oktober 2013

Colofon

Het Utrechts Milieublad is een onafhankelijke uitgave van het Milieucentrum Utrecht waarin milieu-activiteiten en praktische informatie is gebundeld. De uitgave verschijnt eens per twee maanden met een oplage van 650 ex. Abonnementen Een abonnement op het Milieublad is kosteloos. Wel worden de portokosten in rekening gebracht. Aanmelding op het redactieadres. Het Milieublad is ook gratis af te halen.

Utrechts Milieublad No 50

september/oktober 2013

Redactie Heleen Hüpscher, Nathalie van Doesburg, Susan van Schijndel, Yovanka Konket, Monique Claringbould, Guus Albrecht, Erna de Hollander, Sim Visser, Marike Stokker (eindredactie). Vormgeving Marike Stokker Foto’s Susan van Schijndel, Heleen Hüpscher (omslagfoto). Enkele foto’s uit Flickr en Wikipedia. Foto’s afkomstig van de sites www.flickr. com en www.wikipedia.org vallen onder de Creative Commons licentie. Zie hiervoor: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0

Favoriete groene plek

Productie en distributie Milieucentrum Utrecht Oudegracht 60 3511 AS Utrecht telefoon: 030 236 72 40 e-mail: [email protected] Het Utrechts Milieublad is gemaakt op 100% kringlooppapier. Artikelen uit het Milieublad mogen overgenomen worden, mits ze zijn voorzien van bronvermelding. Deadline aanleveren kopij en agendapunten no. 51 november/december 2013: 11 oktober

Open tuinendag Dansende juwelen Ruimte voor fietsen Uitgave van het Milieucentrum Utrecht

2 Utrechts Milieublad No 50

Groene agenda

Milieu Mondiaal

September

Heineken brouwt bier vóór 2020 ‘groen’

Zondag 1 september Amerongse Bos High melodys and tea Tijdens een wandeling van 1,5 uur zal op onverwachte plekken in het Amerongse Bos zang van het koor Voice Mail te horen zijn. Na afloop is er gezellig napraten onder het genot van een high tea. Vrijwilligers van het Utrechts Landschap serveren in het informatiecentrum homemade cupcakes en brownies. Wanneer: zondag 1 september 14 uur Waar: Parkeren op sportcomplex de Burgwal in Amerongen; vandaar 2 min. lopen naar het informatiecentrum de Tabaksschuur, Veenseweg 8 te Amerongen. Info centrum is open vanaf 13 uur. Kosten: € 5,- p.p , en worden afgerekend bij de start Aanmelden vooraf op: [email protected] is vereist ivm voorbereiding. Info: www.vvvutrechtseheuvelrug.nl/ en www.utrechtslandschap.nl Zondag 1 september De Streekmarkt op de Twijnstraat, Utrecht Samen met de Winkeliersvereniging Twijnstraat organiseert De Streekmarkt deze heerlijke koopzondag, met producten uit eigen streek. De Streekmarkt is een ideale manier om meer mensen kennis te laten maken met heerlijk eten uit eigen streek en land. Aangevuld met producten van verder weg. Van gepassioneerde boeren, makers, telers, imkers, bakkers en brouwers. Kom proeven, kom kijken en geniet van al het lekkers wat de markt u te bieden heeft. De Streekmarkt is sfeervol, gezellig en voor het hele gezin. Wanneer: zondag 1 september van 11.00 tot 18.00 uur Waar: Twijnstraat, Utrecht Info: www.destreekmarkt.nl Zaterdag 1, 8, 15 en 29 september Publieksvaart met de pont De publieksvaarten beginnen in informatiecentrum ‘De Kromme Rijn’ op landgoed Niënhof met een kopje koffie of thee, een dvd-presentatie en een toelichting. U maakt vervolgens een vaartocht van 1,5 uur over de Kromme Rijn.

Wanneer: zaterdag 1, 8, 15 en 29 september om 14 uur Waar: informatiecentrum De Kromme Rijn op landgoed Niënhof, Grotelaan 16 (naast), 3981 HC Bunnik. Er is voldoende parkeergelegenheid voor fiets en auto. Kosten: beschermers € 4,-, niet-beschermers € 6,-, jeugd t/m 12 jaar € 2,- incl. koffie of thee bij start. Aanmelden: VVV Wijk bij Duurstede tel. 0343 - 575995 of via www.utrechtslandschap.nl Zondag 1 september Wandelexcursie landgoed Houdringe Utrechts Landschap organiseert een wandelexcursie over landgoed Houdringe. Houdringe bestaat voornamelijk uit bos en open grasland. Er staan dikke eiken en beuken met een doorsnede van meer dan een meter. Deze bomen zijn ruim 225 jaar oud. Huize Houdringe is in 1779 gebouwd. Rondom het huis is de tuin deels in de Engelse landschapstijl en deels in de Franse barokstijl aangelegd. Wanneer: zondag 1 september om 14 uur Waar: Paviljoen Beerschoten, de Holle Bilt 6, 3732 HM De Bilt Kosten: gratis Aanmelden: is niet nodig Info: www.utrechtslandschap.nl

Wanneer: vrijdag 6, 13, 20, 27 september van 10 tot 18 uur Waar: op het Vredenburgplein te Utrecht Info: www.boerenmarktutrecht.nl Vrijdag 6 september Nachtvlinders bij Griftsteede in het Griftpark De meeste nachtvlinders leiden een verborgen leven. Er zijn echter een paar manieren om ze toch te zien. Met een speciale lamp schijnt u op een gespannen laken met een zoete lokstof erbij. Dit werkt als een magneet voor nachtvlinders. Op het laken kunt u ze dan ook goed bekijken. Het hangt van de weeromstandigheden af of u bijvoorbeeld een gamma-uiltje, de agaat vlinder, groot avondrood of de huismoeder op het grote laken aantreft. Ook wordt er gekeken naar sterren en vleermuizen. Wanneer: vrijdag 6 september om 20 uur Waar: vertrek vanaf Griftsteede, Van Swindenstraat 129, Utrecht Kosten: een vrijwillige bijdrage is welkom Aanmelden: online via http://ivn.nl/afdeling/ vecht-en-plassengebied

Vrijdag 6, 13, 20, 27 september Biologische Boerenmarkt, Utrecht Elke vrijdag brengen de biologische boeren hun verse producten naar hartje Utrecht. Het zijn kwaliteitsproducten, de lekkerste, de mooiste, vers van de boerderij. Er is een ruim aanbod aan koeien-, schapen-, geitenkaas, groenten en fruit, brood en gebak, sappen, mooie warme schapenvachten, vlees en duurzaam gevangen vis. U proeft de aandacht. Uiteraard heeft u de gelegenheid om vragen te stellen, zodat u écht weet wat u eet. Zin in frietjes, komt u dan de biologische patat proeven!

Het biertje van Heineken wordt ‘groen’. De brouwerij in Zoeterwoude gaat over op hernieuwbare energiebronnen. Biogas, windturbines en zonnepanelen vervangen voor 2020 alle uit gas en steenkool opgewekte energie. Heineken is een grootverbruiker van energie en grondstoffen. Voor het brouwen van een pilsje zijn naast elektriciteit en gas ook de grondstoffen water, gerstemout, gist en hop nodig. Om zuinig met Moeder Aarde om te gaan, wil Heineken zijn grootste brouwerij voor 2020 volledig klimaatneutraal krijgen. Het concern zocht steun bij Alterna Wageningen UR, onderdeel van de Universiteit Wageningen, en bij de provincie Zuid-Holland. Deze samenwerking hebben de partners “Groene Cirkels” genoemd. Doel is een wereldvoorbeeld te worden van groene economie en duurzame gebiedsontwikkeling. Groene Cirkels kan de lokale economie een forse prikkel geven. Een stap is het plaatsen van vier windturbines op het brouwerijterrein. Ze leveren 43 procent van de huidige behoefte aan elektra. Het “groene” gas komt uit vergisting en van die 20 miljoen kubieke meter biogas kunnen 10.000 huishoudens stoken en koken. Heineken produceert ook al biogas uit zijn afvalwater, dat levert zes procent biogas op. Bron: AD 04-07-2013

Wassen op stroom van de buren

Het huis van de toekomst waarin de wasmachine via de computer met de zonnepanelen praat, is in Breda, Groningen, op Texel en in Zwolle al realiteit. Het zijn enkele plaatsen in Nederland waar momenteel wordt geëxperimenteerd met smartgrids. Dat zijn intelligente netten die als digitale “klaar-overs” het energieverkeer gaan regelen. In plaats van eenrichtingsverkeer wordt dat nu tweerichtingsverkeer. Het aandeel groene energie in Nederland is nog bescheiden, maar het aantal windturbines en zonnepanelen neemt toe. In de Zwolse Muziekwijk en in de Easy Street in Breda heeft netbeheerder Enexis samen met woningbouwcoöperatie SZW, Greenchoice, Dong Energy en CGI Logica ruim 250 nieuwbouwhuizen uitgerust met slimme meters, een energiecomputer en een slimme wasmachine en wasdroger. Die moeten de energievraag beter afstemmen op het aanbod. Met prijsprikkels moedigt Enexis de 250 huishoudens in Breda en Zwolle aan hun energieverbruik te spreiden. Toch durfde Enexis bij de proef in Breda en Zwolle nog niet volledig op de techniek te vertrouwen. Het bedrijf heeft voor het experiment ook een app voor smartphones ontwikkeld. Daarmee zou je met je mobiel de wasautomaat op afstand kunnen bedienen. Het gaat de goede kant op met duurzame energie in Nederland. Bron: Trouw 19-07-2013

Noordzee wacht windturbinerevolutie Gamma-uiltje

Over tien jaar moet er op zee twintig keer zo veel groene stroom


opgewekt worden; een paar cijfers en feiten: De Nederlandse Noordzee telt nu twee windturbineparken. Ruim tien kilometer uit de kust bij Egmond aan Zee staan 36 turbines, ieder goed voor een vermogen van 3 megawatt (MW). Op 23 kilometer van het strand van IJmuiden ligt het prinses Amaliawindpark met 60 molens van elk 2 MW. Er zijn drie windturbineparken in de maak. Twee komen er ten noorden van de Waddeneilanden en dragen de naam Gemini. De derde heet Luchterduinen en komt 23 kilometer uit de kust bij Noordwijk. Deze parken moeten samen goed zijn voor 729 MW. Voor nog eens negen gebieden in de Nederlandse Noordzee heeft de Staat een vergunning tot bouw van windturbines afgegeven. Deze staan relatief ver van de Hollandse kust. Of deze turbineparken echt gebouwd worden, is nog niet zeker. Het totale vermogen is 2500 megawatt. De plannen voor windenergie op land zijn al in een ver gevorderd stadium. In 2020 moeten er turbines staan voor in totaal 6000 MW. Kabinet en provincies hebben daar inmiddels afspraken over gemaakt. Bron: Trouw 20-07-2013

Satelliet ziet direct waar het bos weg is

Nog even, en dankzij geavanceerde satellieten is zelfs de illegale kap van een enkele boom niet meer te verbergen. Natuurbeschermings-organisaties willen het publiek mee laten kijken. Cameratoezicht vanuit de ruimte. Met realtime satellietbeelden kunnen illegale houtvesters op heterdaad betrapt worden, zelfs als zij het proberen in zeer afgelegen regenwouden. De Indonesische natuurorganisatie Greenomics heeft met “satelliet- bewijs” al een grote palmolieproducent op de vingers getikt. Begin mei publiceerde Greenomics een rapport over ontbossing gebaseerd op beelden van Landsat 7, een NASA— aardobservatiesatelliet. Duidelijk is te zien dat op de plek in Westkalimantan, waar op 8 april 2011 nog bos was, op 18 november 2011 de bomen zijn verdwenen. Golden Agri- Resources, de tweede palmolieproducent ter wereld en bekend om zijn inspanningen voor duurzame palmolie, moest schuld bekennen. Ook overheden gebruiken steeds meer vegetatiekaarten op basis van satellietbeelden in hun strijd tegen illegale boomkap. Brazilië wist tussen 2007 en 2011 de ontbossing fiks te reduceren. Nu kunnen we allemaal meekijken. Het World Resource Institute (WRI) in Washington heeft met Google Earth, de site Global Forest Watch 2.0 gemaakt. Maandelijks, straks vaker, zet WRI er nieuwe kaarten op. Op de recent, ontboste, met geo-coördinaten aangegeven vakjes, kan elke lokale boer, natuurbeschermer of ambtenaar met zijn smartphone foto’s en artikelen uploaden die de situatie ter plekke toelichten. Bron: NRC 03-08-2013 Samenstelling en tekstbewerking: Guus Albrecht



Wanneer: zaterdag 7 september van 8.30 tot 12.00 uur Waar: vertrek vanaf de parkeerplaats bij de Nieuwe Begraafplaats aan de Enschedeweg, Wilnis Kosten: worden hoofdelijk omgeslagen Aanmelden: niet nodig Informatie: Tijs van den Berg tel. 06-19516230 Zie ook: http://ivn.nl/afdeling/de-rondevenen-uithoorn

Bij onderstaande adressen is het Utrechts Milieublad gratis te verkrijgen:

en pruimenbomen, met bessenstruiken en brandnetels voor de vlinders. In het ene dierenhok aan de zijkant van het terrein zitten drie konijnen en zeven kippen en in het andere hok zitten een witte en een zwarte Indische loopeend. Ook is er een wormenbak. De wormen woelen afval om en maken er compost van. En je kweekt wormen. Om weer op de bak te doen.

Permacultuur

Joyce: De tuin wordt beheerd op basis van de permacultuur. Daarbij richt je een tuin zo praktisch mogelijk in, zodat je veel verschillende producten kunt verbouwen die bruikbaar zijn. De dieren voeren we met afval van de natuurwinkel hier in de wijk. Wat overblijft, gooien we op de composthoop. De eieren zijn voor de mensen die voor de dieren zorgen. De mest gaat over de tuintjes. In de winter lopen de dieren los, ze eten het ongedierte uit de volkstuintjes op en woelen de grond om. Het kroos uit de vijver voeren we aan de eenden. Water voor de dieren komt van de daken in de regenton. De eenden eten de slakken op. Een mooi klein ecosysteem.

Eten

Tijdens de wandeling snoep ik van frambozen, moerbeien, witte bessen en een oranje bloem van de OostIndische kers. De bloem heeft een pittig hete nasmaak. Verrassend lekker! Joyce: Uit mijn tuin eet ik sperziebonen, rabarber, broccoli, sla die helaas veel door slakken is opgegeten, courgettes, tomaten, worteltjes, frambozen, prei. Karin: Als je het handig aanpakt, kun je van alles telen. Peultjes, tuinbonen, snijbonen, maïs. Het is ook heerlijk om tijdens het koken

even naar de kruidentuin te lopen en verse kruiden te plukken. Tijm, of marjolein, voor op de pasta.

Fluitconcert

Op de achtergrond horen we een fluitend geluid. Het is een vroedmeesterpad. Hij is er vroeg bij vandaag. Het geluid lijkt op een piepende schommel of op een Peruaanse fluit. In de loop van de avond worden het er meer. Dan klinkt er een heel concert!

Paaseieren, cirkel en schilderijen

Karin: Ik heb een dochter van dertien jaar, zij is hier geboren. Ieder jaar verstoppen we paaseieren voor de kinderen, dat heb ik aan haar kunnen meegeven. Nu organiseert ze het zelf. Zo wordt het telkens overgenomen door een nieuwe generatie. Op Paasochtend komen al die kinderen hier dan zoeken. Een mooi gezicht. Joyce: Ik vind de cirkel van de natuur zo fantastisch. Dat je gewoon uit je eigen tuin kunt eten, uit je eigen stad. En elk jaargetijde heeft iets eigens. Karin: Ik schilder, de Bikkershof is een enorme inspiratie om doorheen te lopen. De bloemen die ik in de tuin zie, verwerk ik in mijn schilderijen. Zo zitten drie vrouwen met een groen hart

Bibliotheek De Meern Bibliotheek Kanaleneiland Bibliotheek Lunetten Bibliotheek Oog In Al Bibliotheek Parkwijk Bibliotheek Vleuten Bibliotheek Zuilen Boerderij Hazenveld Bureaubewust Buurtcomite Voordorp Vooruit Buurthuis Nieuwe Jutter Centrale Bibliotheek Utrecht Centrum Sterrenzicht Cumulus Welzijn / Buurtcentrum De Leeuw Cumulus Welzijn / Buurthuis De Bram Cumulus Welzijn / Buurthuis Einstein Cumulus Welzijn / Buurthuis Oudegracht Cumulus Welzijn / Buurthuis Oudwijk Cumulus Welzijn / Buurthuis Sterrenzicht Cumulus Welzijn / Anders actief Cumulus Welzijn / Transit De Groeneweg Slagerij Dienstencentrum Zuilen Het Vorstelijk Complex Dierenbescherming Utrecht, Amersfoort e. o. Informatie Centrum Utrecht (ICU) Portes Buurthuis De Ravelijn Portes Buurthuis De Tol Portes Buurthuis De Uithoek Portes Buurthuis Rosa Portes Buurthuis Zuilen Portes Dienstencentrum De Barkel Portes Dienstencentrum De Plantage Portes Dienstencentrum West Portes Sociaal Cultureel Centrum De Musketon Rio de Bio Stadsboerderij de Eilandsteede Stadsboerderij de Gagelsteede Stadsboerderij de Griftsteede Stadsboerderij de Koppelsteede Uit de Kunst Universiteitsbibliotheek De Uithof Wijkbureau Oost/Noordoost Wijkbureau Overvecht Wijkbureau West Wijkbureau Zuid Wijkbureau Leidsche Rijn Wijkservicecentrum Vleuten-De Meern Wijkwinkel Votulast Winkel van het Utrechts Landschap Zalen- en activiteitencentrum “De Kargadoor”

naast elkaar op de picknickbank van de zonneweide en dromen weg bij het avondlicht dat over de tuin valt. Tekst en fotografie: Susan van Schijndel Meer informatie: www.bikkershof.nl

Zaterdag 7 september Natuurwandeling landgoed Oostbroek De wandeling gaat over het historische landgoed. Geschikt voor gezinnen met, niet al te jonge, kinderen echter niet voor kinderwagens/wandelwagens. De aard van de wandeling vereist wel dat men goed ter been is. Informatie: hoofdgids: Marijke Zoetelief, tel. 06-28265081. Andere gidsen: Herman Offereins, Emmy Mudde en andere leden van de werkgroep Utrecht. Info: http://ivn.nl/afdeling/vecht-en-plassengebied Vrijdag 6 september Speuren naar vleermuizen en nachtvlinders Ga mee op zoek naar vleermuizen en nachtvlinders in boswachterij Austerlitz. Met ervaren gidsen van Staatsbosbeheer ontdek je alles over deze dieren. Wanneer: vrijdag 6 september om 20 uur Waar: Beauforthuis, Woudenbergseweg 70, Austerlitz Kosten: volwassenen €5,-; kinderen: €2,50 Aanmelden: (voor 4 sept) per e-mail: [email protected] Info: www.staatsbosbeheer.nl Vrijdag (6), 13, 20 en 27 september, 4, 11 en 18 oktober, 1 en 8 november 8-weekse Mindfulnesstraining in de natuur Mindfulness wil zeggen: ‘bewuste aandacht’. We richten onze aandacht op datgene wat zich nu, op dit moment, afspeelt. Zo leert u met uw geest aanwezig te zijn bij wat u aan het doen bent. U gaat daardoor minder nadenken over zaken uit het verleden of die nog komen. Hierdoor worden stress, piekeren, angst en zelfs pijn gereduceerd. Deze training omvat de beproefde methode MBSR (Mindfulness Based Stress Reduction: stressreductie door aandachttraining) en MBCT (Mindfulness Based Cognitive Therapy) buiten in de natuur. Wilt u eerst even snuffelen? Kom dan naar de korte mindfulness introductie op 6 september. Wanneer: vrijdag 6 september van 10 tot 12 uur. 13, 20 en 27 september, 4, 11 en 18 oktober, 1 en 8 november van 10 tot 13 uur Waar: Boerderij de Zonnewijzer,

Koningslaan 15, Bunnik Kosten: de kennismaking op 6 september: €5,-. De 8-weekse training €325,- (particulier). Inclusief: intake vooraf, 8 sessies van (max.) 3 uur, koffie/thee, trainingsmap en audio voor begeleide oefeningen thuis, deelname aan een wandeling in de natuur en nagesprek (indien gewenst). Aanmelden en info: online via www.mindfulnessindenatuur.nu Zaterdag 7 en 21 september Rivieroevervaart Utrechts Landschap organiseert de Blauwe Bever rivieroevertocht langs de prachtige noordoever van de Nederrijn met een korte wandeling door één van de natuurgebieden van het Utrechts Landschap. Duur van de tocht is ongeveer 2,5 uur. Wanneer: zaterdag 7 en 21 september om 14 uur Waar: vertrek vanaf de parkeerplaats aan N225 tegenover industrieterrein Remmerden, Utrechtsestraatweg 149, 3911 TS Rhenen. Parkeren: volg het bord ’Parkeren Safariboot de Blauwe Bever’, de parkeerplaats is aan de N225 tussen Elst en Rhenen (bij bedrijf PAKO). Kosten: € 10,- beschermers, € 14,- nietbeschermers. Kinderen: 6-12 jaar € 7,- en 0 t/m 5 jaar gratis. Aanmelden: online bij het Utrechts Landschap of via VVV Wijk bij Duurstede tel. 0343-575995 Info: www.utrechtslandschap.nl Zaterdag 7 september Maandelijkse vogelexcursie naar de Haarrijnseplas De Vogelwerkgroep IVN De Ronde Venen & Uithoorn organiseert de vogelexcursie naar de Haarrijnseplas. Graag zelf brood en koffie meenemen. Kleed u warm aan. U hoeft u niet op te geven. Als bij erg slecht weer de excursie wordt afgelast, dan staat dat rond 7.30 uur op de homepage van de website vermeld.

Wanneer: zaterdag 7 september om 09.30 uur Waar: Het startpunt is bij ‘t Winkeltje van het Landschap op het landgoed Aanmelden: online bij het Utrechts Landschap of via VVV Wijk bij Duurstede tel. 0343-575995 Info: www.utrechtslandschap.nl Zondag 8 september Heksenbal en monnikenwerk Oostbroek Voor deze gelegenheid is op landgoed Oostbroek de heks van Oostbroek van de partij, kookt haar heksensoep en doet haar toverwerk. Tijdens de rondwandelingen over het landgoed vertellen monniken op diverse locaties het verhaal over klooster Oostbroek van waaruit het dorp De Bilt 900 jaar geleden is ontstaan. Belangstellenden kunnen een kijkje nemen in de zalen van Huize Oostbroek. Marktkramen met streekproducten en doe dingen voor het hele gezin. Wanneer: zondag 8 september 11 uur Waar: Landgoed Oostbroek Bron: www.utrechtslandschap.nl Zondag 8 september Zaden en vruchten, hoe creatief zijn planten ermee? De herfst is al weer bijna in zicht tijdens deze wandeling. Zaden en vruchten zijn volop aanwezig: het resultaat van de bestuiving in het voorjaar. Planten hebben verschillende slimme manieren om hun zaden te laten verspreiden.


Op het landgoed Schoonoord, gelegen op de overgang van de Utrechtse Heuvelrug naar het Kromme Rijngebied bij Zeist zoeken wij de zaden en vruchten en laten zien wat voor technieken er aan de verspreiding te pas komen. Nieuwsgierig? Ga mee! Wanneer: zondag 8 september van 14 tot en met 16 uur Waar: Parkeerplaats, naast Slot Zeist Zinzendorflaan 3703 CE Zeist Kosten: gratis Na afloop is er koffie, thee of limonade tegen een vrijwillige bijdrage Informatie: Adri Vermeulen, telefoon 0343-491458 Info: www.ivn.nl Zondag 8, 15 en 29 september Publieksvaart met de Pont De publieksvaarten beginnen in informatiecentrum ‘De Kromme Rijn’ op landgoed Niënhof met een kopje koffie of thee, een dvd-presentatie en een toelichting. U maakt vervolgens een vaartocht van 1,5 uur over de Kromme Rijn. Wanneer: zondag 8, 15 van 29 september14.00 tot en met 14.00 uur Waar: vertrek vanaf informatiecentrum De Kromme Rijn op landgoed Niënhof, Grotelaan 16 (naast), 3981 HC Bunnik Kosten: beschermers € 4,-/ niet-beschermers € 6,-/ jeugd t/m 12 jaar € 3,-, incl. koffie/thee bij start Aanmelden: reserveren via Utrechts Landschap of via VVV Wijk bij Duurstede tel. 0343 - 57 59 95 Info www.utrechtslandschap.nl

uit op vliegbasis Soesterberg met een mooi festival waar professionele kunstenaars, amateurs en natuurgidsen de verhalen van de vliegbasis tot leven brengen. Kom dwalen over 4 km landingsbaan en door 380 hectare natuur op vliegbasis Soesterberg. Tussen de shelters is het muziekpodium en kan je lekker eten en drinken. Beeldende Kunst Collectie De Basis en de theatervoorstellingen bekijk je in het sheltergebied, de ondergrondse legering en op andere bijzondere plekken op het terrein. Op de hindernisbaan kan je flink afzien onder leiding van een militair instructeur en voor kinderen zijn er de meest fantastische activiteiten. Trek stevige stappers aan, kom op je skates of stap in de fietstrein om De Basis te verkennen. Wanneer: 13, 14, 15 en 21 & 22 september, diverse tijden Waar: Vliegbasis Soesterberg, Hertenlaan Den Dolder Kosten: per persoon per dag: 13 jaar en ouder € 8,-, tot en met 12 jaar € 0,- . Beschermers krijgen het tweede toegangskaartje gratis. Info: www.vredevanutrecht.nl Zaterdag 14 september Open Monumentendag in Veenendaal Bij De Nieuwe Molen komt een mobiele bakkerij die brood bakt van eigen molenmeel. Dit brood kunt u kopen. Na 12 uur mogen kinderen de bakker helpen bij zijn werk. Er zijn rondleidingen en meelverkoop in de molen en bij voldoende wind wordt er tarwe voor veevoeder gemalen. Ook is er een imker met glazen bijenkast. Wanneer: zaterdag 14 september, vanaf 10 uur Waar: De Nieuwe Molen, Mulderslaan 3, Veenendaal. Meer informatie: Zie voor compleet programma aan activiteiten in Veenendaal op www.openmonumentendagveenendaal.nl

of voor het landelijk programma op www.openmonumentendag.nl Zaterdag 14 september Rondleiding op de voormalige steenfabriek Bosscherwaarden Aan de hand van een videofilm uit de jaren 80 krijgt u een indruk van het werken op een steenfabriek. Het productieproces van stenenbakken en de werking van een ringoven wordt aan de hand van een schema uitgelegd. U maakt een wandeling in en over de oven en langs de tasvelden naar het transsportdijkje. Vanaf dit transportdijkje ziet u de kleiafgravingen en de klei bult. U vervolgt de weg naar voormalige fabriekshallen en droogloodsen. In 1,5 uur heeft u een indruk gekregen van het proces van kleiafgraving tot het in gebruik nemen van de bakstenen. Wanneer: zondag 14 september van 11 tot en met 12.45 uur Waar: Steenfabriek Bosscher Aarden, Lekdijk West 28, 3961MC Wijk bij Duurstede Kosten: geen Aanmelden: www.utrechtslandschap.nl of telefonisch reserveren bij VVV Wijk bij Duurstede tel. 0343 - 57 59 95. Er is ook een rondleiding om 13.30 uur en om 15.00 uur, hiervoor apart aanmelden via de website van het Utrechts Landschap. Info: www.utrechtslandschap.nl Zaterdag 14 september Kruidenwandeling de geheime tuinen van Utrecht Petra Willerink van AlmaTerra organiseert een kruidenwandeling. In deze wandeling van ongeveer 1,5 uur, gaat u door de binnenstad van Utrecht op ontdekkingstocht naar de Geheime Tuinen van Utrecht: verborgen hofjes, waar al eeuwen kruiden groeien. U maakt kennis met deze kruiden en de oude verhalen eromheen. Ook op plekken waar u het niet verwacht, zijn kruiden te vinden. Leer uw ogen gebruiken

Zondag 8 september Zomerconcert Beerschoten Op deze zondagmiddag speelt het Nederlands Politieorkest Als er regen verwacht wordt (weerbericht van de vrijdag ervoor) dan gaat het concert niet door. Indien mogelijk wordt naar een andere locatie uitgeweken. Dit wordt tijdig bekend gemaakt. Wanneer: zondag 8 september14 – 16 uur Waar: Bij Paviljoen Beerschoten, de Holle Bilt 6, 3732 HM De Bilt Kosten: vrij entree. Een vrijwillige bijdrage wordt op prijs gesteld Info: www.utrechtslandschap.nl 13, 14, 15 en 21 & 22 september Festival De Basis De Vrede van Utrecht pakt dit jaar groots

De Favoriete groene plek van...


Joyce Parlevliet en Karin Groeneweg, actief in zelfbeheertuin De Bikkershof In deze rubriek nemen we een kijkje op de favoriete groene plek van diverse Utrechters. We voeren een gesprek over de schoonheid en het beleven van natuur en sluiten af met een fotoportret. Joyce en Karin wonen met veel plezier in hun huizen die grenzen aan stadstuin de Bikkershof, een groen gebied van 200 bij 30 meter gelegen tussen de Goedestraat en de Bekkerstraat in de wijk Wittevrouwen. De groene strook bestaat uit een wilde tuin met een vijver, een waterval, bijenkasten, een boerentuin, een speeltuingedeelte, een fruitbomendeel, twee dierenhokken, tien volkstuinen, een kruidentuin en een zonneweide met een picknickbank.

Beheersplan

Karin: Zesentwintig jaar geleden is door Peter Peels, die is overleden, een beheersplan gemaakt. Dat was een ingewikkeld plan met veel verschillende planten. Die kennis hebben wij niet, we konden dat niet volhouden. Er was frustratie over het vele werk en na de vakantie zag het er slecht uit. Nu hebben we met Rob van der Steen een eenvoudiger onderhoudsplan geschreven op dezelfde basis. Joyce: Veel was dichtgegroeid. We hadden vragen. Wat moet weg? Wat mag minder? Waar moet wat aan gedaan worden? We pakken nu kleine stukjes aan, niet dat alles tegelijk moet, dan blijft het op een klein stuk maar wat minder mooi. Karin: Nu is het weer meer genieten. Joyce: We werken samen met tussen de vier en de twintig mensen om het mooi te houden. Karin: Bewoners wisselen, maar we dragen het met genoeg mensen om het als een gezamelijk iets te ervaren. Dat voelt rijk.

Buiten wonen in de stad

Karin: Het gebied trekt veel dieren aan. Verschillende vogels, wintergasten, vleermuizen, egels, vlinders, vroedmeesterpadden en salamanders, die met een rode buik, vuursalamanders. Joyce: En bijen. Er is een imker die honing maakt. Karin: We snoeien gezamenlijk en hebben al eens veel appels geoogst, waardoor we sap konden maken. Joyce: We werken samen en we eten en drinken samen, het is een sociaal gebeuren. Aan het einde van de zomervakantie organiseren we een barbecue.

Karin: Het is een soort buiten wonen in de stad. Joyce: Eten uit je eigen tuin. Dat ben ik van vroeger van huis uit gewend.

Geen idylle

Karin: Sommige mensen werken actief mee, weer anderen sympathiseren en er zijn ook mensen die niks met groen hebben, maar het wel gezellig vinden om naar de barbecue te komen. Of mensen houden van schoon en netjes en halen alle klimop van hun muur. Ik vind dat jammer, dan krijg je zo’n kale muur. Er zijn mensen die er geen gevoel voor hebben en mensen die dat wel hebben. Het is geen idylle van iedereen met elkaar.

Pad in nood

Tijdens het gesprek klinkt er een hoog gegil uit het gras. Een kat speelt met een vroedmeesterpad. Het beestje slaakt indringende noodkreten. Ik vind het zielig. Karin redt de pad en zet hem bij het water. We maken een rondje om de vijver waar de waterval met energie van een zonnepaneel een rustgevend geluid maakt als van een kabbelend beekje. Heerlijk! We nemen het paadje tussen het hoge gras van de wilde tuin. Het gebiedje oogt rommelig door de natuurlijke manier van tuinieren. Het gras is net gekortwiekt door Joyce die het dapper met een zeis heeft gemaaid om het als hooi voor de dieren te gebruiken. We passeren de boerentuin met bloeiende kaardebollen en een rond perk volop gevuld met maagdenpalm. Her en der liggen door de zomerdroogte bladeren op de grond. We komen aan bij het gedeelte van het kinderdagverblijf.

Groen vervangt gifgrond

Joyce: Door de voormalige autogarage was hier ooit gifgrond. Dat putje hier is daar een teken van. De grond wordt gemonitord. Om de zoveel tijd worden monsters genomen. Karin: Er werden accu’s leeggegooid in de grond. Olie ververst in de grond. Wat ze toen allemaal deden, vreselijk. Festival De Bais, foto: Foppe Schut

Fruit, dieren en wormen Via de speeltoestellen lopen we naar een boomgaardje met appel-



Utrecht zoekt ruimte voor fietsen Nog steeds is er een chronisch tekort aan (ondergrondse) stallingsruimte voor tweewielers in onze stad. De gemeente doet haar best het gebrek aan rijwielstallingen zo goed als dat gaat te reduceren. Maar de fietsers weten de bestaande fietsenstallingen niet altijd te vinden.

Hardleers en lui

Ondanks de al bestaande fietsenstallingen blijven veel fietsers hun fiets daar te willen stallen waar het hen het beste uitkomt: zo dicht mogelijk bij het adres waar ze moeten zijn. Ook het verwijderen van fietsen door de gemeente baat niet, men parkeert zijn/haar fiets waar dat maar kan. Sinds enige maanden is er een nieuwe ondergrondse fietsenstalling in de Binnenstad bij gekomen om de stallingsnood verder te lenigen. Desondanks blijven veel fietsers liever lui dan moe om naar een goede en veilige fietsparkeerplaats te zoeken.

Fietsenstalling onder het appartementengebouw “De Vredenburg”

Eerder dit jaar is er een nieuwe rijwielstalling geopend voor 835 fietsen. Utrecht is dus flink in de weer de fietsparkeerproblemen te verminderen. De stalling is de eerste dag gratis, elke volgende dag betaal je maar 50 cent voor je gestalde fiets. Verder zijn er een paar beheerders die de rijwielen bewaken en, als dat nodig is, kleine reparaties verrichten. Dit is dus een fantastisch alternatief en een goede voortgaande oplossing voor de gestalde fietsenchaos elders in de (binnen)stad.

Uiterst content

Zelf ben ik zeer blij met die nieuwe stalling. Wat een uitkomst! Daar mijn werk – bij het Milieucentrum -- op slechts een paar honderd meter afstand ligt, stal ik mijn fiets in de Vredenburgstalling. Aan iedereen die ’t maar horen wil, steek ik mijn enthousiasme niet onder stoelen of banken. Er is (nog) plenty ruimte, kost de eerste dag niets en dat van ’s morgens zeven tot in de volgende ochtend om vier uur. Dus 21 uur per dag open en dat zes dagen in de week, zondags gelden enigszins afwijkende openingstijden. Je kan er in en uit via een helling aan de noordkant. Van een stallingsmedewerker krijgt de fietser een kaartje met een nummer mee en de fiets wordt ook van een kaartje met datzelfde nummer voorzien. Bij het ophalen van de fiets lever je je meegenomen kaartje weer in en het aan het stuur hangende kaartje neemt de medewerker ook weer in.

Wanneer: zondag 15 september 14.00 tot 16.30 uur Waar: Werkschuur Vechtstreek, Westbroeks binnenweg 5, Tienhoven Kosten: volwassenen € 15,-; kinderen € 8,Aanmelden: online via www.staatsbosbeheer.nl Informatie: tel. 06-23774925 of per e-mail: [email protected] Bijzonderheden: neem laarzen of waterdichte schoenen, warme kleding en een verrekijker mee. Info: www.staatsbosbeheer.nl

Oplaadpunten en een beetje techniek

In de stalling kunnen 800 gewone en 30 buitenmodelfietsen terecht. Dat zijn bakfietsen en fietsen met een breed stuur. Voorts zijn er vier gratis oplaadpunten voor elektrische fietsen. De boven gelegen fietsrekken zijn eenvoudig te bedienen door middel van een gasveer in de constructie, die ervoor zorgt dat er weinig kracht nodig is om het rek omhoog of omlaag te krijgen om de fiets te plaatsen en er weer uit te krijgen. Geweldig dus! Bronnen: AD/UN 13-06-2013 Guus Albrecht – juni/juli 2013 Tekst: Guus Albrecht Foto; Susan van Schijndel

September fortenmaand met tekst, foto’s, filmpjes en geluidsfragmenten de bijzondere natuur op de forten verbeeld tijdens een afwisselende fietstocht. Te downloaden via www. beleefroutes.nl . Twee forten uit de route lichten we nog even toe: fort ’t Hemeltje en fort Rhijnauwen.

Fort ’t Hemeltje

September is de maand om langs de forten te fietsen. In deze maand zijn er tal van activiteiten op de diverse forten. Zie hiervoor de website www.hollandsewaterlinie.nl/fortenfestival. Kortom een mooi moment om eens de fietsrouteapp “FortenNatuurlijk!” langs de forten van de Stelling van Utrecht uit te proberen. Hierin wordt

reiger in de slootkant? Een strak lijnenspel van sloten en dijken? Of een boerenhek tegen de horizon? Na afloop maakt u een selectie uit de foto’s en worden ze met elkaar besproken.

Park Bloeyendael, schilderij 50 x 70 cm. acryl op doek, Marike Stokker en ervaar dat ook een stad als Utrecht veel natuur in zich heeft!

met de AWN, vereniging van vrijwilligers in de archeologie.

Wanneer: zaterdag 14 september van 10.00 tot en met 11.30 uur Waar: verzamelen onder de Dom in Utrecht Kosten: € 15,Informatie en aanmelden: Petra Wilbrink tel. 06-14213068 of per e-mail: [email protected] Info: www.almaterra.nl

Wanneer: 15 september van 12.30 tot en met 16.00 uur Waar: bezoekerscentrum De Boswerf, Prins Bernhardlaan 3, Zeisterbos Leeftijd vanaf € 2,- tot € 7,50 Info: www.boswerf.nl

15 september Schilderen in parken Utrecht Wat is er fijner dan lekker buiten te zijn, de vogels te zien ronddarren, het gras en de bomen te ruiken en tegelijkertijd een schilderij te maken? We beginnen met koffie en koek, zoeken een plekje, maken een schetsje... Na de lunch gaan we dan schilderen met acryl op doek. Het enige wat je nodig hebt zijn stevige, waterdichte schoenen, oude kleren en eventueel een (klein) krukje.

Dit fort ligt in de oksel van de A12 en A27 vlakbij het natuuren recreatiegebied Nieuw Wulven in Houten. Op dit moment nog niet toegankelijk, maar Staatsbosbeheer wil dit fort voor het publiek open gaan stellen. Wel is er al een leuk wandelpad langs de fortgracht met mooi zicht op het fort. Het is een echt vogelfort voor uilen, ijsvogels en diverse watervogels, die hier de rust vinden om te foerageren en te broeden.

Kosten: € 65,- lunch en materialen inbegrepen. Tijd: van 11 tot ongeveer 4 uur Verzamelplaats: Park Voorveldse Polder, Ariënslaan 1, Utrecht Je kunt je opgeven door een mail te sturen: [email protected] of bel: 06 55 82 06 19 Info: http://marikestokker.blogspot.com knopje workshops

Fort Rhijnauwen

Zondag 15 september Archeologie dag Zeist De Boswerf organiseert alles over het werk van een archeoloog/ archeologie. Doe mee aan de workshops: opgraving, scherven van potten in elkaar lijmen en metaaldetectie. Leg je eigen vondsten voor aan (amateur)archeologen. In samenwerking

Dit fort is hét natuurfort met veel bijzondere planten, waaronder diverse orchideeën. Daarnaast biedt het fort met zijn vele donkere gangen en kamers onderdak aan veel overwinterende vleermuizen. Tot en met september worden er wekelijks door staatsbosbeheer natuurrondleidingen georganiseerd (Zie voor data en tijden de website www.fortrijnauwen.nl).

Zondag 15 september Publieksvaart met de Pont De publieksvaarten beginnen in informatiecentrum ‘De Kromme Rijn’ op landgoed Neerhof met een kopje koffie of thee, een dvd-presentatie en een toelichting. U maakt vervolgens een vaartocht van 1,5 uur over de Kromme Rijn. Wanneer: zondag 15 september, 14 uur Waar: Informatiecentrum De Kromme Rijn op landgoed Niënhof, Grotelaan 16 (naast), 3981 HC Bunnik. Er is voldoende parkeergelegenheid voor fiets en auto. Kosten: Beschermers € 4,- / niet-Beschermers € 6,- / Jeugd t/m 12 jaar € 3,- , incl. koffie/thee bij start. Reserveren: T 0343 - 57 59 95 VVV Wijk bij Duurstede Info: www.utrechtslandschap.nl Zondag 15 september Workshop natuurfotografie Molenpolder Met de digitale camera in de hand kijkt u op een andere manier naar natuur en landschap. De Groene Hartgidsen vertellen u tijdens deze workshop over de relatie tussen het landschap, de natuur en fotografie. Aan bod komen onderwerpen als compositie, perspectief en u brengt dit buiten gelijk in praktijk. U gaat in groepjes op pad met een digitale camera van Staatsbosbeheer. Misschien fotografeert u een

Dinsdag 17 september Bijeenkomst Tijdelijke Natuur De NMU en InnovatieNetwerk in Nieuwegein organiseren een bijeenkomst over Tijdelijke Natuur. Op deze bijeenkomst kunt u meer te weten komen over het concept en hoort u praktijkervaringen van mensen die met Tijdelijke Natuur aan de slag zijn gegaan. De ontwikkelaars van Tijdelijke Natuur zijn aanwezig en u kunt al uw vragen aan hen stellen. Uiteindelijk kunt u voor uzelf bepalen of Tijdelijke Natuur iets is voor uw bedrijf of organisatie. Wanneer: dinsdag 17 september 14 tot 17 uur (inclusief borrel) Waar: Het Veerhuis, Nijemonde 4, 3434 AZ Nieuwegein Kosten: onbekend Aanmelden: via speciale webpagina: https://app.etapestry.com/onlineforms/ nl_nmu/bijeenkomst-nieuwe-natuursept-2013.html Info: www.nmu.nl Woensdag 18 september Amerongse bos avondwandeling Utrechts Landschap organiseert een zomeravondwandeling in het Amerongse Bos. Wanneer: woensdag 18 september van 19.00 tot en met 20.30 uur Waar: parkeergelegenheid voor dierenasiel de Hazenberg, aan een zijweg van de Bergweg in Amerongen Kosten: gratis Info: www.utrechtslandschap.nl


Barneveld tel. 035-5416512. Deelname groepen niet mogelijk: groepen kunnen zich apart aanmelden tel. 030-2360020 Info: www.staatsbosbeheer.nl Tot zondag 15 september Tropisch Vlinderfestival, Botanische Tuinen Utrecht Al een aantal jaar wordt één van de kassen in het Kassencomplex van de Botanische Tuinen tijdens de zomer omgetoverd tot een waar paradijs waar het wemelt van de felgekleurde vlinders.

Zaterdag 21 september Rivieroevervaart (ochtend) Blauwe Bever rivieroevertocht op de Nederrijn met een korte wandeling door een van onze natuurgebieden. Wanneer: zaterdag 21 september, 10.30 uur Waar: Parkeerplaats aan de N225 tussen Elst en Rhenen (bij bedrijf PAKO, Utrechtsestraatweg 149, 3911 TS Rhenen), tegenover industrieterrein Remmerden. Volg het bord ‘Parkeren Safariboot de Blauwe Bever’. Hier is voldoende parkeergelegenheid. U dient 15 minuten voor vertrek aanwezig te zijn. Kosten: € 10,- (Beschermers) en € 14,(niet-Beschermers). Kinderen 6-12 jaar € 7,- Kinderen 0 t/m 5 jaar gratis Reserveren: 0343 - 57 59 95 VVV Wijk bij Duurstede Info: www.utrechtslandschap.nl Zaterdag 28 september Fietsexcursie Militair erfgoed Vliegbasis Soesterweg Gidsen van Utrechts Landschap organiseren namens Provincie Utrecht, gemeente Zeist en gemeente Soest fietsexcursies over start- en landingsbanen en langs shelters, bunkers en een kerosineopslagplaats die als militair erfgoed bewaard blijven. Belangstellenden maken kennis met het militair verleden van de vliegbasis en de rol ervan tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog. Tijdens de fietsexcursies wordt ook enige aandacht besteed aan de natuur en de toekomstige ontwikkeling van de vliegbasis. Wanneer: zaterdag 28 september, 13.30 – 16.30 uur Waar: Het informatiecentrum van Hart van de Heuvelrug op vliegbasis Soesterberg is gevestigd in de oude brandweerkazerne. Deze staat bij de ingang van de vliegbasis aan de Batenburgweg 15 in Soesterberg.

Kosten: gratis Reserveren en info: www.utrechtslandschap.nl Zondag 29 september Paddenstoelen van Drakensteijn De IVN organiseert ook dit jaar weer twee paddenstoelenspeurtochten op het programma. Tijdens deze wandelingen vertellen we onder meer over het ontstaan, de functie van paddenstoelen en hoe u de verschillende soorten kunt herkennen. De gidsen zijn: Jaap Milius (030-2288636), Ina van den Berge (030-2286511) en Enrico van Barneveld. Wanneer: zondag 29 september om 11.00 uur Waar: Drakensteijn (terrein van Staatsbosbeheer) op de parkeerplaats Dagrecreatieterrein Drakensteijn, Hoge Vuurscheweg, Lage Vuursche Kosten: geen Info: www.ivn.nl Op zaterdag, zondag en woensdag in september De natuur op Fort Rijnauwen Verscholen in het groen ligt het grootste vestingwerk van de Nieuwe Hollandse Waterlinie: het Fort bij Rijnauwen. Door zijn bouwstijl en gaafheid is het fort historisch gezien uniek. Ook als natuurgebied is het van grote waarde. Doordat het jarenlang niet toegankelijk was voor publiek is het een paradijs geworden voor veel (bedreigde) planten en dieren. Kom eens genieten van deze bijzondere combinatie van natuur en historie. Wanneer: zaterdag 1, 8, 15, 22, en 29 om 13:30 uur, zondag 2, 9, 16, 23 en 30 om 10:30 en 13:30 uur, woensdag 4, 11, 18 en 25 om 10:30 uur in september Waar: vertrek vanaf het hek van Fort bij Rijnauwen, Vossegatsedijk 5, Bunnik Kosten: € 5,Aanmelden: vooraf aanmelden is niet nodig Informatie: boswachter Andries van

Deze schitterend ingerichte kas staat vol met bloemen en er zijn veel kleurrijke vlinders te zien. Behalve de inmiddels ‘gewone’ soorten zoals onder andere de gigantische Atlasvlinder, de helblauwe Borho’s en de Heliconia’s in vele tinten rood en oranje, wordt er geprobeerd ook dit jaar weer nieuwe, spannende vlinders te introduceren op het vlinderfestival. Dit is afhankelijk van het aanbod aan poppen. Verder is in de hal van het kassencomplex een uitgebreide expositie over vlinders te zien en staan er verschillende bakken met daarin (bizarre) rupsen. Tijdens het festival is bijna altijd één van de vrijwilligers aanwezig om uw vragen te beantwoorden en bijzondere dingen te laten zien. Van alle aanwezige vlinders hangen informatiekaartjes in de kas en bezoekers kunnen een kijkje nemen bij de Poppenkast. Hierin hangen de poppen die per post binnen komen. Iedere vlindersoort heeft zijn eigen pop/ cocon en sommige zijn mooi metallic goudkleurig of juist saai bruin van kleur, maar bijna altijd hebben ze een bijzondere vorm. Wie geluk heeft ziet een vlinder uit de pop kruipen en daarna zijn vleugels oppompen.

Derde Open Tuinendag Utrecht Op zaterdag 29 juni was er in de Utrechtse Binnenstad voor de derde keer de Open Tuinendag. Meer dan veertig bezienswaardige tuinen van particulieren, musea en andere instellingen waren die dag te bewonderen. De zon scheen en ik ging op pad.

Zoudenbalch

Als eerste bezocht ik de tuin achter het huis “Zoudenbalch” gelegen aan de Donkerstraat. Dit is een gecombineerde binnentuin met diverse opstapjes en een fraaie en leuke rommelige tuinaanleg. Er is een kleine ronde vijver en ook staat er een aparte uit bakstenen opgetrokken fietsenstalling. Het geheel doet gezellig aan.

Abraham Dolehof

Op mijn tocht door de zuidelijke Binnenstad deed ik ook het Abraham Dolehof aan. De mooie grote plataan domineert dit hof waar op dat moment een weldadige rust heerste.

Zuylenspiegel

Vervolgens wandelde ik naar de tuin van huis “Zuylenspiegel” aan de Zuilenstraat. De ingang van de grote stadstuin bevindt zich aan de ABC-straat. Hier ontmoette ik mijn collega Susan die mee op tuintocht ging om sfeerfoto’s te maken. De Zuylenspiegeltuin is een uitgestrekte tuin met een pergola en met prachtige bloemen en planten in al hun verscheidenheid. Er zijn speelhuisjes en priëlen en er is een lange vijver met waterspuwers. In de optrekjes is ietwat verweerd tuinmeubilair te zien, dat een eeuwenoude, romantische charme uitstraalt. Ook staan er een paar forse kastanjebomen en heeft de tuin veel tuinbeelden en vazen. De nieuwe lange scheidingsmuur, die de tuin in twee moten “hakt”, oogt als een dissonant. Volgens de eigenaren is het de bedoeling dat die muur klimop en vazen krijgt. Toch blijft het geheel naar ons idee, een eldorado voor tuinliefhebbers.

Gregoriustuin

Een eindje verderop, aan de Nieuwegracht 20, kwamen we terecht in de Gregoriustuin van het in 1873 gebouwde Gregoriushuis voor

naam. Bredero’s Bouwbedrijf Nederland (BBN) zetelde daar tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw en bouwde onder andere Hoog Catharijne. De niet zo grote L-vormige tuin is nogal recht en strak met buxusvakken met rozen. Zijn eigenaar, een wat oudere gedistigneerde heer, straalde wat ons betrof ook enige strak- en rechtheid uit. Deze tuin was niet echt onze smaak.

Achter de Dom 28

Grappig vonden we de grote achtpuntige ster van wit marmer in de bestrating van oude straatsteentjes. In het hart van de ster ligt een bloemperk. Langs de muren van de kleine stadstuin van het huis Achter de Dom 28, groeien allerlei vaste planten, waaronder een Japanse wasbloem. Dit tuintje telt maar 25 vierkante meter.

Kromme Nieuwegracht 36 en 38

Ons volgende object was een grote stadstuin aan de Kromme Nieuwegracht 36 en 38. Via een smalle steeg kwamen we in deze tuin die geheel ommuurd is. De muren zijn gedeeltelijk uit kloostermoppen opgemetseld. Een dubbel grasveld beslaat het grootste deel van de tuin en aan de randen liggen borders met vaste planten. Leilinden zorgen voor wat privacy. Onze aandacht trokken vooral de beelden en sculpturen van dieren.

Pieterstraat 3

Als zevende tuin in onze reeks liepen we de tuin van Pietersstraat 3 en Pieterskerkhof 15 in. Deze twee panden zijn met elkaar verbonden via twee binnentuinen. De voormalige scheidingsmuur is op de oorspronkelijke plaats weer opgebouwd, nu met twee boogopeningen om doorgang van het ene naar het andere huis mogelijk te maken. Het is een aardige, tuin met veel hoeken en gaten. De grote ruimte in het huis aan de Pieterstraat 3 is in gebruik als ga-lerieruimte KuuB, waar abstracte kunst te zien was.

Behalve de dagelijkse vlindershow in de vlinderkas, is er ook nog een speciale avondopenstelling en wel op donderdag 15 augustus. Niet alleen is er dan een lezing over vlinders, ook gaan we proberen nachtvlinders te vangen (en daarna weer loslaten) en kunt u zich uit laten fluiten door de pijlgifkikkertjes in de tropische kas. Wanneer: zaterdag 15 juni tot zondag 15 september, de tuinen zijn dagelijks geopend van 10:00 tot 16:30 uur Waar: Botanische Tuinen Utrecht Fort Hoofddijk, Budapestlaan 17, 3584 HD Utrecht. Bereikbaar met stadsvervoer lijn 11 en 12.


Pandhof Pieterskerk

De achtste en tevens laatste tuin was het pandhof van de Pieterskerk. Dit is een vierkant geheel, verdeeld in vier buxusvakken. De planten hebben een bijbelse connotatie. Rond deze vakken staan vaste planten. de fraters van Utrecht. Deze tuin, met 3500 vierkante meter een forse lap grond, is gemeenschappelijk bezit van de bewoners van een aantal aangrenzende woningen. De bewoners van het achterste deel van de tuin (Nieuwegracht 20d) hebben daar een kleinschalige botanische tuin aangelegd. Wij vonden deze tuin bijzonder mooi met zijn lange smalle slingerende vijver. Over die vijver hangen een paar houten brugjes.

Nieuwegracht 8

Ons vierde bezoek gold een tuin achter het huis Nieuwegracht 8 en- gedeeltelijk- Nieuwegracht 6, het voormalige woonhuis van de familie Bredero en hoofdkantoor van het bouwbedrijf van die

Al met al ontdekten wij dankzij de opengestelde tuinen verrassende groene paradijzen verscholen in de binnenstad. Tekst: Guus Albrecht Foto’s: Susan van Schijndel



‘Dansende juwelen’ in mijn buurt, volgend jaar weer?

Eventjes zie je ze met tientallen dansen door de lucht. Dan strijken ze weer neer op een bloem van de vlinderstruik om voedsel (nectar) op te zuigen met hun lange tong. Zelden zag ik zoveel vlinders bij de vlinderstruiken op de groenstrook bij de Rijnlaan in de Rivierenwijk (Utrecht). Regelmatig loop ik er langs, sinds ik ze daar heb gesignaleerd. Ik kan me herinneren dat ik er een aantal jaren geleden eveneens veel vlinders zag. Misschien was dat 2006? Dat jaar was namelijk ook een succesvol vlinderjaar. De laatste jaren heb ik op die plek niet veel vlinders meer gezien. Maar dit jaar stikt het er van. Algemene soorten die ik er in ieder geval heb gezien en herkend: groot en klein koolwitje, dagpauwoog, kleine vos (in grote hoeveelheden), distelvlinder, citroenvlinder, de gamma-uil en de atalanta. Toeval is deze enorme explosie van vlinderwaarnemingen op de vlinderstruiken in mijn buurt niet. Want in de maand augustus bracht de Vlinderstichting het nieuws naar buiten dat het dit jaar een erg goed vlinderjaar is. Het jaar 2013 wordt met gemak de beste vlinderzomer van deze eeuw (vanaf 2000) en verslaat andere goede zomers als 2003 en 2006 ruim. Er is ook teleurstellend nieuws: er waren in het midden in de jaren negentig zelfs nog betere vlinderzomers. Daarnaast is er helaas sprake van een dalende trend: de vlinderstand loopt vanaf 1990 langzaam maar voortdurend achteruit. Volgens Kars Veling van de Vlinderstichting komt dit doordat het leefgebied voor vlinders de afgelopen decennia niet alleen kleiner maar ook slechter is geworden. “We zien dat de vlinderstand verschraalt door veranderingen in de landbouw, een ander maaibeheer van wegbermen en doordat natuurgebieden kampen met verdroging of het inwaaien van meststoffen”. Bloemen verdwijnen zodoende uit landbouwgebieden en ook de bermen worden groener en minder bloemrijk.

Wat het volgend jaar voor vlinderjaar is, blijft moeilijk te voorspellen. Kars Veling durft hierover wel een uitspraak te doen. “Ook 2014 zou best eens een goed vlinderjaar kunnen worden. In 2003 vlogen er heel veel vlinders, maar daarna werd het droog en heet en verdroogden de rupsen. Daardoor was 2004 een slecht vlinderjaar. Nu is het ook heel warm geweest, maar niet extreem droog. Dat kan gunstig uitpakken voor de rupsen.” Op mijn balkon heb ik dit jaar eveneens vlinders gezien: klein koolwitje, dagpauwoog, muntvlindertje, gamma-uil. Helaas niet in grote hoeveelheden, want zoveel ruimte voor bloemen geschikt voor vlinders heb ik nu ook weer niet. Wel staan er een vlinderstruik, dropplanten, munt etc. Op het moment van schrijven van dit artikel (23 augustus) kan ik hopelijk als ik geluk heb ‘live’ de metamorfose van rups tot vlinder volgen. De cocon hangt namelijk zo ongeveer tegen het raam aan de balkonzijde van mijn keuken (waar mijn balkon aan grenst). Wildlife in de stad, op mijn balkon! Binnenkort in de bioscoop. Titel dansende juwelen met dank aan Harco Bergman, boswachter Kuinderbos in de Noordoostpolder, geciteerd in een artikel in de Volkskrant over vlinders ( zie bronnen) Bronnen: “Dansende juwelen kennen topjaar dankzij koele lente”. Artikel in de Volkskrant van 23 augustus “Een topzomer voor vlinders, maar dat wil nog niet zeggen dat het goed gaat” (artikel Trouw.nl van 20 augustus 2013). vlinderstichting.nl natuurbericht.nl tekst en foto: Heleen Hüpscher

Hittestress in de stad: maatregelen nodig Voor diegenen die tijdens de warme julidagen en de eerste dagen in de maand augustus in de stad Utrecht vertoefden, was het wellicht puffen en zweten geblazen. Om te ontkomen aan de warmte, ging u op zoek naar koele plekjes in of buiten de stad. Of verbleef u in uw huis. Als inwoner van een stad, heeft u namelijk de pech (of het geluk als u hitte prettig vindt), dat het in steden vaak een stuk warmer is dan in de gebieden buiten de stad. Dit wordt ook wel het stedelijk warmte-eiland effect genoemd (urban heat island effect). Overigens kunnen de temperaturen binnen een stad ook verschillen, dat hangt o.a. van het type bebouwing af en het wel of niet aanwezig zijn van groen en water. Verder koelt een stad niet alleen overdag, maar ook ’s nachts tijdens bepaalde weersomstandigheden (bv. hoge temperaturen, weinig wind) moeilijk af Het Milieucentrum Utrecht heeft, samen met IVN en NMU (Natuuren Milieufederatie Utrecht), het stedelijk warmte-eiland effect nader onderzocht. Specifiek voor de steden Utrecht, Amersfoort, Nieuwegein en Veenendaal is naast het feitelijk meten van de temperatuur in verschillende gebieden, ook een bewonersonderzoek gehouden. Uit het onderzoek blijkt dat het stedelijk hitte-eiland effect bijna altijd aanwezig is. Het temperatuurverschil binnen en buiten de stad Utrecht kan oplopen tot meer dan vijf graden. Maar ook in de stad lopen de temperaturen sterk uiteen. Daarnaast kan de warme lucht van de stad Utrecht bij bepaalde windrichtingen de weerswaarnemingen van het KNMI in De Bilt beïnvloeden. Het

Zaterdag 6 oktober Wandeling landgoed Beerschoten Utrechts Landschap organiseert deze wandelexcursie op landgoed Beerschoten. Landgoed Beerschoten in De Bilt behoort tot de mooiste landgoederen van de Utrechtse Heuvelrug. In het gebied komen reeën, de das, de vos en vele vogels voor zoals de raaf. Tijdens deze wandeling vertelt de gids over de rijke historie van dit landgoed. Duur van de wandeling is ongeveer 1,5 uur.

bewonersonderzoek (118 respondenten) wijst uit dat men vooral ’s nachts last heeft van de hitte. Warme temperaturen in huis leiden tot problemen met slapen en vermoeidheid. De meerderheid van de mensen zegt verkoeling direct bij het huis te vinden: in de eigen tuin of schaduw. Toch is bijna de helft van de respondenten meer dan een kilometer verwijderd van een koele plek (aanwezigheid van bos, water, zee, parken). De drie organisaties schrijven dat de verwachting is dat klimaatverandering kan leiden tot een toename in het jaarlijkse aantal dagen met temperaturen boven de 28 graden. In steden is deze toename extra voelbaar door het optreden van het stedelijk hitteeiland effect. Wat weer gevolgen heeft voor de leefbaarheid en de gezondheid van de bevolking. De gemeente heeft klimaatadaptatie en de jaarlijkse ontwikkeling van een hitte-eiland in de stad niet op de agenda staan. Aldus Milieucentrum Utrecht in de onlangs uitgebrachte adviezen aan politieke partijen in verband met de gemeenteraadsverkiezingen van 2014. Eén van de adviezen van het MCU is om klimaatadaptatie, groene daken en waterberging op te nemen in beleid. Een groene stad, groene daken en waterberging dragen bij aan een koel en leefbaar stadsklimaat. “Utrecht doet er goed aan deze onderwerpen naast de ambities voor klimaat en broeikasgas in haar beleid op te nemen”. Tekst: Heleen Hüpscher

Wanneer: zaterdag 6 oktober om 12.00 uur Waar: start vanuit Paviljoen Beerschoten, gelegen aan de Holle Bilt 6 te De Bilt 3732 HM (Holle Bilt is gelegen aan de achterkant van Hotel De Biltsche Hoek.) Kosten: deelname is gratis. Aanmelden: is niet nodig Info: www.utrechtslandschap.nl Kosten: € 6,50 voor volwassenen, € 5,voor 65+ en € 2,- voor houders van een U-pas. Voor kinderen tot en met 12 jaar en houders van een Museumkaart is entree gratis. Informatie: Botanische Tuinen tel. 030-253 1890 of via Twitter (@UUBotu) en Facebook: (facebook.com/botanischetuinenuu) en www.uu.nl/NL/BotanischeTuinen

Wanneer: vrijdag 4, 11, 18, 25 oktober van 10.00 tot 18.00 uur Waar: op het Vredenburgplein te Utrecht Info: www.boerenmarktutrecht.nl

Zondag 22 september – zaterdag 26 oktober Fotowedstrijd over Utrechtse natuur Naar aanleiding van het 111 jarige bestaan organiseert de KNNV afdeling Utrecht samen met de gemeente Utrecht een fotowedstrijd. De prijzen zijn boekenbonnen van 60, 40 en 20 euro, naast mogelijk eervolle vermeldingen. Iedereen kan foto’s inzenden tot 23 augustus. Voor de deelnemingsvoorwaarden zie de aparte flyer of www5.knnv.nl/utrecht We willen zoveel mogelijk inzendingen exposeren - formaat 30x40 - op de fototentoonstelling; ook plaatsen we een ruime selectie van de foto’s op onze website met de naam van de fotograaf.

Wanneer: vrijdag 6 september van 10.00 tot 12.00 uur. 13, 20 en 27 september, 4, 11 en 18 oktober, 1 en 8 november van 10.00 tot 13.00 uur Waar: Boerderij de Zonnewijzer, Koningslaan 15, Bunnik Kosten: de kennismaking op 6 september: 5 euro. De 8-weekse training 325 euro (particulier). Inclusief: intake vooraf, 8 sessies van (max.) 3 uur, koffie/thee, trainingsmap en audio voor begeleide oefeningen thuis, deelname aan een wandeling in de natuur en nagesprek (indien gewenst) Aanmelden: online via www.mindfulnessindenatuur.nu Info: www.mindfulnessindenatuur.nu

Wanneer: Fototentoonstelling Utrechtse Natuur; zondag 22 september- zaterdag 26 oktober Waar: zondag 22 september vindt de opening plaats in stadsboerderij Griftsteede, Van Swindenstraat 129, Utrecht; als onderdeel van de activiteitenzondag Solidair/Oogstfeest De tentoonstelling wordt om 15.00 uur geopend. De jury vertelt over de ingezonden foto’s en reikt de prijzen uit. Info: http://www5.knnv.nl/knnv-afdelingutrecht/fotowedstrijd-2013

Oktober Vrijdag 4, 11, 18, 25 oktober Biologische Boerenmarkt, Utrecht Zie agenda september

Vrijdag (6), 13, 20 en 27 september, 4, 11 en 18 oktober, 1 en 8 november 8-weekse mindfulnesstraining in de natuur Toelichting: zie agenda september.

Zaterdag 5 oktober Niënhof natuurwandeling Utrechts Landschap organiseert deze wandelexcursie met gids over landgoed Niënhof. Duur van de wandeling is ongeveer 1,5 uur. Het terrein kan soms drassig zijn. De excursie is minder geschikt voor kinderen. Wanneer: zaterdag 5 oktober om 9.30 uur Waar: vertrek vanaf landgoed Niënhof, ingang naast Grotelaan 16, Bunnik Kosten: € 2,50 voor Beschermers, € 4,voor niet-Beschermers Aanmelden: online bij Het Utrechts Landschap of via VVV Wijk bij Duurstede tel. 0343-575995 (ma 13.30 - 17.00 uur en di t/m za 9.30 - 17.00 uur) Info: www.utrechtslandschap.nl

Zondag 6 oktober Herfsttijd en Pompoenenmarkt bij De Boswerf, Zeist We gaan voor sfeer, lokale inspiratie, ECO, duurzaam, muziek, lekker eten en ontspanning. U krijgt het herfstgevoel op De Boswerf! Wanneer: zondag 6 oktober van 12.00 tot en met 16.00 uur Waar: bezoekerscentrum De Boswerf, Prins Bernhardlaan 3, Zeisterbos Kosten: € 3,Info: www.boswerf.nl Zondag 6 oktober De Streekmarkt op de Twijnstraat, Utrecht Zie de agenda in september. Wanneer: zondag 6 oktober van 11.00 tot 18.00 uur Waar: Twijnstraat, Utrecht Info: www.destreekmarkt.nl Zaterdag 12 en 19 oktober Rivieroevervaart Utrechts Landschap organiseert de Blauwe Bever rivieroevertocht langs de prachtige noordoever van de Nederrijn met een korte wandeling door één van de natuurgebieden van het Utrechts Landschap. Duur van de tocht is ongeveer 2,5 uur. Wanneer: zaterdag 12 en 19 oktober om 14.00 uur Waar: vertrek vanaf de parkeerplaats aan



Wanneer: zondag 27 oktober van 14 tot en met 16 uur Waar: Paviljoen Beerschoten, De Holle Bilt 6, 3732 HM De Bilt Kosten: € 0,50 per kind Info: www.utrechtslandschap.nl

eventueel een tweede wandeling in de middag georganiseerd. Info: www.ivn.nl Zondag 20 oktober Paddenstoelen van Austerlitz Paddenstoelen spelen een belangrijke rol in de kringloop van de natuur. Ze doen hun werk voor het grootste deel onzichtbaar onder de grond. Veel paddenstoelen en bomen hebben elkaar nodig. Verder hebben lang niet alle paddenstoelen een steel en een hoed. Ieder jaar is het weer een verrassing welke paddenstoelen hun gezicht laten zien in Austerlitz. Ga met de gids van Staatsbosbeheer op zoek naar de verschillende soorten en welke plaats ze hebben in het bos.

N225 tegenover industrieterrein Remmerden, Utrechtsestraatweg 149, 3911 TS Rhenen. Parkeren: volg het bord ’Parkeren Safariboot de Blauwe Bever’, de parkeerplaats is aan de N225 tussen Elst en Rhenen (bij bedrijf PAKO). Kosten: € 10,- beschermers, € 14,- nietbeschermers. Kinderen: 6-12 jaar € 7,en 0 t/m 5 jaar gratis. Aanmelden: online bij het Utrechts Landschap of via VVV Wijk bij Duurstede tel. 0343-575995 Info: www.utrechtslandschap.nl Zondag 13 oktober Natuurexcursie vliegbasis Soesterberg Gidsen van Utrechts Landschap organiseren namens Provincie Utrecht, gemeente Zeist en gemeente Soest gecombineerde wandel- en fietsexcursies over een deel van de vliegbasis. Belangstellenden maken kennis met de natuur(ontwikkeling) in het gebied als gevolg van het militair beheer en het belang ervan als verbindende schakel tussen natuurgebieden. Tijdens de natuurexcursies wordt ook enige aandacht besteed aan het militair gebruik van het terrein en de toekomstige ontwikkeling van de vliegbasis. Wanneer: zondag 13 oktober 10 uur Waar: Het informatiecentrum van Hart van de Heuvelrug op vliegbasis Soesterberg is gevestigd in de oude brandweerkazerne. Deze staat bij de ingang van de vliegbasis aan de Batenburgweg 15 in Soesterberg. Kosten: gratis Reserveren en info: www.utrechtslandschap.nl Zondag 20 oktober Paddenstoelenwandeling en expo De Boswerf organiseert een activiteit ga mee met IVN gids Annie de Bruin en ontdek de schoonheid van paddenstoelen, de start van de wandeling is om 14 uur. En kinderen vanaf 4 jaar kunnen knutselen in de schuur.

Wanneer: zondag 20 oktober van 12.30 tot en met 16 uur Waar: Bezoekerscentrum De Boswerf, Prins Bernhardlaan 3, Zeisterbos Kosten: € 3,50 per kind en volwassen € 4,50, incl. koffie en thee en zoekkaart. Info: www.boswerf.nl Zondag 20 oktober Herfstfeest Beerschoten Er is weer herfstfeest ter gelegenheid van de opening van het seizoen. Vooral voor kinderen zijn er leuke activiteiten, o.a. broodjes bakken in de vuurkorf, rijden met de groenkoets, oud-Hollandse kinderspelen en een speurtocht. Wanneer: zondag 20 oktober tussen 12 en 16.30 uur Waar: Informatiecentrum Beerschoten, gelegen aan de Holle Bilt 6 te De Bilt 3732 HM (Holle Bilt is gelegen aan de achterkant van Hotel De Biltsche Hoek.) Kosten: deelname is gratis. Aanmelden: is niet nodig Info: www.utrechtslandschap.nl Zondag 20 oktober Paddenstoelen op Sandwijck De IVN organiseert een paddenstoelenspeurtocht op dit fraaie landgoed en is altijd erg succesvol. Tijdens deze wandeling vertellen we onder meer over het ontstaan, de functie van paddenstoelen en hoe u de verschillende soorten kunt herkennen. De gidsen zijn: Roel Maas-Bakker (0302721611), Jaap Milius (0302288636), Enrico van Barneveld, Ina van den Berge (0302286511), Daan Hent. Wanneer: zondag 20 oktober van 11.00 uur Waar: Sandwijck (terrein van Het Utrechts Landschap). Parkeerterrein, bij het toegangshek van landgoed Sandwijck (Utrechtse weg 305, De Bilt). Kosten: geen Let op: Dit jaar is er een maximum van 30 deelnemers. Opgave via [email protected] Bij meer dan 30 belangstellenden wordt

Wanneer: zondag 20 oktober van 10-12 uur Waar: Beauforthuis, Woudenbergseweg 70, Austerlitz Kosten: volwassenen € 5,-; kinderen € 2,50 Aanmelden: (voor 18 okt) online via [email protected] Info: www.staatsbosbeheer.nl Zondag 20 oktober Herfstfeest Beerschoten Utrechts Landschap organiseert een ge-zins activiteit: er is weer herfstfeest ter gelegenheid van de opening van het seizoen. Voor kinderen zijn er leuke activiteiten, o.a. broodjes bakken in de vuurkorf, rijden met de groenkoets, oud-Hollandse kinderspelen en een speurtocht. Wanneer: zondag 20 oktober van 12.00 tot en met 16.30 uur Waar: De Holle Bilt 6 3732 HM De Bilt Kosten: gratis Aanmelden: niet nodig Informatie: het informatiecentrum is open om 11 uur Info: www.utrechtslandschap.nl Dinsdag 22 en Woensdag 23 oktober Herfstvakantie: eten uit de natuur De Boswerf organiseert in de herfstvakantie hoe je zelf jam kan maken. Wanneer: dinsdag 22 en woensdag 23 oktober van 13 tot en met 16 uur Waar: bezoekerscentrum De Boswerf, Prins Bernhardlaan 3, Zeisterbos Leeftijd: 8+ jaar Aanmelden: vooraf verplicht. Info: www.boswerf.nl

Zondag 27 september Schilderen in parken Utrecht voor meer informatie: zie bericht op 15 september Kosten: € 65,- lunch en materialen inbegrepen. Tijd: van 11 tot ongeveer 4 uur Verzamelplaats: Park Voorveldse Polder, Ariënslaan 1, Utrecht Je kunt je opgeven door een mail te sturen: [email protected] of bel: 06 55 82 06 19 Info: http://marikestokker.blogspot.com knopje workshops

Donderdag 24 oktober Herfstvakantie: eten uit de natuur De Boswerf organiseert in de herfstvakantie voor kinderen vanaf 4 jaar tamme kastanjes poffen. Wanneer: donderdag 24 oktober van 13 tot en met 16 uur Waar: Bezoekerscentrum De Boswerf, Prins Bernhardlaan 3, Zeisterbos Kosten: gratis Info: www.boswerf.nl Zaterdag 26 oktober Fietsexcursie Historische objecten Vliegbasis Soesterberg Gidsen van Utrechts Landschap organiseren namens Provincie Utrecht, gemeente Zeist en gemeente Soest fietsexcursies langs historische objecten op Vliegbasis Soesterberg. Belangstellenden betreden deze gebouwen, beleven de militaire betekenis ervan en maken kennis met kunstinstallaties die zijn geïnspireerd op de Koude Oorlog periode en die een relatie hebben met het gebruik van het terrein als vliegbasis. Tijdens de fietsexcursies wordt ook enige aandacht besteed aan de natuur en de toekomstige ontwikkeling van de vliegbasis. Wanneer: zaterdag 26 oktober 12 uur Waar: Waar: Het informatiecentrum van Hart van de Heuvelrug op vliegbasis Soesterberg is gevestigd in de oude brandweerkazerne. Deze staat bij de ingang van de vliegbasis aan de Batenburgweg 15 in Soesterberg. Kosten: gratis Reserveren en info: www.utrechtslandschap.nl Zaterdag 26 oktober Nacht van de Nacht Austerlitz Nederland kent nog maar nauwelijks echt donkere plekken. Tijdens de Nacht

van de Nacht kunt u overal in het land meedoen aan activiteiten ‘in het donker’. In boswachterij Austerlitz kunt u met gidsen van Staatsbosbeheer mee op pad in het donkere bos. Leer de schoonheid van echte duisternis kennen! Wanneer: zaterdag 26 oktober van 19 tot 21 uur Waar: vertrek vanaf de parkeerplaats bij het Beauforthuis. Woudenbergseweg 70, Austerlitz Aanmelden: niet nodig Informatie: bij boswachter Stefanie Jegerings tel. 035-5416512 Info: www.staatsbosbeheer.nl Zaterdag 26 oktober Themavaart ‘Watervogels’ met Blauwe Bever Blauwe Bever rivieroevertocht op de Nederrijn met een korte wandeling door een van onze natuurgebieden. Wanneer: zaterdag 26 oktober 14 uur Waar: Vertrekpunt Remmerden Parkeerplaats aan de N225 tussen Elst en Rhenen (bij bedrijf PAKO, Utrechtsestraatweg 149, 3911 TS Rhenen), tegenover industrieterrein Remmerden. Volg het bord ‘Parkeren Safariboot de Blauwe Bever’. Hier is voldoende parkeergelegenheid. U dient 15 minuten voor vertrek aanwezig te zijn. Kosten: € 13,- (Beschermers) en € 16,(niet-Beschermers). Kinderen 6-12 jaar € 7,- Kinderen 0 t/m 5 jaar gratis Aanmelden: is noodzakelijk online of VVV Wijk bij Duurstede 0343 - 57 59 95 Info: www.utrechtslandschap.nl Zondag 27 oktober Kinderactiviteiten bij Beerschoten Utrechts Landschap organiseert in paviljoen Beerschoten voor kinderen vanaf 4 jaar luisteren naar verhalen uit de natuur en knutselactiviteiten.

Zondag 27 oktober Herfstdag op landgoed Stoutenburg Utrechts Landschap organiseert een kinderactiviteit. Op het landgoed Stoutenburg valt ook in de herfst van alles te beleven! Leuke activiteiten voor kinderen met als thema de herfst. Wanneer: zondag 27 oktober om 12 uur Waar: Stoutenburgerlaan 5, 3835 PB Stoutenburg Kosten: gratis Info: www.utrechtslandschap.nl

Studenten vereniging STORM en MCU organiseren ludieke anti-plastic-actie Op dinsdag 3 september is Studievereniging Storm van Milieuwetenschappen aan de UU in samenwerking met het Milieucentrum Utrecht (MCU) voornemens deel te nemen aan de Duurzame IntroductieStunt (DIS). De DIS is een landelijke actie waarbij tijdens de introductieweken van de universiteiten op verschillende manieren aandacht wordt gevraagd voor het milieu en duurzaamheid. Storm en het MCU willen de aandacht richten op plasticgebruik. Dinsdag 3 september vanaf 14 uur zal dan in de omgeving van de Neude plastic worden ingezameld en ingeruild worden voor duurzame alternatieven. Het ingezamelde plastic zal vervolgens op het Neude worden omgevormd tot kunst, om de aandacht van het publiek hierop te vestigen. De activiteiten zullen tot ongeveer 18 uur duren. Er zijn geen straatafsluitingen en de Neude is tijdens de stunt openbaar toegankelijk. Dus kom 3 september eens kijken hoe een middag plastic tassen er uit ziet!



Wanneer: zondag 27 oktober van 14 tot en met 16 uur Waar: Paviljoen Beerschoten, De Holle Bilt 6, 3732 HM De Bilt Kosten: € 0,50 per kind Info: www.utrechtslandschap.nl

eventueel een tweede wandeling in de middag georganiseerd. Info: www.ivn.nl Zondag 20 oktober Paddenstoelen van Austerlitz Paddenstoelen spelen een belangrijke rol in de kringloop van de natuur. Ze doen hun werk voor het grootste deel onzichtbaar onder de grond. Veel paddenstoelen en bomen hebben elkaar nodig. Verder hebben lang niet alle paddenstoelen een steel en een hoed. Ieder jaar is het weer een verrassing welke paddenstoelen hun gezicht laten zien in Austerlitz. Ga met de gids van Staatsbosbeheer op zoek naar de verschillende soorten en welke plaats ze hebben in het bos.

N225 tegenover industrieterrein Remmerden, Utrechtsestraatweg 149, 3911 TS Rhenen. Parkeren: volg het bord ’Parkeren Safariboot de Blauwe Bever’, de parkeerplaats is aan de N225 tussen Elst en Rhenen (bij bedrijf PAKO). Kosten: € 10,- beschermers, € 14,- nietbeschermers. Kinderen: 6-12 jaar € 7,en 0 t/m 5 jaar gratis. Aanmelden: online bij het Utrechts Landschap of via VVV Wijk bij Duurstede tel. 0343-575995 Info: www.utrechtslandschap.nl Zondag 13 oktober Natuurexcursie vliegbasis Soesterberg Gidsen van Utrechts Landschap organiseren namens Provincie Utrecht, gemeente Zeist en gemeente Soest gecombineerde wandel- en fietsexcursies over een deel van de vliegbasis. Belangstellenden maken kennis met de natuur(ontwikkeling) in het gebied als gevolg van het militair beheer en het belang ervan als verbindende schakel tussen natuurgebieden. Tijdens de natuurexcursies wordt ook enige aandacht besteed aan het militair gebruik van het terrein en de toekomstige ontwikkeling van de vliegbasis. Wanneer: zondag 13 oktober 10 uur Waar: Het informatiecentrum van Hart van de Heuvelrug op vliegbasis Soesterberg is gevestigd in de oude brandweerkazerne. Deze staat bij de ingang van de vliegbasis aan de Batenburgweg 15 in Soesterberg. Kosten: gratis Reserveren en info: www.utrechtslandschap.nl Zondag 20 oktober Paddenstoelenwandeling en expo De Boswerf organiseert een activiteit ga mee met IVN gids Annie de Bruin en ontdek de schoonheid van paddenstoelen, de start van de wandeling is om 14 uur. En kinderen vanaf 4 jaar kunnen knutselen in de schuur.

Wanneer: zondag 20 oktober van 12.30 tot en met 16 uur Waar: Bezoekerscentrum De Boswerf, Prins Bernhardlaan 3, Zeisterbos Kosten: € 3,50 per kind en volwassen € 4,50, incl. koffie en thee en zoekkaart. Info: www.boswerf.nl Zondag 20 oktober Herfstfeest Beerschoten Er is weer herfstfeest ter gelegenheid van de opening van het seizoen. Vooral voor kinderen zijn er leuke activiteiten, o.a. broodjes bakken in de vuurkorf, rijden met de groenkoets, oud-Hollandse kinderspelen en een speurtocht. Wanneer: zondag 20 oktober tussen 12 en 16.30 uur Waar: Informatiecentrum Beerschoten, gelegen aan de Holle Bilt 6 te De Bilt 3732 HM (Holle Bilt is gelegen aan de achterkant van Hotel De Biltsche Hoek.) Kosten: deelname is gratis. Aanmelden: is niet nodig Info: www.utrechtslandschap.nl Zondag 20 oktober Paddenstoelen op Sandwijck De IVN organiseert een paddenstoelenspeurtocht op dit fraaie landgoed en is altijd erg succesvol. Tijdens deze wandeling vertellen we onder meer over het ontstaan, de functie van paddenstoelen en hoe u de verschillende soorten kunt herkennen. De gidsen zijn: Roel Maas-Bakker (0302721611), Jaap Milius (0302288636), Enrico van Barneveld, Ina van den Berge (0302286511), Daan Hent. Wanneer: zondag 20 oktober van 11.00 uur Waar: Sandwijck (terrein van Het Utrechts Landschap). Parkeerterrein, bij het toegangshek van landgoed Sandwijck (Utrechtse weg 305, De Bilt). Kosten: geen Let op: Dit jaar is er een maximum van 30 deelnemers. Opgave via [email protected] Bij meer dan 30 belangstellenden wordt

Wanneer: zondag 20 oktober van 10-12 uur Waar: Beauforthuis, Woudenbergseweg 70, Austerlitz Kosten: volwassenen € 5,-; kinderen € 2,50 Aanmelden: (voor 18 okt) online via [email protected] Info: www.staatsbosbeheer.nl Zondag 20 oktober Herfstfeest Beerschoten Utrechts Landschap organiseert een ge-zins activiteit: er is weer herfstfeest ter gelegenheid van de opening van het seizoen. Voor kinderen zijn er leuke activiteiten, o.a. broodjes bakken in de vuurkorf, rijden met de groenkoets, oud-Hollandse kinderspelen en een speurtocht. Wanneer: zondag 20 oktober van 12.00 tot en met 16.30 uur Waar: De Holle Bilt 6 3732 HM De Bilt Kosten: gratis Aanmelden: niet nodig Informatie: het informatiecentrum is open om 11 uur Info: www.utrechtslandschap.nl Dinsdag 22 en Woensdag 23 oktober Herfstvakantie: eten uit de natuur De Boswerf organiseert in de herfstvakantie hoe je zelf jam kan maken. Wanneer: dinsdag 22 en woensdag 23 oktober van 13 tot en met 16 uur Waar: bezoekerscentrum De Boswerf, Prins Bernhardlaan 3, Zeisterbos Leeftijd: 8+ jaar Aanmelden: vooraf verplicht. Info: www.boswerf.nl

Zondag 27 september Schilderen in parken Utrecht voor meer informatie: zie bericht op 15 september Kosten: € 65,- lunch en materialen inbegrepen. Tijd: van 11 tot ongeveer 4 uur Verzamelplaats: Park Voorveldse Polder, Ariënslaan 1, Utrecht Je kunt je opgeven door een mail te sturen: [email protected] of bel: 06 55 82 06 19 Info: http://marikestokker.blogspot.com knopje workshops

Donderdag 24 oktober Herfstvakantie: eten uit de natuur De Boswerf organiseert in de herfstvakantie voor kinderen vanaf 4 jaar tamme kastanjes poffen. Wanneer: donderdag 24 oktober van 13 tot en met 16 uur Waar: Bezoekerscentrum De Boswerf, Prins Bernhardlaan 3, Zeisterbos Kosten: gratis Info: www.boswerf.nl Zaterdag 26 oktober Fietsexcursie Historische objecten Vliegbasis Soesterberg Gidsen van Utrechts Landschap organiseren namens Provincie Utrecht, gemeente Zeist en gemeente Soest fietsexcursies langs historische objecten op Vliegbasis Soesterberg. Belangstellenden betreden deze gebouwen, beleven de militaire betekenis ervan en maken kennis met kunstinstallaties die zijn geïnspireerd op de Koude Oorlog periode en die een relatie hebben met het gebruik van het terrein als vliegbasis. Tijdens de fietsexcursies wordt ook enige aandacht besteed aan de natuur en de toekomstige ontwikkeling van de vliegbasis. Wanneer: zaterdag 26 oktober 12 uur Waar: Waar: Het informatiecentrum van Hart van de Heuvelrug op vliegbasis Soesterberg is gevestigd in de oude brandweerkazerne. Deze staat bij de ingang van de vliegbasis aan de Batenburgweg 15 in Soesterberg. Kosten: gratis Reserveren en info: www.utrechtslandschap.nl Zaterdag 26 oktober Nacht van de Nacht Austerlitz Nederland kent nog maar nauwelijks echt donkere plekken. Tijdens de Nacht

van de Nacht kunt u overal in het land meedoen aan activiteiten ‘in het donker’. In boswachterij Austerlitz kunt u met gidsen van Staatsbosbeheer mee op pad in het donkere bos. Leer de schoonheid van echte duisternis kennen! Wanneer: zaterdag 26 oktober van 19 tot 21 uur Waar: vertrek vanaf de parkeerplaats bij het Beauforthuis. Woudenbergseweg 70, Austerlitz Aanmelden: niet nodig Informatie: bij boswachter Stefanie Jegerings tel. 035-5416512 Info: www.staatsbosbeheer.nl Zaterdag 26 oktober Themavaart ‘Watervogels’ met Blauwe Bever Blauwe Bever rivieroevertocht op de Nederrijn met een korte wandeling door een van onze natuurgebieden. Wanneer: zaterdag 26 oktober 14 uur Waar: Vertrekpunt Remmerden Parkeerplaats aan de N225 tussen Elst en Rhenen (bij bedrijf PAKO, Utrechtsestraatweg 149, 3911 TS Rhenen), tegenover industrieterrein Remmerden. Volg het bord ‘Parkeren Safariboot de Blauwe Bever’. Hier is voldoende parkeergelegenheid. U dient 15 minuten voor vertrek aanwezig te zijn. Kosten: € 13,- (Beschermers) en € 16,(niet-Beschermers). Kinderen 6-12 jaar € 7,- Kinderen 0 t/m 5 jaar gratis Aanmelden: is noodzakelijk online of VVV Wijk bij Duurstede 0343 - 57 59 95 Info: www.utrechtslandschap.nl Zondag 27 oktober Kinderactiviteiten bij Beerschoten Utrechts Landschap organiseert in paviljoen Beerschoten voor kinderen vanaf 4 jaar luisteren naar verhalen uit de natuur en knutselactiviteiten.

Zondag 27 oktober Herfstdag op landgoed Stoutenburg Utrechts Landschap organiseert een kinderactiviteit. Op het landgoed Stoutenburg valt ook in de herfst van alles te beleven! Leuke activiteiten voor kinderen met als thema de herfst. Wanneer: zondag 27 oktober om 12 uur Waar: Stoutenburgerlaan 5, 3835 PB Stoutenburg Kosten: gratis Info: www.utrechtslandschap.nl

Studenten vereniging STORM en MCU organiseren ludieke anti-plastic-actie Op dinsdag 3 september is Studievereniging Storm van Milieuwetenschappen aan de UU in samenwerking met het Milieucentrum Utrecht (MCU) voornemens deel te nemen aan de Duurzame IntroductieStunt (DIS). De DIS is een landelijke actie waarbij tijdens de introductieweken van de universiteiten op verschillende manieren aandacht wordt gevraagd voor het milieu en duurzaamheid. Storm en het MCU willen de aandacht richten op plasticgebruik. Dinsdag 3 september vanaf 14 uur zal dan in de omgeving van de Neude plastic worden ingezameld en ingeruild worden voor duurzame alternatieven. Het ingezamelde plastic zal vervolgens op het Neude worden omgevormd tot kunst, om de aandacht van het publiek hierop te vestigen. De activiteiten zullen tot ongeveer 18 uur duren. Er zijn geen straatafsluitingen en de Neude is tijdens de stunt openbaar toegankelijk. Dus kom 3 september eens kijken hoe een middag plastic tassen er uit ziet!



‘Dansende juwelen’ in mijn buurt, volgend jaar weer?

Eventjes zie je ze met tientallen dansen door de lucht. Dan strijken ze weer neer op een bloem van de vlinderstruik om voedsel (nectar) op te zuigen met hun lange tong. Zelden zag ik zoveel vlinders bij de vlinderstruiken op de groenstrook bij de Rijnlaan in de Rivierenwijk (Utrecht). Regelmatig loop ik er langs, sinds ik ze daar heb gesignaleerd. Ik kan me herinneren dat ik er een aantal jaren geleden eveneens veel vlinders zag. Misschien was dat 2006? Dat jaar was namelijk ook een succesvol vlinderjaar. De laatste jaren heb ik op die plek niet veel vlinders meer gezien. Maar dit jaar stikt het er van. Algemene soorten die ik er in ieder geval heb gezien en herkend: groot en klein koolwitje, dagpauwoog, kleine vos (in grote hoeveelheden), distelvlinder, citroenvlinder, de gamma-uil en de atalanta. Toeval is deze enorme explosie van vlinderwaarnemingen op de vlinderstruiken in mijn buurt niet. Want in de maand augustus bracht de Vlinderstichting het nieuws naar buiten dat het dit jaar een erg goed vlinderjaar is. Het jaar 2013 wordt met gemak de beste vlinderzomer van deze eeuw (vanaf 2000) en verslaat andere goede zomers als 2003 en 2006 ruim. Er is ook teleurstellend nieuws: er waren in het midden in de jaren negentig zelfs nog betere vlinderzomers. Daarnaast is er helaas sprake van een dalende trend: de vlinderstand loopt vanaf 1990 langzaam maar voortdurend achteruit. Volgens Kars Veling van de Vlinderstichting komt dit doordat het leefgebied voor vlinders de afgelopen decennia niet alleen kleiner maar ook slechter is geworden. “We zien dat de vlinderstand verschraalt door veranderingen in de landbouw, een ander maaibeheer van wegbermen en doordat natuurgebieden kampen met verdroging of het inwaaien van meststoffen”. Bloemen verdwijnen zodoende uit landbouwgebieden en ook de bermen worden groener en minder bloemrijk.

Wat het volgend jaar voor vlinderjaar is, blijft moeilijk te voorspellen. Kars Veling durft hierover wel een uitspraak te doen. “Ook 2014 zou best eens een goed vlinderjaar kunnen worden. In 2003 vlogen er heel veel vlinders, maar daarna werd het droog en heet en verdroogden de rupsen. Daardoor was 2004 een slecht vlinderjaar. Nu is het ook heel warm geweest, maar niet extreem droog. Dat kan gunstig uitpakken voor de rupsen.” Op mijn balkon heb ik dit jaar eveneens vlinders gezien: klein koolwitje, dagpauwoog, muntvlindertje, gamma-uil. Helaas niet in grote hoeveelheden, want zoveel ruimte voor bloemen geschikt voor vlinders heb ik nu ook weer niet. Wel staan er een vlinderstruik, dropplanten, munt etc. Op het moment van schrijven van dit artikel (23 augustus) kan ik hopelijk als ik geluk heb ‘live’ de metamorfose van rups tot vlinder volgen. De cocon hangt namelijk zo ongeveer tegen het raam aan de balkonzijde van mijn keuken (waar mijn balkon aan grenst). Wildlife in de stad, op mijn balkon! Binnenkort in de bioscoop. Titel dansende juwelen met dank aan Harco Bergman, boswachter Kuinderbos in de Noordoostpolder, geciteerd in een artikel in de Volkskrant over vlinders ( zie bronnen) Bronnen: “Dansende juwelen kennen topjaar dankzij koele lente”. Artikel in de Volkskrant van 23 augustus “Een topzomer voor vlinders, maar dat wil nog niet zeggen dat het goed gaat” (artikel Trouw.nl van 20 augustus 2013). vlinderstichting.nl natuurbericht.nl tekst en foto: Heleen Hüpscher

Hittestress in de stad: maatregelen nodig Voor diegenen die tijdens de warme julidagen en de eerste dagen in de maand augustus in de stad Utrecht vertoefden, was het wellicht puffen en zweten geblazen. Om te ontkomen aan de warmte, ging u op zoek naar koele plekjes in of buiten de stad. Of verbleef u in uw huis. Als inwoner van een stad, heeft u namelijk de pech (of het geluk als u hitte prettig vindt), dat het in steden vaak een stuk warmer is dan in de gebieden buiten de stad. Dit wordt ook wel het stedelijk warmte-eiland effect genoemd (urban heat island effect). Overigens kunnen de temperaturen binnen een stad ook verschillen, dat hangt o.a. van het type bebouwing af en het wel of niet aanwezig zijn van groen en water. Verder koelt een stad niet alleen overdag, maar ook ’s nachts tijdens bepaalde weersomstandigheden (bv. hoge temperaturen, weinig wind) moeilijk af Het Milieucentrum Utrecht heeft, samen met IVN en NMU (Natuuren Milieufederatie Utrecht), het stedelijk warmte-eiland effect nader onderzocht. Specifiek voor de steden Utrecht, Amersfoort, Nieuwegein en Veenendaal is naast het feitelijk meten van de temperatuur in verschillende gebieden, ook een bewonersonderzoek gehouden. Uit het onderzoek blijkt dat het stedelijk hitte-eiland effect bijna altijd aanwezig is. Het temperatuurverschil binnen en buiten de stad Utrecht kan oplopen tot meer dan vijf graden. Maar ook in de stad lopen de temperaturen sterk uiteen. Daarnaast kan de warme lucht van de stad Utrecht bij bepaalde windrichtingen de weerswaarnemingen van het KNMI in De Bilt beïnvloeden. Het

Zaterdag 6 oktober Wandeling landgoed Beerschoten Utrechts Landschap organiseert deze wandelexcursie op landgoed Beerschoten. Landgoed Beerschoten in De Bilt behoort tot de mooiste landgoederen van de Utrechtse Heuvelrug. In het gebied komen reeën, de das, de vos en vele vogels voor zoals de raaf. Tijdens deze wandeling vertelt de gids over de rijke historie van dit landgoed. Duur van de wandeling is ongeveer 1,5 uur.

bewonersonderzoek (118 respondenten) wijst uit dat men vooral ’s nachts last heeft van de hitte. Warme temperaturen in huis leiden tot problemen met slapen en vermoeidheid. De meerderheid van de mensen zegt verkoeling direct bij het huis te vinden: in de eigen tuin of schaduw. Toch is bijna de helft van de respondenten meer dan een kilometer verwijderd van een koele plek (aanwezigheid van bos, water, zee, parken). De drie organisaties schrijven dat de verwachting is dat klimaatverandering kan leiden tot een toename in het jaarlijkse aantal dagen met temperaturen boven de 28 graden. In steden is deze toename extra voelbaar door het optreden van het stedelijk hitteeiland effect. Wat weer gevolgen heeft voor de leefbaarheid en de gezondheid van de bevolking. De gemeente heeft klimaatadaptatie en de jaarlijkse ontwikkeling van een hitte-eiland in de stad niet op de agenda staan. Aldus Milieucentrum Utrecht in de onlangs uitgebrachte adviezen aan politieke partijen in verband met de gemeenteraadsverkiezingen van 2014. Eén van de adviezen van het MCU is om klimaatadaptatie, groene daken en waterberging op te nemen in beleid. Een groene stad, groene daken en waterberging dragen bij aan een koel en leefbaar stadsklimaat. “Utrecht doet er goed aan deze onderwerpen naast de ambities voor klimaat en broeikasgas in haar beleid op te nemen”. Tekst: Heleen Hüpscher

Wanneer: zaterdag 6 oktober om 12.00 uur Waar: start vanuit Paviljoen Beerschoten, gelegen aan de Holle Bilt 6 te De Bilt 3732 HM (Holle Bilt is gelegen aan de achterkant van Hotel De Biltsche Hoek.) Kosten: deelname is gratis. Aanmelden: is niet nodig Info: www.utrechtslandschap.nl Kosten: € 6,50 voor volwassenen, € 5,voor 65+ en € 2,- voor houders van een U-pas. Voor kinderen tot en met 12 jaar en houders van een Museumkaart is entree gratis. Informatie: Botanische Tuinen tel. 030-253 1890 of via Twitter (@UUBotu) en Facebook: (facebook.com/botanischetuinenuu) en www.uu.nl/NL/BotanischeTuinen

Wanneer: vrijdag 4, 11, 18, 25 oktober van 10.00 tot 18.00 uur Waar: op het Vredenburgplein te Utrecht Info: www.boerenmarktutrecht.nl

Zondag 22 september – zaterdag 26 oktober Fotowedstrijd over Utrechtse natuur Naar aanleiding van het 111 jarige bestaan organiseert de KNNV afdeling Utrecht samen met de gemeente Utrecht een fotowedstrijd. De prijzen zijn boekenbonnen van 60, 40 en 20 euro, naast mogelijk eervolle vermeldingen. Iedereen kan foto’s inzenden tot 23 augustus. Voor de deelnemingsvoorwaarden zie de aparte flyer of www5.knnv.nl/utrecht We willen zoveel mogelijk inzendingen exposeren - formaat 30x40 - op de fototentoonstelling; ook plaatsen we een ruime selectie van de foto’s op onze website met de naam van de fotograaf.

Wanneer: vrijdag 6 september van 10.00 tot 12.00 uur. 13, 20 en 27 september, 4, 11 en 18 oktober, 1 en 8 november van 10.00 tot 13.00 uur Waar: Boerderij de Zonnewijzer, Koningslaan 15, Bunnik Kosten: de kennismaking op 6 september: 5 euro. De 8-weekse training 325 euro (particulier). Inclusief: intake vooraf, 8 sessies van (max.) 3 uur, koffie/thee, trainingsmap en audio voor begeleide oefeningen thuis, deelname aan een wandeling in de natuur en nagesprek (indien gewenst) Aanmelden: online via www.mindfulnessindenatuur.nu Info: www.mindfulnessindenatuur.nu

Wanneer: Fototentoonstelling Utrechtse Natuur; zondag 22 september- zaterdag 26 oktober Waar: zondag 22 september vindt de opening plaats in stadsboerderij Griftsteede, Van Swindenstraat 129, Utrecht; als onderdeel van de activiteitenzondag Solidair/Oogstfeest De tentoonstelling wordt om 15.00 uur geopend. De jury vertelt over de ingezonden foto’s en reikt de prijzen uit. Info: http://www5.knnv.nl/knnv-afdelingutrecht/fotowedstrijd-2013

Oktober Vrijdag 4, 11, 18, 25 oktober Biologische Boerenmarkt, Utrecht Zie agenda september

Vrijdag (6), 13, 20 en 27 september, 4, 11 en 18 oktober, 1 en 8 november 8-weekse mindfulnesstraining in de natuur Toelichting: zie agenda september.

Zaterdag 5 oktober Niënhof natuurwandeling Utrechts Landschap organiseert deze wandelexcursie met gids over landgoed Niënhof. Duur van de wandeling is ongeveer 1,5 uur. Het terrein kan soms drassig zijn. De excursie is minder geschikt voor kinderen. Wanneer: zaterdag 5 oktober om 9.30 uur Waar: vertrek vanaf landgoed Niënhof, ingang naast Grotelaan 16, Bunnik Kosten: € 2,50 voor Beschermers, € 4,voor niet-Beschermers Aanmelden: online bij Het Utrechts Landschap of via VVV Wijk bij Duurstede tel. 0343-575995 (ma 13.30 - 17.00 uur en di t/m za 9.30 - 17.00 uur) Info: www.utrechtslandschap.nl

Zondag 6 oktober Herfsttijd en Pompoenenmarkt bij De Boswerf, Zeist We gaan voor sfeer, lokale inspiratie, ECO, duurzaam, muziek, lekker eten en ontspanning. U krijgt het herfstgevoel op De Boswerf! Wanneer: zondag 6 oktober van 12.00 tot en met 16.00 uur Waar: bezoekerscentrum De Boswerf, Prins Bernhardlaan 3, Zeisterbos Kosten: € 3,Info: www.boswerf.nl Zondag 6 oktober De Streekmarkt op de Twijnstraat, Utrecht Zie de agenda in september. Wanneer: zondag 6 oktober van 11.00 tot 18.00 uur Waar: Twijnstraat, Utrecht Info: www.destreekmarkt.nl Zaterdag 12 en 19 oktober Rivieroevervaart Utrechts Landschap organiseert de Blauwe Bever rivieroevertocht langs de prachtige noordoever van de Nederrijn met een korte wandeling door één van de natuurgebieden van het Utrechts Landschap. Duur van de tocht is ongeveer 2,5 uur. Wanneer: zaterdag 12 en 19 oktober om 14.00 uur Waar: vertrek vanaf de parkeerplaats aan


Barneveld tel. 035-5416512. Deelname groepen niet mogelijk: groepen kunnen zich apart aanmelden tel. 030-2360020 Info: www.staatsbosbeheer.nl Tot zondag 15 september Tropisch Vlinderfestival, Botanische Tuinen Utrecht Al een aantal jaar wordt één van de kassen in het Kassencomplex van de Botanische Tuinen tijdens de zomer omgetoverd tot een waar paradijs waar het wemelt van de felgekleurde vlinders.

Zaterdag 21 september Rivieroevervaart (ochtend) Blauwe Bever rivieroevertocht op de Nederrijn met een korte wandeling door een van onze natuurgebieden. Wanneer: zaterdag 21 september, 10.30 uur Waar: Parkeerplaats aan de N225 tussen Elst en Rhenen (bij bedrijf PAKO, Utrechtsestraatweg 149, 3911 TS Rhenen), tegenover industrieterrein Remmerden. Volg het bord ‘Parkeren Safariboot de Blauwe Bever’. Hier is voldoende parkeergelegenheid. U dient 15 minuten voor vertrek aanwezig te zijn. Kosten: € 10,- (Beschermers) en € 14,(niet-Beschermers). Kinderen 6-12 jaar € 7,- Kinderen 0 t/m 5 jaar gratis Reserveren: 0343 - 57 59 95 VVV Wijk bij Duurstede Info: www.utrechtslandschap.nl Zaterdag 28 september Fietsexcursie Militair erfgoed Vliegbasis Soesterweg Gidsen van Utrechts Landschap organiseren namens Provincie Utrecht, gemeente Zeist en gemeente Soest fietsexcursies over start- en landingsbanen en langs shelters, bunkers en een kerosineopslagplaats die als militair erfgoed bewaard blijven. Belangstellenden maken kennis met het militair verleden van de vliegbasis en de rol ervan tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog. Tijdens de fietsexcursies wordt ook enige aandacht besteed aan de natuur en de toekomstige ontwikkeling van de vliegbasis. Wanneer: zaterdag 28 september, 13.30 – 16.30 uur Waar: Het informatiecentrum van Hart van de Heuvelrug op vliegbasis Soesterberg is gevestigd in de oude brandweerkazerne. Deze staat bij de ingang van de vliegbasis aan de Batenburgweg 15 in Soesterberg.

Kosten: gratis Reserveren en info: www.utrechtslandschap.nl Zondag 29 september Paddenstoelen van Drakensteijn De IVN organiseert ook dit jaar weer twee paddenstoelenspeurtochten op het programma. Tijdens deze wandelingen vertellen we onder meer over het ontstaan, de functie van paddenstoelen en hoe u de verschillende soorten kunt herkennen. De gidsen zijn: Jaap Milius (030-2288636), Ina van den Berge (030-2286511) en Enrico van Barneveld. Wanneer: zondag 29 september om 11.00 uur Waar: Drakensteijn (terrein van Staatsbosbeheer) op de parkeerplaats Dagrecreatieterrein Drakensteijn, Hoge Vuurscheweg, Lage Vuursche Kosten: geen Info: www.ivn.nl Op zaterdag, zondag en woensdag in september De natuur op Fort Rijnauwen Verscholen in het groen ligt het grootste vestingwerk van de Nieuwe Hollandse Waterlinie: het Fort bij Rijnauwen. Door zijn bouwstijl en gaafheid is het fort historisch gezien uniek. Ook als natuurgebied is het van grote waarde. Doordat het jarenlang niet toegankelijk was voor publiek is het een paradijs geworden voor veel (bedreigde) planten en dieren. Kom eens genieten van deze bijzondere combinatie van natuur en historie. Wanneer: zaterdag 1, 8, 15, 22, en 29 om 13:30 uur, zondag 2, 9, 16, 23 en 30 om 10:30 en 13:30 uur, woensdag 4, 11, 18 en 25 om 10:30 uur in september Waar: vertrek vanaf het hek van Fort bij Rijnauwen, Vossegatsedijk 5, Bunnik Kosten: € 5,Aanmelden: vooraf aanmelden is niet nodig Informatie: boswachter Andries van

Deze schitterend ingerichte kas staat vol met bloemen en er zijn veel kleurrijke vlinders te zien. Behalve de inmiddels ‘gewone’ soorten zoals onder andere de gigantische Atlasvlinder, de helblauwe Borho’s en de Heliconia’s in vele tinten rood en oranje, wordt er geprobeerd ook dit jaar weer nieuwe, spannende vlinders te introduceren op het vlinderfestival. Dit is afhankelijk van het aanbod aan poppen. Verder is in de hal van het kassencomplex een uitgebreide expositie over vlinders te zien en staan er verschillende bakken met daarin (bizarre) rupsen. Tijdens het festival is bijna altijd één van de vrijwilligers aanwezig om uw vragen te beantwoorden en bijzondere dingen te laten zien. Van alle aanwezige vlinders hangen informatiekaartjes in de kas en bezoekers kunnen een kijkje nemen bij de Poppenkast. Hierin hangen de poppen die per post binnen komen. Iedere vlindersoort heeft zijn eigen pop/ cocon en sommige zijn mooi metallic goudkleurig of juist saai bruin van kleur, maar bijna altijd hebben ze een bijzondere vorm. Wie geluk heeft ziet een vlinder uit de pop kruipen en daarna zijn vleugels oppompen.

Derde Open Tuinendag Utrecht Op zaterdag 29 juni was er in de Utrechtse Binnenstad voor de derde keer de Open Tuinendag. Meer dan veertig bezienswaardige tuinen van particulieren, musea en andere instellingen waren die dag te bewonderen. De zon scheen en ik ging op pad.

Zoudenbalch

Als eerste bezocht ik de tuin achter het huis “Zoudenbalch” gelegen aan de Donkerstraat. Dit is een gecombineerde binnentuin met diverse opstapjes en een fraaie en leuke rommelige tuinaanleg. Er is een kleine ronde vijver en ook staat er een aparte uit bakstenen opgetrokken fietsenstalling. Het geheel doet gezellig aan.

Abraham Dolehof

Op mijn tocht door de zuidelijke Binnenstad deed ik ook het Abraham Dolehof aan. De mooie grote plataan domineert dit hof waar op dat moment een weldadige rust heerste.

Zuylenspiegel

Vervolgens wandelde ik naar de tuin van huis “Zuylenspiegel” aan de Zuilenstraat. De ingang van de grote stadstuin bevindt zich aan de ABC-straat. Hier ontmoette ik mijn collega Susan die mee op tuintocht ging om sfeerfoto’s te maken. De Zuylenspiegeltuin is een uitgestrekte tuin met een pergola en met prachtige bloemen en planten in al hun verscheidenheid. Er zijn speelhuisjes en priëlen en er is een lange vijver met waterspuwers. In de optrekjes is ietwat verweerd tuinmeubilair te zien, dat een eeuwenoude, romantische charme uitstraalt. Ook staan er een paar forse kastanjebomen en heeft de tuin veel tuinbeelden en vazen. De nieuwe lange scheidingsmuur, die de tuin in twee moten “hakt”, oogt als een dissonant. Volgens de eigenaren is het de bedoeling dat die muur klimop en vazen krijgt. Toch blijft het geheel naar ons idee, een eldorado voor tuinliefhebbers.

Gregoriustuin

Een eindje verderop, aan de Nieuwegracht 20, kwamen we terecht in de Gregoriustuin van het in 1873 gebouwde Gregoriushuis voor

naam. Bredero’s Bouwbedrijf Nederland (BBN) zetelde daar tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw en bouwde onder andere Hoog Catharijne. De niet zo grote L-vormige tuin is nogal recht en strak met buxusvakken met rozen. Zijn eigenaar, een wat oudere gedistigneerde heer, straalde wat ons betrof ook enige strak- en rechtheid uit. Deze tuin was niet echt onze smaak.

Achter de Dom 28

Grappig vonden we de grote achtpuntige ster van wit marmer in de bestrating van oude straatsteentjes. In het hart van de ster ligt een bloemperk. Langs de muren van de kleine stadstuin van het huis Achter de Dom 28, groeien allerlei vaste planten, waaronder een Japanse wasbloem. Dit tuintje telt maar 25 vierkante meter.

Kromme Nieuwegracht 36 en 38

Ons volgende object was een grote stadstuin aan de Kromme Nieuwegracht 36 en 38. Via een smalle steeg kwamen we in deze tuin die geheel ommuurd is. De muren zijn gedeeltelijk uit kloostermoppen opgemetseld. Een dubbel grasveld beslaat het grootste deel van de tuin en aan de randen liggen borders met vaste planten. Leilinden zorgen voor wat privacy. Onze aandacht trokken vooral de beelden en sculpturen van dieren.

Pieterstraat 3

Als zevende tuin in onze reeks liepen we de tuin van Pietersstraat 3 en Pieterskerkhof 15 in. Deze twee panden zijn met elkaar verbonden via twee binnentuinen. De voormalige scheidingsmuur is op de oorspronkelijke plaats weer opgebouwd, nu met twee boogopeningen om doorgang van het ene naar het andere huis mogelijk te maken. Het is een aardige, tuin met veel hoeken en gaten. De grote ruimte in het huis aan de Pieterstraat 3 is in gebruik als ga-lerieruimte KuuB, waar abstracte kunst te zien was.

Behalve de dagelijkse vlindershow in de vlinderkas, is er ook nog een speciale avondopenstelling en wel op donderdag 15 augustus. Niet alleen is er dan een lezing over vlinders, ook gaan we proberen nachtvlinders te vangen (en daarna weer loslaten) en kunt u zich uit laten fluiten door de pijlgifkikkertjes in de tropische kas. Wanneer: zaterdag 15 juni tot zondag 15 september, de tuinen zijn dagelijks geopend van 10:00 tot 16:30 uur Waar: Botanische Tuinen Utrecht Fort Hoofddijk, Budapestlaan 17, 3584 HD Utrecht. Bereikbaar met stadsvervoer lijn 11 en 12.


Pandhof Pieterskerk

De achtste en tevens laatste tuin was het pandhof van de Pieterskerk. Dit is een vierkant geheel, verdeeld in vier buxusvakken. De planten hebben een bijbelse connotatie. Rond deze vakken staan vaste planten. de fraters van Utrecht. Deze tuin, met 3500 vierkante meter een forse lap grond, is gemeenschappelijk bezit van de bewoners van een aantal aangrenzende woningen. De bewoners van het achterste deel van de tuin (Nieuwegracht 20d) hebben daar een kleinschalige botanische tuin aangelegd. Wij vonden deze tuin bijzonder mooi met zijn lange smalle slingerende vijver. Over die vijver hangen een paar houten brugjes.

Nieuwegracht 8

Ons vierde bezoek gold een tuin achter het huis Nieuwegracht 8 en- gedeeltelijk- Nieuwegracht 6, het voormalige woonhuis van de familie Bredero en hoofdkantoor van het bouwbedrijf van die

Al met al ontdekten wij dankzij de opengestelde tuinen verrassende groene paradijzen verscholen in de binnenstad. Tekst: Guus Albrecht Foto’s: Susan van Schijndel



Utrecht zoekt ruimte voor fietsen Nog steeds is er een chronisch tekort aan (ondergrondse) stallingsruimte voor tweewielers in onze stad. De gemeente doet haar best het gebrek aan rijwielstallingen zo goed als dat gaat te reduceren. Maar de fietsers weten de bestaande fietsenstallingen niet altijd te vinden.

Hardleers en lui

Ondanks de al bestaande fietsenstallingen blijven veel fietsers hun fiets daar te willen stallen waar het hen het beste uitkomt: zo dicht mogelijk bij het adres waar ze moeten zijn. Ook het verwijderen van fietsen door de gemeente baat niet, men parkeert zijn/haar fiets waar dat maar kan. Sinds enige maanden is er een nieuwe ondergrondse fietsenstalling in de Binnenstad bij gekomen om de stallingsnood verder te lenigen. Desondanks blijven veel fietsers liever lui dan moe om naar een goede en veilige fietsparkeerplaats te zoeken.

Fietsenstalling onder het appartementengebouw “De Vredenburg”

Eerder dit jaar is er een nieuwe rijwielstalling geopend voor 835 fietsen. Utrecht is dus flink in de weer de fietsparkeerproblemen te verminderen. De stalling is de eerste dag gratis, elke volgende dag betaal je maar 50 cent voor je gestalde fiets. Verder zijn er een paar beheerders die de rijwielen bewaken en, als dat nodig is, kleine reparaties verrichten. Dit is dus een fantastisch alternatief en een goede voortgaande oplossing voor de gestalde fietsenchaos elders in de (binnen)stad.

Uiterst content

Zelf ben ik zeer blij met die nieuwe stalling. Wat een uitkomst! Daar mijn werk – bij het Milieucentrum -- op slechts een paar honderd meter afstand ligt, stal ik mijn fiets in de Vredenburgstalling. Aan iedereen die ’t maar horen wil, steek ik mijn enthousiasme niet onder stoelen of banken. Er is (nog) plenty ruimte, kost de eerste dag niets en dat van ’s morgens zeven tot in de volgende ochtend om vier uur. Dus 21 uur per dag open en dat zes dagen in de week, zondags gelden enigszins afwijkende openingstijden. Je kan er in en uit via een helling aan de noordkant. Van een stallingsmedewerker krijgt de fietser een kaartje met een nummer mee en de fiets wordt ook van een kaartje met datzelfde nummer voorzien. Bij het ophalen van de fiets lever je je meegenomen kaartje weer in en het aan het stuur hangende kaartje neemt de medewerker ook weer in.

Wanneer: zondag 15 september 14.00 tot 16.30 uur Waar: Werkschuur Vechtstreek, Westbroeks binnenweg 5, Tienhoven Kosten: volwassenen € 15,-; kinderen € 8,Aanmelden: online via www.staatsbosbeheer.nl Informatie: tel. 06-23774925 of per e-mail: [email protected] Bijzonderheden: neem laarzen of waterdichte schoenen, warme kleding en een verrekijker mee. Info: www.staatsbosbeheer.nl

Oplaadpunten en een beetje techniek

In de stalling kunnen 800 gewone en 30 buitenmodelfietsen terecht. Dat zijn bakfietsen en fietsen met een breed stuur. Voorts zijn er vier gratis oplaadpunten voor elektrische fietsen. De boven gelegen fietsrekken zijn eenvoudig te bedienen door middel van een gasveer in de constructie, die ervoor zorgt dat er weinig kracht nodig is om het rek omhoog of omlaag te krijgen om de fiets te plaatsen en er weer uit te krijgen. Geweldig dus! Bronnen: AD/UN 13-06-2013 Guus Albrecht – juni/juli 2013 Tekst: Guus Albrecht Foto; Susan van Schijndel

September fortenmaand met tekst, foto’s, filmpjes en geluidsfragmenten de bijzondere natuur op de forten verbeeld tijdens een afwisselende fietstocht. Te downloaden via www. beleefroutes.nl . Twee forten uit de route lichten we nog even toe: fort ’t Hemeltje en fort Rhijnauwen.

Fort ’t Hemeltje

September is de maand om langs de forten te fietsen. In deze maand zijn er tal van activiteiten op de diverse forten. Zie hiervoor de website www.hollandsewaterlinie.nl/fortenfestival. Kortom een mooi moment om eens de fietsrouteapp “FortenNatuurlijk!” langs de forten van de Stelling van Utrecht uit te proberen. Hierin wordt

reiger in de slootkant? Een strak lijnenspel van sloten en dijken? Of een boerenhek tegen de horizon? Na afloop maakt u een selectie uit de foto’s en worden ze met elkaar besproken.

Park Bloeyendael, schilderij 50 x 70 cm. acryl op doek, Marike Stokker en ervaar dat ook een stad als Utrecht veel natuur in zich heeft!

met de AWN, vereniging van vrijwilligers in de archeologie.

Wanneer: zaterdag 14 september van 10.00 tot en met 11.30 uur Waar: verzamelen onder de Dom in Utrecht Kosten: € 15,Informatie en aanmelden: Petra Wilbrink tel. 06-14213068 of per e-mail: [email protected] Info: www.almaterra.nl

Wanneer: 15 september van 12.30 tot en met 16.00 uur Waar: bezoekerscentrum De Boswerf, Prins Bernhardlaan 3, Zeisterbos Leeftijd vanaf € 2,- tot € 7,50 Info: www.boswerf.nl

15 september Schilderen in parken Utrecht Wat is er fijner dan lekker buiten te zijn, de vogels te zien ronddarren, het gras en de bomen te ruiken en tegelijkertijd een schilderij te maken? We beginnen met koffie en koek, zoeken een plekje, maken een schetsje... Na de lunch gaan we dan schilderen met acryl op doek. Het enige wat je nodig hebt zijn stevige, waterdichte schoenen, oude kleren en eventueel een (klein) krukje.

Dit fort ligt in de oksel van de A12 en A27 vlakbij het natuuren recreatiegebied Nieuw Wulven in Houten. Op dit moment nog niet toegankelijk, maar Staatsbosbeheer wil dit fort voor het publiek open gaan stellen. Wel is er al een leuk wandelpad langs de fortgracht met mooi zicht op het fort. Het is een echt vogelfort voor uilen, ijsvogels en diverse watervogels, die hier de rust vinden om te foerageren en te broeden.

Kosten: € 65,- lunch en materialen inbegrepen. Tijd: van 11 tot ongeveer 4 uur Verzamelplaats: Park Voorveldse Polder, Ariënslaan 1, Utrecht Je kunt je opgeven door een mail te sturen: [email protected] of bel: 06 55 82 06 19 Info: http://marikestokker.blogspot.com knopje workshops

Fort Rhijnauwen

Zondag 15 september Archeologie dag Zeist De Boswerf organiseert alles over het werk van een archeoloog/ archeologie. Doe mee aan de workshops: opgraving, scherven van potten in elkaar lijmen en metaaldetectie. Leg je eigen vondsten voor aan (amateur)archeologen. In samenwerking

Dit fort is hét natuurfort met veel bijzondere planten, waaronder diverse orchideeën. Daarnaast biedt het fort met zijn vele donkere gangen en kamers onderdak aan veel overwinterende vleermuizen. Tot en met september worden er wekelijks door staatsbosbeheer natuurrondleidingen georganiseerd (Zie voor data en tijden de website www.fortrijnauwen.nl).

Zondag 15 september Publieksvaart met de Pont De publieksvaarten beginnen in informatiecentrum ‘De Kromme Rijn’ op landgoed Neerhof met een kopje koffie of thee, een dvd-presentatie en een toelichting. U maakt vervolgens een vaartocht van 1,5 uur over de Kromme Rijn. Wanneer: zondag 15 september, 14 uur Waar: Informatiecentrum De Kromme Rijn op landgoed Niënhof, Grotelaan 16 (naast), 3981 HC Bunnik. Er is voldoende parkeergelegenheid voor fiets en auto. Kosten: Beschermers € 4,- / niet-Beschermers € 6,- / Jeugd t/m 12 jaar € 3,- , incl. koffie/thee bij start. Reserveren: T 0343 - 57 59 95 VVV Wijk bij Duurstede Info: www.utrechtslandschap.nl Zondag 15 september Workshop natuurfotografie Molenpolder Met de digitale camera in de hand kijkt u op een andere manier naar natuur en landschap. De Groene Hartgidsen vertellen u tijdens deze workshop over de relatie tussen het landschap, de natuur en fotografie. Aan bod komen onderwerpen als compositie, perspectief en u brengt dit buiten gelijk in praktijk. U gaat in groepjes op pad met een digitale camera van Staatsbosbeheer. Misschien fotografeert u een

Dinsdag 17 september Bijeenkomst Tijdelijke Natuur De NMU en InnovatieNetwerk in Nieuwegein organiseren een bijeenkomst over Tijdelijke Natuur. Op deze bijeenkomst kunt u meer te weten komen over het concept en hoort u praktijkervaringen van mensen die met Tijdelijke Natuur aan de slag zijn gegaan. De ontwikkelaars van Tijdelijke Natuur zijn aanwezig en u kunt al uw vragen aan hen stellen. Uiteindelijk kunt u voor uzelf bepalen of Tijdelijke Natuur iets is voor uw bedrijf of organisatie. Wanneer: dinsdag 17 september 14 tot 17 uur (inclusief borrel) Waar: Het Veerhuis, Nijemonde 4, 3434 AZ Nieuwegein Kosten: onbekend Aanmelden: via speciale webpagina: https://app.etapestry.com/onlineforms/ nl_nmu/bijeenkomst-nieuwe-natuursept-2013.html Info: www.nmu.nl Woensdag 18 september Amerongse bos avondwandeling Utrechts Landschap organiseert een zomeravondwandeling in het Amerongse Bos. Wanneer: woensdag 18 september van 19.00 tot en met 20.30 uur Waar: parkeergelegenheid voor dierenasiel de Hazenberg, aan een zijweg van de Bergweg in Amerongen Kosten: gratis Info: www.utrechtslandschap.nl


Op het landgoed Schoonoord, gelegen op de overgang van de Utrechtse Heuvelrug naar het Kromme Rijngebied bij Zeist zoeken wij de zaden en vruchten en laten zien wat voor technieken er aan de verspreiding te pas komen. Nieuwsgierig? Ga mee! Wanneer: zondag 8 september van 14 tot en met 16 uur Waar: Parkeerplaats, naast Slot Zeist Zinzendorflaan 3703 CE Zeist Kosten: gratis Na afloop is er koffie, thee of limonade tegen een vrijwillige bijdrage Informatie: Adri Vermeulen, telefoon 0343-491458 Info: www.ivn.nl Zondag 8, 15 en 29 september Publieksvaart met de Pont De publieksvaarten beginnen in informatiecentrum ‘De Kromme Rijn’ op landgoed Niënhof met een kopje koffie of thee, een dvd-presentatie en een toelichting. U maakt vervolgens een vaartocht van 1,5 uur over de Kromme Rijn. Wanneer: zondag 8, 15 van 29 september14.00 tot en met 14.00 uur Waar: vertrek vanaf informatiecentrum De Kromme Rijn op landgoed Niënhof, Grotelaan 16 (naast), 3981 HC Bunnik Kosten: beschermers € 4,-/ niet-beschermers € 6,-/ jeugd t/m 12 jaar € 3,-, incl. koffie/thee bij start Aanmelden: reserveren via Utrechts Landschap of via VVV Wijk bij Duurstede tel. 0343 - 57 59 95 Info www.utrechtslandschap.nl

uit op vliegbasis Soesterberg met een mooi festival waar professionele kunstenaars, amateurs en natuurgidsen de verhalen van de vliegbasis tot leven brengen. Kom dwalen over 4 km landingsbaan en door 380 hectare natuur op vliegbasis Soesterberg. Tussen de shelters is het muziekpodium en kan je lekker eten en drinken. Beeldende Kunst Collectie De Basis en de theatervoorstellingen bekijk je in het sheltergebied, de ondergrondse legering en op andere bijzondere plekken op het terrein. Op de hindernisbaan kan je flink afzien onder leiding van een militair instructeur en voor kinderen zijn er de meest fantastische activiteiten. Trek stevige stappers aan, kom op je skates of stap in de fietstrein om De Basis te verkennen. Wanneer: 13, 14, 15 en 21 & 22 september, diverse tijden Waar: Vliegbasis Soesterberg, Hertenlaan Den Dolder Kosten: per persoon per dag: 13 jaar en ouder € 8,-, tot en met 12 jaar € 0,- . Beschermers krijgen het tweede toegangskaartje gratis. Info: www.vredevanutrecht.nl Zaterdag 14 september Open Monumentendag in Veenendaal Bij De Nieuwe Molen komt een mobiele bakkerij die brood bakt van eigen molenmeel. Dit brood kunt u kopen. Na 12 uur mogen kinderen de bakker helpen bij zijn werk. Er zijn rondleidingen en meelverkoop in de molen en bij voldoende wind wordt er tarwe voor veevoeder gemalen. Ook is er een imker met glazen bijenkast. Wanneer: zaterdag 14 september, vanaf 10 uur Waar: De Nieuwe Molen, Mulderslaan 3, Veenendaal. Meer informatie: Zie voor compleet programma aan activiteiten in Veenendaal op www.openmonumentendagveenendaal.nl

of voor het landelijk programma op www.openmonumentendag.nl Zaterdag 14 september Rondleiding op de voormalige steenfabriek Bosscherwaarden Aan de hand van een videofilm uit de jaren 80 krijgt u een indruk van het werken op een steenfabriek. Het productieproces van stenenbakken en de werking van een ringoven wordt aan de hand van een schema uitgelegd. U maakt een wandeling in en over de oven en langs de tasvelden naar het transsportdijkje. Vanaf dit transportdijkje ziet u de kleiafgravingen en de klei bult. U vervolgt de weg naar voormalige fabriekshallen en droogloodsen. In 1,5 uur heeft u een indruk gekregen van het proces van kleiafgraving tot het in gebruik nemen van de bakstenen. Wanneer: zondag 14 september van 11 tot en met 12.45 uur Waar: Steenfabriek Bosscher Aarden, Lekdijk West 28, 3961MC Wijk bij Duurstede Kosten: geen Aanmelden: www.utrechtslandschap.nl of telefonisch reserveren bij VVV Wijk bij Duurstede tel. 0343 - 57 59 95. Er is ook een rondleiding om 13.30 uur en om 15.00 uur, hiervoor apart aanmelden via de website van het Utrechts Landschap. Info: www.utrechtslandschap.nl Zaterdag 14 september Kruidenwandeling de geheime tuinen van Utrecht Petra Willerink van AlmaTerra organiseert een kruidenwandeling. In deze wandeling van ongeveer 1,5 uur, gaat u door de binnenstad van Utrecht op ontdekkingstocht naar de Geheime Tuinen van Utrecht: verborgen hofjes, waar al eeuwen kruiden groeien. U maakt kennis met deze kruiden en de oude verhalen eromheen. Ook op plekken waar u het niet verwacht, zijn kruiden te vinden. Leer uw ogen gebruiken

Zondag 8 september Zomerconcert Beerschoten Op deze zondagmiddag speelt het Nederlands Politieorkest Als er regen verwacht wordt (weerbericht van de vrijdag ervoor) dan gaat het concert niet door. Indien mogelijk wordt naar een andere locatie uitgeweken. Dit wordt tijdig bekend gemaakt. Wanneer: zondag 8 september14 – 16 uur Waar: Bij Paviljoen Beerschoten, de Holle Bilt 6, 3732 HM De Bilt Kosten: vrij entree. Een vrijwillige bijdrage wordt op prijs gesteld Info: www.utrechtslandschap.nl 13, 14, 15 en 21 & 22 september Festival De Basis De Vrede van Utrecht pakt dit jaar groots

De Favoriete groene plek van...


Joyce Parlevliet en Karin Groeneweg, actief in zelfbeheertuin De Bikkershof In deze rubriek nemen we een kijkje op de favoriete groene plek van diverse Utrechters. We voeren een gesprek over de schoonheid en het beleven van natuur en sluiten af met een fotoportret. Joyce en Karin wonen met veel plezier in hun huizen die grenzen aan stadstuin de Bikkershof, een groen gebied van 200 bij 30 meter gelegen tussen de Goedestraat en de Bekkerstraat in de wijk Wittevrouwen. De groene strook bestaat uit een wilde tuin met een vijver, een waterval, bijenkasten, een boerentuin, een speeltuingedeelte, een fruitbomendeel, twee dierenhokken, tien volkstuinen, een kruidentuin en een zonneweide met een picknickbank.

Beheersplan

Karin: Zesentwintig jaar geleden is door Peter Peels, die is overleden, een beheersplan gemaakt. Dat was een ingewikkeld plan met veel verschillende planten. Die kennis hebben wij niet, we konden dat niet volhouden. Er was frustratie over het vele werk en na de vakantie zag het er slecht uit. Nu hebben we met Rob van der Steen een eenvoudiger onderhoudsplan geschreven op dezelfde basis. Joyce: Veel was dichtgegroeid. We hadden vragen. Wat moet weg? Wat mag minder? Waar moet wat aan gedaan worden? We pakken nu kleine stukjes aan, niet dat alles tegelijk moet, dan blijft het op een klein stuk maar wat minder mooi. Karin: Nu is het weer meer genieten. Joyce: We werken samen met tussen de vier en de twintig mensen om het mooi te houden. Karin: Bewoners wisselen, maar we dragen het met genoeg mensen om het als een gezamelijk iets te ervaren. Dat voelt rijk.

Buiten wonen in de stad

Karin: Het gebied trekt veel dieren aan. Verschillende vogels, wintergasten, vleermuizen, egels, vlinders, vroedmeesterpadden en salamanders, die met een rode buik, vuursalamanders. Joyce: En bijen. Er is een imker die honing maakt. Karin: We snoeien gezamenlijk en hebben al eens veel appels geoogst, waardoor we sap konden maken. Joyce: We werken samen en we eten en drinken samen, het is een sociaal gebeuren. Aan het einde van de zomervakantie organiseren we een barbecue.

Karin: Het is een soort buiten wonen in de stad. Joyce: Eten uit je eigen tuin. Dat ben ik van vroeger van huis uit gewend.

Geen idylle

Karin: Sommige mensen werken actief mee, weer anderen sympathiseren en er zijn ook mensen die niks met groen hebben, maar het wel gezellig vinden om naar de barbecue te komen. Of mensen houden van schoon en netjes en halen alle klimop van hun muur. Ik vind dat jammer, dan krijg je zo’n kale muur. Er zijn mensen die er geen gevoel voor hebben en mensen die dat wel hebben. Het is geen idylle van iedereen met elkaar.

Pad in nood

Tijdens het gesprek klinkt er een hoog gegil uit het gras. Een kat speelt met een vroedmeesterpad. Het beestje slaakt indringende noodkreten. Ik vind het zielig. Karin redt de pad en zet hem bij het water. We maken een rondje om de vijver waar de waterval met energie van een zonnepaneel een rustgevend geluid maakt als van een kabbelend beekje. Heerlijk! We nemen het paadje tussen het hoge gras van de wilde tuin. Het gebiedje oogt rommelig door de natuurlijke manier van tuinieren. Het gras is net gekortwiekt door Joyce die het dapper met een zeis heeft gemaaid om het als hooi voor de dieren te gebruiken. We passeren de boerentuin met bloeiende kaardebollen en een rond perk volop gevuld met maagdenpalm. Her en der liggen door de zomerdroogte bladeren op de grond. We komen aan bij het gedeelte van het kinderdagverblijf.

Groen vervangt gifgrond

Joyce: Door de voormalige autogarage was hier ooit gifgrond. Dat putje hier is daar een teken van. De grond wordt gemonitord. Om de zoveel tijd worden monsters genomen. Karin: Er werden accu’s leeggegooid in de grond. Olie ververst in de grond. Wat ze toen allemaal deden, vreselijk. Festival De Bais, foto: Foppe Schut

Fruit, dieren en wormen Via de speeltoestellen lopen we naar een boomgaardje met appel-



Wanneer: zaterdag 7 september van 8.30 tot 12.00 uur Waar: vertrek vanaf de parkeerplaats bij de Nieuwe Begraafplaats aan de Enschedeweg, Wilnis Kosten: worden hoofdelijk omgeslagen Aanmelden: niet nodig Informatie: Tijs van den Berg tel. 06-19516230 Zie ook: http://ivn.nl/afdeling/de-rondevenen-uithoorn

Bij onderstaande adressen is het Utrechts Milieublad gratis te verkrijgen:

en pruimenbomen, met bessenstruiken en brandnetels voor de vlinders. In het ene dierenhok aan de zijkant van het terrein zitten drie konijnen en zeven kippen en in het andere hok zitten een witte en een zwarte Indische loopeend. Ook is er een wormenbak. De wormen woelen afval om en maken er compost van. En je kweekt wormen. Om weer op de bak te doen.

Permacultuur

Joyce: De tuin wordt beheerd op basis van de permacultuur. Daarbij richt je een tuin zo praktisch mogelijk in, zodat je veel verschillende producten kunt verbouwen die bruikbaar zijn. De dieren voeren we met afval van de natuurwinkel hier in de wijk. Wat overblijft, gooien we op de composthoop. De eieren zijn voor de mensen die voor de dieren zorgen. De mest gaat over de tuintjes. In de winter lopen de dieren los, ze eten het ongedierte uit de volkstuintjes op en woelen de grond om. Het kroos uit de vijver voeren we aan de eenden. Water voor de dieren komt van de daken in de regenton. De eenden eten de slakken op. Een mooi klein ecosysteem.

Eten

Tijdens de wandeling snoep ik van frambozen, moerbeien, witte bessen en een oranje bloem van de OostIndische kers. De bloem heeft een pittig hete nasmaak. Verrassend lekker! Joyce: Uit mijn tuin eet ik sperziebonen, rabarber, broccoli, sla die helaas veel door slakken is opgegeten, courgettes, tomaten, worteltjes, frambozen, prei. Karin: Als je het handig aanpakt, kun je van alles telen. Peultjes, tuinbonen, snijbonen, maïs. Het is ook heerlijk om tijdens het koken

even naar de kruidentuin te lopen en verse kruiden te plukken. Tijm, of marjolein, voor op de pasta.

Fluitconcert

Op de achtergrond horen we een fluitend geluid. Het is een vroedmeesterpad. Hij is er vroeg bij vandaag. Het geluid lijkt op een piepende schommel of op een Peruaanse fluit. In de loop van de avond worden het er meer. Dan klinkt er een heel concert!

Paaseieren, cirkel en schilderijen

Karin: Ik heb een dochter van dertien jaar, zij is hier geboren. Ieder jaar verstoppen we paaseieren voor de kinderen, dat heb ik aan haar kunnen meegeven. Nu organiseert ze het zelf. Zo wordt het telkens overgenomen door een nieuwe generatie. Op Paasochtend komen al die kinderen hier dan zoeken. Een mooi gezicht. Joyce: Ik vind de cirkel van de natuur zo fantastisch. Dat je gewoon uit je eigen tuin kunt eten, uit je eigen stad. En elk jaargetijde heeft iets eigens. Karin: Ik schilder, de Bikkershof is een enorme inspiratie om doorheen te lopen. De bloemen die ik in de tuin zie, verwerk ik in mijn schilderijen. Zo zitten drie vrouwen met een groen hart

Bibliotheek De Meern Bibliotheek Kanaleneiland Bibliotheek Lunetten Bibliotheek Oog In Al Bibliotheek Parkwijk Bibliotheek Vleuten Bibliotheek Zuilen Boerderij Hazenveld Bureaubewust Buurtcomite Voordorp Vooruit Buurthuis Nieuwe Jutter Centrale Bibliotheek Utrecht Centrum Sterrenzicht Cumulus Welzijn / Buurtcentrum De Leeuw Cumulus Welzijn / Buurthuis De Bram Cumulus Welzijn / Buurthuis Einstein Cumulus Welzijn / Buurthuis Oudegracht Cumulus Welzijn / Buurthuis Oudwijk Cumulus Welzijn / Buurthuis Sterrenzicht Cumulus Welzijn / Anders actief Cumulus Welzijn / Transit De Groeneweg Slagerij Dienstencentrum Zuilen Het Vorstelijk Complex Dierenbescherming Utrecht, Amersfoort e. o. Informatie Centrum Utrecht (ICU) Portes Buurthuis De Ravelijn Portes Buurthuis De Tol Portes Buurthuis De Uithoek Portes Buurthuis Rosa Portes Buurthuis Zuilen Portes Dienstencentrum De Barkel Portes Dienstencentrum De Plantage Portes Dienstencentrum West Portes Sociaal Cultureel Centrum De Musketon Rio de Bio Stadsboerderij de Eilandsteede Stadsboerderij de Gagelsteede Stadsboerderij de Griftsteede Stadsboerderij de Koppelsteede Uit de Kunst Universiteitsbibliotheek De Uithof Wijkbureau Oost/Noordoost Wijkbureau Overvecht Wijkbureau West Wijkbureau Zuid Wijkbureau Leidsche Rijn Wijkservicecentrum Vleuten-De Meern Wijkwinkel Votulast Winkel van het Utrechts Landschap Zalen- en activiteitencentrum “De Kargadoor”

naast elkaar op de picknickbank van de zonneweide en dromen weg bij het avondlicht dat over de tuin valt. Tekst en fotografie: Susan van Schijndel Meer informatie: www.bikkershof.nl

Zaterdag 7 september Natuurwandeling landgoed Oostbroek De wandeling gaat over het historische landgoed. Geschikt voor gezinnen met, niet al te jonge, kinderen echter niet voor kinderwagens/wandelwagens. De aard van de wandeling vereist wel dat men goed ter been is. Informatie: hoofdgids: Marijke Zoetelief, tel. 06-28265081. Andere gidsen: Herman Offereins, Emmy Mudde en andere leden van de werkgroep Utrecht. Info: http://ivn.nl/afdeling/vecht-en-plassengebied Vrijdag 6 september Speuren naar vleermuizen en nachtvlinders Ga mee op zoek naar vleermuizen en nachtvlinders in boswachterij Austerlitz. Met ervaren gidsen van Staatsbosbeheer ontdek je alles over deze dieren. Wanneer: vrijdag 6 september om 20 uur Waar: Beauforthuis, Woudenbergseweg 70, Austerlitz Kosten: volwassenen €5,-; kinderen: €2,50 Aanmelden: (voor 4 sept) per e-mail: [email protected] Info: www.staatsbosbeheer.nl Vrijdag (6), 13, 20 en 27 september, 4, 11 en 18 oktober, 1 en 8 november 8-weekse Mindfulnesstraining in de natuur Mindfulness wil zeggen: ‘bewuste aandacht’. We richten onze aandacht op datgene wat zich nu, op dit moment, afspeelt. Zo leert u met uw geest aanwezig te zijn bij wat u aan het doen bent. U gaat daardoor minder nadenken over zaken uit het verleden of die nog komen. Hierdoor worden stress, piekeren, angst en zelfs pijn gereduceerd. Deze training omvat de beproefde methode MBSR (Mindfulness Based Stress Reduction: stressreductie door aandachttraining) en MBCT (Mindfulness Based Cognitive Therapy) buiten in de natuur. Wilt u eerst even snuffelen? Kom dan naar de korte mindfulness introductie op 6 september. Wanneer: vrijdag 6 september van 10 tot 12 uur. 13, 20 en 27 september, 4, 11 en 18 oktober, 1 en 8 november van 10 tot 13 uur Waar: Boerderij de Zonnewijzer,

Koningslaan 15, Bunnik Kosten: de kennismaking op 6 september: €5,-. De 8-weekse training €325,- (particulier). Inclusief: intake vooraf, 8 sessies van (max.) 3 uur, koffie/thee, trainingsmap en audio voor begeleide oefeningen thuis, deelname aan een wandeling in de natuur en nagesprek (indien gewenst). Aanmelden en info: online via www.mindfulnessindenatuur.nu Zaterdag 7 en 21 september Rivieroevervaart Utrechts Landschap organiseert de Blauwe Bever rivieroevertocht langs de prachtige noordoever van de Nederrijn met een korte wandeling door één van de natuurgebieden van het Utrechts Landschap. Duur van de tocht is ongeveer 2,5 uur. Wanneer: zaterdag 7 en 21 september om 14 uur Waar: vertrek vanaf de parkeerplaats aan N225 tegenover industrieterrein Remmerden, Utrechtsestraatweg 149, 3911 TS Rhenen. Parkeren: volg het bord ’Parkeren Safariboot de Blauwe Bever’, de parkeerplaats is aan de N225 tussen Elst en Rhenen (bij bedrijf PAKO). Kosten: € 10,- beschermers, € 14,- nietbeschermers. Kinderen: 6-12 jaar € 7,- en 0 t/m 5 jaar gratis. Aanmelden: online bij het Utrechts Landschap of via VVV Wijk bij Duurstede tel. 0343-575995 Info: www.utrechtslandschap.nl Zaterdag 7 september Maandelijkse vogelexcursie naar de Haarrijnseplas De Vogelwerkgroep IVN De Ronde Venen & Uithoorn organiseert de vogelexcursie naar de Haarrijnseplas. Graag zelf brood en koffie meenemen. Kleed u warm aan. U hoeft u niet op te geven. Als bij erg slecht weer de excursie wordt afgelast, dan staat dat rond 7.30 uur op de homepage van de website vermeld.

Wanneer: zaterdag 7 september om 09.30 uur Waar: Het startpunt is bij ‘t Winkeltje van het Landschap op het landgoed Aanmelden: online bij het Utrechts Landschap of via VVV Wijk bij Duurstede tel. 0343-575995 Info: www.utrechtslandschap.nl Zondag 8 september Heksenbal en monnikenwerk Oostbroek Voor deze gelegenheid is op landgoed Oostbroek de heks van Oostbroek van de partij, kookt haar heksensoep en doet haar toverwerk. Tijdens de rondwandelingen over het landgoed vertellen monniken op diverse locaties het verhaal over klooster Oostbroek van waaruit het dorp De Bilt 900 jaar geleden is ontstaan. Belangstellenden kunnen een kijkje nemen in de zalen van Huize Oostbroek. Marktkramen met streekproducten en doe dingen voor het hele gezin. Wanneer: zondag 8 september 11 uur Waar: Landgoed Oostbroek Bron: www.utrechtslandschap.nl Zondag 8 september Zaden en vruchten, hoe creatief zijn planten ermee? De herfst is al weer bijna in zicht tijdens deze wandeling. Zaden en vruchten zijn volop aanwezig: het resultaat van de bestuiving in het voorjaar. Planten hebben verschillende slimme manieren om hun zaden te laten verspreiden.


Groene agenda

Milieu Mondiaal

September

Heineken brouwt bier vóór 2020 ‘groen’

Zondag 1 september Amerongse Bos High melodys and tea Tijdens een wandeling van 1,5 uur zal op onverwachte plekken in het Amerongse Bos zang van het koor Voice Mail te horen zijn. Na afloop is er gezellig napraten onder het genot van een high tea. Vrijwilligers van het Utrechts Landschap serveren in het informatiecentrum homemade cupcakes en brownies. Wanneer: zondag 1 september 14 uur Waar: Parkeren op sportcomplex de Burgwal in Amerongen; vandaar 2 min. lopen naar het informatiecentrum de Tabaksschuur, Veenseweg 8 te Amerongen. Info centrum is open vanaf 13 uur. Kosten: € 5,- p.p , en worden afgerekend bij de start Aanmelden vooraf op: [email protected] is vereist ivm voorbereiding. Info: www.vvvutrechtseheuvelrug.nl/ en www.utrechtslandschap.nl Zondag 1 september De Streekmarkt op de Twijnstraat, Utrecht Samen met de Winkeliersvereniging Twijnstraat organiseert De Streekmarkt deze heerlijke koopzondag, met producten uit eigen streek. De Streekmarkt is een ideale manier om meer mensen kennis te laten maken met heerlijk eten uit eigen streek en land. Aangevuld met producten van verder weg. Van gepassioneerde boeren, makers, telers, imkers, bakkers en brouwers. Kom proeven, kom kijken en geniet van al het lekkers wat de markt u te bieden heeft. De Streekmarkt is sfeervol, gezellig en voor het hele gezin. Wanneer: zondag 1 september van 11.00 tot 18.00 uur Waar: Twijnstraat, Utrecht Info: www.destreekmarkt.nl Zaterdag 1, 8, 15 en 29 september Publieksvaart met de pont De publieksvaarten beginnen in informatiecentrum ‘De Kromme Rijn’ op landgoed Niënhof met een kopje koffie of thee, een dvd-presentatie en een toelichting. U maakt vervolgens een vaartocht van 1,5 uur over de Kromme Rijn.

Wanneer: zaterdag 1, 8, 15 en 29 september om 14 uur Waar: informatiecentrum De Kromme Rijn op landgoed Niënhof, Grotelaan 16 (naast), 3981 HC Bunnik. Er is voldoende parkeergelegenheid voor fiets en auto. Kosten: beschermers € 4,-, niet-beschermers € 6,-, jeugd t/m 12 jaar € 2,- incl. koffie of thee bij start. Aanmelden: VVV Wijk bij Duurstede tel. 0343 - 575995 of via www.utrechtslandschap.nl Zondag 1 september Wandelexcursie landgoed Houdringe Utrechts Landschap organiseert een wandelexcursie over landgoed Houdringe. Houdringe bestaat voornamelijk uit bos en open grasland. Er staan dikke eiken en beuken met een doorsnede van meer dan een meter. Deze bomen zijn ruim 225 jaar oud. Huize Houdringe is in 1779 gebouwd. Rondom het huis is de tuin deels in de Engelse landschapstijl en deels in de Franse barokstijl aangelegd. Wanneer: zondag 1 september om 14 uur Waar: Paviljoen Beerschoten, de Holle Bilt 6, 3732 HM De Bilt Kosten: gratis Aanmelden: is niet nodig Info: www.utrechtslandschap.nl

Wanneer: vrijdag 6, 13, 20, 27 september van 10 tot 18 uur Waar: op het Vredenburgplein te Utrecht Info: www.boerenmarktutrecht.nl Vrijdag 6 september Nachtvlinders bij Griftsteede in het Griftpark De meeste nachtvlinders leiden een verborgen leven. Er zijn echter een paar manieren om ze toch te zien. Met een speciale lamp schijnt u op een gespannen laken met een zoete lokstof erbij. Dit werkt als een magneet voor nachtvlinders. Op het laken kunt u ze dan ook goed bekijken. Het hangt van de weeromstandigheden af of u bijvoorbeeld een gamma-uiltje, de agaat vlinder, groot avondrood of de huismoeder op het grote laken aantreft. Ook wordt er gekeken naar sterren en vleermuizen. Wanneer: vrijdag 6 september om 20 uur Waar: vertrek vanaf Griftsteede, Van Swindenstraat 129, Utrecht Kosten: een vrijwillige bijdrage is welkom Aanmelden: online via http://ivn.nl/afdeling/ vecht-en-plassengebied

Vrijdag 6, 13, 20, 27 september Biologische Boerenmarkt, Utrecht Elke vrijdag brengen de biologische boeren hun verse producten naar hartje Utrecht. Het zijn kwaliteitsproducten, de lekkerste, de mooiste, vers van de boerderij. Er is een ruim aanbod aan koeien-, schapen-, geitenkaas, groenten en fruit, brood en gebak, sappen, mooie warme schapenvachten, vlees en duurzaam gevangen vis. U proeft de aandacht. Uiteraard heeft u de gelegenheid om vragen te stellen, zodat u écht weet wat u eet. Zin in frietjes, komt u dan de biologische patat proeven!

Het biertje van Heineken wordt ‘groen’. De brouwerij in Zoeterwoude gaat over op hernieuwbare energiebronnen. Biogas, windturbines en zonnepanelen vervangen voor 2020 alle uit gas en steenkool opgewekte energie. Heineken is een grootverbruiker van energie en grondstoffen. Voor het brouwen van een pilsje zijn naast elektriciteit en gas ook de grondstoffen water, gerstemout, gist en hop nodig. Om zuinig met Moeder Aarde om te gaan, wil Heineken zijn grootste brouwerij voor 2020 volledig klimaatneutraal krijgen. Het concern zocht steun bij Alterna Wageningen UR, onderdeel van de Universiteit Wageningen, en bij de provincie Zuid-Holland. Deze samenwerking hebben de partners “Groene Cirkels” genoemd. Doel is een wereldvoorbeeld te worden van groene economie en duurzame gebiedsontwikkeling. Groene Cirkels kan de lokale economie een forse prikkel geven. Een stap is het plaatsen van vier windturbines op het brouwerijterrein. Ze leveren 43 procent van de huidige behoefte aan elektra. Het “groene” gas komt uit vergisting en van die 20 miljoen kubieke meter biogas kunnen 10.000 huishoudens stoken en koken. Heineken produceert ook al biogas uit zijn afvalwater, dat levert zes procent biogas op. Bron: AD 04-07-2013

Wassen op stroom van de buren

Het huis van de toekomst waarin de wasmachine via de computer met de zonnepanelen praat, is in Breda, Groningen, op Texel en in Zwolle al realiteit. Het zijn enkele plaatsen in Nederland waar momenteel wordt geëxperimenteerd met smartgrids. Dat zijn intelligente netten die als digitale “klaar-overs” het energieverkeer gaan regelen. In plaats van eenrichtingsverkeer wordt dat nu tweerichtingsverkeer. Het aandeel groene energie in Nederland is nog bescheiden, maar het aantal windturbines en zonnepanelen neemt toe. In de Zwolse Muziekwijk en in de Easy Street in Breda heeft netbeheerder Enexis samen met woningbouwcoöperatie SZW, Greenchoice, Dong Energy en CGI Logica ruim 250 nieuwbouwhuizen uitgerust met slimme meters, een energiecomputer en een slimme wasmachine en wasdroger. Die moeten de energievraag beter afstemmen op het aanbod. Met prijsprikkels moedigt Enexis de 250 huishoudens in Breda en Zwolle aan hun energieverbruik te spreiden. Toch durfde Enexis bij de proef in Breda en Zwolle nog niet volledig op de techniek te vertrouwen. Het bedrijf heeft voor het experiment ook een app voor smartphones ontwikkeld. Daarmee zou je met je mobiel de wasautomaat op afstand kunnen bedienen. Het gaat de goede kant op met duurzame energie in Nederland. Bron: Trouw 19-07-2013

Noordzee wacht windturbinerevolutie Gamma-uiltje

Over tien jaar moet er op zee twintig keer zo veel groene stroom


opgewekt worden; een paar cijfers en feiten: De Nederlandse Noordzee telt nu twee windturbineparken. Ruim tien kilometer uit de kust bij Egmond aan Zee staan 36 turbines, ieder goed voor een vermogen van 3 megawatt (MW). Op 23 kilometer van het strand van IJmuiden ligt het prinses Amaliawindpark met 60 molens van elk 2 MW. Er zijn drie windturbineparken in de maak. Twee komen er ten noorden van de Waddeneilanden en dragen de naam Gemini. De derde heet Luchterduinen en komt 23 kilometer uit de kust bij Noordwijk. Deze parken moeten samen goed zijn voor 729 MW. Voor nog eens negen gebieden in de Nederlandse Noordzee heeft de Staat een vergunning tot bouw van windturbines afgegeven. Deze staan relatief ver van de Hollandse kust. Of deze turbineparken echt gebouwd worden, is nog niet zeker. Het totale vermogen is 2500 megawatt. De plannen voor windenergie op land zijn al in een ver gevorderd stadium. In 2020 moeten er turbines staan voor in totaal 6000 MW. Kabinet en provincies hebben daar inmiddels afspraken over gemaakt. Bron: Trouw 20-07-2013

Satelliet ziet direct waar het bos weg is

Nog even, en dankzij geavanceerde satellieten is zelfs de illegale kap van een enkele boom niet meer te verbergen. Natuurbeschermings-organisaties willen het publiek mee laten kijken. Cameratoezicht vanuit de ruimte. Met realtime satellietbeelden kunnen illegale houtvesters op heterdaad betrapt worden, zelfs als zij het proberen in zeer afgelegen regenwouden. De Indonesische natuurorganisatie Greenomics heeft met “satelliet- bewijs” al een grote palmolieproducent op de vingers getikt. Begin mei publiceerde Greenomics een rapport over ontbossing gebaseerd op beelden van Landsat 7, een NASA— aardobservatiesatelliet. Duidelijk is te zien dat op de plek in Westkalimantan, waar op 8 april 2011 nog bos was, op 18 november 2011 de bomen zijn verdwenen. Golden Agri- Resources, de tweede palmolieproducent ter wereld en bekend om zijn inspanningen voor duurzame palmolie, moest schuld bekennen. Ook overheden gebruiken steeds meer vegetatiekaarten op basis van satellietbeelden in hun strijd tegen illegale boomkap. Brazilië wist tussen 2007 en 2011 de ontbossing fiks te reduceren. Nu kunnen we allemaal meekijken. Het World Resource Institute (WRI) in Washington heeft met Google Earth, de site Global Forest Watch 2.0 gemaakt. Maandelijks, straks vaker, zet WRI er nieuwe kaarten op. Op de recent, ontboste, met geo-coördinaten aangegeven vakjes, kan elke lokale boer, natuurbeschermer of ambtenaar met zijn smartphone foto’s en artikelen uploaden die de situatie ter plekke toelichten. Bron: NRC 03-08-2013 Samenstelling en tekstbewerking: Guus Albrecht

Colofon

Het Utrechts Milieublad is een onafhankelijke uitgave van het Milieucentrum Utrecht waarin milieu-activiteiten en praktische informatie is gebundeld. De uitgave verschijnt eens per twee maanden met een oplage van 650 ex. Abonnementen Een abonnement op het Milieublad is kosteloos. Wel worden de portokosten in rekening gebracht. Aanmelding op het redactieadres. Het Milieublad is ook gratis af te halen.

Utrechts Milieublad No 50

september/oktober 2013

Redactie Heleen Hüpscher, Nathalie van Doesburg, Susan van Schijndel, Yovanka Konket, Monique Claringbould, Guus Albrecht, Erna de Hollander, Sim Visser, Marike Stokker (eindredactie). Vormgeving Marike Stokker Foto’s Susan van Schijndel, Heleen Hüpscher (omslagfoto). Enkele foto’s uit Flickr en Wikipedia. Foto’s afkomstig van de sites www.flickr. com en www.wikipedia.org vallen onder de Creative Commons licentie. Zie hiervoor: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0

Favoriete groene plek

Productie en distributie Milieucentrum Utrecht Oudegracht 60 3511 AS Utrecht telefoon: 030 236 72 40 e-mail: [email protected] Het Utrechts Milieublad is gemaakt op 100% kringlooppapier. Artikelen uit het Milieublad mogen overgenomen worden, mits ze zijn voorzien van bronvermelding. Deadline aanleveren kopij en agendapunten no. 51 november/december 2013: 11 oktober

Open tuinendag Dansende juwelen Ruimte voor fietsen Uitgave van het Milieucentrum Utrecht

oktober 2013

Recommend Documents