Heemtuinjournaal Jaargang 15
Herfst 2009
Om te beginnen een korte terugblik op de Jubileum-Open-Dag van de Heemtuin…
De Jubileumdag was super! Zondag 14 juni de ‘feestdag’ begon met veel regen, maar daardoor kon het ook alleen maar beter worden. Siebe Keulen, bestuurder van het Recreatieschap en wethouder van Gouda, moest onder een zeil z’n toespraak houden. Hij formuleerde als volgt: “Dit weer hoort bij de Heemtuin. Nu kun je een rondleiding in de regen meemaken, maar ook één in de zon. Want het wordt vanmiddag mooi weer. Dan heb je de verschillende weertypen van de Heemtuin op één dag na elkaar”. Zo was het ook. Het weer klaarde op. ’s Morgens waren er weinig mensen, maar toen het droog werd, nam de belangstelling toe. Er kwamen een paar honderd bezoekers. En door de laatkomers bleef er een gezellige drukte tot vijf uur. Mooi was dat. Er werd lekker eten gemaakt door het ‘Smaaktheater’, er was een leuke poppenkastvoorstelling van ‘Dubbele Jan’ en mooie muziek van het ‘Haags Klezmer Trio’ met zangeres. En natuurlijk hadden we ook dit jaar een natuur- en milieumarkt. Wat uitgebreider dan vorige jaren. Nu met medewerking van de Heemtuinimker, Groenling ecologisch tuinieren, KNNV, IVN, G.Z-H, Vrienden van de Goudse Hout, de Vogel- en natuurwerkgroep Krimpenerwaard en de Fietsersbond. Op gezette tijden waren er rondleidingen over het hele heemtuinterrein, zoals aangekondigd: in de regen en in de zon. Maar de meeste mensen vonden hun eigen weg wel en genoten van het geboden programma. Al met al een superdag. En … enkele uren na vijven kon je niet meer zien dat daar op dat terrein een feest was gehouden, op wat platgetrapte grassen na dan …
1
Vrijwilligerspenningen uitgereikt Tijdens de open-dag gebeurde er nog iets bijzonders. Siebe Keulen reikte aan Jos van de Vondervoort (secretaris) en Hans Schaap (penningmeester) de vrijwilligerspenning uit. Zij kregen deze penning vanwege hun jarenlange inzet voor de Heemtuin. Beiden zijn al vanaf de oprichting van de Stichting, 25 jaar geleden, bij de Heemtuin betrokken. Hieronder een foto van dit heuglijk gebeuren met Hans, Siebe en Jos.
Jubilarissen op zondag 14 juni 2009
Hooidag op de 25-jarige Heemtuin Dreigend weer. Fikse buien op vrijdag. Dat wordt zwaar, dacht iedereen. Maar nee … het bleek prachtig hooiweer op zaterdag 5 september: wat wind en wat zon. En … 35 grote en kleine mensen op de tuin om mee te helpen. Er was aardig wat voorwerk verricht: het hooi lag keurig, wel een beetje nat, op ons te wachten. Met behulp van kruiwagens en berries werd het hooi naar het terrein bij de waterplas vóór de heemtuin gebracht. Dat zal later worden afgevoerd om er compost van te maken. Om 15.00 uur waren we al klaar. Er werd zelfs nog meer werk verricht dan gepland. Het gras onder de knotwilgen naast het stinsenbosje is ook nog gemaaid en afgevoerd in die tijd. Dus, al met al, een flitsende dag. We konden dan na drieën erg genieten van de pannekoeken die mevrouw Groenendijk weer voor ons had gebakken. We zijn alle helpers erg dankbaar.
Impressie van de hooidag 2009
2
De veenmol … ♫ al in een groen, groen, groen, veen-mollenland ♫ … Toen ik ergens in het voorjaar in de aarde aan het wroeten was, kroop, beter gezegd sloop er iets tussen mijn vingers door. Het was een verrassing een nogal wanstaltig beestje te aanschouwen. Het bleek een veenmol te zijn. Nou doet die naam meer suggereren dan hij in werkelijkheid inhoudt. Het is namelijk helemaal geen mol. Het is een vrij groot insect, zo’n 5 centimeter, dat tot de familie van de krekels behoort. De enige associatie met de ‘echte’ mol is dat ze voornamelijk ondergronds leven, eten en zich voortplanten. Ze worden door boeren allesbehalve gewaardeerd, want ze vreten wortels van planten. Daar staat tegenover dat ze ook vele schadelijke insecten, larven, emelten en engerlingen opvreten. Zo heeft ook hier de medaille weer haar keerzijde. Als je een vergelijking trekt met de ‘echte’ mol, dan valt allereerst op dat beide verbrede voorpoten hebben, waardoor het graven wordt vereenvoudigd. Verder zijn er geen vergelijkbare overeenkomsten tussen beide soorten. De veenmolman graaft in de paartijd een hol en sluit die aan de achterzijde dusdanig af dat er een soort klankkast ontstaat. Het geluid draagt dan verder. Een passerend vrouwtje vangt het getjilp van de man op en duikt de gang in. Na verloop van tijd zet zij de eitjes af tot wel 600 exemplaren per keer. Logisch dat de veenmol hier en daar als plaag wordt gezien. En toch worden er talloze opgevreten door … jawel … onder andere de mol. Een aparte creatuur die veenmol in de natuur. Ook al ziet het er soms niet uit, het kan je blijven boeien die biodiversiteit. Hans Schaap
Foto Landschapsbeheer Zeeland Ronald Lens
3
#achtvlindernacht met onweer toch geslaagd Op 28 augustus jl. is de jaarlijkse landelijke “nachtvlindernacht” (georganiseerd door de Vlinderstichting) ook weer op de Heemtuin gehouden. De Heemtuin deed dit jaar voor de derde keer mee. Het was een nachtvlindernacht anders dan anders. Hoe kwam dat? Aan het begin van de avond werden alle voorbereidingen gedaan, zoals het plaatsen van het scherm met de lamp en het smeren van zoetigheid op de bomen. Maar tijdens dit gebeuren zagen we aan de noordelijke horizon een zeer dreigende lucht compleet met weerlicht. Gelukkig was de stroming uit het westen, waardoor het hele zaakje gelukkig meest langstrok. Er trok nog wel een donkere lucht over, maar het bleef daarbij overwegend droog. Ondertussen was alles min of meer klaar en konden we ons opmaken voor een leuke avond. Echter dit werd toch plotseling “wreed” verstoord... Rond de schemering kwamen voorzichtig de eerste vlinders op het verlichte doek af. De eerste vlinder die werd gezien was net als vorig jaar de Gamma-uil. Maar al snel werd bijvoorbeeld ook de Huismoeder ontdekt. Vervolgens gingen we ook de smeersels op de bomen bekijken en hier werd al gauw de Vierkantvlekuil en de Zwarte-c-uil waargenomen. Op het Koninginnekruid zagen we een Taxusspikkelspanner en op het doek hadden we iets later een Schildstipspanner en een Bruine Eenstaart. De laatste is een leuke vlinder met typische vleugels met een soort staartjes. Verder zagen we nog de Bruine Snuituil en in de buurt van het doek kregen we nog een Agaatvlinder te zien. Deze soort heeft op een typische manier zijn vleugels opgevouwen, wat heel apart is om te zien. De laatste vlinder die we zagen was een Schimmelspanner. Helaas hebben we dit jaar veel minder gezien dan normaal het geval is. Het weer was ons niet gunstig gezind. Aan het begin van de avond stond er nog vrij veel wind, wat niet goed is voor nachtvlinders. Bovendien was het ook niet echt warm. Toch zagen we dus nog redelijk wat soorten, mede omdat de wind ging liggen en het toch nog verrassend opklaarde. Maar om 22.30 uur moesten we abrupt stoppen. Het begon werkelijk te hozen met actief onweer en zelfs eerst nog wat hagel. Het duurde een uur voordat het weer droog was, maar het laken was nat en we zijn toen maar gestopt. Helaas, want anders hadden we nog veel meer kunnen zien. Er zijn uiteindelijk, ondanks het dreigende weer aan het begin van de avond, in totaal toch nog 28 mensen geteld. Toen we dus halverwege de avond vanwege het slechte weer naar binnen moesten, hebben we het binnen gezellig gemaakt met een hapje en een drankje in ons onderkomen. Gelukkig hadden we het zo’n anderhalf uur droog gehouden, waardoor we nog zo’n 10 soorten hebben gezien. Volgend jaar hebben we hopelijk beter weer, overigens wordt de nachtvlindernacht dan op 9 juli gehouden. Hierbij de soorten: Agaatvlinder, Bruine Eenstaart, Bruine Snuituil, Gamma-uil, Huismoeder, Schildstipspanner, Schimmelspanner, Taxusspikkelspanner, Vierkantvlekuil, Zwarte-c-uil.
Jaap van Dam
4
Bericht uit de kruidentuin De kleine pimpernel, sanguisorba minor Met veel plezier zijn we dit jaar aan de keukenkruidentuin begonnen. Kijken, advies vragen en krijgen, namen leren en ... onkruid wieden. Samen bekeken we of de planten wel een goed plekje hadden. Al heel snel is de kleine pimpernel naar het linker keukenkruidenvak (vanaf de ingang gezien) verplaatst. Dat de plant het daar naar haar zin heeft, kun je zien. Het is een winterharde plant met fijn gekartelde blaadjes en groene bolletjes met rode puntjes als bloem. De kleine pimpernel hoort bij de rozenfamilie. Het fotogenieke kruid wordt ook wel sanguisorba minor, bloedkruid, bevernelle, onserheren beerdeken, tuinpimpernel, steenbreek genoemd. Wat maakt de kleine pimpernel zo aantrekkelijk voor ons? - De smaak lijkt op een mengsel van komkommer en nootjes. Wat blaadjes door de sla of in de wijn en het hele gezelschap is goed gemutst. - Volgens de overlevering bevordert het kruid het verstand. Eet pimpernel en je weet het wel. - Medicinaal: Het wortelextract van de sanguisorba stelpt het bloed, sanguis = bloed, sorba, sobere, absorberen. De volksnaam bloedkruid is dus begrijpelijk. Extract van het blad helpt zonnebrand verzachten. -Gezond: de blaadjes bevatten vitamine C. Regelmatig gebruik bevordert de spijsvertering. - Recepten: paling met pimpernelsaus, abrikozen met pimpernel, pimpernelcake. - Huisvlijt: het gedroogde blad is goed te gebruiken als kaarsversiering. Ook zeer geschikt om kaarten mee te versieren. Kortom: een klein plantje, dat naast schoonheid, heel veel te bieden heeft. De keukenkruidengroep: Mieke en Trees
bloeivorm
overzichtsfoto plantje
5
Hooien Luidensschool Ook dit jaar zij er weer leerlingen van groep 7 van de Luidensschool naar de Heemtuin gekomen om te helpen met hooien. Marjam en Oumaima hebben hier zelf een verslag over geschreven.
“Woensdag 8 juli zijn we naar de Heemtuin geweest, het was erg gezellig. Als je komt is het erg leuk er zijn mooie bloemen en heel veel bomen. Er is ook een huisje, waar je in kan zitten. Dat huisje was een keer verbrand en in 2004 is er een nieuw huisje gemaakt, dat is ook geopend door Olaf en Sander de Vries, leerlingen van de Luidensschool. Er zijn wel heel veel brandnetels. Je kan ook op de bankjes gaan zitten als je moe bent, maar daar hebben wij niet op gezeten want we waren hard aan het werk. Wij mochten Jaap helpen met koffie en thee zetten en het klaarzetten van limonade en cake. Dat was best leuk. We gingen ook hooi op een berg doen en boven op de berg zitten en staan. De rest van de klas moest hooien. Zij moesten heen en weer gaan lopen, om het hooi op de berg te doen. De meester hielp ook mee met heen en weer lopen. Er werd ook samengewerkt. Dit mochten ze gebruiken: berrie, rijf, hooivork en kruiwagen. Een rijf is een soort hark en een berrie is twee stokken aan elkaar door een net en waar je hooi oplegt. Een kruiwagen had een zachte band, we moesten gaan pompen met een fietspomp, dat vonden we wel grappig. Toen het ging regenen gingen we allemaal naar binnen in het huisje. De pauze was gezellig we kregen drinken en een chocoladecakeje. Sommige kinderen hadden zelf eten meegenomen. De mensen die op de Heemtuin werken zijn vrijwilligers, dus ze krijgen geen geld. Er zijn er wel een stuk of dertig, maar ze komen niet altijd. Vandaag waren Jaap, Tineke, Hans, Fred en Hans er. Jaap zorgt voor de website en hij doet de afwas. Ook kwam er iemand bomen knippen. De klas heeft heel hard gewerkt aan het begin, maar later gingen sommige kinderen met water spelen. Daarna gingen ze weer gewoon doorwerken. Voor de rest was alles goed gegaan en snel. En de Stinkende gouwe is het logo van de Heemtuin.” Groetjes van Oumaima en Marjam van groep 7 van meester Geerdjan. In het schooljaar 2009/2010 werkt meester Geerdjan in groep 4. We hopen dat de nieuwe groep 7 ons ook komend jaar weer komt helpen.
Dit is het “stinkende gouwe logo”:
6
Agenda Elke zaterdag wordt er door vrijwilligers vanaf 13.00 uur op de Heemtuin gewerkt. In het voorjaar en de zomer, na het ingaan van de zomertijd, ook op elke woensdagavond vanaf ongeveer 19.30 uur. Die eerste woensdag is dus weer op 7 april 2010. Als u wilt, kunt u meehelpen. In de winterperiode ligt het accent van de werkzaamheden op het zagen en knippen in de Grienden. Zaterdag 7 november is weer de landelijke #atuurwerkdag. Ook de Heemtuin doet weer mee. Iedereen is van harte uitgenodigd om actief te zijn. Voor kinderen is er een speciaal programma of ze gaan onder begeleiding van ouders of verzorgers meehelpen in het snijgriend. De allerkleinsten kunnen bollen planten. U kunt zich voor deze dag aanmelden via www.natuurwerkdag.nl. Zaterdag 2 januari sluiten we onze eerste werkmiddag in het jaar af met een Nieuwjaarsborrel. Vanaf 4 uur zijn alle medewerkers, donateurs en andere belangstellenden welkom. Kijk voor het laatste nieuws op onze website: www.heemtuingoudsehout.nl. Hebt u opmerkingen over de website of wilt u ons wat anders melden, dan horen we dat graag op het adres:
[email protected].
Wist u dat? -We dit jaar 2 excursies organiseerden in samenwerking met het IVN -Wij deze samenwerking graag uit willen breiden -Er regelmatig een egel is op de Heemtuin -Er dit jaar 3 nieuwe enthousiaste vrijwilligers bijgekomen zijn -We meegedaan hebben met de groene weken van de Brede School -We ook op de Groene Markt gestaan hebben -De opbrengst van de “gepimpte” meubelveiling op deze markt voor de Heemtuin was -Een aantal scholen helaas niet op kwam dagen voor een afgesproken excursie -Een BSO-groep een bezoek heeft gebracht aan de Heemtuin -De hoofdprijs van het “Burgvliet”-buurtfeest een rondleiding op de Heemtuin was -De Heemtuin nu ook werkhandschoenen voor kinderen heeft -De waterstand dit jaar erg laag was -We veel water moesten inlaten -Er ondanks de regen een goede opkomst was bij de herfstexcursie -Ook deze excursie erg geslaagd was.
7
De Heemtuin-werkschuur in het zonnetje
Het Heemtuinjournaal is een uitgave van de Stichting Heemtuin Goudse Hout voor medewerkers, donateurs en elke overige geïnteresseerde.
8
