In deze uitgave: • Fons Naterop • Jac Klijs • Nico van Mourik over de omgevingsdienst.
r o n d
m
Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant
heusden sluit aan
gespecialiseerde BRZO-RUD’s in het land en heeft een bovenregionale functie bij het toezicht op
Na de officiële oprichting op 12 december 2012
zware industrie en als kennisinstituut BRZO.
door 26 gemeenten en de provincie Noord-Brabant, is op 1 januari de Omgevingsdienst Midden- en
De circa 350 medewerkers, waaronder vergunning-
West-Brabant van start gegaan als verlengstuk
verleners, toezichthouders en handhavers op het
van gemeentebestuur en provinciaal bestuur. Al snel,
gebied van milieurecht, en adviseurs op gebied
op 19 februari, trad ook de gemeente Heusden toe
van ruimte, milieu en duurzaamheid, werken voor
tot de nieuwe gemeenschappelijke regeling.
de regio aan een leefbare en veilige omgeving. De medewerkers zijn afkomstig uit de 27 deelnemende
In de regio wonen meer dan één miljoen inwoners en
gemeenten, de provincie en de RMD West-Brabant.
zijn ruim 62.000 bedrijven gevestigd, waaronder relatief veel zware industrie. De Omgevingsdienst
Op de drukbezochte opening van de hoofdvestiging
Midden- en West-Brabant is daarom ook door de
in Tilburg, op 11 januari, onthulde gedeputeerde
staatssecretaris aangewezen als een van de zes
Van den Hout het logo van de nieuwe dienst
“Als beheerder en exploitant zijn we een belangrijke relatie voor de omgevingsdienst. We kunnen veel voor elkaar betekenen.” (december 2012) Jacco Rentrop, Havenschap Moerdijk
April 2013
Binding met raden en bestuurders is cruciaal Burgemeester Jac Klijs van Moerdijk juicht de
aan burgers en bedrijven. Moerdijk heeft geleerd
komst van de omgevingsdienst toe. Het werk van
van Chemie-Pack. “Onze vergunningverlening was
de dienst behelst ingewikkelde materie met een
op orde. Maar handhaving blijkt nog een zwakke
hoog afbreukrisico. Maar gemeenten blijven wel
schakel, tot aan de bestuursdwang toe. Het is een
verantwoordelijk. Aandachtspunt voor de omge-
te lang proces, waarbij je ook moet oppassen dat
vingsdienst is dan ook de zorg voor binding met
je er politiek niet in meegetrokken wordt door
bestuurders en raden.
argumenten als: het zijn wel bedrijven, werkgevers.” De cultuur bij bedrijven moet veranderen,
Op allerlei terreinen werken gemeenten steeds
de pakkans moet omhoog. Klijs pleit voor werken
meer in samenwerkingsverbanden, en dat is
naar het motto van de Belastingdienst: hoe beter
goed, vindt Klijs. Maar het gevaar bestaat dat de
u het doet, hoe minder last u van ons heeft.
gedachte postvat: het is weg bij de gemeente,
“Dat moeten we inbouwen in het handhavingstraject.”
het wordt nu geregeld voor ons. En beoordelingen
Als bestuurslid zal hij de komende periode ook
dreigt men louter te baseren op kosten en snelheid.
aandacht besteden aan het specifieke BRZO-toezicht.
Maar gemeenteraden moeten discussiëren over
“De omgevingsdiensten moeten dat snel goed op
de inhoud. “Het gaat om beleidsterreinen die in
de rails zetten, anders gaat men het voor je het
de programma’s van de politieke partijen staan,
weet alsnog landelijk organiseren.”
daar moeten ze iets van vinden.” Ook een gemeente als Moerdijk, met niet de minste
Op een verdere horizon ziet hij kansen uit te
ervaring, is blij zijn met de omgevingsdienst, zegt
groeien tot een dienst met oog voor de kwaliteit
Klijs. “Ik deel de visie van de commissie Mans dat
van de totale leefomgeving, voor duurzaamheid,
de overheid alleen door betere samenwerking en
energie- en klimaatbeleid. Maar het komende jaar
een integrale benadering van vergunningen het
gaat de aandacht uit naar andere zaken: de orga-
bedrijfsleven de vereiste goede kwaliteit, een hoog
nisatie op poten krijgen, intern en extern leren sa-
tempo en een zo laag mogelijk tarief kan bieden.”
menwerken, het regelen van werkplekken. Er valt
Op termijn, als de omgevingsdienst zich met de
nog veel te zwaluwstaarten, aldus Klijs. “We gaan
huidige taken weet te bewijzen, voorziet hij dan
als bestuur snel een dag de hei op om alles scherp
ook een uitbreiding van die integrale aanpak met
op het netvlies te krijgen en ons te buigen over de
de bouwtaken.
vraag hoe de dienst goed te besturen, dicht tegen
Maar het gaat niet alleen om betere dienstverlening
de organisatie aan, met oog voor de belangen van gemeenten”
Zware ongevallen Februari 1991, Vuurwerkexplosie Culemborg - 2 doden; december 1991, Explosie opslagtank Botlek - 7 doden, 3 gewonden; juni 1992, Brand LPG-opslag, Lijnden, Haarlemmermeer; juli 1992, Explosie in bedrijf Uithoorn - 3 doden, 11 gewonden; september 1993, Stofexplosie in houtvezelindustrie Langerak - 3 doden, 14 gewonden; april 1994, Explosie verpakkingsbedrijf aerosolproducten Zaandam - 1 dode, 7 gewonden; februari 1996, Brand in chemisch bedrijf Rotterdam; januari 1997, Explosie pigment-fabriek Botlek - 1 dode, 3 gewonden; juli 1998, Explosie raffinaderij Pernis - 1 dode, 14 gewonden; mei 2000, Brand bij afvalverwerkingsbedrijf Drachten - 124 zieken; mei 2000, Explosie vuurwerkopslagplaats Enschede 23 doden, 900 gewonden; juli 2001, Explosie gastankwagen Eindhoven - 10 gewonden; augustus 2002, Lekkage ketelwagon Amersfoort; december 2002, Explosie raffinaderij Europoort - 1 dode, 1 gewonde; april 2003, Explosie zoutoven
Geleen - 3 doden, 2 gewonden; juli 2003, Brand LPG-tankwagen Eindhoven - 1 dode; augustus 2004, Explosie chemische fabriek Bergeijk - 4 gewonden; november 2004, Er wordt veel verwacht van de omgevingsdiensten. Dat geldt des te meer
mei 2005, Explosie aardgasbehandelingsin-
voor een omgevingsdienst met BRZO-taken. Hoge verwachtingen zijn
stallatie Warffum - 3 doden, 2 gewonden;
goed, het daagt uit en het benadrukt de behoefte aan een dienst met
november 2005, Lekkage benzineop-
brede expertise op een terrein met ingewikkelde wet- en regelgeving.
slag tankpark Amsterdam; januari 2006,
Aan zo’n dienst bouw ik graag.
Tankwagen met ethanol kantelt en scheurt
De bouwtijd wil ik zo kort mogelijk houden, maar ik wil wel een degelijk
Voorst / Twello - 7 zieken; maart 2006,
‘huis’ bouwen, een organisatie met een echte meerwaarde, die de som
Zoutzuurwolk bij afvalverwerkingsbedrijf
der delen overtreft. Ons eerste jaar zal vooral in het teken staan van het
Botlek; augustus 2006, Benzinetankwagen
soepel optellen van de delen. Het creëren van meerwaarde is de uitdaging
kantelt en scheurt Bemmel - 40 geëvacueer-
voor daarna, medio 2014. Wat later dan verwacht en gepland, maar het
den; februari 2009, Brand ontzwavelings-
proces van besluitvorming rond het sociaal beleidskader heeft helaas ver-
installatie raffinaderij Europoort; juli 2009,
traging opgeleverd. Jammer voor de bouw van de organisatie én jammer
Brand chemische industrie Nijmegen -
voor de motivatie van de medewerkers. Maar het zij zo.
1 dode; juli 2010, Zeer grote brand kunst-
Bouwen betekent niet dat we ons op onszelf gaan richten. We zijn immers
stofverwerkingsbedrijf Valkenswaard -
van u en we zijn er voor u. We streven naar partnership met betrokken
240 geëvacueerden; januari 2011, Zeer
gemeenten, willen heel concreet duidelijk krijgen wat u verwacht en u
grote brand Chemie Pack Moerdijk; januari
vervolgens adequaat bedienen. Accounthouders zullen, samen met u,
2011, Ethanol-ketelwagon in brand Kijfhoek,
steeds nagaan of de vraag goed is begrepen, de taken goed zijn uitgevoerd.
Zwijndrecht; november 2011, Brand in
De beste feedback is die van onze opdrachtgevers.
natriumopslag Farmsum. Het eerste jaar zal spannend worden, aftastend en zoekend. Onzekerheden mijn weg. Ik houd mij liever aan het motto uit het bedrijfsplan: werken
te lossen: onvoldoende aandacht, menskracht,
met vertrouwen. Dat werkt beter dan werken met spelregels. Werken met
kennis en deskundigheid bij een aantal
vertrouwen stimuleert volwassen en verantwoord gedrag.
organisaties, het ontbreken van een profes-
Het streven naar goed partnership willen we ook vormgeven in contacten
sionele, op handhaving gerichte cultuur,
met gemeenteraden. Persoonlijke aanwezigheid op geëigende momenten.
onvoldoende bereidheid tot samenwerken,
Raadscommissies uitnodigen om met onze experts te praten en te discus-
te weinig probleemgerichtheid en onvoldoende
siëren. Over wat we doen, hoe en waarom. We zullen na de bouwfase met
aansluiting van de bestuurlijke en strafrech-
deugdelijke plannen komen om een efficiencyslag te maken en de kwaliteit
telijke handhaving. Na Enschede neemt het
te verhogen. De kwaliteitsslag die u verwacht. Maar die vraagt wel om
urgentiebesef toe als de commissie Oosting
een navenante input. Een spannende vraag voor mij is daarom wat we
een “gedoogcultuur” signaleert, “noodzaak
komende maanden aangereikt krijgen aan werk, aan kwaliteit, gewoontes
tot afstemming en coördinatie” en betere
en enthousiasme. Natuurlijk zullen er ook weerstanden zijn, kleine rouw-
“informatie-uitwisseling”. In 2008 concludeert
processen bij mensen om wat voorbij is. Het heeft even tijd nodig om die
de Commissie Mans in De tijd is rijp een
om te buigen, om het gevoel van moeten op willen te krijgen. Het is de
tekort aan menskracht en deskundigheid,
taak van directie en management dat in de goede stand te zetten. Dat mag
onrechtvaardige verschillen in handhaving-
u van ons verwachten. Net zo goed als u mag verwachten zo min mogelijk
aanpak en inefficiënte aanpak van milieu-
last te hebben van het ‘stof’ dat tijdens ons bouwproces zal opdwarrelen.
criminaliteit. Het Kabinet bepleit de vorming
Ja, er wordt veel verwacht van de omgevingdiensten. Dat is goed.
van 25 regionale uitvoeringsdiensten.
Het daagt uit. Ons en u
Ad Houtman, directeur
intern en extern zullen leiden tot een behoefte aan spelregels. Dat is niet
een groot aantal handhavingsknelpunten op
Opeenvolgende kabinetten pogen al lang
verwachtingen
Gifwolk uit ketelwagon Arnhem - 25 zieken;
Veiligheidsregio wil snel samenwerken De gesprekken lopen al. Nog voor de zomer
profiteren van elkaars kennis en expertise.”
hoopt Nico van Mourik, directeur Veiligheidsregio
Na de pilot Moerdijk kunnen beide organisaties
Midden- en West-Brabant, op een samenwerkings-
met de geleerde lessen de samenwerking regio-
overeenkomst. “Onze werkgebieden raken elkaar
naal uitbouwen. Dan is het tweede helft 2014.
heel nauw en beide organisaties zijn verlengd
“Ja, het is eerst investeren. Een pilot is ook leertijd,
lokaal bestuur. Gemeenten mogen ervan uitgaan
en daarnaast moet de omgevingsdienst nog uit-
dat we goed samenwerken.”
groeien tot een stabiele organisatie. Dat kost twee jaar. Het ergste wat kan gebeuren is dat de idee
De samenwerking start snel, mogelijk al na de zomer,
postvat dat het al van meet af aan goedkoper kan.”
met een pilot voor het industrieterrein Moerdijk. Daar vallen de taken van beide organisaties maximaal
De intensieve samenwerking ziet Van Mourik als
samen op gebied van brandpreventieadviezen
een voorwaarde voor de gewenste kwaliteitssprong,
en risicobeheersing, en handhaving en toezicht.
meer efficiency en effectiviteit. Een versmelting
En het is een risicovol terrein, met grote BRZO-
van veiligheidsregio en omgevingsdienst voorziet
bedrijven. Uitermate geschikt, aldus Van Mourik,
hij echter niet, vanwege de noodzaak van strikte
om elkaar goed te leren kennen, in teamverband
functiescheiding tussen adviseurs en vergunning-
te operen en te profiteren van elkaars kennis.
verleners, en het belang van een transparante
En resultaten te boeken. Burgers en bedrijven
overheid. Wel bepleit hij integratie op bestuurlijk
verlangen heldere, eenduidige regels, korte lijnen
niveau. “Nu is het sturen vooral thematisch:
en één ingangbij de overheid, gelijke behandeling
gezondheid, sociale en fysieke veiligheid, milieu,
in gelijke situaties en minder versnipperd toezicht.
bouwen. We moeten meer acteren vanuit de
Gemeenten verlangen kwaliteit, effectiviteit en
gedachte dat we in een risicosamenleving leven;
efficiency. Dat kan allemaal, zegt Van Mourik,
we moeten risico’s beperken en adequaat op
door integratie van adviezen, aanpak en processen.
incidenten reageren. Met één bestuursorgaan
Samenwerking dus. “De pilot is daarop gericht,
voor veiligheid en zorg in de regio.” Dat is voor
maar die samenwerking zal stevig door ICT onder-
Van Mourik de stip op de horizon. “We staan met
steund moeten worden, bijvoorbeeld voor online
de komst van de omgevingsdienst aan het begin.
inzage in elkaars dossiers. De milieuwet- en
Hopelijk beschouwt men dit niet als eindplaatje”
regelgeving is buitengewoon ingewikkeld. We moeten
“We moeten de publieke dienstverlening beter op de kaart zetten. We moeten af van het dédain: ach ja, dat is de overheid, hè.” (maart 2011) Sybilla Dekker, oud-minister VROM
2008 - Kabinet bepleit 25 regionale uitvoeringsdiensten; 2009 - Eerste verkenning RUD-vorming in NoordBrabant. Notitie ‘Van Brabants Bont naar Brabants maatwerk’; 2010 - Motie in Eerste Kamer RUD’s ‘bottom-up’ te vormen. Rijk werkt aan kwaliteitscriteria; 2010 - Midden-Brabant en West-Brabant starten onderzoek naar samenwerking en Brabantse BRZO-RUD; 2011 - Staatsecretaris Atsma voert na de brand Chemie-Pack druk op, verplicht het basistakenpakket; 2011 - Bestuurlijke intentieverklaring en businesscase voor RUD Midden- en West-Brabant; 2012, januari - voorstel VNG, IPO en VNO-NCW beperkt aantal BRZO-RUD’s; Veiligheidsregio en B5-gemeenten ondersteunen verzoek van regio’s Midden- en West-Brabant voor een Brabantse BRZO-RUD bij staatssecretaris Atsma; 2012, februari - Midden- en West-Brabant accepteren landelijk basistakenpakket. Atsma zegt BRZO-RUD toe; 2012, december - Oprichting Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant.
Heldere afspraken, gezamenlijke verantwoordelijkheid Op basis van het bedrijfsplan en de begroting
Appèl tot meedoen
2013 wil het bestuur dat de risico’s van de nieuwe
In die nieuwe cultuur zal het open en vroeg signa-
organisatie dit voorjaar goed in beeld worden
leren van problemen en het snel oplossen ervan
gebracht. Ondertussen moet er tijd gegund worden
een wezenlijk kenmerk moeten zijn. Naterop
de omgevingsdienst gestalte te geven, zodat in
doet daarvoor een appèl op de dienst en zijn
2014 de organisatie ‘staat’. Met dienstverlenings-
medewerkers zich goed in te leven in de specifieke
overeenkomsten die helder beschrijven wat indivi-
gemeentelijke problematiek, zowel financieel als
duele gemeenten van de dienst verwachten.
vakinhoudelijk. Maar hij doet ook een appèl op
De opgave is vervolgens om vertrouwen te
de gemeenten, de colleges, raadsleden, gemeente-
winnen bij bedrijven over de kwaliteit van de
secretarissen en ambtenaren om echt mee te doen
dienstverlening.
in de gemeenschappelijke regeling. “Iedereen moet de verantwoording voelen voor het welslagen.
De lat is hoog gelegd, aldus Fons Naterop,
Niet alleen het dagelijks en het algemeen bestuur.
burgemeester van Aalburg en zowel voorzitter
Juist in een gemeenschappelijke regeling moet je
van het algemeen als het dagelijks bestuur van
er direct mee komen als er iets ‘rommelt’.”
de omgevingsdienst. De omgevingsdienst moet
Proactief zijn bij ontevredenheid is zijn devies.
toegevoegde waarde gaan leveren en een hoge kwaliteit bieden. “Als bestuur zullen we namens de gemeenten daarvoor de randvoorwaarden moeten
Economisch is het geen gemakkelijke tijd. Naterop: “Laten we er eerlijk over zijn, er zullen best span-
creëren. Zowel voor de zakelijke als de culturele
ningen ontstaan tussen de wens van kwaliteit en
aspecten die daaraan kleven. We komen uit een
die tot efficiency. Dit jaar gaan we op basis van
‘versnipperd verleden’ en moeten een eenheid
de risico’s en de kerntakendiscussie werken aan
gaan vormen. Geen hullie-zullie-houding meer”,
de begroting 2014. De omgevingsdienst zal dan
benadrukt Naterop. Gemeenten en provincie
goed binnen de kaders moeten blijven, anders
moeten de omgevingsdienst beschouwen als een
komen we in een negatieve flow met verwijten
eigen afdeling. Bij de omgevingsdienst moeten de
over en weer. Zowel het ontstaan van die nieuwe
medewerkers goed in hun vel zitten en uitstralen
cultuur als de zakelijke aspecten gaan we als
dat ze er voor de klanten zijn. “Niet alleen in de
bestuur van heel dichtbij volgen”
opbouwfase, maar blijvend.”
“Met een stevige uitvoeringsdienst kun je bij het bedrijfsleven, waar veelvuldig geklaagd wordt over de kwaliteit van de inspecties, vertrouwen wekken.” (juni 2011) Jan Mans, oud-burgemeester, voorzitter ‘commissie Mans’
Kennisdeling
en -bepalers. De omgevingsdienst eerste vakinhoudelijke cursussen
De omgevingsdienst organiseerde bood zowel een algemene cursus
van de omgevingsdienst.
al in de eerste maande cursussen aan als een specifieke cursus over De omgevingsdienst zal regelover recente en komende wijzi-
de gevolgen van het onderbrengen matig cursussen in de vorm van
gingen van het Activiteitenbesluit
van (de meeste) agrarische
expert meetings aanbieden op
en de praktische consequenties
bedrijven onder het Activiteiten-
diverse (beleis)terreinen en over
ervan voor vergunningverleners,
besluit. In totaal schreven 175
nieuwe ontwikkelingen
toezichthouders, en beleidsmakers
deelnemers zich in voor deze
Veilige peren Een tijd lang ging de discussie rond het programma Uitvoering met Ambitie in mijn beleving erg over kwesties die meer te maken hebben met de bestuurlijke verhoudingen in Nederland en alle zaken die daar bijkomen, dan met het realiseren van de oplossingen voor de
Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant Spoorlaan 181 5038 CB Tilburg
soms meer op een boksring dan op een speelveld waar samen wordt
Postbus 75, 5000 AB Tilburg
gewerkt aan een betekenisvol maatschappelijk resultaat. Want waar
(013) 206 01 00
problemen waar we voor staan. Het programma leek in mijn ogen
bouwden we aan? Het antwoord kreeg ik op 13 november 2010 in een uitzending van Zembla over de dioxineproblematiek in Zeeland, veroorzaakt door Thermfos, een fosforfabriek. Er komt een perenkweker uit de buurt
[email protected] www.omwb.nl Milieuklachtenlijn (0165) 55 98 50 (24 uur per dag)
in beeld. Wat hij zei, komt op het volgende neer: “Natuurlijk ruik je de fabriek, maar ik mag er toch van uitgaan dat de overheden de
Directeur
vergunningen en dergelijke zodanig geregeld hebben dat die stank
A. Houtman
geen kwaad kan en er geen schadelijke stoffen in de lucht zitten. En nu blijkt dit niet het geval, sterker mijn peren kunnen dioxine bevatten en een gevaar vormen voor de gezondheid, dat kan toch niet. Peren moeten veilig zijn.”
(06) 10 88 71 43
[email protected] Accounthouders gemeenten Cas Langenhuijsen accounthouder Aalburg, Alphen-Chaam,
Wat mij betreft was en is dit de kern van de zaak: we willen op ons
Baarle-Nassau, Bergen op Zoom, Breda,
balkon zitten zonder dat de bovenburen op ons neerstorten, we willen
Drimmelen, Etten-Leur, Geertruidenberg,
dat onze kinderen veilig naar het café kunnen, we willen in de tuin
Oosterhout.
zitten zonder dat er vuurwerkfabrieken in de buurt in de lucht vliegen. We willen veilige peren! Daar werken we aan, daarom zijn al die
(013) 206 03 47
[email protected]
maatregelen nodig, daarom moeten we kennis, kunde en capaciteit
Klazien Witteveen
bundelen, daarom moeten we samenwerken, informatie delen,
accounthouder Dongen, Gilze en Rijen,
overtreders straffen, boeven pakken. Natuurlijk zijn er subdoelen: minder bestuurlijke drukte, minder bureaucratie voor bedrijven, level playing field, etc. Doelen die we inzetten om organisaties mee te krijgen, dus ook het what-is-in-it-for-me-principe geldt hier, dat snap ik. We zullen altijd moeten laveren tussen belangen. Die vervagen overigens en worden minder van belang als we het eens worden over het eindplaatje: Waar doe ik het voor? Het antwoord: Veilige peren
Goirle, Halderberge, Hilvarenbeek, Heusden, Loon op Zand, Moerdijk, Oisterwijk, provincie Noord-Brabant. via (013) 206 01 00
[email protected] Marcel Keijman accounthouder Roosendaal, Rucphen, Steenbergen, Tilburg, Waalwijk, Werkendam, Woensdrecht, Woudrichem, Zundert. (06) 53 13 25 98
[email protected]
Wil van Delft, voormalig ambtelijk trekker Programma Uitvoering met Ambitie (PUmA)
