Omgang met Christus. Omgang met Christus 1

Omgang met Christus

Omgang met Christus

1

OMGANG MET CHRISTUS

Inleiding Welkom bij NSU! Wat de reden ook geweest is om te kiezen voor NSU, één van de redenen zal zijn dat je je wilt verdiepen in wat jij gelooft. Je leeft in een wereld waarin veel mensen een overtuiging hebben, maar weinig baseren hun overtuiging op wat er in de Bijbel staat. Bij NSU willen we juist de bijbel als ons uitgangspunt nemen en gebruiken om te leren in een relatie met God en van daaruit in een relatie met de mensen om ons heen te leven. Niet iedereen ontleent dezelfde ideeën aan "het Christelijk geloof". Er zijn soms grote verschillen tussen diverse kerken en gemeenten. Ook onze eigen voorgeschiedenis en achtergrond spelen een rol in hoe we denken over christen zijn. Bij NSU vinden wij het daarom belangrijk dat iedereen de gelegenheid krijgt om met elkaar te praten en de bijbel te lezen over het omgaan met Christus en ons christen zijn. Zodat we op deze manier van elkaar en van God kunnen leren. En binnen een interkerkelijke vereniging als NSU blijkt dit iedere keer weer verassende inzichten op te leveren! Daarnaast vraagt ook je levensfase om een diepere doordenking van op het oog misschien basale thema's, want in de tijd waarin je studeert, leer je vragen te stellen bij dingen, waarvan je altijd erg zeker was. En dit is iets wat waarschijnlijk ook gebeurt rondom je geloof. Vragen waarover je verbaasd bent dat ze überhaupt in je op komen, kunnen je aan het schrikken maken. Je kunt ze voor je uit schuiven, je van iedereen afsluiten om er niet over te hoeven praten of ze weg duwen. Een veel gezondere optie is om ze te bespreken met mensen die je vertrouwt en te merken dat zij vaak met dezelfde vragen zitten of gezeten hebben. Voel je dus vrij om de vragen te stellen die in je opkomen om zo elkaar op te bouwen en te helpen groeien. Rest ons nog je veel plezier en zegen te wensen bij het verwerken van deze studies! Mede namens alle nestoren en stafleden van 2004-2005.

Sander Ris en Henneline van Eijk – van Diermen

Inhoud 1. Inleiding op persoon en het werk van de Heilige Geest 2. Christus het middelpunt 3. De bijbel / het woord van God 4. Bidden / spreken met God 5. Relaties met andere Christenen 6. Getuigen zijn

Omgang met Christus

2

Inhoud Enige afbakening Geloof is een terrein dat veel vragen oproept. Meer dan er in het korte bestek van deze studies te behandelen zijn. Daarom hebben we enige afbakening gemaakt met betrekking tot de vragen. •

Het doel van deze studies is in de eerste plaats, dat je zelf over je omgang met Christus en wat jij gelooft nadenkt. Dat vraagt een actieve geest bij het bestuderen van deze leidraad. Het kringgesprek op zich is niet het doel. Het kringgesprek is bedoeld voor verdere verdieping en verbreding. We hopen dat je hierdoor een beter zicht krijgt op waar jij voor staat. Gaandeweg zul je jouw andere kringleden ook beter leren kennen en begrijpen, waardoor je ook veel van elkaar kunt leren.

•

Bij het samenstellen van deze studies zijn we er vanuit gegaan, dat zij die deze studies gebruiken al enige voorkennis van de Bijbel hebben. Zij die minder voorkennis hebben zullen minder snel door de studie kunnen gaan en behoefte hebben aan meer achtergrondinformatie.

•

In deze studie willen we niet bestuderen wat allerlei wijze mensen denken over een bepaald onderwerp. We willen vooral ontdekken wat Jezus zelf gezegd heeft en de mensen die Hem gekend hebben. We nemen daarom de bijbel als uitgangspunt in het bestuderen van de essenties van het Christelijk geloof.

•

In deze leidraad wordt niet de Bijbel zelf als onderwerp van studie gekozen. Hiertoe zou men bijv. (1) kunnen gebruiken.

•

De vraag of God bestaat, is een andere fundamentele vraag, die we niet in het bestek van deze leidraad willen behandelen. In deze leidraad gaan we er vanuit dat God bestaat en zullen veeleer ons afvragen, welk beeld van Hem gegeven wordt in het Christelijk geloof.

(1) Aanvullende literatuur: • Ouweneel en Glashouwer - Het ontstaan van de Bijbel. • L. Strobel – Bewijs genoeg. • Ds. Van Keulen - Groeien in geloof - YfC • Watchman Nee - Het normale christelijke leven • F.J. POP - Bijbelse woorden en hun geheimen • Meer dan het gewone, Dr. F. Boerwinkel, Ten Have - Baarn • Het Vaderhart van God, Floyd McClung, Gideon - Hoornaar • Knowing God, J.I. Packer - 1973, Hodder and Stoughton - London • Youth for Christ, Het komt je niet aanwaaien; • Nicky Gumble, Een kwestie van leven; • Verder dan je denkt, Ralph Shallis - OM Benelux • Honger naar echtheid, George Verwer - OM Benelux

Omgang met Christus

3

Hoe bereid ik de studie voor? Deze studies zijn bedoeld om met elkaar op een bijbelstudiekring te bespreken. Als je christelijk opgevoed bent kun je wel een avond met anderen volpraten over het geloof. Het doel van deze studies is echter dat jij je verder verdiept in wat God tot jou te zeggen heeft. Dat betekent dat persoonlijke studie en voorbereiding belangrijk is. Je zult merken dat er bij sommige studies van tevoren voorbereiding thuis van je wordt verwacht. Deze studies zijn zo opgezet, dat het je dan ongeveer 1,5 uur kost, om thuis voor te bereiden. Per studie staat precies aangegeven wanneer je voor de kringavond iets moet doornemen en wat jullie met elkaar op kring gaan bestuderen/ontdekken. Een goede voorbereiding is niet alleen nuttig voor jezelf. Een goede voorbereiding is ook essentieel voor het goed verlopen van je kring. Als jij het niet zo nauw neemt, is dat demotiverend voor de anderen. Het kan bovendien heel nadelig zijn voor je kringgenoten, omdat het de kring ophoudt. Mocht je een keer niet kunnen komen, bereid dan toch de kring voor, zodat je de volgende keer zonder problemen weer mee kunt doen.

Wat tips voor hoe je de studie aanpakt op de kring: • Begin met gebed, leg dingen waar je mee bezig bent voor God neer. Vraag vergeving voor zaken die tussen jou en God in staan en begin met een schone lei. Vraag of de Heilige Geest je duidelijk dingen wil leren. • Maak de studie met elkaar. Misschien roept de studie wel hele andere vragen bij je op dan de vragen die gesteld worden. Noteer deze vragen en denk er verder over na, kijk bijvoorbeeld of je meer over je eigen vragen in de Bijbel kunt vinden. Dit geeft bij de bespreking van de studie wat extra input en helpt je om zo veel mogelijk uit je studie te halen. • Zet aan het einde van de studie een aantal dingen op een rijtje: Wat is voor jou belangrijk uit deze studie? Wijst God je ergens op? Wat wil je hiermee gaan doen de komende twee weken en hoe ga je dat aanpakken? • Dank God voor wie Hij is en voor wat je mocht leren. Vraag een zegen en Zijn hulp over wat je geleerd hebt en wat je ermee gaat doen. Neem tijd om met elkaar te bidden.

Omgang met Christus

4

1. INLEIDING OP PERSOON EN HET WERK VAN DE HEILIGE GEEST

VOORBEREIDING THUIS Voordat we verder gaan met onderwerpen als Christus het middelpunt, bidden en bijbel lezen, vinden we het belangrijk om een studie tijd te besteden aan de Heilige Geest. Dit omdat we niet zonder de Heilige Geest kunnen binnen onze relatie met Jezus. En Hij een belangrijke taak vervult in het beter leren kennen van Hem. “Ruach” is het Hebreeuwse woord voor de Geest van God en betekent zoveel als “ wind, een ademstoot”. De Geest van God heeft in het Oude Testament meerder rollen. Hij schept. Meteen in Gen. 1:2 is er sprake van de “Ruach” die over de wateren zweeft. De Geest is dus vanaf het begin aanwezig en heeft een actieve rol in de schepping. Hij geeft wijsheid. Door zijn Geest geeft God speciale gaven aan mensen zodat zij bekwaam zijn om hun taken goed te vervullen. (Ex. 31:3.) Hij geeft profetie. Gods Geest kon op mensen neerdalen en hun tijdelijk het vermogen geven om te profeteren. Meestal ging dit gepaard met een soort extase die zich bijvoorbeeld uit in dansen en zingen. (Num. 11:25) Hij geeft leven. Tijdens de schepping blaast God Zijn adem in de neusgaten van de eerste mens, hierdoor ontvangt hij het leven. In het Oude Testament stond de geest van een mens gelijk aan zijn leven: wie stier, “gaf de geest” en alleen het lege lichaam bleef achter. De Geest van een mens is ook dat onderdeel van hem, waardoor God met Hem kan communiceren. (Ezra 1:1) of die hij tegen God kan keren. Het is de wortel van zijn vrije wil. (Ps. 78:8). Hij legt Gods wetten in je hart. (Ez.36:27. Oftewel: innerlijke heiliging van binnenuit.) Ook in het Nieuwe Testament is er ontelbare keren spraken van De Heilige Geest. Jezus belooft aan Zijn discipelen dat zij na Zijn dood de Geest van Waarheid zullen ontvangen, die “hen zal troosten en alle dingen zal leren” (Joh. 14:26). Een groot verschil met de Geest van God in het Oude Testament is dat alle gelovigen Hem zullen ontvangen en niet alleen sommigen tijdelijk (Hand. 2:17-21). De Geest zal permanent in de gelovigen wonen en hun voorzien van gaven (Charismata) zoals wijsheid, profetie, genezing, spreken in tongen etc. Niet iedereen heeft altijd deze gaven, maar er is geen enkele gelovige die er geen één bezit. De belangrijkste gaven is echter de liefde en deze is universeel beschikbaar voor iedere gelovige. Lees hierover eventueel 1 Cor. 12 en 13. Naast de gaven is er de vrucht van de Geest in het leven/karakter van de gelovige. Deze vrucht wordt als het goed is steeds meer zichtbaar in ons. Lees hierover eventueel Gal. 5: 16-26. Verder speelt de Heilige Geest ook een belangrijke rol in de relatie van de individuele gelovige met God. Hierbij heeft Hij verschillende taken: -

-

-

-

Trooster. Hoe vaak gebeurt het wel niet dat wij ons verslagen voelen, dat God er niet lijkt ze zijn en al helemaal niet van ons lijkt te houden? Op dat soort momenten kunnen we de hulp van de Heilige Geest inroepen, die al de waarheden zal bevestigen, die wij op dat soort momenten maar met moeite kunnen geloven: dat wij inderdaad Gods kinderen zijn, dat wij voor niets bang hoeven te zijn en dat wij inderdaad vergeving hebben ontvangen etc. Heiliging. De Heilige Geest is ook degene die ons helpt om verleidingen te weerstaan en het vrije leven te claimen, dat ons toekomt. (Gal. 5:25). In het Nieuwe Testament worden de gelovigen vaak “heiligen”genoemd. Deze titel vraagt om een levensstijl, die daarbij past en deze wordt mogelijk gemaakt door de Heilige Geest. Leiding. Vooral in Handelingen staan veel voorbeelden van gelovigen die leiding ontvangen om iets te doen of juist niet te doen. Bijna altijd wordt deze leiding in verband gebracht met de Heilige Geest. Schuldbesef. Netzo als de Geest ons overtuigt van de mooie waarheden van God. Heeft Hij ook de taak ons te overtuigen van zonde in ons leven. De bedoeling hiervan is niet ons een schuldgevoel aan te praten, maar ons te helpen vergeving te vragen om zo bevrijd te kunnen worden van die zonde.

Omgang met Christus

5

VERWERKING TIJDENS DE KRINGAVOND Neem de tijd om terug te komen op de vorige kringavond en bespreek met elkaar hoe het toepassen is gegaan. -

Wat sprak je aan tijdens de voorbereiding thuis? Wat wil je met je kring delen over de voorbereiding thuis?

In Johannes 14 spreekt Jezus één van zijn laatste woorden uit vlak voordat Hij sterft. Hij staat op het punt weg te gaan naar Zijn Vader. In dit stuk legt Hij Zijn discipelen uit dat er een andere Trooster moet komen om Zijn plaats in te nemen. Een Trooster zoals Jezus zelf namelijk: De Heilige Geest. De Heilige Geest zal Jezus’ plaats innemen als Jezus naar de Vader gaat. Door de Heilige Geest zal Jezus Zelf dus toch weer aanwezig zijn onder Zijn discipelen. De Heilige Geest zal Jezus present stellen overal ter wereld. Lees Joh. 14: 15-20. Waar gaat het in dit gedeelte over? Welke dingen vertelt dit gedeelte over de Heilige Geest? Waarom hebben we Hem nodig? Lees Joh. 14:25-26 Welke functies van de Heilige Geest worden in dit gedeelte benoemd? Herken jij deze functies in je eigen leven? Welke voorbeelden kun je geven? Lees Joh. 16: 5-15 Wat bedoelt Jezus met de woorden “Het is beter voor u, dat Ik heenga”? En waarom denk je dat Hij dit zo zegt? Welke functies heeft de Heilige Geest volgens dit gedeelte nog meer? Op wie wijst de Heilige Geest ons? Hoe helpt je dat om te onderscheiden of dingen van de Geest zijn of uit het vlees zijn? Hoe ervaar jij A) overtuiging van de Geest, B) leiding/spreken van de Geest, C) verkondiging van de Geest, D) troost van de Geest? In verschillende bijbelteksten maakt Jezus duidelijk dat de discipelen moeten wachten op de Heilige Geest voordat ze erop uit gaan. Lees Lucas 24:49, Hand. 1:4-8 en Hand. 2:1-4 Jezus geeft hier belangrijke aanwijzingen die verband houden met een belofte? Welke en waarom? Wat ontvangen we precies als de Heilige Geest over ons komt? Waarom denk je dat we dat nodig hebben? (betrek hierbij ook het stuk dat je net gelezen hebt in Joh. 16. ) Herken je dat je de Heilige Geest nodig hebt? Welke meerwaarde zie je? Hoe pas jij dit wachten op de Heilige Geest zelf toe als je aan het bidden bent, als je met mensen praat, als je de bijbel lees etc.? Om getuigen te zijn hebben we de Heilige Geest nodig. In eigen kracht aan de slag gaan zal uiteindelijk geen vrucht dragen. Lees tot slot Lucas 11:13 en Hand. 2: 38 – 39 We zullen de Heilige Geest ontvangen als we daarom vragen. -

Heb jij weleens specifiek aan God gevraagd om de Heilige Geest? Waarom wel of niet? Wat houdt je daarin eventueel tegen? Hoe laat je je dagelijks vervullen met Gods Geest?

TOEPASSING Wat is voor jou belangrijk uit deze studie? Wijst God je ergens op? Wat wil je hiermee gaan doen de komende twee weken en hoe ga je dat aanpakken?

Omgang met Christus

6

2. CHRISTUS HET MIDDELPUNT

VOORBEREIDING THUIS "Christus speelt wel en rol in het leven van elke christen, soms zelf een belangrijke, maar slechts zelden vervult Hij de hoofdrol." We leven in een tijd waarin in het westen de autonomie van ieder mens centraal staat. Je moet doen wat jij zelf wilt. Je afhankelijk van anderen opstellen wordt gemakkelijk negatief beoordeeld en als zwak gezien. -

-

Mediteer over Galaten 2: 20-21 met behulp van de volgende punten. Zoek ernaar, wat God met dit gedeelte tot jou persoonlijk te zeggen heeft. Leg de nadruk op afzonderlijke woorden of zinsdelen en schrijf in het kort steeds op wat Gods Geest je te binnen brengt. Geeft de tekst in eigen woorden weer. Kies echt andere woorden dan die er staan en kies woorden die je bevatten kunt. Vergelijk de tekst met overeenkomstige Bijbelgedeelten (twee of drie). Wat is de kerngedachte van elk vers en welk nieuw/versterkend licht werpen deze verzen op het gekozen Bijbeldeel? Maak het vers aanschouwelijk door middel van een beeld, plaatje of schema-tje. Betrek het vers op je eigen situatie. Neem hiervoor minimaal vijf minuten en denk na over: - Wat wel te doen, wat niet te doen en hoe je dit laatste praktisch kunt maken. - Op welke belofte van God kan je hierbij aanspraak op maken? Een goede mogelijkheid die je zou kunnen overwegen is om de komende dagen met dit vers te leven. Door het bijvoorbeeld (uit je hoofd) te leren en het diep in je op te nemen, gaat de inhoud van dit vers veel meer in je leven doorwerken.

De plaats van Jezus Christus in je leven is doorslaggevend. Hij moet het Middelpunt zijn en Heer van alles wat je doet. Onder leiding van Christus kan je een evenwichtig en vruchtbaar leven leiden.

VERWERKING TIJDENS DE KRINGAVOND Neem de tijd om terug te komen op de vorige kringavond en bespreek met elkaar hoe het toepassen gegaan is. -


In Zijn laatste woorden in Mattheüs 28:18-20 roept Jezus zijn apostelen op om "al de volken tot Zijn discipelen te maken". Het begrip "discipel" wordt minder vaak gebruikt dan bijvoorbeeld "gelovige" of "christen". In de evangeliën wordt er echter altijd over discipelen van Jezus gesproken. Jezus vult zelf ook in wat het inhoud om een discipel van Hem te zijn. -

Wat betekent het woord discipel eigenlijk? Wat houdt het volgens jou in om een discipel van Jezus te zijn? Is er volgens jou een verschil tussen een christen en een discipel van Jezus?

Lees Lucas 9:23-26. Wat betekent het concreet voor jou om jezelf te verloochenen? Wat is dagelijks je kruis op nemen?

"De vraag waarop ieder mens voor zichzelf een antwoord moet geven is niet wat hij zou doen voor de Heer als hij meer geld had of meer tijd of een betere opleiding, maar wat hij doet met wat hij heeft." Omgang met Christus

7

Lees Luc. 14: 25-35 Er waren veel mensen die met Jezus mee reisden. Wat is Jezus reactie op deze wijze van volgen? Een discipel zijn is meer dan positief zijn over Jezus. Welke drie voorwaarden stelt Jezus in dit gedeelte aan Zijn discipelen? Welke consequenties hebben deze "voorwaarden" voor jouw leven? Lees Joh. 8:30-32. Hier noemt Jezus nog een vierde voorwaarde. Vind je deze voorwaarde begrijpelijk? Waarom? Hoe zou je dat in het leven van alledag anno nu gestalte kunnen geven? Wat zou jou antwoord zijn als iemand je vraagt waarom het voor jou de moeite waard is om de prijs te betalen die Jezus van ons vraagt als we Hem willen volgen? Lees Johannes 15:1-8 Jezus gebruikt hier het voorbeeld over de rank en de wijnstok om uit te leggen wat het betekent om in Hem te blijven. Wat ontvangt de rank eigenlijk van de wijnstok? Waarom is dat belangrijk? Wat gebeurt er als de rank los raakt van de wijnstok? Wat betekent voor jou 'in Christus blijven' als je dit vergelijkt met een rank aan de wijnstok? Wat ontvang jij van de Wijnstok? Hoe doe je dat ‘in Christus blijven’ bijvoorbeeld op de uni, bij vrienden, als je uitgaat, of in je omgaan met je bezit, partnerkeuze, hobby’s, tijdsindeling……. Ook in Joh. 13:34 en 35 noemt Jezus het waarmerk van Zijn discipelen. “Een nieuw gebod geef Ik u, dat gij elkander liefhebt, glijk Ik u lief gehad heb, dat gij ook elkander liefheeft. Hieraan zullen allen weten, dat gij discipelen van Mij zijt, indien gij liefde hebt onder elkander”. -

Waarom wil Jezus juist dat dit het waarmerk van Zijn discipelen is, denk je? Wat betekent dit? 'De hele wereld lief te hebben, dat is gemakkelijk voor mij; mijn enige probleem, moet ik zeggen, is mijn buurman, mijn naaste vlakbij.'

Wat Jezus van ons vraagt is niet misselijk, maar we staan er niet alleen voor. “Want doordat Hij zelf In verzoekingen geleden heeft, kan Hij hen die verzocht worden, te hulp komen” Hebreeën 2:18. Je christenleven is te vergelijken met een wiel. Als je christen bent, draait je leven om Jezus. Zoals de as de kracht levert om een wiel voort te bewegen, zo geeft Christus ons de kracht om als christen te leven. Daarom vertegenwoordigt de as Christus in onderstaan plaatje. Hij leeft in ons in de persoon van de Heilige Geest, wiens uitdrukkelijk doel is Christus te verheerlijken. De vraag: “Jezus, wat wilt U dat ik doe”, kan een hulp zijn bij het centraal stellen van Jezus in je leven. De verticale spaken van de as vertegenwoordigen je relatie met God: - het woord en gebed. En de horizontale spaken vertegenwoordigen je relatie met mensen: - gemeenschap met andere Christenen en getuigen zijn. Voor een goed draaiend wiel moeten alle spaken even sterk zijn, zo ook in een evenwichtig christelijk leven. Daarom gaan de komende studies over de verschillende spaken van het wiel. -

Welke rol geef jij Jezus in je leven? Stel jij jezelf weleens de vraag: “Jezus, wat wilt U dat ik doe?”.


1

Omgang met Christus

8

3. DE BIJBEL / HET WOORD VAN GOD

VOORBEREIDING THUIS Voor christenen is de Bijbel hét handboek. Door niet-christenen wordt daar doorgaans vreemd tegenaan gekeken. Hoe kun je nu blind varen op een boek? Welk gezag geef aan de Bijbel? In deze studie gaan we in op het gezag dat de Bijbel heeft of zou moeten hebben. Achterin deze syllabus zit verder ter informatie een bijlage die gaat over interpreteren en omgaan met de bijbel. En daarnaast is er een bijlage opgenomen met 10 verschillende vormen van bijbelstudie doen. Doe daar dus ook zelf je voordeel mee! Voor christenen is de Bijbel Gods gezaghebbende en officiële openbaring aan de mens. Het bestaat uit 66 boeken, die in de loop van 1500 jaren door 40 verschillende auteurs werden geschreven. Die auteurs kwamen uit alle lagen van de bevolking; koningen, boeren, filosofen, vissers, dichters, politici, en geleerden. De Bijbel werd op tenminste drie continenten geschreven en in drie verschillende talen : Hebreeuws, Aramees en Grieks. Desondanks zit er een lijn in de Bijbel, die loopt van Genesis tot Openbaring en die steeds weer terugkomt op Gods onveranderlijke morele en geestelijke wetten. In de Bijbel vinden we opvallend eerlijke levensbeschrijvingen van de hoofdpersonen, die zowel hun sterke als hun zwakke kanten duidelijk laten zien. Overzicht van de bijbel: Nieuwe Testament (27 boeken)

Oude Testament (39 boeken) GESCHIEDENIS POEZIE

PROFETIE

GESCHIEDENIS ONDERWIJZING

PROFETIE

17 boeken

17 boeken

5 boeken

21 boeken

1 boek

Grote profeten

Evangeliën

Paulus' brieven

5 boeken

Wet 1 Genesis

1 Job

1 Jesaja

1 Mattheus

1 Romeinen

2 Exodus 3 Leviticus 4 Numeri 5 Deuteronomium

2 Psalmen 3 Spreuken 4 Prediker 5 Daniël

2 Jeremia 3 Klaagliederen 4 Ezechiël 5 Daniël

2 Marcus 3 Lucas 4 Johannes 5 Handelingen

2 1 Corinthiërs 3 2 Corinthiërs 4 Galaten 5 Efeziërs 6 Filippenzen 7 Colossenzen 8 1 Thessalonicenzen 9 2 Thessalonicenzen 10 1 Timotheus 11 2 Timotheus 12 Titus 13 Filémon

Geschiedenis en regering 1 Jozua 2 Richteren 3 Ruth 4 1 Samuël 5 2 Samuël 6 1 Koningen 7 2 Koningen 8 1 Kronieken 9 2 Kronieken 10 Ezra 11 Nehemia 12 Esther

-

Kleine profeten 1 Hosea 2 Joël 3 Amos 4 Obadja 5 Jona 6 Micha 7 Nahum 8 Habakuk 9 Zefanja 10 Haggaï 11 Zacharia 12 Maleachi

Algemene brieven 1 Hebreeën 2 Jacobus 3 1 Petrus 4 2 Petrus 5 1 Johannes 6 2 Johannes 7 3 Johannes 8 Judas

Verwoord eens voor jezelf waarom je de Bijbel bestudeerd? Wat vind je mooi aan het bestuderen van de Bijbel? Wat vind je lastig aan het bestuderen van de Bijbel? Welke bijbelboeken zijn je lievelingsboeken? En waarom?

Omgang met Christus

9

1 Openbaringen

Het gezag van de bijbel In deze voorbereiding thuis willen we je alvast aan het denken zetten over de vraag welk gezag jij de bijbel geeft in je eigen leven? Lees Jesaja 6: 9,10 en Handelingen 28: 25-27. Wat is het verschil tussen beide teksten? Het verschil ligt ‘m in Handelingen 28:25b: ‘Terecht heeft de Heilige Geest door de profeet Jesaja tot uw vaderen gesproken…’ Volgens Paulus sprak in de achtste eeuw v.Chr. niet alleen Jesaja, toen deze profetie werd uitgesproken en opgetekend, maar ook de Heilige Geest sprak. Eenzelfde voorbeeld: lees Jeremia 31:33. En vervolgens Hebreeën 10:15,16: ‘En ook de Heilige Geest geeft ons daarvan getuigenis…’ Nog een voorbeeld vind je in Handelingen 1:16. Hier zegt Petrus: ‘Het schriftwoord moest in vervulling gaan, dat de Heilige Geest voorheen bij monde van David gesproken heeft aangaande Judas…’. Vervolgens citeert Petrus in vers 20 twee teksten uit de Psalmen van David. Zowel Paulus als Petrus en de schrijver van de Hebreeënbrief leren ons dat de woorden die we in Bijbel lezen niet ‘slechts’ menselijke woorden zijn: het zijn woorden die door de Heilige Geest -God Zelf- zijn uitgesproken. We vinden in de Bijbel vaker terug dat de Heilige Geest de ‘spreekbuis’ van God is (Johannes 14:26 / 16:13). Wanneer God spreekt zien we Zijn Geest in actie. De schrijvers van de Bijbel hoorden deze woorden van God en verkondigden ze, waarna deze woorden door henzelf of door hun leerlingen op schrift werden gesteld. Dit proces vinden we expliciet beschreven in Jeremia 36:2 en 3, waar God tegen Jeremia zegt: ‘Neem een boekrol en schrijf daarop al de woorden die Ik tot u…gesproken heb…Misschien zal het huis van Juda luisteren…opdat zij zich bekeren…en Ik hun ongerechtigheden en zonde vergeve.’ Paulus leert Timoteüs dat ‘Elk van God ingegeven schriftwoord is nuttig om te onderrichten, te weerleggen, te verbeteren en op te voeden in de gerechtigheid…’ (II Timoteüs 3:16) Letterlijk vertaald uit het Grieks staat hier: ‘Alle schrift is theopneustos’. Theos = God en pneustos komt van het werkwoord pneuoo = blazen. Oftewel: alle schrift is vol van de adem van God. Of zoals de engelse vertaling weergeeft: ‘All scripture is God-breathed…’. Besef je daarbij, dat de adem, de stem van God in de Bijbel wordt geïdentificeerd met de Geest. (Ezechiël 37: 9 en 10, bijvoorbeeld). Het woord voor ‘Geest’ in het Oude Testament is het Hebreeuwse ruach = wind, stem, adem, geest. De Bijbel is dus van Gods Geest en vól van Gods Geest. De Bijbel is niet alleen geïnspireerd maar is ook inspirerend voor een ieder die haar leest en gelooft in God(s Geest). Psalm 19:8 en 9 (Groot Nieuws) De richtlijnen van de Heer zijn volmaakt, ze geven levenskracht. Wat de Heer afkondigt is betrouwbaar, het maakt de onervarene wijs. Wat de Heer beveelt is juist: het is een bron van vreugde Wat de Heer gebiedt is zonneklaar, de ogen gaan ervan stralen. De Bijbel is betrouwbaar, geeft ons grond onder de voeten. En wij mogen (en soms moeten wij ons daartoe aanzetten) daar op vertrouwen. Het gaat, ook bij de Bijbel, niet allereerst om het onderschrijven van een doctrine (‘De Bijbel is het geïnspireerde woord van God, het gezag waaraan we ons moeten onderwerpen.’): het gaat om vertrouwen. Het gaat om geloof. Dat betekent niet dat we geen vragen mogen stellen. Vragen zijn belangrijk. En veel vragen worden in de Bijbel ook behandeld: vragen krijgen de ruimte. Maar uiteindelijk is het niet alleen een verstandskwestie. Ons vertrouwend geloof is doorslaggevend. Jesaja 40: 7 en 8 Het gras verdort, de bloem valt af, als de adem van de Heer daarover waait. Voorwaar, het volk (de mensen) is gras.

Omgang met Christus

10

Het gras verdort, de bloem valt af, maar het woord van onze God houdt eeuwig stand. In deze verzen zie je een belangrijke tegenstelling die vaak in het christendom zichtbaar is: Mens vs. God. Wie wint er? Wiens woord wint er? ‘Laat niemand zich misleiden! Indien iemand onder u meent wijst te zijn in deze tijd, hij worde dwaas, om wijs te worden. Want de wijsheid van deze wereld is dwaasheid voor God. Want er staat geschreven: “(Hij) Die de wijzen vangt in hun sluwheid.” En elders: “De Here weet, dat de overleggingen der wijzen vruchteloos zijn.” ’ (I Korinthiërs 3:19,20) Er zijn vragen rondom de Bijbel. Zelfs vragen die niet zomaar zijn op te lossen. Het gevaar is dat we ons dood staren op onze vragen, twijfels en onbegrip. Daarom is het belangrijk onszelf te blijven herinneren aan de uitdaging van het christelijke geloof: ‘Wie kies je te vertrouwen?’



Het doel van het bestuderen van Gods Woord Wat is jouw doel met het bestuderen van Gods Woord? Lees Psalm 19: 8-10, Psalm 119:9-11 / 97-105, Mattheüs 5: 17-20, Joh.17:17 Welke functies heeft Gods Woord volgens deze gedeelten? Lees Deutereonomium 8:3 Hoe belangrijk is het volgens dit gedeelte om Gods Woord te lezen? In dit gedeelte vergelijkt God het eten van brood en het eten van Zijn Woord met elkaar als het gaat om leven. Net zoals we brood nodig hebben om te leven, hebben we Gods Woord nodig om te leven. Als je een week geen brood meer eet, sterf je een natuurlijke dood. Als je een week Gods Woord niet leest, sterf je een geestelijke dood. -

Wat vind je van deze laatste uitspraak? Wat is voor jou de meerwaarde van bijbel lezen? Merk je bij jezelf dat je geestelijk sterft als je een tijd Gods Woord niet meer hebt gelezen?

Lees Hebreeën 4:12 Welke functies van het Woord van God worden hier beschreven? Wat wordt er bedoeld met het vaneenscheiden? Wat gebeurt er met vaneenscheiden? Wat wordt er bedoeld met schiften? Wat gebeurt er bij schiften? Waarom is het nodig dat dit gebeurt? De meeste bijbeluitleggers leggen dit vers als volgt uit: “Gods Woord onderscheidt/schift onze persoonlijke subjectieve gedachten en gevoelens van Gods objectieve Waarheid. Als we de bijbel lezen wordt voor ons helderder wat nu de objectieve Waarheid is van God en wat onze persoonlijke gedachten/gevoelens zijn. -

Herken je het vaneenscheiden en schiften van je eigen subjectieve gedachten/gevoelens wanneer je de bijbel leest? Wordt voor jou door het lezen van de bijbel helderder welke subjectieve gedachten/gevoelens van jezelf stroken met Gods waarheid en welke niet?

Omgang met Christus

11

Als een zwaard dingen vaneenscheidt, gebeurt dit meestal krachtig, snel en pijnlijk. -

Herken jij dit zelf ook als je de bijbel leest? Hoe ga je daar mee om? Laat je dit toe of hou je je daar verre van?

Lees 2 Tim. 3:14-17 Vaak gebruiken mensen deze tekst om dit te betrekken op andere mensen als broeders en nietchristenen. We willen dit stuk nu echter op onszelf betrekken. -

Hoe laat jij je onderrichten door Gods Woord? Hoe laat jij jouw gevoelens, gedachten en wil weerleggen door Gods Woord? Hoe laat jij je verbeteren door Gods Woord? En hoe? Hoe laat jij je opvoeden in gerechtigheid door Gods Woord? Waarom is het volgens deze tekst belangrijk om dit te doen?

De beloftes bij het bestuderen van Gods Woord In Jozua 1 staat Jozua op het punt om het beloofde land in te trekken. Mozes is gestorven en Jozua heeft nu de leiding gekregen over het volk van God. God wijst Jozua erop dat hij alleen succesvol het beloofde land zal kunnen binnentrekken waarneer hij zich houdt aan Gods Woorden, zoals die aan Mozes in de wet gegeven zijn. Lees Jozua 1: 7-8 Welke belofte vind je in deze verzen? Hoe verhouden het ‘Gods Woord gehoorzamen’ en ‘het voorspoedig zijn, nauwgezet handelen’ zich tot elkaar? Wat betekent overpeinzen? Hoe overpeins jij Gods Woord? Psalm 1: 1-3 Welke beloftes vind je in dit gedeelte? Hoe stimuleren deze beloftes je om Gods Woord te overpeinzen?

Gods Woord als een Zwaard Zoals we net al gelezen hebben in Hebreeën wordt Gods Woord vaak vergeleken met een zwaard. -

Als je aan een zwaard denkt, waar doet dat je dan allemaal aan denken? Waarvoor wordt een zwaard precies gebruikt? Hoe kan je de functie van een zwaard betrekken op Gods Woord?

Lees Ef.6: 11-17 Waarom is het volgens vers 11-12 belangrijk Gods wapenrusting aan te trekken? Waarom wordt het Woord van God hier vergeleken met een zwaard? Hoe gebruik jij Gods Woord in de strijd om stand te kunnen houden tegen verleidingen? Gebruik jij in de strijd een keukenmesje of een zwaard? Lees Math.4:1-11 Jezus wordt hier verzocht in de woestijn door de duivel. -

Hoe beantwoordt Jezus de duivel? Wat leert ons dat over het weerstaan van, de strijd tegen verleidingen? Waarom zou het belangrijk zijn om de bijbel te kunnen citeren?


Omgang met Christus

12

4. BIDDEN / SPREKEN MET GOD

VERWERKING TIJDENS DE KRINGAVOND Neem de tijd om terug te komen op de vorige kringavond en bespreek met elkaar hoe het toepassen gegaan is. Bidden Jezus bad en heeft ons geleerd hetzelfde te doen. Hij had een ononderbroken relatie met Zijn Vader. Zijn leven was een leven van voortdurend gebed. Er zijn veel verwijzingen naar het bidden van Jezus ( bijv. Matt 14:23; Marc 1:35; Luk 6:12 ). Paulus roept ons op een leven van gebed te leiden. “ Verblijdt u te allen tijde, bidt zonder ophouden, dankt onder alles, want dat is de wil Gods in Christus Jezus ten opzichte van u “ (1 Tess 5:16-18) Het is de wil van God dat we een leven van gebed leiden. Het is de mogelijkheid die God ons gunt en aanreikt om met Hem in gemeenschap te treden en zo te leren leven. Als je aan Jezus denkt, en aan Henoch ( Gen 5:24 ) , zie je twee personen die met God wandelden. Het betekent dat zij niet dan pas naar God toegingen op het moment dat er een zorg, moeilijkheid of een crisis was, maar dat zij over alles met God spraken, over alles wat zij in hun leven tegenkwamen. Zij lieten hun contact met God functioneren in hun dagelijkse leven hier op aarde. Jezus zelf leert ons bidden en reikt ons als het ware een model voor gebed: Lees Mattheus 6: 5-13 Bekijk en overdenk per vers wat Jezus je leert. Wat is de betekenis van elke afzonderlijke regel van het ‘ Onze Vader ‘ ? Hoe begint het gebed? Waarom is dit belangrijk denk je? In welke vragen staat God centraal? In welke vragen staat de mens centraal? Op welke concrete manieren kan dit voorbeeld je helpen om te bidden? Als je bidt, hoe bidt je dan? En wat bidt je? Zie je overeenkomsten of verschillen met hoe Jezus bad? Wat vind je moeilijk als je met gebed bezig bent? In Jezus’ gebed en in wat de bijbel ons nog meer vertelt over gebed komen een aantal verschillende onderdelen van gebed naar voren. • Lofprijzing Ps. 103, 104 of 146:2 Uitdrukking geven aan Gods grootheid, God groot Maken om wie Hij is. • Schuld belijden 1 Joh 1:9 Het bij God brengen van je zonden • Dankzegging Ef. 5:20 God bedanken voor wat Hij ( voor je ) doet • Voorbede Ef. 6:18-19 Het bidden voor anderen • Vragen/smeken Fil 4:6 God vragen te voorzien in je noden/verlangens Hem je wensen kenbaar maken. -

In hoeverre is het belangrijk om je gebed ‘ in evenwicht ‘ te laten zijn? Vind je sommige onderdelen moeilijker/makkelijker om te beoefenen?

Lees Mattheus 7: 7-11 We willen bij dit gedeelte ingaan op het belang van gebed. We willen het hier niet specifiek gaan hebben over gebedsverhoring. Over verhoorde en onverhoorde gebeden gaat een aparte studie die aan het eind van het jaar aan de orde zal komen. -

Waar gaat het in dit gedeelte over? Hoe verhouden vers 7 en 8 zich tot elkaar? Waarom denk je dat Jezus zijn belofte, bidt en u zult ontvangen, 5 keer herhaalt in synoniemen? Waarom stelt Jezus in vers 9 t/m 10 een retorische vraag? Wat wil Jezus nu precies over Gods karakter benadrukken door de verzen 9 t/m 11? Herken jij het beeld van God als een verzorgende Vader? Welke voorbeelden van jezelf kun je geven van gebedsverhoringen, waarin Gods vaderhart voor jou duidelijk werd? Hoe helpt de schets in dit gedeelte jou bij het bidden, zoeken en kloppen.

Omgang met Christus

13

Lees Johannes 17: 6-23 Laat elk vers op je inwerken en stel je zelf daarbij de volgende vragen: Wat leer je van Jezus over voorbede? Voor wie bidt Jezus hier? Op welke manier doet Jezus voorbede, wat vraagt Hij aan God en wat niet? Doe jij zelf voorbede voor mensen? Zo ja, voor wie, waarom en hoe? Zo nee, waarom niet?


Omgang met Christus

14

5. RELATIES MET ANDERE CHRISTENEN

VOORBEREIDING THUIS We leven in een tijd waarin de autonomie van het individu centraal staat. Privacy is een groot goed. Ook onze verantwoordelijkheid voor onze naaste lijkt overgenomen te zijn door professionals, welke door de overheid worden betaald. We sluiten ons gemakkelijk op en voelen ons dan slechts verantwoordelijk voor een kleine kring om ons heen. Het gezegde: "Ieder voor zich en God voor ons allen", is in "het westen" misschien nog nooit zo waar geweest. Dit lijkt misschien een groot goed, maar de keerzijde van privacy is dat er eigenlijk veel eenzaamheid is ontstaan, meer dan we ons vaak realiseren. Lees Handelingen 2:41-47 en 4:23-37 Welke kenmerken vallen je op bij de eerste gemeente van Jezus Christus? Wat vind je mooi aan deze manier van gemeente zijn? Wat herken je terug in je eigen gemeente waar je deel van uitmaakt? Wat zie je niet terug en waarom niet denk je? Wat zou je daar zelf aan kunnen doen?



Lees 1 Korintiërs 12:1-27, over de gemeente als lichaam (evt. kun je dezelfde vragen toepassen op Ef.4:1-16) Welke parallellen bestaan er tussen een lichaam en de gemeente van Christus? Wat leert je dit over het functioneren van de gemeente van Jezus Christus? Wat wordt hier gezegd over de verschillende gaven die er zijn binnen de gemeente? Waarom heeft God verschillende gaven gegeven? Wat zegt dit over het belang van de gemeente van Christus? Wat is de bedoeling van de gemeente van Jezus Christus? Ook m.b.t. het geloof hebben veel mensen zo hun eigen gedachten en dreigt het geloof te privatiseren d.w.z. voor mij is het belangrijk, maar ik praat er niet met anderen over. Sommige mensen lijkt het zelfs aantrekkelijk om "In hun eentje te geloven", want dan kun je tenminste geloven wat je zelf wilt, zonder verantwoording af te leggen van je ideeën. Als je Christen bent, kies je niet de gemakkelijkste weg om te gaan! Een paar haardblokken bij elkaar branden beter dan ieder apart. Lees Rom 12: 9-21 over de gemeente als huisgezin van God In Romeinen 12: 1-21 gaat het ook over het lichaam van Christus waar wij leden van zijn. We krijgen hierbij vervolgens de volgende opdrachten: “Weest afkerig van het kwade, gehecht aan het goede, Weest in broederliefde elkaar genegen, Weest elkaar een voorbeeld, Weest in ijver onverdroten en vurig van geest, Dient de Heer, Weest blijde in de hoop, Weest geduldig in de verdrukking, Weest volhardend in gebed, Draagt bij in de noden van de heiligen, Weest gastvrij, Zegent wie u vervolgen Weest blij met de blijden, Weent met de wenenden, Weest eensgezind niet zinnende op hoge dingen, maar u voegende in het eenvoudige, Omgang met Christus

15

Vergeld niemand kwaad, Hebt het goede voor met alle mensen, Houdt voor zover het van u afhangt, vrede met alle mensen, Wreek uzelf niet, Geeft u vijand te eten, Geef u vijand te drinken, Laat u niet overwinnen door het kwade, Overwin het kwade door het goede”. -

Wat spreekt je aan in deze verzen/opdrachten over gemeente zijn? Wat zie je terug in je eigen gemeente en wat mis je? Wat zou je daar zelf aan kunnen doen in de gemeente? Wat kun je leren over jou lid zijn van de gemeente?

Lees Jac. 5:13-20 Ook in dit gedeelte krijgen we opdrachten over hoe om te gaan met elkaar als broeders: “Als iemand onder ons leed draagt, laat hem bidden, Als iemand onder ons blij is, laat hij lofzingen, Als iemand onder ons ziek, is laat hij dan de oudsten roepen en voor zich bidden, Als iemand gezondigd heeft, laat hem dan belijden en bidt voor hem opdat we genezing ontvangen, Als iemand afdwaalt van de waarheid, brengt een ander hem tot inkeer”. -

Wat spreekt je aan in deze verzen/opdrachten over gemeente zijn? Wat zie je terug in je eigen gemeente en wat mis je? Wat zou je daar zelf aan kunnen doen in de gemeente? Wat kun je leren over jou lid zijn van de gemeente? Wat herken je van Romeinen en Jacobus terug binnen NSU? Hoe zou je deze opdrachten ook binnen NSU kunnen vormgeven?


Omgang met Christus

16

6. GETUIGEN ZIJN

VOORBEREIDING THUIS Als Jezus in Handelingen 1 afscheid neemt van discipelen, houden Zijn laatste woorden een opdracht in. Lees Handelingen 1:1-11. Vertel in eigen woorden wat de inhoud van die opdracht is en welke belofte erbij hoort? Lees Mattheüs 28:18-20, Marcus 16:15, Lucas 24:46-49 en Johannes 20:21. Zijn deze opdrachten ook op jou van toepassing. Zo ja hoe? Hoe zijn jouw ervaringen in het met anderen over God en geloven praten? Tegen welke problemen loop jij op als je iets van het evangelie wilt doorgeven?



Niet de postbode, maar de brief Lees 2 Cor.3: 1-18 en 1 Tess. 1:8 Het is duidelijk dat het brengen van het "goede Nieuws" met je hele leven te maken heeft. Wij zijn geen postbodes die een bericht doorgeven, dat verder los staat van onszelf. Wij zijn als het ware zelf brieven, waaruit anderen het bericht moeten kunnen lezen, dat Christus aan hen wil doorgeven. (2 Korintiërs 3:3) Mensen moeten niet alleen uit wat we zeggen kunnen opmaken wie Christus is, maar juist ook uit de manier waarop wij leven. Dat kan een beklemmende gedachte zijn omdat de manier, waarop wij leven soms zover afstaat van wat Jezus bedoelt. Toch hoeft het in werkelijkheid niet beklemmend te zijn, want Jezus laat zien wie Hij is door ons zoals wij zijn. -

Waar hangt het vanaf of een boodschap echt overkomt? Kun je je een situatie voorstellen, waarin het goede nieuws wèl, als het ware door de postbode langs gebracht, kan overkomen. Kun je je situaties indenken, waarin de boodschap niet overkomt, al is de brief nog zo goed?

Een eerlijke brief Een van de goede dingen van deze tijd is het ideaal van eerlijkheid en echtheid. Christenen kunnen in het dagelijks leven wel eens bot en onverschillig omgaan met anderen. Ze denken er dan even niet aan, dat ze geloven in een God, die liefde is. Terecht wordt dat ervaren als onecht. Als iemand onbewust dingen doet, die in strijd zijn met wat hij bewust zegt, klopt er toch zeker iets niet? Hij is dan een brief, waarin tussen de regels tegenstrijdige berichten staan. een oneerlijke brief. Dit kwam al bij de eerste christenen voor. Paulus verwijt de christenen in Rome: "Hoe nu gij, die een nader onderwijst, onderwijst gij uzelf niet?" (Romeinen 2:21) Deze innerlijke tegenstrijdigheid bij christenen ontstaat, doordat ze het wèl eens zijn met wat Jezus zegt, maar nog niet in staat dat ook zomaar na te volgen. Paulus spreekt in dit verband over de "macht der zonde" (onder andere Romeinen 7). In het dagelijks leven kunnen we niet overal bij stilstaan. Daarom doen we allerlei dingen zonder er bij na te denken. Het zijn onze gewoontes. Zo hebben we ook allerlei vanzelfsprekende opvattingen, bijvoorbeeld over seks, geld, sociale zekerheid, verkeersregels en noem maar op. Vaak denken we er dan ook niet over na hoe we aan deze opvattingen en gewoontes gekomen zijn. Ze kunnen zelfs wel strijdig zijn met opvattingen waar we wèl over nagedacht hebben. Met Jezus' uitspraken bijvoorbeeld. Ook van deze tegenstrijdigheden zijn we ons dikwijls nauwelijks bewust. Toch zal een christen, die niet als oneerlijk en onecht wil overkomen, zich ervan bewust moeten worden waar zijn opvattingen en gewoontes vandaan komen. Omgang met Christus

17

-

Kun je een aantal gewoontes van jezelf noemen? Vind je het goede of slechte gewoontes?

Een Bijbelse brief Als brenger van het goede nieuws willen we graag, dat ons bericht goed overkomt. Maar kennen we de inhoud van dat bericht zelf wel goed? we hebben gezien, dat we door allerlei vanzelfsprekende opvattingen en gewoontes een brief kunnen zijn, waarin tussen de regels heel vreemde dingen staan. wat kunnen we daaraan doen? In de eerste plaats je realiseren, dat er allerlei terreinen zijn, waarop je Jezus eigenlijk helemaal niet volgt. Verder initiatief nemen om uit te zoeken op welke gebieden dat zo is. Je kunt je bijvoorbeeld aan het denken laten zetten door opmerkingen van mensen. de belangrijkste bron, waaruit we kunnen putten is de Bijbel. In de Bijbel spreekt God onszelf aan op onze vanzelfsprekendheden. Ook wordt ons aan de hand van dagelijks leven van mensen uit die tijd getoond, hoe God het leven wel en hoe Hij het niet bedoelt. Natuurlijk kunnen we ook terechte overtuigingen en goede gewoontes hebben. Maar het is belangrijk, dat ze passen bij God en zijn Woord en dat we weten hoe. Ook kunnen we zelf vragen hebben hoe Gods denken is over een bepaald onderwerp waarmee we bezig zijn. Bijvoorbeeld over relaties en huwelijk of over een politieke vraag of over een van de onderwerpen die in de vorige paragraaf ter sprake kwamen. -

Kun je je herinneren ooit van mening of gewoonte veranderd te zijn, omdat iemand je attent maakte op iets of omdat het in de Bijbel anders gezien werd?

Een brief in de taal van de geadresseerde Om een bericht goed over te laten komen, moet je weten aan wie het gericht is. Heeft die persoon wel eens vaker over het geloof nagedacht? Misschien kan hij zich wel niets voorstellen bij uitspraken als "God houdt van je". Iemand die God bijvoorbeeld ziet als oermaterie. In dat geval had je net zo goed tegen hem kunnen zeggen: "de planeet Jupiter heeft vannacht van je liggen dromen." In zo'n situatie zou je beter iets kunnen vertellen over je eigen ervaringen met God, waardoor die jongen of dat meisje begrijpt, dat jij God kent als een persoon. Het omgekeerde is ook mogelijk: iemand zegt iets wat jij verkeerd interpreteert, omdat je niet weet hoe hij denkt. Je gaat dan maar in op wat jij denkt, dat hij bedoelt. Hij van zijn kant begrijpt jou dan weer niet, als hij niet doorheeft dat jij hem niet begrijpt. het lijkt wel een Babylonische spraakverwarring. Dat klopt ook, want eigenlijk spreek je allebei een andere taal. Als wij een bericht willen laten overkomen, moeten we dat doen in de taal die de ander verstaat. Die taal moeten we leren We moeten de ander vragen wat hij belangrijk vindt en wat hij heeft meegemaakt. Dan kun je ook meer duidelijk maken wat jij te zeggen hebt. -

Probeer eens aan iemand uit te leggen wat een kippeëi is, zonder de woorden 'kip' en 'ei' te gebruiken. Hoeveel woorden heb je daarvoor nodig? Heb je het vergeleken met iets wat de ander ook kende?

-

Hoe zou je iemand, die daar nog nooit van gehoord heeft, uitleggen wat het voor jou zelf betekent om met Christus om te gaan?

Een brief van Christus In paragraaf twee van dit hoofdstuk kwam naar voren, dat het als oneerlijk en onecht kan worden ervaren, als je in het dagelijks leven leeft alsof er geen God is. Zo kun je je ook oneerlijk en onecht gaan voelen door iets anders. Stel je voor: je bent je ervan bewust, dat je een brief van Christus bent en je wilt een stijl van leven hebben, die daarbij past. Je wilt eerlijk zijn en Bijbels en je wilt spreken in een taal van de ander. Dan kan het gebeuren, dat je merkt: Ik kan dat niet. je raakt je onbevangenheid kwijt. Je 'doet' vriendelijk en geïnteresseerd, maar je bent het niet. Wat is er fout gegaan? Kan dit wel? Verschillende meer en minder bekende personen in de Bijbel liepen hier tegenop. Ze ervoeren hun eigen beperking en spraken op grond daarvan hun twijfels uit tegen God over de taak, die Hij voor hen had. Een paar voorbeelden: Mozes zei tegen God: "Och Here, ik ben geen man van het woord, noch sinds gisteren, noch sinds eergisteren, noch sinds Gij tot uw knecht gesproken hebt, want ik ben zwaar van mond en zwaar van tong" (Exodus 4:10) Jeremia "Ach Here, zie ik kan niet spreken, want ik ben jong" (Jeremia 1:6) Paulus "... ik, die in persoonlijk verkeer schuchter ben ..." (2 Korintiërs 10:1)

Omgang met Christus

18

Nu zegt God niet, dat het allemaal wel meevalt. Niet: "Tanden op elkaar en doe je best." Hij antwoordt: "Wie heeft de mens een mond gegeven, wie maakt stom of doof, ziende of blind; ben Ik het niet, de Here? Nu dan ga heen. Ik zal met uw mond zijn en u leren, wat gij spreken moet" (Exodus 4:11). God belooft dus, dat Hij door ons spreekt. Elke keer als je de neiging hebt voorbij te gaan aan je eigen beperking door je anders voor te doen dan je bent, moet je je realiseren, dat God je leert wat je moet spreken. we zijn een brief die Christus schrijft, niet wijzelf. Tegen zijn discipelen zei Jezus: "Gij zijt het zout der aarde" en “Gij zijt het licht der wereld" (Mattheüs 5:13,14). Daarna zouden de discipelen nog heel vaak teleurstellen. Petrus zou Jezus nog op het cruciale moment verloochenen. Toch zei Jezus toen al dat ze het licht der wereld waren, en niet dat ze het nog moesten worden. -

Wat is nu het antwoord op wat er is fout gegaan in het voorbeeld uit de eerste alinea van deze paragraaf? Hoe ga jij ermee om als je je zo voelt?

Niet een brief van papier, maar van vlees en bloed Het kan een geruststellende gedachte zijn, dat je niets anders hoeft te doen, dan Gods kracht ontvangen. Je wordt een brief van Christus door Jezus te volgen; meer niet. Die gedachte kan je ook passief maken. Gelukkig zijn we wel meer dan een gewone brief. we willen iets en voelen iets. We zijn niet van papier, Jezus' gevoelens speelden ook een belangrijke rol bij zijn inzet voor mensen. Er wordt van Hem gezegd: "Toen Hij de scharen zag, werd Hij met ontferming over hen bewogen, daar zij voortgejaagd en afgemat waren, als schapen die geen herder hebben' (Matthéüs 9:36). Als wij een brief zijn van vlees en bloed, geschreven door Christus, worden wij ook met ontferming bewogen voor mensen als we deze mensen echt gaan zien……


Omgang met Christus

19

BIJLAGE INTERPRETATIE EN BESTUDEREN VAN DE BIJBEL

Interpretatie is voor iedereen! Je hoort wel eens de opmerkingen: "Iedereen heeft zijn eigen interpretatie van de Bijbel" en "De twee dingen waar mensen het nooit over eens zijn, zijn politiek en geloof." Als dergelijke beweringen waar zijn, dan is het christelijk geloof zonder betekenis en heeft de Bijbel geen boodschap voor ons. Indien een individu de Bijbel kan laten zeggen wat hij wil, dan kan de Bijbel geen gids voor hem zijn. Het is dan veel eerder een instrument om zijn eigen ideeën te bevestigen. Het is duidelijk dat, de Bijbel niet met dit doel is geschreven! PRINCIPES VOOR INTERPRETATIE I - Algemene principes 1

Vertrek vanuit de veronderstelling dat de Bijbel gezaghebbend is.

2

De Bijbel interpreteert zichzelf; De Bijbel kan zich het best zelf uit leggen.

3

De leiding Heilige Geest is essentieel voor juiste interpretatie. Dit impliceert dus ook dat we Jezus moeten hebben aangenomen voor een goed begrip van de Bijbel.

4

We moeten onze ervaringen uit leggen in het licht van de Bijbel en niet de Bijbel in het licht van onze ervaringen.

5

Bijbelse voorbeelden hebben alleen gezag als ze door een gebod ondersteund worden.

6

Het belangrijkste doel van de Bijbel is dat onze levens veranderen en meer gaan lijken op dat van Jezus. Niet zo zeer het vergroten van onze kennis.

7

Iedere christen heeft het recht en de verantwoordelijkheid om de Bijbel voor zichzelf te onderzoeken en te interpreteren.

8

Kerkgeschiedenis is belangrijk maar niet beslissend bij de interpretatie van de Bijbel.

9

Alle beloften van God in de Bijbel zijn door de Heilige Geest beschikbaar voor de gelovigen van iedere generatie.

II - Grammaticale principes 10

Het Bijbelwoord heeft slechts een betekenis en moet letterlijk genomen worden.

11

Interpreteer het Bijbelwoord in harmonie met hun betekenis ten tijde van de auteur.

12

Interpreteer een Bijbelwoord in relatie tot de context waar het in staat.

13

Interpreteer een gedeelte in harmonie met zijn context.

14

Indien een levenloos voorwerp gebruikt wordt om een levend wezen te beschrijven, kan uitspraak figuurlijk bedoeld zijn. (Johannes 6:35,8:12,10:7).

15

Als een uitdrukking niet past bij hetgeen beschreven wordt, mag de uitdrukking figuurlijk genomen worden.

16

De essentiële delen en hoofdfiguren van een gelijkenis, zijn representatief voor een bepaalde werkelijkheid. Beschouw alleen deze delen en figuren als je conclusies trekt.

17

Interpreteer de woorden van profeten in hun gewone, letterlijke en historische betekenis, tenzij de context of de manier waarop zij vervuld zijn, duidelijk een symbolische betekenis aangeven.

Omgang met Christus

20

Hun vervulling kan in fasen plaatsvinden en iedere vervulling is een pleidooi voor wat nog komen moet. III - Historische principes 18

Omdat de Bijbel in een historische context is ontstaan kan deze alleen begrepen worden in het licht van de Bijbelse geschiedenis.

19

Ofschoon Gods openbaring in de Bijbel gedurende een lange reeks van jaren ontstaan is, vormen het Oude Testament en het Nieuwe Testament beide essentiële delen en vormen ze een eenheid.

20

Historische feiten of gebeurtenissen zijn alleen symbolisch en geestelijke waarheden als de Bijbel ze zo benoemd.

IV - Theologische principes 21

Je moet de Bijbel grammaticaal begrijpen, voordat je hem theologisch kan begrijpen.

22

Een dogma is niet Bijbels tenzij het alles bevat wat de Bijbel er over zegt.

23

Wanneer de Bijbel twee dogma's leert die met elkaar in tegenspraak lijken te zijn, accepteer dan beide als Bijbels in het vertrouwen dat ze in elkaar op gaan op een hoger niveau.

24

Onderricht in de Bijbel mag als Bijbels worden beschouwd als het door parallelle gedeelten wordt ondersteund. (uit: Understand, Walter Henrichsen)

LEREN CONTEXTUEEL TE DENKEN met betrekking tot de brieven in het NT Aard De brieven in het Nieuwe Testament zijn 'situatiedocumenten' uit de eerste eeuw. Ze zijn geschreven met bepaalde situaties als aanleiding: bijvoorbeeld een bepaald gedrag waarop wordt ingegaan, een afwijkende leer, een misverstand, etc. Historische context 1. We moeten alles te weten zien te komen over bijvoorbeeld Efeze. 2. We moeten een brief in zijn geheel een paar maal lezen, om oog te krijgen voor het totaal. Literaire context Het is belangrijk om in paragrafen te denken, omdat er thema's behandeld worden. De vraag is: Waar draait het om? En: Waarom draait het daarom?

DE HERMENEUTISCHE VRAGEN De hermeneutiek probeert een antwoord te geven op de vraag: "Wat betekent dit gedeelte voor ons nu?" Ons gezonde verstand geeft voor het grootste gedeelte van de brieven een juist antwoord op de vraag wat het voor ons nu betekent. Twee basisregels zijn: • "Een tekst kan nooit datgene betekenen, wat het nooit voor de auteur en zijn lezers heeft kunnen betekenen." • "Wanneer zich identieke specifieke levenssituaties voordoen met de setting van de eerste eeuw, dan betekent dat Woord van God hetzelfde voor ons nu als voor hen toen." Wat nu wanneer de situatie van toen en nu niet identiek is? • Meestal wordt er een duidelijk principe verwoord. We kunnen dit principe in gelijksoortige situaties gebruiken. Omgang met Christus

21

Het probleem van de culturele relativiteit van de Brieven in het NT. Met dit probleem hebben we vandaag de dag de meeste moeilijkheden. Het is heel moeilijk om hierin consistent te zijn. De volgende richtlijnen worden als suggesties gegeven, om onderscheid te kunnen maken voor die gedeelten die cultureel bepaald zijn en de verzen die voor alle christenen te allen tijde normatief zijn. 1

We moeten onderscheid maken tussen wat de kern van de boodschap van de Bijbel is en wat meer aan de zijlijn staat en marginaal is. 2 Parallel aan 1): We moeten onderscheid maken tussen wat het NT zelf aangeeft als een volledig moreel principe en wat niet. 3 We moeten zien of het NT zelf, en waar het NT zelf uniform en consistent is t.a.v. een onderwerp, en waar verschillende dingen over worden gezegd. 4 Het is belangrijk te zien waarin het NT een principe aangeeft of een specifieke toepassing. 5 Van belang is ook om na te gaan of de NT schrijver vrij was om voor meerdere culturele opties te kiezen of niet. (Bij het geval van de slavernij was hij niet vrij). 6 We moeten de culturele verschillen in de gaten houden tussen de eerste en de twintigste eeuw. (De scholingsmogelijkheden voor vrouwen zijn nu bijvoorbeeld veel groter, dit heeft invloed op het gebruik van 1 Timotheüs 2:9-15) 7 Tenslotte moeten we wat deze zaken betreft de christelijke liefde in praktijk brengen, open met elkaar communiceren om tot wederzijds begrip te komen. (Uit: How to read the bible for all it's worth - G.D. Fee, D. Stuart - Hoofdstuk 3 - 1982)

BESTUDEREN VAN DE BIJBEL Er zijn diverse methodes, vormen en niveaus waarop je de Bijbel kan bestuderen. Een paar voorbeelden: Bijbelstudies kunnen worden doorgegeven door een specialist, een kenner, jijzelf moet je dan eigen maken wat de ander heeft ontdekt. Je kunt een leidraad gebruiken die je dmv vragen helpt om inzicht en waarheid te ontdekken, die je zelf niet zou pakken. Je bent dan meer zelf bezig te ontdekken wat Gods woord zegt. Je kunt thema-studies en onderwerpen gaan bestuderen om je daarover een Bijbels denkkader toe te eigenen. Je kunt Bijbelboeken c.q. brieven gaan bestuderen door eerst de grote lijnen op te pakken en daarna meer gedetailleerd hoofdstuk per hoofdstuk pakken en iedere zin in zijn verband proberen te begrijpen. Je kunt meer of minder achtergrondliteratuur en commentaren erbij gebruiken. Gedegen eigen Bijbelstudie blijft echter van essentieel belang. In het algemeen is het goed als er een groeiproces optreedt je wijze van studeren, en je niet direct de diepste en uitvoerigste aanpak kiest. Deze laatste vraagt ook de grootste inzet om tot bruikbare conclusies te komen. BIJBELSTUDIE PRINCIPES Neem voldoende tijd (min twee uur!!). Je oogst wat je zaait. Met een beetje snuffelen en wat bekende ideeën oprakelen kom je niet veel verder. Er zijn vier stappen in het goed bestuderen van de Bijbel. 1.

Observaties

- Wat staat er? Stel jezelf allerlei vragen over de tekst. Probeer zoveel mogelijk aspecten te observeren.

2.

Interpretatie

- Wat betekent het?

3.

Correlatie

- Hoe staat dit in verband met de rest van de Bijbel. Welke andere gedeelten zeggen hetzelfde. Welke leggen andere accenten?

4.

Toepassing

- Wat betekent dit voor mijn leven? - Wat ga ik naar aanleiding van de studie doen?

Omgang met Christus

22

Tips: • Verwacht het in de eerste plaats van Gods Geest en niet van de ideeën van anderen. • Gebruik eerder een andere vertaling, dan een interpretatie van iemand anders bij je eigen studie. Commentaren en aantekeningen van anderen kunnen een hulp zijn voor het goed begrijpen van een tekst. BEGIN ER ECHTER NIET MEE !!!! EN NU DE PRAKTIJK… Bestudeer de volgende gedeelten aan de hand van de vier hierboven genoemde stappen: Observatie, interpretatie, correlatie en toepassing. a. Jozua 1:1-9 b. Ezra 7:9,10 c. Lucas 6:46-49 d. Johannes 8:30-32. e. Jacobus 1:19-27 • •

Ben je tevreden over de plaats die je de Bijbel in je leven geeft? Heb je voornemens om hier verandering in te brengen? Welke?

Literatuur: - Understand, a straightforward approach to interpreting the bible - Walter Henrichsen - 1976 Navpress, Colorado Springs. - How tot read the bible for all its worth - Gordon Fee & Douglas Stuart - 1983 Scripture Union, London

Omgang met Christus

23

Bijlage: Tien Eenvoudige Bijbelstudie Methoden Bronnen: Douwe Semmelink (methode 1.); Cees de Jonge (methode 3); Gereformeerd Vormings Instituut (methode 5,6,7,8); Dwight Hill, www.DiscipleshipJournal.com (9)

1. De Vijf-Stappen-Methode Voor Bijbelstudie Deze methode maakt gebruik van de volgende principes: • Deelname of betrokkenheid van iedereen in de kring aan elk onderdeel van de bijbelstudie • Eerst ontdekken en delen met anderen wat je reeds begrijpt, belangrijk vindt, etc. • Vragen bespreken die bij de mensen in de kring leven • Bespreken van de relevantie en mogelijke praktische toepassingen van waarheden in het bijbelgedeelte • Aan het eind d.m.v. gebed antwoord geven aan God op Zijn spreken tot ons door het bijbelgedeelte Cursief: handreikingen voor gebruik in een kring 1. Lees: Neem beurten de kring rond en lees het bijbelgedeelte 2. Ontdek: Vraag je af: Welke waarheid is in dit gedeelte belangrijk voor me? (…interesseert me, spreekt me aan, raakt m’n denken of gevoel..) en wat spreekt me daarin dan aan? Schrijf je gedachten op en maak een rondje met de kring om dit met elkaar te delen en te bespreken. 3. Vraag: Bedenk welke vraag jij aan de groep wilt stellen. Formuleer je vraag zo duidelijk op papier (open en specifiek). Ga de kring rond om deze vragen te stellen en de kringleider maakt een lijstje van de vragen. Bespreek dan zo veel als mogelijk. (Begeleidende vragen: wat denken anderen hierover? Hoe wordt hierover door mensen gedacht? Wie wil de vraag opnieuw formuleren? Wie wil het antwoord samenvatten?) 4. Praktijk: Vraag je af: Welke waarheden zijn in dit gedeelte relevant en zouden vandaag de dag toegepast kunnen worden? Maak een lijstje met relevante waarheden en hoe ze eventueel toegepast zouden kunnen worden in het leven 5. Bid: Bedenk: Hoe zou je op God willen reageren? Schrijf een kort gebed tot God op in een of twee zinnen. Neem beurten de kring rond om een enkele zin of een paar zinnen tot God te bidden.

2. Parafraseren en Kopiëren Parafraseren Een tekst in eigen woorden weergeven. Zoek moeilijke woorden op in een (bijbels) woordenboek en vervang ze door de omschrijvingen. Kopiëren Een tekst volledig overschrijven, al biddend en overdenkend. Beide methoden helpen goed om Gods woord je ‘toe te eigenen’. ‘Indien mijn woorden in u blijven...’ Joh.15:7.

3. Actief-Lezen-Methode • • •

•

Bid of God tot je wil spreken door dit gedeelte Lees het gedeelte Stel jezelf de volgende vragen: 1. Wat leer ik over God? 2. Wat leer ik over de mens? 3. Wat kan ik er vandaag mee? Antwoord God in gebed

Omgang met Christus

24

4. De inductieve methode 1. Observatie, ontdekkingsvragen: • Literaire vorm: brief, gelijkenis, geschiedenis etc. • Structuur: Hoe kun je het gedeelte indelen (kop/ staart) Wanneer verandert de situatie, de spreker, het onderwerp, de omgeving? • wat staat er in de tekst? - Wat: wat gebeurt er precies? Waar gaat het over? Welke thema’s/vragen worden er behandeld? - Wie: over welke personen gaat het, wie krijgt het meeste aandacht? - Waar: waar gebeurt iets, is dat belangrijk? - Wanneer: wanneer gebeurt iets, in welke omstandigheden? - Waartoe: wat zijn de gevolgen, waar loopt het op uit? 2. Interpretatie, begripsvragen: • Wat betekent het? Wat wordt ermee bedoeld? Hoe moeten we het opvatten? Waarom staat er iets op die manier? • Waarom gebeuren dingen zoals ze gebeuren • Lees het gedeelte in de context • verplaats je in de geadresseerden • Wat wilde de auteur zeggen, en wat hebben de oorspronkelijke lezers er vermoedelijk van begrepen? 3. Toepassingsvragen: • Hoe wordt de brug geslagen naar het hier en nu? • Wat doe ik met de ontdekkingen die ik gedaan heb? • Wat spreekt mij aan? Wat heeft de tekst mij te zeggen? • Hoe leer ik God hier kennen? • Hoe kan ik dit concreet toepassen? 5. De één-vraag methode Lees de tekst en geef antwoord op de vraag: Hoe leer ik de Heer hier kennen? Let op een aantal dingen: • Wat doet de Heer hier? • Hoe is zijn verhouding tot de mensen? • Welke eigenschappen laat Hij hier van zichzelf zien? 6. Studievragen 1. 2. 3. 4. 5.

Wat zegt dit gedeelte over de Here Jezus? Welke waarschuwing komt erin naar voren, ook voor mij? Welke belofte wordt hier weergegeven, ook voor mij? Welk gedeelte spreekt mij het meest aan? Welk onderdeel kan ik gebruiken voor mijn persoonlijk gebed?

7. Vragen stellen aan de tekst 1. Lees: lees de tekst en schrijf op wat je opvalt. 2. Stel vragen: Lees de tekst steeds weer en schrijf alles op wat je kunt bedenken aan vragen: Bijvoorbeeld: Wat gebeurt er? Wat gebeurt hiervoor en wat erna? Waarom gebeurt dit of waarom zegt iemand dit? Waarom staat dit in de bijbel? Wat is de volgorde van de gebeurtenissen? Etc. ver een tekst zijn meestal wel meer dan 25 vragen te bedenken. Neem er de tijd voor zoveel mogelijk verschillende soorten vragen te bedenken.

Omgang met Christus

25

3. Zoek antwoorden: Probeer de vragen te beantwoorden. Soms zijn er meer antwoorden mogelijk, schrijf ze allemaal op. Vragen waar je echt niet uitkomt kun je overslaan. Tijdens het beantwoorden komen misschien nieuwe vragen op. Schrijf die ondertussen op. 4. Opnieuw: Zoek antwoorden: Wanneer je klaar bent, loop opnieuw de vragen bijlangs. Misschien kun je inmiddels vragen beantwoorden waar je in eerste instantie niet uitkwam. Vragen waarop meerdere antwoorden mogelijk waren, kunnen nu misschien definitief beantwoord worden.

8. Doelanalyse Iedere boodschap heeft vaak naast het inhoudelijke, nog 3 te onderscheiden aspecten: Een zakelijk aspect, een expressief aspect, een relationeel aspect en een appellerend aspect. Ga in de tekst op zoek naar die aspecten. 1. Zakelijk aspect: wat gebeurt er precies? 2. Expressief aspect: welke gevoelens zijn er? Hoe worden die zichtbaar? Welke bedoelingen hebben sprekers, schrijvers, hoofdpersonen? Hoe presenteren deze personen zich? 3. Relationele aspect: in wat voor verhouding staan de mensen tot elkaar? Welke rol spelen ze? Is er sprake van gelijkheid of ongelijkheid? Hoe voelen ze zich door elkaar behandeld? 4. Appellerend aspect: welke boodschap is er? Wat wil de één bij de ander bereiken?

9. Vers-voor-vers analyse (Dwight Hill) •

• •

•

Kies een bijbelboek uit. Om te beginnen bijvoorbeeld een van de kleinere brieven van Paulus. Doe een korte achtergrondstudie over het boek. Wie is de auteur, waarom is het geschreven, in welke tijd, belangrijke personen en dergelijke. Sommige bijbels hebben een korte samenvatting bij ieder boek. Ook kan een bijbels woordenboek een hulp zijn. Neem vervolgens het eerste hoofdstuk en bestudeer dat vers voor vers. Beschrijf per vers de volgende acties: 1. Kopieer: Schrijf het vers over. 2. Parafraseer: Beschrijf het vers in eigen woorden 3. Vraag en antwoord: Wat vraag je je af? 4. Verwijzingen: Zoek en bekijk relevante verwijzingen in de bijbel. 5. Zoek: Zoek in een (bijbels) woordenboek of encyclopedie naar de betekenis van bepaalde woorden of namen 6. Maak een persoonlijke toepassing: Hoe kan dit vers betekenis hebben voor je leven vandaag? Na het hoofdstuk uitputtend doorgespit te hebben, kun je er eens een commentaar bij pakken. Wanneer je klaar bent met deze vers-voor-vers-analyse, kun je het hoofdstuk een titel geven en een kernvers of verzen. Schrijf een korte samenvatting van de doctrine van dit hoofdstuk. Herhaal het hele proces voor ieder hoofdstuk van het bijbelboek. Bedenk vervolgens een titel voor het bijbelboek. Een voorbeeld uitwerking van de vers-voor-vers-methode voor 1 tim.1:1: 1.

2.

3.

4.

Kopieren: ’Paulus, een apostel van Christus Jezus naar de opdracht van God, onze Heiland, en van Christus Jezus, onze hoop…’ 1 Tim1:1 NGB51 Parafrase: Paulus, iemand die gezonden is als vertegenwoordiger van Christus, met een volmacht van God, die ons redt en Jezus Christus, die onze hoop is... Vraag en antwoord: Vraag: Wat betekent het woord ‘apostel’? Antwoord: Het griekse woord apostolos komt van het woord apostello ‘vooruit gezonden’ Verwijzingen: Apostel: 2 Cor. 1:1 God onze heiland:Luke 1:47; Titus 1:3 Christus onze hoop: Col. 1:27

Omgang met Christus

26

5. 6.

Zoek: De naam Paulus betekent in het latijn ‘klein’. Timotheus betekent: ‘die God eert’. Persoonlijke toepassing: Ik wil mezelf zien als ambassadeur van Christus, gezonden door God met een geweldige boodschap. Mijn getuigenis kan alleen effectief zijn als ik me bewust van mijn missie, dat ik gezonden ben.

10. Zweedse methode Bewerk een kopie van een bijbelgedeelte met de volgende symbolen: iets over God iets over de mens !

een nieuw inzicht

?

iets wat niet begrepen wordt

i

iets om te gehoorzamen

*

een belofte

Omgang met Christus

27

Omgang met Christus

28

Omgang met Christus. Omgang met Christus 1

Recommend Documents