enkhuizen van overtuigd. “Wie beslist over wat? Dat moeten we feilloos weten”, zegt hij. Daarom zijn directie en bestuur van de RSG hiermee aan de slag gegaan. In de Code Goed Onderwijsbestuur worden de afspraken vastgelegd.
‘policy governance’. Maar afspraken moeten tot gedrag worden omgevormd. En dat kwam niet helemaal tot zijn recht, omdat we juist een nieuwe aanbouw gingen realiseren. Alle aandacht ging naar het bouwproces. Er ontstonden soms spanningen over de vraag wie wat beslist. Dat is heel vervelend, want we hebben goede bestuursleden, maar er was blijkbaar toch onvoldoende duidelijkheid over de taken en bevoegdheden”. Daarom besloten bestuur en directie nieuwe
Tekst: Lucy Beker Foto: Theo Groot
De RSG Enkhuizen is een openbare vo-
afspraken te maken, met behulp van de
school met 1300 leerlingen op één locatie,
inmiddels door VOS/ABB ontworpen Code
met twee (kern)-directieleden. De school
Goed Onderwijsbestuur. “We wilden er nu
wordt bestuurd door een openbare stich-
ook voor zorgen dat het geen papieren tijger
ting. Sluis: “Al in 1999 hebben bestuur en
zou blijven. De afspraken moesten duidelijk
directie goede afspraken gemaakt voor
zijn en door iedereen worden gedragen.”
Rector Bram Sluis van de RSG Enkhuizen: ‘Wie beslist over wat?’ Er moet duidelijkheid zijn over de vraag wie er aan welke touwtjes trekt.
9
Het bestuur vroeg VOS/ABB-consultant
van belang bij de werving van bestuurs-
Ron Bosman om de school op weg te
leden. Kandidaten moeten weten wat er
helpen. Deze organiseerde allereerst een
van ze verwacht wordt, daarmee wordt
thema-avond over goed onderwijsbestuur.
meteen voorkomen dat zich kandidaten
Sluis kijkt met plezier op die avond terug.
aandienen die niet passen. Wij hebben
“We kregen 16 casussen voorgelegd
dan ook besloten een bestuurdersprofiel
met de vraag wie daarover moest beslis-
te gaan opstellen”.
sen. Alle bestuursleden én directieleden vulden het lijstje in. Wat bleek? Over een
De RSG Enkhuizen stelt binnenkort een
paar punten was duidelijke overeenstem-
eigen Code Goed Onderwijsbestuur vast.
ming, bijvoorbeeld over de vraag wie
De basis daarvoor is de code die VOS/
een nalatige medewerker ontslaat. Zowel
ABB heeft opgesteld. “Dat is een goed
bestuur als directie vulde daar in dat het
model, waarbinnen je enkele keuzes moet
bestuur dit beslist. Maar soms was er ook
maken. Dat hebben wij nu gedaan. Wij
verdeeldheid. Bijvoorbeeld over de vraag
gaan naar een toezichthoudend bestuur
wie het gesprek met de onderwijsinspec-
voor een eenpitter, met een duidelijke en
teur voert als deze een negatief rapport
ruime mandatering aan het management”,
over de school zou hebben uitgebracht.
aldus Sluis.
De tweekoppige directie vulde in dat de directie dat moet doen, maar van de zeven
Aanleiding voor dit alles is de toenemende
bestuursleden meenden er twee dat dit
autonomie voor scholen. “Voorheen be-
een taak voor het bestuur is.”
heerden wij 300.000 gulden. Nu beloopt de begroting zeven miljoen euro en daar
“Dit was een heel verhelderende avond”,
komt over enkele jaren het gebouw bij”,
zegt Sluis, ruim een half jaar na dato. “Het
zegt Sluis. “Dat dwingt ons om een visie te
is heel goed om vooraf te oefenen met
ontwikkelen en beleid te maken. Wat voor
fictieve problemen. Nu hebben we hier
soort school willen we zijn? RSG Enkhui-
duidelijke afspraken over gemaakt. Zo’n
zen (h)erkent talent en daagt uit, is onze
inspectierapport bespreken met de
missie geworden. We willen onze leerlin-
inspecteur, dat is een taak voor de
gen zelfstandig maken, en dat lukt alleen
directie. Daarna rapporteert de directie
met zelfstandig werkende docenten en
uiteraard wel aan het bestuur. Wij hebben
een zelfstandige directie. We merken nu
immers de taak het bestuur te voorzien
al dat onze docenten meer betrokken zijn.
van relevante informatie.”
Het ziekteverzuim daalt want mensen die erkenning en ruimte krijgen, hebben meer
De verdeling van taken en bevoegdhe-
plezier in hun werk. Maar: de strategie
den vloeit voort uit de status van het
wordt helder en duidelijk van bovenaf door
bestuur. “Het moet duidelijk zijn wat voor
het bestuur bepaald. Binnen die kaders
soort bestuur de school heeft. Is het een
kan iedereen zelfstandig werken.”
beleidsbepalend of een toezichthoudend bestuur? Dat moet worden vastgelegd in de Code Goed Onderwijsbestuur voor de eigen school. Duidelijkheid hierover is ook
Informatie: Drs. Ron Bosman, senior consultant VOS/ABB Consulting Tel. 0348 – 405 254 e-mail
[email protected]
10
Hans Dijkstal over goede beloning van bestuurders:
“Laat je niet gek maken!”
door: Martin van den Bogaerdt foto: Gerhard van Roon
De beloningsleidraad voor bestuurders die VOS/ABB heeft opgesteld, moet een wildgroei in salarissen tegengaan. Hans Dijkstal ziet het nut hiervan in, maar hij benadrukt ook dat bestuurders zeker niet te weinig betaald moeten krijgen.
verantwoordelijken, adviseerde Dijkstal om de ministerssalarissen met minstens 30 procent te verhogen. Afgelopen november bracht hij een vergelijkbaar advies uit voor de lokale bestuurders. De adviezen van de commissie-Dijkstal leidden in de media en onder het publiek
Een commissie onder leiding van oud-vice-
direct tot gefronste wenkbrauwen. Hoe
premier Dijkstal (VVD) stelde in 2004 op
bestaat het dat in de huidige economisch
verzoek van het kabinet een advies op voor
magere tijden van loonmatiging de salarissen
de beloning van politieke ambtsdragers.
in het openbaar bestuur fors omhoog gaan?
Leidraad van dit advies, dat zich concen-
VOS/ABB-consultant Bart Wever ging in het
treerde op de landelijke politiek, was het
decembernummer van Over Onderwijs ook
salaris van de ministers. Die zouden in elk
in op dit gevaar van scheve ogen. ‘Met een
geval meer moeten gaan verdienen dan de
hoog salaris haal je goede mensen binnen,
topambtenaren. Omdat die in de huidige situ-
maar die worden door de buitenwereld al snel
atie vaak meer geld krijgen dan hun politiek
gezien als graaiers.’ De recente protesten
11
Literatuur en links over Good Governance tegen de beloning van bestuurders in het
Hieronder treft u een aantal interessante
Ideeën, methoden en tips om het niet alleen bij
hoger beroepsonderwijs zijn hier een goed
verwijzingen aan naar literatuur en links over
mooie codes voor goed bestuur te laten maar om
voorbeeld van. Toch blijft Dijkstal benadrukken
Good Governance. Mocht u zelf nog interes-
goed bestuur ook daadwerkelijk te implementeren.
dat bestuurders meer geld moeten krijgen.
sante publicaties tegenkomen die het vermel-
‘Als je het bestuur op orde wilt brengen,
den waard zijn, laat ons dit weten!
Educational governance, besturen op hoofdlijnen of raad van toezicht,
moet je dat ook doen met de beloning’, zegt hij. Angst voor negatieve berichtgeving in
Codes voor goed bestuur
Dr. Harm Kliffman, Besturenraad Voorburg, juni
de media of voor de publieke opinie is hier
Branchecode governance HBO
2005 ISBN 90-70724-62-6 Actuele ontwikkelingen
volgens hem niet op zijn plaats. ‘Daar moet
(versie november 2005)
en tips uit de adviespraktijk voor onderwijsorga-
je een beetje immuun voor worden. Ik vind
De Algemene Vergadering van de HBO-raad
nisaties die willen veranderen van besturen op
het verontrustend dat we in een maatschappij
heeft ingestemd met een branchecode voor
hoofdlijnen naar een raad van toezicht.
leven die steeds meer wordt bepaald door
hogescholen. De branchecode is bindend voor
beelden. De media spelen vaak in op emoties.
alle leden. Hiermee hebben de hogescholen in
Bestuur en autonomie van openbare scholen,
Bovendien willen ze hun items het liefst
eigen kring de regels bepaald over goed be-
dr. Klari-Janne Polder m.m.v. prof. dr. Sjoerd
in twee minuten neerzetten. Daar leent dit
stuur en toezicht. En op welke wijze zij in een
Karsten en drs. Pjotr Koopman SCO-Kohnstamm
onderwerp zich simpelweg niet voor. Je moet
open dialoog met hun stakeholders inhoud ge-
Instituut, 2005 ISBN 90-68137-87-5 Onderzoeks-
je dus niet gek laten maken!’
ven aan onderwijs en onderzoek. http://www.
rapport met als hoofdvraag: welke gevolgen heeft
hbo-raad.nl/upload/bestand/
de verzelfstandiging van het openbaar onderwijs
concept_bcode%20gov_1juli2005.pdf
voor de autonomie van de verschillende actoren
Dit geldt ook voor eventuele protesten onder
in de school, voor wat betreft onderwijskundig
het uitvoerend personeel. Als er intern goede afspraken zijn gemaakt over de hoogte
Governance Code Bve
beleid, personeelsbeleid, financieel beleid en
van de beloning van bestuurders, zou er
Op 28 november 2005 presenteerde de
materieel beleid?
volgens Dijkstal eigenlijk geen onvrede
BVE-raad een code voor het beroepsonder-
kúnnen ontstaan. ‘Ik neem aan dat over
wijs, een uitwerking van het advies van de
Einde van het management?
het beleid afspraken worden gemaakt met
Commissie Meijerink http://www.bveraad.nl/
Managers hebben minder invloed op de
personeelsgeledingen en vakbonden. De
upload/153099_7093_1106733774751-
maakbaarheid van hun organisaties dan zijzelf
discussie begint met de stelling dat je goede
rapportcomissiegovernance.pdf
denken. Net als anderen worden ook zij gedreven door kansen, rivaliteit, “kicks”, eigenzinnigheid,
bestuurders wilt. Het is natuurlijk niet zo dat je zomaar een zak met geld te verdelen hebt.
Beloning
winst, bonussen, liefde, emoties en wat er op
Als afgevaardigden van het personeel met
In vervolg op het advies over het ministers
dit moment allemaal op de markt te verkrijgen
een bepaalde beloning instemmen, dan
salaris van april 2004 komt de Adviescommissie
is. Het gezag van management is er door onder
moeten zij dat maar aan hun achterban
rechtspositie politieke ambtsdragers (Commis-
druk komen te staan, maar dat komt niet alleen
uitleggen. En als de uitkomst van de discussie
sie Dijkstal) met een advies over de salarissen
door de beloningsdiscussie. Prof. dr. René Tissen
is dat de beloning niet omhoog mag, dan
van alle gekozen en benoemde bestuurders,
en drs. Frank Lekanne Deprez schreven twee
moet iedereen zich realiseren dat dit ten
Hoge college’s van Staat en de rechterlijke
artikelen om de (wetenschappelijke) discussie
koste kan gaan van de kwaliteit van de
macht. http://www.minbzk.nl/openbaar_bestuur/
over het einde van het management te starten.
organisatie. In het onderwijs zou dat dus
politieke/persberichten/commissie_dijkstal
http://nl.nyenrode.nl/onderzoek/ Online_Discussie/download/download
ten koste kunnen gaan van de kinderen. Dat willen we toch niet?’
Bestuur en Management Goed bestuur, werkboek voor maatschap-
Informatie: Silvia Schouten,
De beloningsleidraad die VOS/ABB heeft
pelijke organisaties, Dorien de Wit en Dick
senior beleidsadviseur,
opgesteld, staat op www.vosabb.nl
Ernste, organisatie-adviesbureau De Beuk,
tel. 0348 405 255
(kernthema ‘goed onderwijsbestuur’)
www.debeuk.nl ISBN 90-80410-68-3
e-mail
[email protected]
12
Vragen of advies?
Colofon
Mr. drs. Klaas te Bos senior beleidsadviseur, VOS/ABB Tel. 0348 - 405 227 e-mail
[email protected]
Special kernthema Good Governance nr. 2 | januari 2006
Drs. Ron Bosman senior consultant VOS/ABB Consulting Tel. 0348 – 405 254 e-mail
[email protected] Mr. Bart Wever senior consultant VOS/ABB Consulting Tel. 0348 – 405 213 e-mail
[email protected]
Uitgave: VOS/ABB © Communicatie & Marketing Postbus 162, 3440 AD Woerden Tel. 0348 - 405 200 www.vosabb.nl
Bijdragen: Lucy Beker, Martin van den Bogaerdt Klaas te Bos, Janine Eshuis, Silvia Schouten
Opmaak Mr. Janine Eshuis senior beleidsmedewerker Tel. 0348 – 405 267 e-mail
[email protected]
Vormgeving Onbekend, Almere
Fotografie Martin Droog, Theo Groot, Jan van der Meijde, Gerhard van Roon
Websites www.vosabb.nl www.vosabbconsulting.nl
Druk Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel
