Onbekommerd wonen in Breda

Onbekommerd wonen in Breda

Verslag van de aanpak GWI 1998 - 2015

Verslag van de aanpak GWI 1998 - 2015

“Ook op latere leeftijd kun je zin geven aan je leven, ondanks dat je lichamelijk achteruit gaat en je geleidelijk vrienden en familieleden verliest. Met hun ervaring en wijsheid kunnen ouderen een bijdrage leveren aan het oplossen van actuele problemen.” VU-onderzoeker Piet Houben, oud-hoogleraar Gerontologie

2 Geschikt Wonen voor Iedereen

Inhoud

Woord vooraf

5

1 1998-2010

Wat hebben we bereikt?

2 Verzilvering GWI

Highlights 15 GWI-gebieden

29

3 2011-2015

Onbekommerd wonen in de ideale wijk

35

4 Bijlage Samenstelling GWI-werkgroepen in de 15 GWI-gebieden

7

54

Onbekommerd wonen in Breda 3

“Zorginstellingen kunnen medewerkers vragen hoe ze de veiligheid tijdens het werk beleven en hoe die kan verbeteren. Met de uitkomst kunnen ze zelf maatregelen bedenken die het werken in de wijk prettiger maken. Als we ook in de toekomst op goede zorg willen rekenen, moeten we nu ook goed voor onze ‘zorgers’ zorgen.” Aloys van Kempen, adviseur Integrale veiligheidszorg politie Midden- en West-Brabant


Woord vooraf Voor u ligt het boekje ‘Onbekommerd wonen in Breda’. In dit boekje wordt in hoofdlijnen verslag gedaan van de GWI-aanpak 1998-2015, waartoe het geleid heeft en welke zaken we in de toekomst willen aanpakken. De samenleving vergrijst. Het toenemend aantal 55-plussers geeft een hele nieuwe wending aan onze economie. Daarnaast ligt er een opgave om aan wonen, welzijn en zorg voor de toekomst te werken. Daar richt het beleid Geschikt Wonen voor Iedereen (GWI) zich op. De gemeenteraad heeft al in een vroegtijdig stadium ingespeeld op de vergrijzing. Sinds 1998 voert het gemeentebestuur van Breda een consequent ouderenbeleid samen met ouderenorganisaties en maatschappelijke partners. Dat heeft vorm gekregen in het project Geschikt wonen voor Iedereen. Het beleid vormgeven kan niet vroeg genoeg beginnen en is een kwestie van lange adem. In de afgelopen periode zijn goede resultaten geboekt. Niet heel spectaculair misschien, maar wel concreet en tastbaar. Zaken die het ouder worden voor burgers in Breda veraangenamen wanneer zorg nodig is. Die aanpak hadden we niet kunnen realiseren zonder hulp van veel consumenten- en ouderenorganisaties en de vele maatschappelijke partners zoals woningcorporaties, zorginstellingen en welzijnsorganisaties. Ik heb veel respect voor hun inbreng. Ook in de collegeperiode 2010-2014 staat het ouderenbeleid hoog op de politiek agenda. Eind 2011 is de nota ‘Verzilvering@Breda’ vastgesteld. Op basis daarvan hebben de werkgroepen GWI de uitvoeringsplannen in hun wijk waar nodig aangepast en geactualiseerd. Dat onderstreept dat GWI een continue proces is. De gemeente heeft veel geïnvesteerd in het proces, omdat ze gelooft in een duurzame aanpak. Een zorgzame samenleving kan alleen goed gedijen als er vertrouwen is tussen mensen, tussen wijkbewoners, tussen organisaties om dingen voor elkaar te krijgen en er samen voor te zorgen dat kwetsbare mensen niet tussen de wal en het schip terecht komen. In dit boekje blikken we terug op de afgelopen jaren en kijken we vooruit naar ons ideaalbeeld: onbekommerd wonen in de ideale wijk. Ik hoop dat iedereen met dezelfde energie en enthousiasme blijft werken aan GWI, zodat Breda geschikt wordt voor iedereen.

Bob Bergkamp Wethouder Wonen en Leven


“Deze gemeente heeft alles in huis om van GWI een groot succes te maken. Maar de soms oeverloze vergadercultuur staat een slagvaardige aanpak nogal eens in de weg. Er zijn nogal wat organisaties die graag meepraten aan diverse beleidstafels, maar er tegelijkertijd een eigen agenda op nahouden. Soms moet je met je vuist op tafel slaan, dan gebeurt er tenminste iets.” Joep Knapen, voorheen lid Raad van Bestuur van Verpleeg- en Verzorgingshuis De Leystroom


1998-2010: Wat hebben we bereikt?

1

Hoe begonnen we? In Nederland is sprake van een dubbele vergrijzing. Het aantal ouderen neemt flink toe en ze worden steeds ouder. Bovendien is er een ‘vermaatschappelijking’ van de zorg, waardoor mensen met een beperking vaker thuis blijven wonen. Daarom is het gemeentebestuur van Breda in 1998 gestart met een methodische aanpak voor het levensloopbestendig maken van woningen en wijken onder het motto ‘Geschikt Wonen voor Iedereen’ (GWI). Hiermee liep Breda vooruit op de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Deze wet vraagt van gemeenten om samen met de maatschappelijke partners voldoende ondersteuning te organiseren, waardoor burgers actief aan de samenleving deel kunnen (blijven) nemen.

De ideale woonwijk Het zou ideaal zijn als iedereen in Breda een drempelloos huis had, zonder obstakels voor de deur. Met de juiste zorg op loopafstand, of zorg aan huis. Met leuke activiteiten dichtbij in het buurtcentrum en de dagelijkse boodschappen bij de winkel op de hoek. En dat iedereen een prettige en goede plek heeft om te leven. Van welke leeftijd, kleur of afkomst ook. Binnen GWI wordt zo’n ideale woonwijk een ‘centrale zone’ genoemd. In die zones kunnen senioren en mensen met een beperking gebruikmaken van de hulp en diensten die ze nodig hebben om zelfstandig te kunnen wonen.

Zelfstandig leven Mensen willen het liefst hun eigen leven zoveel mogelijk zelf inrichten, zichzelf kunnen redden en kunnen deelnemen aan de samenleving zoals zij dat willen. Daarin ligt de uitdaging voor GWI: mensen in staat stellen zo zelfstandig mogelijk te leven in hun eigen huis en wijk, ook wanneer zij behoefte hebben aan begeleiding, ondersteuning of zorg. Dat kan alleen als voorzieningen op het gebied van wonen, welzijn en zorg daar een essentieel onderdeel van zijn, anders dreigt het gevaar van sociaal isolement. Het streven van GWI is erop gericht dat jong en oud, mobiel of immobiel, snel of wat langzamer, voor dagelijkse levensbehoeften goed terecht kunnen in hun levensloopbestendige woonwijk. Voor elke Bredase woonwijk wordt daarom gestreefd naar: • voldoende aanbod van geschikte woningen voor mensen met een beperking • voldoende benodigde voorzieningen voor welzijn en zorg • een voldoende levensloopbestendige omgeving • (verbetering van) kleinschalige dienstverlening dicht bij huis • het tot stand brengen van sociale cohesie Geschikt Wonen voor Iedereen levert uiteindelijk veilig en goed wonen op voor alle inwoners van Breda. Speciale aandacht gaat hierbij uit naar ouderen, mensen met een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking, en naar chronisch zieken.


Bets Schaerlaeckens-Baelemans voorzitter wijkraad Chassé-Oud-Boeimeer “We moeten mensen duidelijk maken dat niet alles meer kan”

“Via de wijkraad Chassé-Oud-Boeimeer zit ik al een aantal jaren in de werkgroep GWI. Daarnaast ervaar ik als senior en bewoonster van een appartement in het Chassé Park dagelijks wat GWI voor mensen kan betekenen. Soms gaat dat om simpele dingen. Zoals het openen van de zware galerijdeuren, wat voor veel ouderen heel lastig is. Zeker met een volle boodschappentas of vanachter een rollator. Daar heeft de woningcorporatie Singelveste Allee Wonen nu een technische oplossing voor aangebracht en dat scheelt enorm. Ook zijn er drempels weggehaald. Overigens zie je dat dit appartementencomplex oorspronkelijk niet is ingericht voor senioren of mensen met een beperking. Tijdens een schouw, die georganiseerd was door de BCG, kwam dat nog eens duidelijk naar voren. Voorzien van een blindenstok of gezeten in een rolstoel moest men controleren hoe toegankelijk een gebouw is. Dat viel niet mee, constateerden de aanwezige studenten architectuur die zich verdiepten in ‘aanpasbaar bouwen’. Ik vond het heel goed dat zij erbij waren, want zij moeten in de toekomst al aan de tekentafel bedenken hoe je een woning kunt bouwen die voor iederéén geschikt is. Verder werd op tal van plaatsen in de binnenstad geconstateerd dat veel openbare gelegenheden, zoals cafés en restaurants, absoluut niet toegankelijk zijn voor mensen met een beperking. Daar valt nog veel winst te halen in GWI-verband. Zo staan er vaak obstakels op de stoepen, wat echt heel hinderlijk is voor mensen met een rollator of rolstoel. Ook de geleidingsrichels en de stoplichttikkers voor slechtzienden ontbreken bij veel oversteekplaatsen. Dat beperkt deze mensen enorm in hun bewegingsmogelijkheden en veroordeelt hen tot thuis blijven. En dat is nou net niet de bedoeling van GWI! Een goed initiatief is het bewegingsprogramma voor senioren. Helaas zijn er plannen om het Rondeel te sluiten, zodat mensen veel verder moeten om er gebruik van te maken. Dat lukt niet iedereen natuurlijk. Een zorgpunt is ook dat er geen huisartsen in het centrum actief zijn. Ook daarvoor moet je ver van huis. Senioren die minder mobiel zijn, hebben daar echt problemen mee. Dit is een van de punten die de komende jaren verbeterd zouden moeten worden. Daarnaast maak ik me zorgen over de hoge prijzen van verzorgingstehuizen, zoals Vredenbergh. Ik woon zelf in hun ‘cirkelgebied’. Verder denk ik dat we mensen goed duidelijk moeten maken dat niet alles meer kan. Ze moeten inzien dat ze ook zelf initiatief moeten nemen en zorg aan huis regelen. Die moet dan wel voldoende beschikbaar zijn. Op die manier kan GWI veel betekenen voor de mensen.”


“In veel allochtone culturen regelt men eerst hulp bij de eigen familie. Daardoor weten ze niet precies welke diensten en voorzieningen er allemaal beschikbaar zijn. De laatste jaren zie je echter dat kinderen minder tijd hebben voor de verzorging van hun ouders. Dan assisteer ik bij het regelen van bijvoorbeeld thuiszorg. Ik denk dat steeds meer migranten de weg gaan vinden naar zorginstellingen.” Driss Siraji, secretaris Migrantenraad Onbekommerd wonen in Breda 9

Aanpak De aanpak van GWI is ‘klantgestuurd’. Dat wil zeggen dat de behoeften en keuzevrijheid van klanten voorop staat bij het aanbod van wonen, zorg en welzijn. Om dat te kunnen bereiken moet het doel van GWI worden onderschreven en werken partijen nauw samen. Geschikt wonen voor iedereen ontstaat alleen als corporaties, diverse soorten zorginstellingen, de gemeente, bewonersverenigingen, (vertegenwoordigers van) gehandicapten, ouderen, jongeren en de buurtbewoners zelf de handen ineen slaan. Dat gebeurt allereerst in het Bredaas Integraal Beraad (BIB), waar het overleg tussen de deelnemende organisaties plaatsvindt.

BIB werkt voor bewoners In het Bredaas Integraal Beraad (BIB) werken Bredase organisaties voor wonen, zorg en welzijn nauw samen. De afgelopen tijd werd duidelijk dat voorzieningen op deze terreinen veel succesvoller zijn als ze voldoen aan duidelijke, vooraf omschreven eisen. Het BIB wil de positie van de Bredase belangenbehartigers verbeteren. Door te toetsen of organisaties voldoende rekening houden met de vraag van de klant, of de dienst verlening betaalbaar is en wat hun klanten van de service vinden. Hieruit vloeien activiteiten voort, zoals een Bredaas keurmerk of symposia over vraaggestuurd werken. Zo kunnen de organisaties in de toekomst in heel Breda effectieve welzijnsvoorzieningen creëren voor alle wijkbewoners.

Geschikt wonen in heel Breda In 1999 is het project GWI gestart in Ginneken, Overakker, Blauwe Kei, IJpelaar en Bavel. De inrichting van centrale zones en een gebiedsgewijze zorgen dienstverlening vanuit een zorgkruispunt staan daarbij centraal. Het eerste zorgkruispunt wordt gerealiseerd in Ginneken. In 2001 is het projectgebied uitgebreid met Brabantpark en Heusdenhout en is ook Prinsenbeek getoetst aan de criteria en normen van GWI. Begin 2004 besluit de Gemeente Breda om in alle wijken van Breda aan de slag te gaan met GWI. Ulvenhout/Bavel, Prinsenbeek, Teteringen, Hoge Vucht en Doornbos-Linie zijn het eerst aan de beurt.

‘Proeftuin Wmo’ In augustus 2005 is Breda door het Ministerie van VWS uitverkozen tot ‘proeftuin’ van de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Hiervoor heeft de gemeente een subsidie van € 290.000,- ontvangen. De proeftuin in de wijken Hoge Vucht en Heksenwiel borduurt voort op het eerdere project ‘Over schuttingen en geraniums’. Het doel ervan is om mensen met een beperking te helpen bij hun vrijetijds- en dagbesteding. En hen ondersteuning te geven bij het opbouwen van een sociaal netwerk in hun eigen wijk. Daarbij staat de vraag centraal hoe je mensen kunt vinden die niet bereikt worden, terwijl dat wel nodig is.


Frans Saeijs, lid Dorpsraad Bavel en Frans Mertens, lid KBO-Bavel “Goede voorzieningen geven senioren de kans langer in hun eigen omgeving te blijven wonen”

“Vanuit de Dorpsraad Bavel hebben er altijd vertegenwoordigers zitting gehad in de werkgroep GWI Bavel-Ulvenhout. Dat is ook een logische combinatie. Immers in Bavel zijn intussen veel senioren die hier geboren zijn en er eigenlijk altijd willen blijven wonen. In de Dorpsraad hebben we al lang geconstateerd dat er voor deze mensen veel te weinig voorzieningen zijn. En aangezien hier geen verzorgingsen/of verpleegaccommodatie is, moet je dat voorlopig anders oplossen. De werkgroep GWI heeft vorig jaar een convenant opgesteld met allerlei betrokken partijen zoals de KBO-Bavel , Gemeente Breda, Elisabeth, Thebe, Careyn, Laurentius, etc. Daarin hebben we afspraken vastgelegd om bijvoorbeeld de toegankelijkheid van openbare gebouwen te verbeteren en een aantal noodzakelijke voorzieningen te realiseren. Binnenkort start er een project ‘Woon Morgen Zonder Zorgen’, bedoeld om voorzieningen bij senioren thuis te realiseren waardoor ze langer in hun eigen huis kunnen blijven wonen. En daarnaast voorzieningen van organisaties zoals de Thuiszorg om deze mensen de aanvullende begeleiding en zorg te bieden. Dat laatste is heel belangrijk, want alleen met wat handgrepen in de badkamer ben je er natuurlijk niet. Daar horen ook een veilige oversteekplaats bij, of de WIJ-bewegingsprogramma’s voor senioren. Dit soort zaken zijn inmiddels succesvol gerealiseerd. Net als een laagdrempelig spreekuur bij Careyn. Ook voor mensen met een beperking zijn toegankelijkheid en bereikbaarheid essentiële voorwaarden om zo goed mogelijk zelfstandig te kunnen functioneren. Inmiddels zijn hier alle openbare gebouwen en winkels toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Op verschillende locaties in Bavel wonen cliënten van Amarant (begeleid wonen), die een natuurlijk deel uitmaken van onze dorpsgemeenschap. Een belangrijk streven van de werkgroep GWI in Bavel is het vestigen van een verzorgingshuis. Je moet bedenken dat, als je senioren gaat verkassen naar een verzorgingshuis elders, ze meteen hun netwerk in Bavel kwijt zijn. Zo raken ze ontworteld en dat is natuurlijk niet wenselijk. We zijn druk bezig met Elisabeth en projectontwikkelaars, maar dat is een langdurige kwestie. Wij hopen vurig dat het van de grond komt. Daarmee ontstaat er een centrale plek in Bavel waar alle senioren voor allerlei belangrijke zaken terecht kunnen. Denk aan maaltijden verstrekken en elkaar kunnen ontmoeten bij gelegenheden waar het nuttige en aangename wordt verenigd. Zo hou je hen in hun eigen omgeving. Om de communicatie in en over het dorp te bevorderen is er een eigen website actief (www.dorpbavel.nl), die ook wordt aangesloten op het gemeentelijke Wijkwijs. Daardoor heb je een breed aanbod van interessante onderwerpen. Daarnaast is er een gratis nieuwsbrief die mensen informeert over het wel en wee in Bavel. Tot slot hebben we in elke straat in Bavel (inclusief Nieuw-Wolfslaar) een straatcontactpersoon die contacten legt, een signaalfunctie heeft naar mantelzorgers en informatie geeft. Op die manieren proberen we verbindingen te leggen en te onderhouden.”


“Veel hangt af van het creëren van een goed vangnet per wijk. Zorg- en welzijnsorganisaties moeten van elkaar op de hoogte zijn wie wat aanbiedt. Natuurlijk is concurrentie goed, want dan valt er iets te kiezen. Maar allereerst zullen we toch de samenwerking goed op poten moeten zetten. Daar zijn de cliënten het beste mee geholpen.” Coach Leny Willers, Onderling Sterk (belangenvereniging voor mensen met een verstandelijke beperking)

“Dagelijks ervaar ik dat iedere oudere een eigen, persoonlijke benadering vraagt. Het maakt nogal wat uit of je slecht ter been bent, financiële problemen hebt of al licht dementerend bent. Het is de kunst om voor elke behoefte de juiste zorg te arrangeren. Dat valt niet altijd mee.” Gerda Sijssens, ouderenadviseur van de Stichting Ouderenwerk Breda


Breda ‘opplushoofdstad’ van Nederland Als met het ouder worden ook de gebreken komen, zijn veel mensen genoodzaakt naar een speciale woonvorm te verhuizen. Een groot deel van de bestaande woningen is namelijk niet geschikt voor ouderen en mensen met een handicap. Drempels zijn te hoog, bovenramen onbereikbaar, vloeren te glad enzovoort. Breda is al een aantal jaren zeer actief op het gebied van het ‘opplussen’ van woningen. Bestaande woningen en woongebouwen worden verbeterd, zodat meer mensen in een toegankelijk, bruikbaar en veilig huis kunnen wonen. In het projectgebied van GWI zijn in 2005 al 641 woningen aangepakt.

Evaluatieperiode 2002-2006: GWI-beleid succesvol Uit het rapport ‘GWI-beleid 2002-2006’ blijkt dat Breda goed scoort met zijn gebiedsgerichte aanpak. Er zijn 9300 aangepaste woonvormen voor mensen met een beperking, in 55 straten zijn veilige, gele voetpaden aangelegd, en er zijn meer zorgen welzijnsactiviteiten voor ouderen dan vier jaar geleden. Het rapport vormt de basis voor overleg met de instellingen voor wonen, zorg en welzijn over wat er de komende jaren moet gebeuren om de Bredase wijken nog geschikter te maken voor iedereen. Maar er valt nog een heleboel te doen. GWI is nog niet erg bekend. Ook constateert men dat organisatorische verschillen in de bedrijfsvoering, planning, logistiek, financiering of doelstellingen tussen de instellingen voor wonen, zorg en welzijn vaak de mogelijkheden voor een vlotte samenwerking beperken. Concurrentie speelt daarbij een rol. Verder is het zaak voor de gemeente om een juiste balans te vinden tussen meer regie of juist meer afstand houden en facilitering van de samenwerking.


onen Geschikt w r Weijden e d n a v l u a P s n e volg n e n o w t k i h c s Ge

volgens Kasper

4

met een Paul doet samen dschappen begeleider zelf boo le in het dorp. De loka de winkeliers kennen ’ goed. bewoners van ‘2x7

ringen. stichting ‘2x7’ in Tete het complex van de eren woont Paul in groepen’ gevormd Samen met 13 and den zijn er twee ‘eet hou te telijk zich er en over ens maar Om het wat huiselijk e huiskamers/keuk eten apart in twe ‘2x7’). Zij koken en e foto van Paul’s (vandaar de naam ment hangt een grot arte app n eige zijn samen. In doen verder alles idool Bob Marley.

1

kan hij te pad te zijn. Daarbij om in zijn eentje op s weinig e Kasper vindt het fijn hij iets bezorgt. Som als kt maa hij contact afwegen hoeveel of hij mensen maakt wel wat uit gesprekje aan. Het keer gaat hij een

3

als werkt momenteel sme (Asperger). Hij lichte vorm van auti Vrijwilligers Kasper heeft een werkzaamheden. zijn bij hem t . Elly Beek begeleid vrijwilliger bij de SOB zetten. hun talenten in te gelegenheid om krijgen er volop de

1

rgen. Daar kan hij

nt

muziek lezen en oefe en. Hij kan aardig by’s is keyboard spel lezen! Eén van Paul’s hob andere passie is: zijn wat zien te is ook goed dagelijks. Op de foto

2

in Zevenbe ij ‘Zwanenhoeve’ f op zorgboerder Overdag is Paul actie eld de kippen. orbe bijvo orgt verz . Hij fijn buiten werken

5

en Breda e locaties in en buit op de verschillend raken t en bestellingen at het in tijd en afsp Kasper bezorgt pos omd ral voo d, goe r Dit werk bevalt hem zichzelf en kan daa r waar SOB actief is. voo ma ram strak prog is. Hij heeft een vrij goed afgebakend . moeilijk van afwijken

2

’. mt een ‘sociaal dier er. Paul is wat je noe t hij naar de huiskam spelletjes, llig. Ze doen veel Zo vaak hij kan, gaa geze erg het ers eleid gde en bewoners en beg elkaar mee, in vreu Samen hebben de oners leven erg met met elkaar. De bew kijken tv en kletsen een gezin. verdriet. Net als in

3

14 Geschikt Wonen voor Iedereen agenda Kasper maakt een eken waarin

6

Een andere taak van

nodig, w wogen privéleven ft Kasper een afge Voor zijn rust hee by’s is gamen. Gelu hob riete favo van zijn en tijd gebeurt. Een d van pas. dus dat komt goe analytisch denken

4

en en in de keuken

Paul is brood snijd

helpen.

Ben Martens, voorzitter Kringbestuur KBO “GWI moet veel meer bekendheid krijgen bij de mensen”

“Sinds anderhalf jaar ben ik namens de OBB betrokken bij GWI. Ik onderschrijf van harte het initiatief of mensen zo lang mogelijk in hun eigen woning en omgeving te laten blijven. Mits die woningen uiteraard veilig en comfortabel genoeg zijn gemaakt voor senioren. GWI met alle participerende organisaties kunnen daar veel voor betekenen. Helaas constateer ik dat de bezuinigingen van de gemeente een flinke streep door alle goede bedoelingen en plannen kunnen trekken. Zo is het voor dorpen en wijken van enorm belang om een vitale ontmoetingsplek te hebben voor ouderen en mensen met een beperking. Het feit dat de gemeente dan uitgerekend in de buurthuizen gaat snoeien, is volgens mij desastreus. De nota ‘Verzilvering@Breda’ toont nu juist aan dat dergelijke ontmoetingsplekken goed verspreid over de gemeente moeten liggen, zodat mensen er te voet of met een rollator heen kunnen. Zodra ze te ver moeten lopen of extra vervoer nodig hebben, doen ze het niet meer. Dan blijven ze ‘achter de geraniums’, waar we ze nou net achter vandaan willen hebben. Door de sociale ontmoetingen, bijvoorbeeld aan de kaarttafel, komen ook de persoonlijke problemen aan de orde. Zo ontstaat een netwerk waar mensen iets voor elkaar kunnen betekenen en doen. Tel daar bij op het wegvallen van allerlei subsidies, waardoor contributies hoger worden. Ook dat kan leiden tot thuis blijven. Als dat gebeurt, is dat in mijn ogen een dreun voor het jaren geleden ingezette GWI-beleid.

elkens zelf en een andere n wat langer kent.

waarin ook veel op

ukkig is hij sterk in

Wat ik een heel goede zaak vind, dat is het inrichten van 15 GWI-gebieden, elk met een centraal informatiepunt. Steeds meer senioren, en dan vooral de alleenstaande, kunnen in hun eigen huis blijven wonen en bepaalde diensten bij een zorgkruispunt afnemen. Denk aan een warme maaltijd, gezelschap, allerlei activiteiten om sociale contacten te onderhouden, nuttige informatie etc.

uur

Een zorg van veel mensen is dat er in de toekomst minder vrijwilligers beschikbaar zullen zijn. Ons huidige ik-tijdperk is daar debet aan. Toch zullen er op korte termijn enorm veel vrijwilligers nodig zijn om alle GWI-plannen te kunnen realiseren. Daarom alleen al is GWI waardevol, omdat er veel organisaties in samenwerken. Dan kun je elkaar aanvullen en samen problemen aanpakken. Zo hebben wij als KBO geregeld gesprekken met WIJ. Professionals en vrijwilligers slaan daarbij de handen ineen. Dat is winst natuurlijk. Voor de komende jaren moet er nog wel een en ander gebeuren. Zo was GWI mij tot anderhalf jaar geleden nooit opgevallen, terwijl ik al heel mijn leven maatschappelijk actief ben. Ik vind het dan ook erg belangrijk om de komende jaren veel meer bekendheid te geven aan de activiteiten. Daarnaast is het van het grootste belang om goed naar de ouderen te luisteren en uit te gaan van de mensen zelf en niet van een organisatie. Ik merk dat ook daar vooruitgang in zit.”


Manifest Geschikt wonen voor iedereen 2007-2010 Op 7 november 2007 wordt een belangrijke mijlpaal bereikt in het GWI-proces. 26 maatschappelijke instellingen ondertekenen samen met de Gemeente Breda het ‘Manifest Geschikt wonen voor iedereen 2007-2010‘ en het daarbij horende convenant. Daarmee onderschrijven ze niet alleen de uitgangspunten op stedelijk niveau van het GWI-beleid, maar ook de uitvoeringsafspraken op het terrein van wonen, zorg en welzijn tot 2010. Voor elk van de 15 GWI-gebieden gaan de samenwerkende organisaties aangeven wat zij willen en kunnen realiseren in de komende jaren.

De participerende partijen die het ‘Manifest Geschikt wonen voor iedereen 2007-2010’ ondertekend hebben zijn: Amarant, Bredaas Centrum Gehandicaptenbeleid (BCG), Concern Aeneas & Oranjehaeve, IJpelaar, Gemeente Breda, GGZ Regio Breda, Gezamenlijk Overleg Bredase Ouderenbonden (GOBO), Huispitaal, Instituut Maatschappelijk Welzijn (IMW), Mark en Maasmond, MEE West-Brabant, Nederlandse Stichting voor Woon- en Activiteitencentra voor lichamelijke gehandicapten, meervoudige gehandicapten en niet aangeboren hersenletsel (NSWAC), Overleg Ouderenbeleid Breda (OOB), Stedelijke Woonconsumenten Organisatie Breda (SWOB), Stichting Elisabeth, De Donk, Stichting Ouderenwerk Breda, Stichting Vertizontaal, verpleeg- en verzorgingshuis De Leystroom, Woonstichting Singelveste, WonenBreburg, Woningstichting Laurentius, Woonzorgcentrum De Breedonk, Zorgcentrum Raffy, Zorgcentrum Ruitersbos, Zorgcentrum Vredenbergh, Zorgcentrum De Werve, Zorgcentra Zuiderhout en Zorgspectrum Breda. De aanwezige VNG-voorzitter Wim Kuiper spreekt in zijn toespraak onomwonden van een unieke prestatie. “Dit symposium is een mooie gelegenheid om te kunnen voelen hoe de praktijk zich ontwikkelt. De invulling van de regierol, zoals de Gemeente Breda die met GWI en de Wmo oppakt, is precies wat de overheid vraagt van de gemeenten. Het bijzondere van de Bredase prestatie is dat bij dit soort processen veel collegeleden en partijen betrokken zijn. In de


“De echte vrijheid voor een cliënt is ‘waardegestuurde maatschappelijke dienstverlening’. Daarbij heb je volop vrije keuze in diensten, producten en aanbieders, en je kunt goed advies vragen. Dus geen sturing ván klanten of óp klanten, maar sturing dóór de klanten zelf. Daarvoor heb je wel mondige klanten met een persoonsgebonden budget nodig, die maximale keuze in ‘smaken’ en aanbieders hebben.” Prof. dr. Lucas Meijs


praktijk blijkt het dan dikwijls vrij lastig om iedereen achter je plannen te krijgen. Verder is het heel complex om fysiek en sociaal, en zorg en welzijn met elkaar te verbinden. Ook hier is Breda heel goed in geslaagd. Tot slot is het van belang om in het GWI-proces van begin af aan de groepen erbij te betrekken waar het allemaal om gaat. Zoals dat hier gebeurt, met het gezamenlijk ondertekenen van een manifest, is essentieel. Want het gaat altijd om de persoonlijke factor. Ik durf te stellen: Breda is zeer goed bezig met een inspirerend voorbeeld voor de rest van het land.”

Informatiecafé Om de informatie makkelijker toegankelijk te maken, organiseerde SOB op 29 september 2008 voor alle bewoners van Breda een gezellige bijeenkomst in Café de Molshoop in Ginneken. SOB heeft ervoor gezorgd dat daar die middag de gemeente en alle belangrijke Bredase organisaties op het gebied van wonen, zorg en welzijn klaar stonden om bewoners advies te geven en hun vragen te beantwoorden. Door goed naar bewoners te luisteren, kunnen de organisaties in de toekomst nog beter tegemoetkomen aan de wensen van alle wijkbewoners.

Maatschappelijke partners Bij GWI zijn bewust veel maatschappelijke organisaties betrokken die daadwerkelijk willen investeren in de realisering van een levensloopbestendige woonwijk. Het gaat om welzijns organisaties, woningcorporaties, dorps- en wijkraden, concerns voor thuiszorg, verpleging en verzorging, ouderenorganisaties, organisaties voor mensen met een functiebeperking en voor zorg aan GGZ-cliënten. In veel GWI-gebieden is al een scala aan activiteiten en doen zich kansen voor. De uitdaging is om partijen die actief zijn op het terrein van wonen, welzijn en zorg te stimuleren om slimme verbindingen in die wijken te maken. Afhankelijk van de vraag welke bijdrage de partijen leveren om knelpunten in de wijk aan te pakken, kunnen andere organisaties geïnteresseerd raken om mee te doen. Uitgangspunt is om voldoende relevante partners bij elkaar te brengen die een bijdrage willen leveren aan de vormgeving van de centrale zones in levensloopbestendige woonwijken. Daarbij speelt ook marktwerking een rol.

Wensen Turkse en Marokkaanse ouderen in beeld Turkse en Marokkaanse ouderen blijken de weg naar diverse instellingen nog niet goed te vinden. Om hierin verbetering te brengen heeft de afdeling Onderzoek en Informatie de zorg-, woon- en welzijnswensen van oudere Turkse en Marokkaanse Bredanaars in beeld gebracht. Door het inschakelen van intermediairs uit de Turkse en Marokkaanse gemeenschap is het gelukt om de ouderen van de eerste generatie bij het onderzoek te betrekken. Zij hebben hun wensen en verwachtingen op de terreinen wonen, zorg en welzijn duidelijk op tafel gelegd.


Marian Verheij, voorzitter dorpsraad Princenhage “Mensen moeten veilig ergens kunnen komen“

“Via de dorpsraad Princenhage ben ik bijna drie jaar betrokken bij GWI, in samenwerking met de wijk Heuvel en het buitengebied De Rith. In dit gebied wonen relatief veel ouderen, die er al heel hun leven wonen en hier ook graag willen blijven wonen. Door de situatie van mijn eigen ouders ben ik extra geïnteresseerd geraakt in dit vraagstuk. Je vraagt je geregeld af: hoe moeten zij de rest van hun leven goed verzorgd leven? Wij zijn als laatste gebied aangesloten bij de werkgroep GWI. Wat ik meteen merkte, was het enthousiasme bij de mensen die zich hier al langer voor inzetten. Het is goed om te zien dat er zoveel verschillende organisaties aan tafel zitten die allemaal de inzet hebben om iets tot stand te brengen wat ertoe doet. Uiteindelijk begint het altijd met praten en nog eens praten. Maar dan gaat het erom iets concreets te realiseren waar de mensen baat bij hebben. Princenhage is al behoorlijk voorzien op het gebied van zorginstellingen. Denk aan Lucia, Haga, Princenhof, Amarant en Beukenhof. Veel van die bewoners zijn een vast onderdeel van het Princenhaagse straatbeeld. Ze horen er gewoon bij. Bij Haga zie je nu een ontwikkeling om van een tamelijk gesloten zorgvoorziening in een meer open centrum te veranderen. Daardoor kunnen dorpsbewoners hier in de toekomst gebruik maken van hun faciliteiten. Iets dergelijks zie je ook bij Lucia. Er komt een expertisecentrum waar ook senioren baat bij hebben, die wel in hun eigen huis kunnen blijven wonen. Daar zie je duidelijk het effect van GWI. Op de dorpsraadagenda is GWI een vast onderdeel. Neem bepaalde voorstellen voor bouwprojecten. Als er woningen voor ouderen gepland worden die te ver van het centrum en de voorzieningen liggen, keuren wij dat af. Dan veroorzaak je immers een situatie waarbij deze mensen geïsoleerd komen te wonen, en afhankelijk zijn van allerlei vervoer. Dat moet je niet willen, zeker niet als het ook anders kan. Een aandachtspunt voor de toekomst blijft de bereikbaarheid en toegankelijkheid van winkels en gebouwen. Het centrum van Princenhage is heel oud, met nauwe straten en smalle stoepen. Dat is niet altijd handig voor rollator- en rolstoelgebruikers. Ik denk dat we nog meer moeten investeren in betere bestrating, zodat ouderen veilig ergens kunnen komen. Op het gebied van de toegankelijkheid van winkels en gebouwen als banken kan er ook nog veel verbeteren. Binnenkort gaan we met de gebiedsbeheerder weer een schouw doen om te bekijken hoe het er momenteel voor staat. Wat zijn hinderlijke obstakels voor ouderen? Wat kan er beter? Natuurlijk spreken we winkeliers erop aan en we blijven het volgen tot het verbeterd is. Ons streven is dat ouderen en mensen met een beperking ergens veilig kunnen komen en er binnen kunnen. Dat is een realistische ambitie waar we samen flink aan gaan werken de komende jaren.”


“Mensen komen hier op een ongedwongen manier andere mensen tegen en dat is voor sommigen al heel wat. Vergeet niet dat er tussen zitten die moeilijk hun huis uit te krijgen zijn. Als ze eenmaal de drempel over zijn, zie je ze elke keer weer terugkomen. Je merkt ook dat iedereen na het eten nog lekker blijft hangen en zo kunnen ze ook met anderen in contact komen.” Mercedes, gastvrouw tijdens het maandelijkse eetfestijn in Huize Raffy


Kerngroep GWI In 2007 is ook een Kerngroep GWI geïnstalleerd die meedenkt over de knelpunten die zich (gaan) voordoen bij de uitvoering van het manifest en de thema’s die erin zijn benoemd. Denk aan ‘De ouderen van vandaag en morgen’, ‘Vergrijzing in Breda’ en ‘Slimme zorg en veiligheid’. Een en ander leidt eind 2009 tot de publicatie ‘Verder denken, praten en doen’. Op basis van onderzoek en inhoudelijke discussies over de vraag of de aanpak van GWI toekomstbestendig is, komt men tot de volgende conclusie en aanbeveling: “De Kerngroep GWI heeft alom waardering voor GWI. We constateren dat GWI tot prima resultaten heeft geleid. Om ook in de toekomst geschikt wonen voor iedereen mogelijk te maken is echter een verandering nodig: zowel in de doelstellingen als in de aanpak daarvan.”

Centrale zones Elke wijk heeft wel een straat of plein met veel winkels voor dagelijkse boodschappen. Rondom dat punt wordt een cirkel getrokken met een straal van 500 meter. In zo’n centrale zone zorgt de gemeente samen met de woningcorporaties voor veel aangepaste woningen. Ook komen er handige (zorg)voorzieningen zoals winkels geldautomaten, een huisarts en een verzorgingshuis. Van deze voorzieningen moet er minimaal één in de centrale zone aanwezig zijn.

GWI op gebiedsniveau In het Manifest GWI 2007-2010 zijn de algemene prestatieafspraken voor de hele stad benoemd. Op basis hiervan gaan de samenwerkende partijen concreet op gebieds- of wijkniveau aan de slag, want daar ligt immers de focus van GWI. Dit gebeurt in de vorm van uitvoeringsplannen, waarin partijen hun ambities vastleggen in een wijkconvenant. Waarom een wijkconvenant? Bij het vormgeven van een levensloopbestendige woonwijk zijn altijd veel partijen betrokken. Al die organisaties hebben een eigen cultuur, eigen regels en eigen financiële kaders. En vaak hebben ze al zelf de nodige plannen voor een wijk. Zo wordt maatwerk op gebiedsniveau mogelijk en benut men de kennis uit het gebied zelf goed. Eerdere ervaringen uit de zogenoemde ‘Wmo-proeftuinen’ Heksenwiel en Hoge Vucht hebben geleerd, dat plannen hanteerbaarder zijn door op gebiedsniveau te bekijken welke problemen moeten worden opgelost, welke afspraken er al zijn gemaakt, welke functies je kunt combineren, wat nog ontbreekt in een wijk, wat er nog kan worden verbeterd en op welke termijn dat moet gebeuren. Het is daarom wenselijk om de GWI-voornemens te vertalen naar een samenwerkingsovereenkomst met doelen en heldere afspraken waaraan alle partijen zich verbinden. Het betreft concrete resultaten, verantwoordelijkheden en verplichtingen, en de benodigde inzet, die gezamenlijk zijn vastgelegd in een uitvoeringsplan tot 2010.


Riet van Gils, accountmanager wonen, welzijn, zorg bij WonenBreburg “GWI is niet alleen voor organisaties, maar voor elke burger een uitdaging!”

“Voor mij betekent GWI vooral samenwerken op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Juist op dat punt van samenwerken valt nog veel winst te behalen, zeker in deze tijd van bezuinigingen. Natuurlijk is het daarbij belangrijk om eerst goed na te denken, partijen bij elkaar te brengen en de neuzen dezelfde kant op te krijgen. Een van de grote voordelen van GWI is juist het structurele contact dat maatschappelijke partijen met elkaar hebben. Daardoor kun je ook als woningcorporatie veel makkelijker met anderen een initiatief nemen. Als je elkaar beter kent, zoek je sneller contact om samen een project te starten. Denk aan het creëren van zorgkruispunten en ontmoetingsplekken in buurten. Voor WonenBreburg is wonen meer dan het aanbieden van een woning die ’wind en waterdicht is’. Het gaat ook om zorg voor leefbaarheid in wijken en buurten en zorg voor kwetsbare doelgroepen. Wij bekommeren ons om het welzijn van onze huurders en uiteraard om de woonomgeving die vaak nodig is om ergens ‘geschikt’ te kunnen wonen. Zo hebben we de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in sociale activiteiten in bijvoorbeeld de wijken Heuvel en Hoge Vucht. Dankzij GWI kun je samen met andere organisaties een voedingsbodem leggen of zelfs extra inzet plegen op leefbaarheid, toegankelijkheid en dergelijke. Zo hebben we flink bijgedragen aan het realiseren van zorgcentrum Heuvel en zorgsteunpunt Grote Houw. Voor een woningcorporatie is dat ook een vorm van eigenbelang. Want hoe leefbaarder een wijk, des te meer in trek zijn onze woningen. Er dient dus ook een wisselwerking te zijn tussen investering en opbrengst. In een tijd waarin de overheid de komende jaren flink zal snijden in welzijns activiteiten, in het aantal buurthuizen, en in ondersteunende begeleiding, dagbesteding en dagverzorging, staat GWI onder druk. Voor ons geldt dat de huismeesters en consulenten nog veel actiever situaties zullen moeten signaleren, waarin dringende hulp en begeleiding nodig is. En vervolgens hun netwerk in de wijk moeten inschakelen. We zullen met bewoners samen moeten zoeken naar slimme en goedkope oplossingen. Voor de instellingen is het daarbij een uitdaging om bureaucratische richtlijnen en regelgeving te beperken en vooral de creativiteit te stimuleren. Maar belangrijker nog, vind ik, is dat alle organisaties anders moeten leren denken. Je moet uit je eigen context durven dromen en vervolgens daadwerkelijk stappen zetten. Niet je eigen organisatie maar de mensen zelf zijn het uitgangspunt van wonen, zorg en welzijn. We moeten mensen met een beperking veel meer vragen waar zij behoefte aan hebben en wat zij zelf nog kunnen. Zij willen en kunnen vaak ook zelf goed bijdragen aan oplossingen. De uitdaging voor zowel professionals als bewoners is dus om elkaar meer op te zoeken en samen de schouders eronder te zetten. Laten we in de toekomst ieders talent benutten, want ongeacht de bezuinigingen, is dat voldoende aanwezig!”


“Soms gaat het simpelweg om een nogal bureaucratische muur waar je tegenaan botst. Alle partijen hebben de intentie om er iets goeds van te maken, maar dan zitten er allerlei regeltjes en procedures in de weg. De één gaat daar wat soepeler mee om dan de ander. Gelukkig zien we op dat punt een positieve ontwikkeling.” Hans Halfwerk, voorzitter Stedelijke Woonconsumenten Organisatie Breda (SWOB)


Samen eten Om Bredase eetgelegenheden toegankelijker te maken voor mensen met een beperking, hebben MEE West-Brabant, Onderling Sterk en Stichting Ouderenwerk Breda de handen ineengeslagen. Een van de eerste succesvolle resultaten is het maandelijkse eetfestijn in Huize Raffy. Ruim 50 enthousiaste ‘klanten’ kunnen er voor een gering bedrag komen eten, maar de meesten komen vooral voor de sfeer. Raffy is een heel open huis met een buurtfunctie, dus deze activiteit past daar prima. Behalve buurtbewoners uit Noordoost, komen er mensen uit andere Bredase wijken en zelfs uit Etten-Leur.

Vooruitgang De samenwerking in GWI heeft in de afgelopen tien jaar een sterke progressie geboekt. Zo zijn Werkgroepen GWI in het leven geroepen per GWI-gebied. Daarin zitten de vertegenwoordigers van de wijkraden en vertegenwoordigers van de instellingen voor wonen, zorg en welzijn, soms ook een gehandicapten- of ouderenorganisatie. Verder zijn er Gebiedsvisies waarin de precieze behoeften en moeilijkheden per buurt zijn vastgelegd. Op basis hiervan stellen de werkgroepen Uitvoeringsplannen op waarin onderlinge prestaties en afspraken zijn opgenomen. Voor ieder gebied zijn er Gebiedsbeheerders GWI aangesteld die de samenwerking entameren en mogelijk coördineren. In elk GWI-gebied worden Zorgkruispunten opgezet: een fysiek inlooppunt in de buurt waar vraag en aanbod van wonen, zorg en welzijn bij elkaar komen. In diverse GWI-gebieden zijn Kleine Allianties ontstaan: een praktische samenwerking om concrete plannen te verwezenlijken, zoals de woonzorgwelzijnswijk in de Hoge Vucht. De voortgang van de uitvoeringsplannen wordt jaarlijks gemonitord.

Zware rugzak Een twintigtal ‘MAX-jongeren’ heeft in 2007 in theater Avenue de voorstelling ‘Iedereen een rugzak’ opgevoerd. ‘MAX’ staat voor ‘maximaal laadvermogen’ en is daarmee een eretitel voor jongeren die hun chronisch zieke vader, moeder, broertje of zusje helpen verzorgen. Die ‘rugzak’ symboliseert de last die ze daardoor dagelijks (en vaak ‘s nachts) met zich meetorsen. De vele toeschouwers, onder wie twee wethouders, lokale politici, ambtenaren, vertegenwoordigers van belangenorganisaties, (jeugd)zorgaanbieders en vrijwilligers in de zorg konden tijdens de voorstelling moeiteloos in gedachte de titel aanvullen. ‘Iedereen heeft een rugzak... maar die van deze jonge mantelzorgers is toch wel loodzwaar’. Deze kranige MAX-jongeren hebben het verhaal zelf geschreven. Het is een uitbeelding geworden van hun dagelijks leven om mensen te laten zien wat er allemaal in hun loodzware rugzak zit.


Fer Mathijssen, locatiemanager Zorgcentrum Westerwiek “Westerwiek is een echte ontmoetingsplek voor de wijk geworden”

“GWI is een prachtig concept. Sinds 2004 ben ik er actief bij betrokken. Voor die tijd was ons zorgcentrum een nogal van de omgeving afgesloten instelling. Samen met enkele GWI-partners hebben wij geleidelijk onze deur geopend door voorzieningen voor mensen in de wijk aan te bieden. Als je nu op een willekeurig moment de hal van Westerwiek binnenloopt, zie je allerlei wijkbewoners die van onze dienstverlening gebruikmaken. Dat varieert van de prikpost tot bingo en het 7 dagen per week verzorgen van middagmaaltijden en 5 keer per week ’s avonds. Daar maken steeds meer mensen gebruik van. Daarnaast hebben we Braintrainer-plus waarmee ouderen hun geheugen kunnen stimuleren, en binnenkort bieden we dit ook voor kinderen aan. In Westerwiek organiseren we onder meer activiteiten voor handwerk en ‘Meer beweging voor ouderen’. Op die manier leggen we verbindingen tussen allerlei groepen mensen uit de wijk, ongeacht leeftijd, afkomst of situatie. We hebben gelukkig veel vrijwilligers die het GWI-idee actief ondersteunen. Westerwiek is steeds meer een dynamisch centrum in de wijk geworden waar letterlijk iedereen terecht kan. Wij dragen bij aan de sociale hechting in de buurt, die steeds minder wordt omdat overdag veel mensen werken. Dat betreft zowel zorg als welzijn. Een van onze nieuwe activiteiten om mensen te binden is ons cybercafé. Daar brengen jongeren de ouderen op de hoogte van de digitale wereld. Zo leren ze veilig met allerlei moderne hulpmiddelen omgaan. Dat gebeurt onder andere ook door studenten die hier hun maatschappelijke stage zinvol invullen. Een ander concreet succes is de Varia-avond. Daarbij ontmoeten senioren uit verschillende complexen elkaar en doen allerlei gezamenlijke activiteiten. Je ziet de buurtbewoners elkaar echt opzoeken. Voor de komende jaren hoop ik dat nog meer organisaties zich bij ons zullen aansluiten, juist om GWI in de wijk zelf nog meer gestalte te geven. Denk aan de sterk toenemende problematiek als verwaarlozing, waar je bemoeizorg en GGZ-achtige begeleiding bij nodig hebt. Juist in een periode van bezuinigingen moeten instellingen meer samenwerken. Zo zouden de ouderenadviseur van WIJ en de dementieconsulent van Elisabeth en GGZ de handen ineen moeten slaan. Daarnaast speelt een andere problematiek. Momenteel wordt dagverzorging voor ouderen nauwelijks nog geïndiceerd. Westerwiek gaat samen met WIJ de pilot ‘Open dagbesteding’ starten, waarmee we onder meer de mantelzorgers ontlasten. Graag zouden we wijkbewoners die ervoor in aanmerking komen, elke dag een gevarieerd pakket van activiteiten aanbieden, inclusief een maaltijd. Tot slot zou ik op Westerwiek graag een wijkarts hebben die verbinding kan leggen tussen vraag en aanbod van zorg en eenvoudig de specialist ouderengeneeskunde en andere professionals kan consulteren. Dat zou een rijke aanvulling voor de bewoners van de wijk zijn.”


“De essentie van vraagsturing is dat organisaties op het gebied van wonen, welzijn en zorg beter naar individuele klanten luisteren en dat die klanten zelf in staat zijn om hun zorg en dienstverlening te kiezen. Het sluit naadloos aan bij de trend dat mensen zoveel mogelijk de regie willen houden over hun eigen leven. Bij aanbieders heeft dat geleid tot een begrip als klantgestuurd.” Katinka Vriends en Riet van Eyck, Overleg Ouderenbeleid Breda (OOB)


Belangrijke pijler Algemeen wordt erkend dat een van de belangrijkste pijlers van GWI het creëren van een breed draagvlak is. Er is in Breda veel tijd en energie gestoken in het systematisch werken naar een gezamenlijk resultaat. Dat ging volgens een ‘denk-spoor’ en een doe-spoor’. Voor het eerste is instituut Jonker Verwey ingezet en het ‘meubilair’ ingericht met een Zorgtafel, Welzijnstafel, Woontafel en BIB-tafel. Ook is er een onderzoek naar de zorginfrastructuur uitgevoerd met het Zorgkantoor. Tot slot moest intern bij de gemeente het GWI-denken tussen de oren komen bij alle verschillende diensten en afdelingen. Die hele exercitie was nodig om die vele organisaties op één lijn te krijgen. Maar nu is GWI in de Maatschappelijke visie en de Woonvisie heel sterk aanwezig. Dat illustreert de cultuuromslag binnen het stadskantoor, waar men inmiddels elk nieuwbouw- of herstructureringsplan toetst aan GWI-criteria. Dezelfde omslag is aanwezig bij de woningcorporaties en consumenten- en welzijnsorganisaties. Het is nu veel professioneler en minder vrijblijvend.

Gebiedsvisies Het opstellen van een grondige visie is voor de ontwikkeling van een GWI-gebied van grote betekenis. Een gebiedsvisie bevat een uitgebreide en integrale beschrijving van de situatie in een GWI-gebied. Hierbij is er niet alleen aandacht voor de opbouw van de bevolking en hun woonsituatie, maar ook voor de inrichting en toegankelijkheid van de woonomgeving, de leefbaarheid, de aanwezigheid van zorgvoorzieningen en de sociale infrastructuur (welzijn, onderwijs, gezondheid, sport e.d.). Op basis van al die informatie kunnen partijen vervolgens samen aan de slag door speerpunten en aandachtspunten te vertalen naar een uitvoeringsprogramma en het vastleggen van de onderlinge afspraken in een gebiedsconvenant. Daarin zijn de verantwoordelijkheden vastgelegd zodat duidelijk is wie aanspreekbaar is voor een bepaalde activiteit.


“In feite gaat het om een enorme cultuurverandering. Niet alleen bij de zorgen welzijnsinstellingen, die niet meer in doelgroepen moeten denken maar in functies. Ook de bewoners moeten zelf meer initiatief gaan nemen om hun problemen op te lossen, samen met vrijwilligers en mantelzorgers.” Jos Brok, voorheen projectleider invoering Wmo in Breda


2

Verzilvering GWI GWI-gebied Prinsenbeek ‘Woon Morgen Zonder Zorgen’ project aanpassing woningen door oudere eigenaar-bewoners Wethouder Bergkamp reikt certificaten uit aan 37 cursisten, die ouderen in hun eigen wijk gaan adviseren over mogelijkheden om hun eigen woning comfortabel en levensloopbestendig te maken. Het initiatief in Prinsenbeek wordt nu in bijna alle GWI-gebieden uitgevoerd.

GWI-gebied Haagse Beemden NW Wooncentrum Heksenwiel met Wijkwijs, het eerste wijkinformatiepunt Bij Wijkwijs, waar deskundige vrijwilligers van WIJ werken, kunnen mensen uit de wijk terecht voor allerlei vragen op het terrein van wonen, welzijn en zorg.

GWI-gebied Hoge Vucht Wijkrestaurant Raffy Zorgcentrum Raffy is een intramurale instelling met een landelijke en regionale functie voor Indische en Molukse ouderen. In het centrum zijn ook andere functies gehuisvest zoals Careyn Thuiszorg en Wonen Breburg. Veel mensen uit de buurt komen graag tussen de middag lunchen.


GWI-gebied Belcrum/Doornbos-Linie Opening Balienweide Het dienstcentrum Balienweide is gemoderniseerd en in 2011 geopend door wethouder Bergkamp. Het is een plek waar bewoners terecht kunnen voor informatie, advies en dienstverlening. Er is een wekelijks spreekuur van de wijkverpleegkundige en de huismeester en er worden kleinschalige activiteiten georganiseerd.

GWI-gebied Teteringen Looplint (in uitvoering) In Teteringen wordt gewerkt om de toegankelijkheid van de routes tussen de verschillende voorzieningen te optimaliseren. Daardoor kunnen ouderen en mensen met een beperking veilig naar voorzieningen en winkels.

GWI-gebied Tuinzigt/Westerpark Verhalenzuil (oud en jong komen bij elkaar) Bij de verhalenzuil in zorgcentrum Westerwiek kun je met behulp van een beeldscherm met tiptoetsen korte filmpjes oproepen over geschiedenis, muziek, cultuur en evenementen die heel herkenbaar zijn voor de ouderen.


GWI-gebied Centrum (Zorg-)Hotel Merlinde Zorghotel Merlinde van stichting Elisabeth heeft bijna 50 kamers, waar mensen kort kunnen herstellen en revalideren voordat ze naar huis gaan. Het zorghotel is gevestigd in een autenthiek gebouw dat is gerenoveerd en is aangepast voor minder valide gasten. Eind 2010 werd het zorghotel geopend door wethouder Boelema.

GWI-gebied Brabantpark/Heusdenhout Fitness toestellen in de openbare ruimte In samenspraak met wijkbewoners is er een fitnesstoestel voor ouderen geplaatst in de tuin van gemeenschapshuis de Poelewei. Iedereen kan hier vrij gebruik van maken. De cursisten van ‘Meer bewegen voor ouderen’ maken er ook gebruik van.

GWI-gebied Princenhage/Heuvel Nieuw kleinschalig zorgcentrum in de Heuvel (Thebe) Het nieuwe zorgcentrum is een mooi voorbeeld van het GWI-concept waar intramurale zorg verbonden wordt met de buurt (biljartclub, fysiotherapeut, naailessen van de stichting Theehuis).


GWI-gebied Boeimeer/Ruiterbos Wijkrestaurant Aeneas In wijkrestaurant ‘d’n Ondtmoeting’ kunnen ook wijkbewoners in een gezellige omgeving de maaltijd gebruiken.

GWI-gebied Zandberg/Sportpark Nieuwbouw zorgresidentie Vredenbergh Zorgresidentie Vredenbergh is helemaal vernieuwd en werd in april 2011 opgeleverd. Vredenbergh vervult de functie van zorgkruispunt voor het gebied Zandberg en Sportpark.

GWI-gebied IJpelaar/Overakker/Ginneken Woonvoorziening De Terp, voor mensen met schizofrenie Op 20 december 2008 hebben de 12 bewoners de sleutel van hun appartement gekregen. Na het verzetten van veel werk door ouders en bewoners kon men er 1 februari daadwerkelijk gaan wonen. De bewoners hebben ieder een eigen appartement. Daarnaast is er een inloopruimte om gezamenlijk te eten en elkaar te ontmoeten.


GWI-gebied Ulvenhout Activiteiten in de Donk De Donk beschikt over een aantal recreatieruimtes, zoals het ‘Binnenhof’, waar diverse activiteiten als muziek- en spelmiddagen, handwerken of bloemschikken worden georganiseerd. Daarnaast is er in De Donk een bibliotheek, huisartsenkantoor, en verschillende vergader- en kantoorruimtes.

GWI-gebied Bavel Route van Centrum naar Tolakker Gezondheidscentrum Tolakker ligt aan de rand van Bavel. De looproute van het dorpscentrum naar de Tolakker is goed toegankelijk gemaakt.


n e n o w t k i h c s Ge ns Kasper volge

ns hikt wonen volge

Gesc

ing uit met een beperk vertellen mensen In deze rubriek is dat . In deze editie wijk hun in wonen Breda over het uit e jaar kwam ze van 11 r . Op haa instiGladys Aalse (52) aan het blinden erland, waar ze Suriname naar Ned ng heeft eidi opl ieve trat adminis hter. tuut in Grave een en heeft een doc rouwd geweest gevolgd. Ze is get seniorenwoning een in dig stan ze zelf Sinds 1988 woont in Breda.

Gladys Aalse

zang en is Gladys actief met Al heel haar leven orbeeld op opgetreden, bijvo vaak ft hee Ze muziek. In haar in de Grote Kerk. ium Pod l uree het Cult okeyboard, een harm ze een piano, een werkkamer heeft ren en een citer. gita r paa een , nium, een blokfluit

3

puter werken die goed op haar com Gladys kan thuis oetsenbord. n van een braille-t uiteraard is voorzie mailtjes. binnenkomende Ze beantwoordt vlot te zoveel mogelijk zelf ratie probeert ze inist adm r haa Ook van de rbij hulp van iemand daa ze ft hee Wel doen. en slechtzienden. hting voor blinden Robbert Koppe Stic lle toegestuurd. afschriften in brai ze t krijg k ban Van de

5

enteel als r). Hij werkt mom en, maar e vorm van autisme (Asperge waarnem illigers licht en donker Kas per heeft een licht kzaamheden. Vrijw wer zijn bij Gladys kan alleen hem aan t van jongs af . Elly Beek begeleid touren. Ze kan zich en. vrijwilliger bij de SOB zett te in geen scherpe con nten tale hun in huis en op gelegenheid om den goed redden krijgen er volopende naar omstandighe g Ze is selfsupportin dengeleidehond. blin der zon e at, end stra n heeft ze verschill . In de loop der jare kookt en wast zelf foniste, ewerker en als tele administratief med als ad, geh en ban enteel is ze werkde rechtbank. Mom . ondere andere bij in de samenleving wil graag actief zijn ze t wan de, ken zoe ijven. Ze schrijft by’s is creatief schr Een van haar hob ect doet ze bij het proj Dat . sten gtek gedichten en son te Breda. Gladys een Gem de van ‘Samenscholing’ nint waarop ze aanteke r handig apparaa heeft een bijzonde herrie Dat maakt minder ’en. sms kan mee gen kan maken en achine. ar dan een braillem en is minder zwa

1

1

kan hij tel pad te zijn. Daarbij om in zijn eentje op s weinig en Kasper vindt het fijn hij iets bezorgt. Som als kt maa hij contact afwegen hoeveel of hij mensen maakt wel wat uit gesprekje aan. Het keer gaat hij een

3

4

a ties in en buiten Bred waardoor ze verschillende loca mobiliteitstraining, bestellingen op de raken Ze krijgt via Sensis orgt bez uit t en per en pos at het in tijd en afsp Kas sam omd ken ral zoe voo Ze d, hem goe verplaatsen. is. Dit werk bevalt ef tok. zich in de wijk kan en kan daar acti r SOB ides waahaa r gele ma voor zichzelf vrij strak program e kan lopen met hoe Gladys het best ende-is. Hij heeft een bak afge med d goe een r doo k wee ze nog één keer per ijken. afw van Voorlopig wordt n bij olpe geh ndinilijk vriemoe t-Brabant of een em werker van MEE Wes tand de op dan n ze doen. Samen rijde het boodschappen

2

2

door de wijk.

34 Geschikt Wonen voor Iedereen agenda Kasper maakt een eken waarin

atuur verslindt ze teresseerd is in liter Omdat ze zo geïn r te in braille maar doo Niet jaar. per ken éleven nodig, w priveurt heel wat boe s geb Somen per een aal. wog Kasezen verhafge ftrgel hee rust voo zijn r het r Voo gamen. Geluk is ken luisteren naa by’s hob boe n riete roke favo van leent ze gesp . Een ijlszijn r dikw maa en tijd geb din,eurt pas. r van ove dat door een vrien d ken goe t spre komerg te is ook g. Zedat denken Haadus analytisch in Den bij de bibliotheek syschijfruitstrevend – ‘dai voo l hee – je r waa de bieb in Breda, raat . Het afspeelappa gesproken boeken jes’ kunt lenen met . geld gere nds enfo heeft ze via het ziek

6 4

2011-2015: Onbekommerd wonen in de ideale wijk

Verzilvering@Breda Najaar 2011 verschijnt de nota ‘Verzilvering@Breda, uitvoeringsprogramma GWI 2011-2015’. Aanleiding is een motie van de unanieme gemeenteraad om een gezamenlijk actieplan te presenteren. Deze motie nodigt uit tot een duurzame versterking van het succesvolle GWIprogramma. Het nieuwe uitvoeringsprogramma voor de komende vijf jaar is tot stand gekomen in samenspraak met het Overleg Ouderenbeleid, Bredaas Centrum Gehandicaptenbeleid, de klankbordgroep Wmo en het zorgkantoor West-Brabant, en in samenwerking met het stedelijk overlegplatform Zorgaanbieders Breda, de woningcorporaties en de welzijnspartners. De rolverdeling is helder: de maatschappelijke partijen en de bewoners- en consumentenorganisaties voeren uit; de gemeente bewaakt, toetst en stimuleert. Een en ander leidt tot een bijgestelde doelstelling van GWI: ‘Mensen, met name ouderen en mensen met beperkingen, in staat stellen zo lang mogelijk zelfstandig te wonen, te leven en mee te doen door verbetering van objectieve en subjectieve kwaliteit van wonen, woonomgeving, welzijn en zorg, en bevordering van zelfredzaamheid.’ Het uitvoeringsprogramma ‘Verzilvering’ kan worden gezien als uitwerking van het beleid van ‘Meedoen@Breda’ op het terrein van wonen, welzijn en zorg. De belangrijkste verandering is dat het accent minder op visie ligt, en des te meer op het uitvoeren en monitoren van de gemaakte afspraken.

lkens zelf n een andere wat langer kent.

waarin ook veel op kkig is hij sterk in

3

Mening van bewoners Harde cijfers zoals aantallen en afstanden zijn niet voldoende om te bepalen waar een wijk in 2015 aan moet voldoen. Want in tegenstelling tot wat de cijfers laten zien, kunnen bewoners heel tevreden zijn met de woningen, winkels en zorginstellingen in hun wijk. Of misschien hebben ze juist behoefte aan heel andere voorzieningen. Daarom wordt bewoners regelmatig naar hun mening gevraagd in enquêtes en bijeenkomsten. Hun oordeel weegt zwaar mee bij het geschikt maken van een wijk.

uur

Vragen voor de toekomst Met het bijgestelde doel als uitgangspunt is een vragenlijst opgesteld voor de corporaties en welzijnsinstellingen. De zorginstellingen zijn vanwege de Nma afzonderlijk benaderd met een aangepaste vragenlijst. De belangrijkste vragen waren: Wat gaat u als instelling doen in de komende periode tot 2015, met doorloop naar 2020? Wat valt er nog te verbeteren aan GWI en aan de rol van de Gemeente Breda? Daarnaast is er met alle zorgaanbieders op bestuurlijk niveau een gesprek gevoerd over wat zij kunnen betekenen, mede aan de hand van de door hen ingevulde vragenlijst.


“Ik wil met mijn onderzoek bijdragen aan de bewustwording van de relatie tussen de oudere en jongere generatie. Het gaat me met name om de solidariteitsgedachte. Want de zorg vermaatschappelijkt wel, maar is de maatschappij daar wel op toegerust? Zit de overheid wel op het juiste spoor als ze verwacht dat buren, vrienden en eigen kinderen voor de ouderen gaan zorgen?” Riet Hammen, als sociaal pedagoge en andragoog gepromoveerd op informele zorg onder vrouwen van etnische groepen


Goede wijkzorg Wijkbewoners kunnen in het nieuwe Zorgkruispunt onder meer terecht voor ontmoeting en een maaltijd in het restaurant. Er komt een uitgebreide informatie- en adviesfunctie voor vragen op het gebied van wonen, activiteiten, inkomen, diensten en zorg. Een priklab, diëtist, psycholoog, logopedist en fysiotherapeut bieden hier hun diensten aan. Activiteiten op het gebied van dagopvang, dagverzorging en dagbehandeling sluiten goed op elkaar aan. De zorgaanbieders gaan intensief samenwerken in een integraal zorgteam, dat over alle disciplines beschikt om goede zorg in de wijk te leveren. Het zorgkruispunt richt zich op alle bewoners van een wijk, met nadruk op ouderen en mensen met een beperking.

Veranderende samenleving De vergrijzing is al vele tientallen jaren aan de gang, maar versnelt de komende jaren omdat de naoorlogse geboortegolf (de bayboomers) dan de leeftijd van 65 jaar gaat passeren. De totale groep van 55-plussers in Breda neemt toe met 23%, van 47.700 in 2010 naar ruim 58.500 in 2025. De groep van 65-74 jarigen neemt het sterkst toe met 31%. Doordat de gezondheidsituatie van ouderen verbetert, stijgt de levensverwachting. Ouderen blijven langer gezond door een gezondere levensstijl, betere voeding en meer medische mogelijkheden. Daarbij komt dat de toekomstige generaties senioren veel meer dan hun voorgangers op zoek gaan naar zinvolle bezigheden en een actieve invulling van hun ruim beschikbare tijd. Mensen zijn sowieso langer actief. Andere maatschappelijke veranderingen zijn dat de overheid terugtreedt in verband met beperkte financiële middelen. Verder is er krapte op de arbeidsmarkt op het gebied van zorg door een naar verhouding afnemend aantal werkenden en doordat veel jongeren niet kiezen voor de zorg. Bij de toenemende vraag naar zorg door vergrijzing blijft de groei van mantelzorg en vrijwilligerswerk achter. Alleen daarom al zijn innovaties en efficiënte samenwerking tussen GWI-organisaties nodig.

Vergrijzing door (jonge) ouderen Het aantal inwoners in Breda zal in 2020 naar verwachting toenemen tot 185.000. Ook de samenstelling van de bevolking verandert door processen als vergrijzing (meer ouderen), verkleuring (meer inwoners uit niet-westerse landen) en verdunning (kleinere huishoudens). Vergrijzing is vooral zichtbaar door relatief sterke toename van zestigers en zeventigers. Bij een totale bevolkingsgroei tot 2020 van 9%, neemt het aantal 65-plussers toe met circa 22%. De groep mensen met een beperking zal door de vergrijzing ook verder toenemen.


“Het is onmiskenbaar dat Breda een voortrekkersrol vervult. Deze stad wordt gezien als een ‘nationaal laboratorium’ voor het proefondervindelijk inrichten van een samenleving waar mensen met een beperking goed kunnen functioneren. Daar mag je best trots op zijn. Maar een andere constatering is dat het bij sommige thema’s wel erg lang duurt voordat er in de praktijk iets wordt gerealiseerd. Daar valt de komende tijd nog veel winst te halen.” Kees Nauta, adviseur/onderzoeker PON


Zorg op maat Een wezenlijke verandering in het toekomstige GWI-beleid is dat er meer gestreefd wordt naar ‘zorg-op-maat’-initiatieven. Immers een heel grote groep ouderen redt zich prima in de samenleving. Dat betekent dat er in Breda een toegankelijke, betaalbare en goede zorg voor de meest kwetsbare groep nodig is. Van de GWI-partners wordt verwacht daar op in te spelen vanuit een integrale visie op wonen, welzijn en zorg. En ook dat ze de zelfredzaamheid van nog vitale ouderen waar mogelijk bevorderen. Dat betekent ook een andere rol van welzijn. Zo moeten mensen worden geholpen hun problemen zelf op te lossen met hulp van een netwerk, waarbij men activiteiten en voorzieningen organiseert op kleinschalig niveau. Dat moet vooral veilig, vertrouwd en herkenbaar aanvoelen, en goed bereikbaar zijn. Verder moet men actief inzetten op het terrein van beweging, voeding, en het tegengaan van isolement en eenzaamheid. Naast de persoonlijke ontmoeting met anderen, is er ook plaats voor technische communicatiemogelijkheden zoals domotica en ICT. Kortom, zorg moet er zijn als het nodig is. Dat wil zeggen specialistische zorg, zorg dichtbij huis aansluitend op wijkfuncties. Daarnaast dient er een uitstekende toegang te zijn tot crisiszorg, erop gericht om mensen snel weer zelfredzaam te laten zijn. LG-team Jongeren met een beperking staan nog vaak ‘buitenspel’. Er zijn wel steeds meer voorzieningen en er is ook veel begrip voor hen. Maar op sportgebied hebben deze jongeren nog een beperkte keuze. Ze zijn afhankelijk van sporten die speciaal voor hen worden georganiseerd. En dat is vaak ‘apart’. De opzet van LG-hockey bij hockeyvereniging Push vormt hierop een succesvolle uitzondering. Het LG-team is opgericht voor jongeren die niet gebonden zijn aan een rolstoel en gehandicapt zijn door al dan niet aangeboren hersenletsel of aanlegstoornissen van bijvoorbeeld het ruggenmerg. De huidige twee LG-teams zijn volkomen geïntegreerd in de club.

Werkwijze Na het gezamenlijk vaststellen van de prioriteiten vindt de uitwerking plaats in de 15 woon gebieden. Daarbij is de Centrale Zone als kloppend hart voor de buurt een belangrijk onderdeel van de werkwijze. De maatschappelijke partners werken in de woongebieden nauw en op een niet-vrijblijvende wijze samen om een samenhangend aanbod te realiseren dat aansluit op de vraag van de bewoners.

’t Houwke Sinds de opening van de nieuwbouw heeft Centrum ’t Houwke in Heusdenhout wonen, zorg en welzijn onder één dak. Het is het prototype van GWI-beleid dat ‘van onderaf’ is ontstaan. Behalve recreatieactiviteiten zijn er in ‘t Houwke al jaren een eetpunt en een bibliotheek. Dat zijn allemaal goede hulpmiddelen om vereenzaming te bestrijden. Ook mensen uit de wijk konden meepraten over de gewenste invulling van nieuwbouw. Er is nu een ruimte waar bezoekers van de pc gebruik kunnen maken. Daar is veel belangstelling voor. De vele vrijwilligers geven vijf keer per week instructie. Nu kunnen gebruikers met hun kleinkinderen in Australië e-mailen. Verder is er een gezellig Grand Café waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Veel mensen hebben elkaar in ’t Houwke voor het eerst ontmoet en kennen elkaar inmiddels al jaren. Onbekommerd wonen in Breda 39

De ideale wijk De belangrijkste ambitie van Geschikt Wonen voor Iedereen blijft in de komende jaren fier overeind. Namelijk: onbekommerd wonen voor alle inwoners van Breda. Maar wat houdt dat dan in? In de ideale situatie heeft elke wijk: • voldoende aangepaste woningen die toegankelijk zijn voor rollators en rolstoelgebruikers; • de belangrijkste voorzieningen zoals gezondheidszorg, primaire winkels, postkantoor/bank in de Centrale Zone (het kloppend hart voor de buurt); • een goede bereikbaarheid en toegankelijkheid van voorzieningen; • een goede bereikbaarheid en toegankelijkheid van openbaar vervoer; • een goede woonomgeving met toegankelijke en veilige looproutes voor ouderen en mensen met een beperking; • een goede gebruiks- en belevingswaarde van de buurt voor bewoners; • een aanbod van functies voor zorg, dienstverlening, welzijn en ontmoeting, zo mogelijk in voorzieningen in de Centrale Zone; • de aanwezigheid van een multifunctioneel zorgkruispunt met haal- en brengfuncties en 24-uurszorg in de Centrale Zone; • de aanwezigheid van een informatie- en adviespunt in de Centrale Zone; • een positieve gebruiks- en belevingswaarde van de dienstverlening en de welzijns- en zorgvoorzieningen.

Successtory van Stichting Terp Niet alleen mensen met schizofrenie, maar ook hun ouders lopen geregeld tegen moeilijk of niet-oplosbare problemen aan. De bouw van het woonzorgcomplex waar mensen met de aandoening schizofrenie kunnen gaan wonen, is het gezamenlijke resultaat van een aantal ouders met enorm doorzettingsvermogen en enkele doortastende GWIpartijen. Het is nog maar het tweede in zijn soort in Nederland en nu al een project om trots op te zijn.

Levensloopgeschikte woningen De woningcorporaties hebben de afgelopen periode flink geïnvesteerd in het realiseren van levensloopgeschikte woningen. De komende periode gaat ze hiermee door. Hierbij onderscheidt men de volgende woonzorgvormen: • Nultreden woning: een woning die zonder trappen van buitenaf bereikbaar is en waarbij keuken, sanitair, woonkamer en minimaal één slaapkamer zich op dezelfde woonlaag bevinden. Drempels in de woning zijn laag of ontbreken. • Levensloopgeschikte woning: een zelfstandige woning die geschikt is voor bewoning in alle fasen van de levensloop, waar bewoners dus op hoge leeftijd kunnen blijven wonen, ook wanneer ze zorgafhankelijk zijn. • Verzorgd wonen: dit betreft een zelfstandige woning (veelal in een woon-zorgcomplex) waarbij bewoners al een indicatie voor zorg hebben en deze ook ontvangen. Anderzijds gaat het om complexen waarbij bewoners de mogelijkheid hebben om een zorgpakket of zorgarrangement af te nemen wanneer zij daar behoefte aan hebben. • Beschermd wonen: dit is intramuraal wonen waarbij verpleging en/of verzorging geboden wordt in zorginstellingen. De woonruimte heeft specifieke aanpassingen en er is 24-uurs begeleiding van zorg en toezicht aanwezig.


“We moeten nu in hoog tempo vervolgstappen zetten met maatwerk in de wijken. Dan gaat het ons zowel om de kwaliteit van de woning als om de kwaliteit van het welzijn en de zorg. Onze medewerkers in de wijken hebben de laatste jaren geleerd samen te werken met medewerkers van andere organisaties. Onze huismeesters spelen daarin vaak een cruciale rol, omdat die dichtbij onze huurders zaken signaleren die verbetering behoeven.” Ton Streppel, directeur WonenBreburg


In Breda is nog een flink tekort aan levensloopgeschikte woningen. Veel ouderen vinden hun woning niet geschikt en verwachten problemen met zelfstandig wonen. De opgave om woningen fysiek geschikt te maken zodat mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen, is groot. Doordat de mogelijkheden voor nieuwbouw beperkt zijn, zal de gemeente eigenaar-bewoners actief stimuleren om hun woningen levensloopgeschikt te maken. Een succesvol voorbeeld hiervan is de pilot ‘Woon Morgen Zonder Zorgen’ van de Stichting Verankering Ouderenproof Prinsenbeek. Ook onderzoekt deze stichting of het bedrijfsleven geïnteresseerd is om oudere eigenaarbewoners te informeren over aanpassingsmogelijkheden van hun woning en over de financieringsmogelijkheden. Als dit tot goede resultaten leidt, is het denkbaar dat het bedrijfsleven een dergelijk infopunt zelf bekostigt. Daar zouden gemotiveerde oudere eigenaar-bewoners in de toekomst advies op maat kunnen krijgen. Van de eerste fase van de pilot in Prinsenbeek is door Avans Hogeschool een draaiboek ontwikkeld met informatiemateriaal dat in andere gebieden kan worden gebruikt. Inmiddels zijn er ook workshops gehouden in andere GWI-gebieden, waar de oplossing van het tekort vooral moet komen van het levensloopgeschikt maken van woningen in de particuliere sector. Oudere eigenaar-bewoners krijgen voorlichting en informatie over mogelijkheden om hun woning aan te passen. Trekkers zijn vooral de vrijwilligers van de ouderen- en bewonersorganisaties, hetgeen uitstekend past bij ‘Meedoen@Breda’.

Verschil Nederland en België In Antwerpen zijn ze vastbesloten: over enkele jaren is Geschikt Wonen voor Iedereen ook daar een feit. De betrokken partijen stuurden een delegatie op verkenning in Breda. Daar trok vooral het zorgloket de aandacht, een voorziening waaraan ook in Antwerpen hard wordt gewerkt. Maar één-op-één kopiëren is er niet bij. Daarvoor zijn de verschillen tussen België en Nederland te groot.


Maan Peters, lid Stuurgroep GWI Prinsenbeek “Het is belangrijk dat mensen zich tijdig voorbereiden op andere woonbehoeften”

“Senioren en mensen met een beperking willen meestal graag zo lang mogelijk in hun eigen vertrouwde huis en buurt blijven wonen. Je voelt je er thuis, je weet moeiteloos de weg in de omgeving, je kent de buren en zij kennen jou. Bovendien zijn er weinig andere woningen beschikbaar en er zijn ook veel minder plaatsen in verzorgingstehuizen. Veel eigenaar-bewoners hebben daarom behoefte om meer te weten over de mogelijkheden om hun woning levensloopgeschikt te maken. Een paar eenvoudige aanpassingen kunnen er al voor zorgen dat je eigen huis zo lang mogelijk je eigen ‘thuis’ blijft. Dat je kunt blijven zitten waar je zit, maar dat je je wel kunt verroeren. Om die reden is in 2010 als uitvloeisel van het in Prinsenbeek gesloten GWI-convenant begonnen met het organiseren van een serie workshops voor senioren. Onder het motto ‘Woon Morgen Zonder Zorgen’ heeft de Stichting Verankering Ouderenproof Prinsenbeek inmiddels ongeveer 250 Prinsenbeekse senioren deskundig bijgepraat over hoe ze hun woning ‘ouderenproof’ kunnen (laten) maken. De workshop schenkt aandacht aan de verschillende momenten en situaties waarbij de eigen woning een rol speelt in het leven van senioren. Denk aan gebruiksgemak, veiligheid en comfort. Daarbij komen aanpassingen aan bod, variërend van het plaatsen van enkele stevige beugels in de badkamer tot het vervangen van de te gladde tegelvloer. Of van het installeren van een hoger toilet tot een traplift of het verbreden van de entree. Voor GWI vormt dit Prinsenbeekse initiatief de komende jaren een mooi voorbeeld tot navolging in alle Bredase wijken. Het uitvoeringsprogramma ‘Verzilvering@ Breda’ biedt de mogelijkheid om wijken dorpsraden en betrokken organisaties te ondersteunen bij het opzetten van dit soort workshops. Daarnaast onderzoekt men hoe gespecialiseerde bedrijven kunnen worden ingeschakeld. Belangrijk is dat ouder wordende mensen niet wachten tot het te laat is om hun eigen huis comfortabeler en toekomstbestendig te maken. Want wonen zonder zorgen lukt vandaag misschien nog goed. Maar morgen? Naast de focus op de eigen woningbezitters wordt in Prinsenbeek in het kader van GWI ook aandacht besteed aan de bouw van levensloopgeschikte woningen in de huur- en de koopsfeer, het opplussen van de bestaande voorraad huurwoningen, de maaltijdvoorziening voor de zelfstandig wonende ouderen en het mogelijk maken van semipermanente zorgwoningen en -units in verband met mantelzorg. Ook zijn er onderzoeken gaande naar de mogelijkheden van verbetering van toegankelijkheid van winkels,openbare gebouwen en de openbare ruimte, en naar een gebruiksvriendelijk, verkeersluw centrumgebied. Allemaal zaken die door de samenwerkende organisaties zijn opgepakt als gevolg van het GWI-beleid. Ze grijpen in elkaar met als doel senioren zolang mogelijk zelfstandig te laten wonen en functioneren.”


Een bruikbare woonomgeving De gemeente draagt zorg voor een openbare ruimte, die ‘gedeeld, herkenbaar en duurzaam is’. Dit geldt volgens de normen van GWI voor alle gebruikers, dus inclusief mensen met een beperking. De inrichting, het beheer en de wijze van gebruik worden met de gebruikers afgestemd en mede vormgegeven. Bij de inrichting van nieuwe gebieden is er onder andere aandacht voor algemene invalidenparkeerplaatsen en toegankelijkheid via trottoirbandverlagingen. Bij her stratingsprojecten legt de gemeente tegenwoordig standaard open afritten aan voor rolstoelen rollatorgebruikers. Om een gebied optimaal te laten gebruiken, houdt de gemeente bij het opstellen van regels rekening met mensen met een beperking. Zo is bij het plaatsen van reclame-uitstallingen de bereikbaarheid, doorgankelijkheid en toegankelijkheid een belangrijk criterium. Het is een uitdaging om met aanzienlijk minder overheidsbudget zoveel mogelijk kwaliteit te behouden en het geld vooral in te zetten voor zaken die bewoners belangrijk vinden. De schouw per gebied is een goede gelegenheid om met elkaar te spreken over keuzes. Daarnaast levert het monitoren in de buurten en wijken veel informatie op. Binnen GWI ligt het voor de hand dat ook andere maatschappelijke organisaties zoals projectontwikkelaars en corporaties investeren in de openbare ruimte die aan hun woningen grenst. Ook werken ze samen met de gemeente om een bruikbare buitenruimte te realiseren. Welzijn Om ouder wordende mensen in staat te stellen zelfstandig in hun vertrouwde omgeving te blijven wonen, realiseren diverse partijen op wijkniveau hiervoor gezamenlijk de randvoorwaarden. De nadruk ligt hierbij op de kwetsbare ouderen met een of meer risicofactoren. Het gaat daarbij om de welzijnsfuncties als maatschappelijke activering, sociale preventie ter voorkoming van maatschappelijke uitsluiting, persoonsgerichte begeleiding en hulpverlening, concrete dienstverlening en om sociaal-culturele voorzieningen als toegankelijke en bereikbare faciliteiten voor ontmoeting, recreatie, bewegingsactiviteit e.d. voor kwetsbare buurtbewoners. In Breda voert vooral WIJ deze functies uit door regieondersteuning (ouderenadvies), sociaal contact, praktische hulp door vrijwilligers, maaltijdbezorging, alarmering, handen span diensten, en hulp bij administratie. Inclusief beleid Een uitgesproken GWI-doel voor de komende jaren is het verbeteren van het zogenoemde ‘inclusief beleid’. Hierbij denkt en handelt iedereen als vanzelfsprekend vanuit het beleid voor iedere burger, dus ook mensen met een beperking. Dit gebeurt bijvoorbeeld door een gezamenlijke beoordeling (‘schouw’) van openbare gebouwen op toegankelijkheid, bruikbaarheid en bereikbaarheid, maar ook door advies te geven over nieuw te bouwen woonzorgvoorzieningen en nieuw in te richten buitenruimte. Zorg Medio 2011 beschrijft de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport hoe zij de toekomst van de langdurige zorg ziet: “Het eindperspectief dat ik voor ogen heb, is een AWBZ van hoge kwaliteit voor de meest kwetsbaren in onze samenleving met een langdurige zorgvraag. De zorgbehoefte van de cliënt moet, meer dan nu het geval is, centraal komen te staan. Uitgangspunt is dat cliënten de zorg ontvangen die zij nodig hebben, in een instelling als de zorgbehoefte daarom vraagt, thuis als dat kan.”


John Beckers, directeur WIJ “GWI een mensenverhaal en geen organisatieverhaal”

“De afgelopen tien jaren heb ik GWI ervaren als een boeiend proces om te leren samenwerken. Net als bij voetbal gaat het erom dat je uiteindelijk een team wordt. Van individueel pingelen gaat het naar overspelen, maar dan moet je ook bereid zijn om de bal te ontvangen. Het heeft altijd tijd nodig voor je zover bent. Zeker met zoveel partijen en met zoveel belangen. Daarbij komt dat er lopende het proces voortdurend nieuwe spelers zijn binnengekomen. Dan begin je soms weer van voren af aan. Samenwerken is ook een kwestie van telkens nieuwe kansen in een nieuwe ronde. Zo kom je steeds verder, en zijn we van praten en denken naar doen gegaan. Wat meteen opviel, was dat de samenwerking op de werkvloer veel sneller en natuurlijker tot stand kwam. Besturen van organisaties hebben toch de wat hard nekkige neiging om eerst en vooral naar hun eigen winkel te kijken, waar ze immers voor verantwoordelijk zijn. Samenwerken tussen organisaties is in de praktijk dan ook vaak een kwestie van eerst leren samenwerken binnen de organisaties. Als je als bestuurder je mensen faciliteert om intern samen te werken, en ze losweekt uit hun eigen domeintjes, kun je ook stappen zetten naar andere organisaties. Dat is algemeen bekend, maar in de praktijk nogal weerbarstig. Terwijl het enorm leuk en stimulerend is om goed samen te werken. Dat ervaart iedereen zo. Het probleem is dat degenen voor wie we GWI hebben opgezet, onze klanten, weinig op hebben met al die organisaties en dat gepraat van bestuurders. Die mensen willen vooral goed geholpen worden en het maakt hun niets uit door wie, laat staan door wie het bekostigd wordt. GWI heeft ook met ambitie te maken. Onbekommerd wonen. Elke klant de beste oplossing willen bieden. Als je je dan realiseert dat je niet in alles de beste kunt zijn, ga je vanzelf samenwerken. Met anderen die op hun terrein beter zijn. En samen zorg je ervoor dat die klant niet eens in de gaten heeft dat hij met meer organisaties te maken heeft. Voorop staat dus dat GWI een ‘mensenverhaal’ is en geen ‘organisatieverhaal’. Een ontwikkeling van de laatste jaren is, dat de overheid zich steeds meer terugtrekt. Dat betekent dat organisaties zich nog meer richting de klant moeten bewegen en dat de mensen meer moeten kijken wat ze zelf kunnen doen om hun welzijn op peil te houden of te verbeteren. Ook op familieleden, mantelzorgers en vrijwilligers zal een toenemend beroep worden gedaan. Dat is niet altijd eenvoudig, maar er valt de komende jaren weinig te kiezen, verwacht ik. Een probleem is dat we nog steeds in de tijd van het ’ik’ leven. Onze eigen organisatie heeft al een andere koers ingezet, door onze naam en werkopvatting te veranderen in ‘WIJ’. Dat ‘wij’ begint bij jou. Bij iedereen die een zinvolle bijdrage kan leveren. Klanten, familieleden, vrijwilligers, gewone burgers. Veel mensen zetten zich graag in. Als men maar het gevoel heeft dat men waardevol is voor anderen. Dat de hulp die je levert ertoe doet en dat die hulp wordt gewaardeerd. En dat je er goede contacten mee opdoet. Dat zijn de drie succesfactoren om mensen bereid te vinden zich voor anderen in te zetten. Daar ben ik tamelijk optimistisch over. Net als over het succes van GWI, mits we het organisatie-denken maar loslaten en voor de mensen kiezen.” Onbekommerd wonen in Breda 45

“Het blijft de vraag of je met GWI werkt aan een wijkconcept waarin àlle bewoners, en niet alleen de hulpbehoevenden, zich gelukkig voelen. GWI zou kunnen staan voor een ‘Geschikte Wijk voor Iedereen’. Maar dan moet je het ook hebben over voldoende kinderopvang en voorzieningen voor jongeren en dergelijke.” Martien van Bakel, voorheen voorzitter Overleg Ouderenbeleid Breda (OOB)


Deze opvatting sluit goed aan bij het Bredase GWI-beleid voor de toekomst, mede vanwege de verbinding van zorg met wonen en welzijn. De belangrijkste uitgangspunten zijn dat burgers indien mogelijk zelfredzaam en verantwoordelijk zijn en de overheid een vangnet biedt; dat een integrale aanpak van wonen, welzijn en zorg tot zichtbare resultaten voor de consument leidt; en dat vooral een lokale benadering op wijk-, buurten straatniveau met gedeelde verantwoordelijkheid tussen partijen het beste zal werken. Een zorgelijke kwestie is dat de zorgsector de komende jaren naar verwachting te maken krijgt met personeelstekorten. Aan initiatieven om meer (jonge) mensen warm te krijgen voor een carrière in de zorg wordt gewerkt. Daarbij concurreert de zorg met veel andere sectoren die ook kampen met de gevolgen van de uitstroom van de babyboomers en een slinkend aantal jongeren. Creatieve oplossingen zijn nodig om het probleem op te lossen.

Consultatiebureaus voor ouderen Sinds enkele jaren participeert Thuiszorg Breda in het Preventieprogramma Consultatiebureau voor Senioren. Dit programma kan een belangrijke signalerings- en doorverwijzingsfunctie vervullen voor mensen die niet zo snel bij de dokter aankloppen. Gezien de gezondheidsproblematiek onder met name allochtone ouderen is het van belang dat deze bureaus makkelijk toegankelijk zijn. Want anders dan bij consultatiebureaus voor kinderen bestaat er geen regelgeving die deze oudere doelgroep min of meer gedwongen in beeld brengt. Het voordeel van de consultatiebureaus is, dat er vooral in de preventieve sfeer veel wordt gedaan. Bijvoorbeeld voorlichting op het gebied van eten, roken en bewegen. Ook besteedt men aandacht aan sociale contacten en het genieten van hobby’s ondanks een handicap of beperking.

Slimme zorg Een technische oplossing is onder meer het meer en beter inzetten van ICT. Dit biedt directe ondersteuning van mensen in hun zorgen welzijnsbehoeften. Het stelt hen in staat langer thuis te blijven en vermindert de druk op zorginstellingen. ICT biedt ook ondersteuning aan de verzorgers. Domotica en beeldcommunicatie maken welzijnsactiviteiten en verzorging op afstand mogelijk. Echter, de feitelijke toepassing is niet zo makkelijk te realiseren. Het vergt vaak forse investeringen en een goede samenwerking tussen de deelnemende partijen. Immers, de toepassing van ICT behoeft uiteindelijk wel een vervolg door een goede organisatie van professionals die adequaat kunnen reageren op signalen.


Regierol gemeente In het toekomstige GWI-proces voert de Gemeente Breda hoofdzakelijk de regie. Op gebiedsniveau faciliteert de gemeente door menskracht en stimuleringsmiddelen voor uitvoeringsplannen in te zetten. De gemeente spant zich in om goede randvoorwaarden te creëren voor maatschappelijke partners om op een praktische wijze invulling te kunnen geven aan GWI-projecten en -initiatieven. Verder beloont de gemeente goed samenwerkingsgedrag en positieve inzet van partners door aangedragen problemen snel en adequaat op te lossen (meedenken, ‘niet van het kastje naar de muur’, vergunningen snel regelen etc.). Sinds de start van GWI verzorgt de gemeente verder de gemeenschappelijke communicatie en informatie, zodat organisaties onderling snel en goed op de hoogte zijn van elkaars activiteiten en plannen. Namens de gemeente nemen de gebiedsbeheerders deel aan de projectgroepen. Zij dragen zorg voor de communicatie en de terugkoppeling en verbinding met uitvoeringsplannen van de gemeentelijke afdelingen.

De ouderen van vandaag en morgen Een nog steeds dominant beeld is dat ouderen vooral kwetsbare mensen zijn. De volgende generatie ouderen zijn echter de babyboomers en die hebben op een heel andere manier hun leven geleid. Gemiddeld genomen hebben ze een hogere opleiding, een hoger inkomen en een betere gezondheid. Dat betekent dat ze meer zelfredzaam en kritischer zijn. Ze zullen de eigen regie willen voeren over hun leven en dat vraagt om een kwalitatief hoger niveau van woonvormen en zorg. Bovendien beschikt deze generatie over veel sociaal kapitaal. Daar ligt een kans voor GWI. Aangezien de gemiddelde leeftijd van mannen dichter bij die van vrouwen komt, kun je verwachten dat echtparen vaker samen oud worden en voor elkaar mantelzorg kunnen verrichten.

Samenhang Beleidsterreinen als wonen, werken, zorg en cultuur zijn bij de Gemeente Breda om organisatorische redenen ondergebracht bij verschillende afdelingen. In het dagelijks leven van veel bewoners zijn ze echter sterk verweven. Zo gaat het bij het ontwikkelen van een nieuwe wijk uiteraard niet alleen om het invullen van de beschikbare ruimte en het aanbrengen van de noodzakelijke infrastructuur. Ook sociale aspecten spelen een rol. Met name voor GWI is een evenwichtige spreiding van geschikte woningen over de hele stad van groot belang. Net als de aanwezigheid van voldoende zorgen welzijnsvoorzieningen. Deze vergroten immers de kans op maatschappelijke participatie en dragen bij aan de zelfredzaamheid van de bewoners. Zo ontstaan op den duur in heel Breda levensloopbestendige wijken. GESCHIKT VOOR IEDEREEN!


“Wij gaan ervan uit dat we als lokale belangenbehartiger meer invloed op het gemeentelijk beleid krijgen. De afgelopen tijd bleek dat al in de drie bijeenkomsten over de Wmo met de politiek, zorgaanbieders en zorgvragers. We konden daar vrijuit discussiëren en onze suggesties kwijt.” Jac van Poppel, (voorheen) Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen en Overleg Ouderenbeleid Breda


“Alles moet goedkoper, efficiënter en je moet rekening houden met concurrerende organisaties, waarmee je anderzijds moet samenwerken. Dat is wel een spannend dilemma. Het mag er wat ons betreft nooit toe leiden dat je om bedrijfseconomische redenen niet meer wilt samenwerken met andere partijen rondom de klant.” Joop Boon, (voorheen) regiomanager Thuiszorg Breda-Noord


Chris van Faassen is op 18 januari 2012 overleden. Uit grote waardering voor haar onbeperkte inzet voor mensen met een beperking heeft het College van burgemeester en wethouders besloten om de Bredase Vrijwilligerspenning voortaan de ‘Chris van Faassen-penning’ te noemen.

Chris van Faassen, ambassadeur / vicevoorzitter Bredaas Centrum Gehandicaptenbeleid “Voor ons gaat het om gelijkwaardigheid, erbij horen en meedoen”

“In onze opvatting van GWI zou geschikt wonen voor mensen met een beperking idealiter hetzelfde moeten zijn als voor mensen zonder beperking. Zo is er in elke buurt wel een speeltuintje, maar er zijn nauwelijks speeltuintjes waar kinderen met een beperking terecht kunnen. Of ouders of begeleiders met een beperking. Ons inclusieve beleid houdt in dat je elke ruimte voor iedereen bereikbaar, toegankelijk en bruikbaar maakt. Pas dan is Breda voor iedereen. GWI betreft dus niet alleen wonen, maar ook de leefomgeving, het werken, de zorg en het sociale beleid. Het afgelopen decennium zijn wij er behoorlijk in geslaagd om dit besef tussen de oren van heel veel mensen en organisaties te krijgen. Dat beschouw ik als ‘verzilvering’ van GWI! Voor het BCG is het altijd heel belangrijk geweest om tegemoet te komen aan de behoeften van mensen met een beperking. Maar daarvoor moet je die eerst wel peilen. Een succesvol middel was ons symposium in Bavel in 2003, waar meer dan 200 deelnemers hun ideeën kenbaar hebben gemaakt over hoe ze gemakkelijker zelfstandig thuis zouden kunnen blijven wonen. Daarna hebben we in de regio onderzocht wat de behoeften op sociaal gebied zijn. Naast aangepaste woningen is er in elke wijk een zorgcentrum nodig om de zorg en het welzijn voor mensen met een beperking, ongeacht leeftijd en afkomst, te verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan praktische GGZ-activiteiten zoals zinvolle dagbesteding en het beter toegankelijk maken van de openbare ruimte. Dan kunnen àlle mensen echt meedoen en horen ze er ook bij. Vergeet niet dat velen worden uitgesloten omdat voorzieningen te duur zijn, of omdat de randvoorwaarden er niet zijn om net als anderen mee te doen. Daarom hebben we verschillende instrumenten gemaakt waarmee je het beleid ‘inclusief’ kunt maken. Zo hebben we een scan ontworpen waarmee je elke wijk in Nederland kunt doorlichten op GWI-eisen. We hebben geïnventariseerd hoeveel mensen met een beperking er wonen en het aantal mantelzorgers en alleenstaanden. Met die cijfers laten we samenwerkingspartners zien dat het om een flinke groep mensen gaat in Breda. Vervolgens kun je de wijk scannen op de bereikbaarheid, toegankelijkheid en bruikbaarheid. Daarnaast hebben we een informatieve film gemaakt om een beeld te geven van de dagelijkse problematiek van mensen met een beperking en hun mantelzorgers. Uit onze inventarisatie blijkt duidelijk dat er dus nog voldoende valt te verbeteren voor mensen met een beperking. De meeste bushaltes zijn inmiddels verbeterd, maar veel gebouwen – waar onder hotels, restaurants en cafés - zijn nog steeds niet toegankelijk voor mensen in een rolstoel. Verder zijn er onvoldoende aangepaste woningen voor gezinnen waarin iemand een beperking heeft. Ook moet er veel meer aan de sociale paragraaf worden gewerkt. Begin de bureaucratisering eens te verminderen. Vrijwilligers moeten spontaan kunnen helpen en niet altijd volgens het rooster van een organisatie. Maatschappelijke organisaties moeten veel meer samenwerken en minder vanuit hun eigen winkel denken. Ga uit van de totale behoefte van de mensen en niet van een deelprobleempje of van jezelf. En tot slot: we hebben nu lang genoeg gedacht en gepraat. Laten we snel meer gaan dóen!”


“Veel hangt af van het creëren van een goed vangnet per wijk. Zorg- en welzijnsorganisaties moeten goed van elkaar op de hoogte zijn wie wat aanbiedt. Natuurlijk is concurrentie goed, want dan valt er iets te kiezen. Maar allereerst zullen we toch de samenwerking goed op poten moeten zetten. Daar zijn de cliënten het beste mee geholpen.” Coach Leny Willers, Onderling Sterk (belangenvereniging voor mensen met een verstandelijke beperking)


Geschikt wonen

volgens Kasper

1

Kasper heeft een lichte vorm van auti sme (Asperger). Hij vrijwilliger bij de SOB werkt momenteel als . Elly Beek begeleid t hem bij zijn wer krijgen er volop de kzaamheden. Vrijw gelegenheid om illigers hun talenten in te zetten.

2

Kasper bezorgt pos t en bestellingen op de verschillend e locaties in en buit waar SOB actief is. en Breda Dit werk bevalt hem goed, vooral omd goed afgebakend at het in tijd en afsp is. Hij heeft een vrij raken strak programma voor zichzelf en kan moeilijk van afwijken daar .

3

4

Kasper vindt het fijn om in zijn eentje op pad te zijn. Daarbij afwegen hoeveel kan hij telkens zelf contact hij maakt als hij iets bezorgt. Soms weinig en een keer gaat hij een gesprekje aan. Het andere maakt wel wat uit of hij mensen wat langer kent.

Voor zijn rust hee ft Kasper een afge wogen privéleven nodig, waarin ook en tijd gebeurt. Een veel op uur van zijn favoriete hobby’s is gamen. analytisch denken Gelukkig is hij ster dus dat komt goe k in d van pas.

5

Kasper maakt een agenda voor acht weken waarin hij al zijn activiteiten plant. Zo gaat hij elke week met vriende n op stap. Een vaste avo nd is gereserveerd voo r poolen. Belangrijk is dat er geen harde (achtergrond ) muziek wordt ged raaid!


Samenstelling GWI-werkgroepen in de GWI Haagse Beemden (nw&zo) Breedonk/GWI Brabantpark Jaap Lucieer * Wonen Breburg Karima Belghazi Wijkraad BEKOM Ad Brekoo IMW Bruno Vanmarcke* GGZ Breburg Gerti Linssen* MEE West-Brabant Leny Willers Amarant Rob van Uden WIJ Liesbeth Smedinga* Careyn Thuiszorg Caroline van Zundert-Posthumus Thebe Dion Broeders* Surplus Welzijn Marijke Wiskerke NSWAC Leo Vergouwen Gemeente Breda Francien Bogmans* GWI Prinsenbeek Thebe WIJ SVOP Dorpsraad Prinsenbeek Laurentius Wonen Amarant Gemeente Breda

GWI Teteringen Dorpsraad Teteringen Dorpsraad Teteringen WIJ Platform Gehandicaptenbeleid Teteringen Woonzorg Centrum Zuiderhout Allee Wonen Careyn Thuiszorg Amarant Thebe Gemeente Breda GWI Hoge Vucht WIJ WonenBreburg Allee Wonen Allee Wonen Social Work Laurentius Wonen OBN Breda Careyn Thuiszorg Raffy Zorg Thebe Stib St. Elisabeth Breda Thebe Surplus Welzijn

Dion Broeders Liesbeth Smedinga Maan Peters Nico Verhoek Sandra Graus* Cilia Stork Francien Bogmans

Hans Verkuyl Hein Antonissen Liesbeth Smedinga Maria van Dalen Ton van Daelen Tanja Appels* Wilgert Strik* Corné Luijten Monique van de Donk Otto Geijer

Liesbeth Smedinga Riet van Gils* Tanja Appels Desiré van Veldhoven Anoek Beekhuizen Sandra Graus Leo van den Berg Yamina El Achouch Gert van der Pluijm Jacqueline van Bohemen Netty van Alphen* Vincent van Schendel* Carla van der Ploeg Rashad Willemsen


St. Elisabeth Breda Gemeente Breda

Fer Mathijssen* Angelo Gommeren*

GWI Belcrum/Doornbos-Linie St. Elisabeth Breda Fer Mathijssen Bewoners belangenvereniging Doornbos Anita Renne Bredaas Centrum voor Gehandicaptenbeleid Anke Smits* Careyn Thuiszorg Annie Jansen Careyn Thuiszorg Birgit de Bijl Gemeente Breda Otto Geijer WonenBreburg Riet van Gils Gemeente Breda Angelo Gommeren WIJ Liesbeth Smedinga WonenBreburg Maurice Verschueren Stib Netty van Alphen Allee Wonen Tanja Appels IMW Bruno Vanmarcke St. Elisabeth Breda Vincent van Schendel* Raffy Zorg Wilma Broeders* Gemeente Breda Angelo Gommeren GWI Bavel WIJ Nelly de Graauw St. Elisabeth De Donk Albert van Loon* Bredaas Centrum voor Gehandicaptenbeleid Anke Smits Thebe Bas Voeten* Careyn Thuiszorg Caroline van Zundert/Kim Jansen Careyn Thuiszorg Kim Jansen KBO Bavel Frans Mertens Dorpsraad Bavel Frans Saeijs Dorpsraad Bavel Marianne Bossers Laurentius Wonen Sandra Graus St. Elisabeth Breda Vincent van Schendel Gemeente Breda Ed Riemens*

GWI Brabantpark WonenBreburg Bredaas Centrum voor Gehandicaptenbeleid Thebe Amarant GGZ Breburg KBO Breda Oost KBO Breda Oost GGZ Breburg Wijkraad Heusdenhout Surplus Welzijn Thebe NSWAC

Amber Nigg Anke Smits Bas Voeten Ceer Ruts Gerti Linssen* Henk Husstege Rien van Ginneken Ineke Puijk Jan Oosterlee Marten Voetman Monique Geurts Nanny van Gestel

15 GWI-gebieden WIJ Nelly de Graauw* De Leystroom Paul Lekatompessy De Leystroom Willem Dings TD Consultancy Ricardo Sapulete KBO Breda Oost Rien van Ginneken Wijkraad Brabantpark Theo Maas Careyn Thuiszorg Wilgert Strik Gemeente Breda Ed Riemens GWI IJpelaar-Overakker/Ginneken/ Blauwe Kei/Nieuw Wolfslaar Careyn Thuiszorg Angelien van der Heijden Bredaas Centrum voor Gehandicaptenbeleid Anke Smits St. Elisabeth Breda Ans van Emmerik Thebe Bas Voeten GGZ Breburg Gerti Linssen Ginneken=Ginneken Jan Roovers WIJ Nelly de Graauw Stib Netty van Alphen* Zorgruil Brabant Riet Hammen WonenBreburg Riet van Gils Laurentius Wonen Sandra Graus KBO Breda Zuid Toos van de Ackerveken Thebe Wilfried Goris Gemeente Breda Ed Riemens

GWI Zandberg-Sportpark Careyn Thuiszorg Angelien van der Heijden Bredaas Centrum voor Gehandicaptenbeleid Anke Smits GGZ Breburg Gerti Linssen Wijkraad Zandberg Oost Louis Magilse Wijkraad Zandberg west Mario Bierbooms WIJ Nelly de Graauw Stib Netty van Alphen GGZ Breburg Rene Voesenek Serviceresidentie Vredenbergh Joop de Vos Gemeente Breda Ed Riemens

GWI Ulvenhout St. Elisabeth De Donk Bredaas Centrum voor Gehandicaptenbeleid Thebe Dorpsraad Ulvenhout Careyn Thuiszorg KBO Ulvenhout WIJ Dorpsraad Ulvenhout Laurentius Wonen St. Elisabeth Breda Gemeente Breda

Albert van Loon Anke Smits Bas Voeten Caroline Oprins Kim Jansen Jan Rademakers Nelly de Graauw Ria Knipscheer Sandra Graus Vincent van Schendel Ed Riemens

4

GWI Tuinzigt/Haagpoort Careyn Thuiszorg Wendy Goorden St. Elisabeth Breda Fer Mathijssen WIJ Gerty Vorsselmans WonenBreburg Riet van Gils Stichting Haagpoort Do Testers Wijkraad Tuinzigt/Westerpark Ria Schuurmans Stichting Elisabeth Vincent van Schendel Gemeente Breda Stan Sadée* GWI Princenhage/Heuvel/Buitengebied zw KBO Jan Luykx Stichting Wijkbelang Heuvel Erwin Hoek WIJ Gerty Vorsselmans Gemeente Breda Otto Geijer Woonzorgcentrum Thebe Liandra de With Wijkraad buitengebied Breda Zuidwest Leo van Rijckevorsel Dorpsraad Princenhage Marjan Verheij Careyn Thuiszorg Wilgert Strik WonenBreburg Riet van Gils Gemeente Breda Stan Sadée Laurentius Wonen Sandra Graus

GWI Centrum Bredaas Centrum voor Gehandicaptenbeleid Wijkraad Fellenoord-Schorsmolen Wijkraad Chasse Oud Boeimeer Careyn Thuiszorg Gemeente Breda GGZ Breburg WIJ St. Elisabeth Breda Raffy Zorg WonenBreburg Stib Wijkraad Stadshart/Valkenberg Gemeente Breda

Anke Smits Arie van de Heuvel Bets Schaerlaeckens Debbie Culligan Otto Geijer Gerti Linssen Gerty Vorsselmans Hans van de Voorde Wilma Broeders Maria Anna Vergouwen Netty van Alphen Piet Maanders Stan Sadée

GWI Boeimeer/Ruitersbos Zorgcentrum Ad Jongmans Careyn Thuiszorg Anna Jansen KBO Cor Snapper Wijkraad Boeimeer Els Koert WIJ Gerty Vorsselmans Breedonk/GWI Brabantpark Jaap Lucieer Gemeente Breda Stan Sadée

* zit in meerdere GWI-werkgroepen


“Laat de veldwerkers zelf de problemen in de wijk aanpakken zonder steeds verantwoording af te moeten leggen bij hun eigen organisaties. Elke buurt is anders, dus je hebt maatwerk nodig. Dat kan alleen als je de eigen organisatierituelen kunt loslaten. Er moeten natuurlijke verbindingen ontstaan, die uitgaan van de wijkbewoners en niet vanuit de instellingen die er aan de slag zijn. Als er op werkniveau goed wordt gecommuniceerd heeft GWI een goede kans van slagen.” Kees Nauta, adviseur/onderzoeker PON


Colofon Dit is een uitgave van de Gemeente Breda. Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van de Provincie Noord-Brabant. Tekst Walter van de Calseyde, Breda Foto’s Kees Bennema, Wessel Keizer Vormgeving Bureau Vormgeving, Gemeente Breda Drukwerk Drukkerij Broese & Peereboom, Breda Oplage 500 stuks Breda, mei 2012

Onbekommerd wonen in Breda

Recommend Documents