of een ontwikkelingsstoornis

Samenvatting van het projectverslag Passend onderwijs voor hoogbegaafde leerlingen met sociaal-emotionele problemen en/of een ontwikkelingsstoornis

Op basisschool D’n Heiakker in Deurne i.s.m. Triade Ambulante Dienst Helmond

1

Voorwoord Voor u ligt een samenvatting van het verslag in het kader van het project “Passend onderwijs voor hoogbegaafde leerlingen met sociaal-emotionele problemen en/of een ontwikkelingsstoornis.” Tijdens het project is intensief samengewerkt tussen de leerkrachten en coördinator van de Leoafdeling van D’n Heiakker en de ambulant begeleider van Triade Ambulante Dienst Helmond. Door deze samenwerking zijn er diverse producten ontwikkeld en zijn veel, met name oplossingsgerichte, gesprekken gevoerd met leerlingen die een ondersteuningsbehoefte hebben. In het verslag staan de bevindingen en de aanpassingen die gedaan zouden moeten worden om hoogbegaafde leerlingen met ondersteuningsbehoefte een passend onderwijsaanbod te geven.

Nel Peters, coördinator Leo-afdeling Rachel Overklift, leerkracht Leo B Anne Koolen, leerkracht Leo A Yvonne de Wolf, ambulant begeleider

2

Wat is er gedaan in de projectperiode? Gedurende het schooljaar 2013-2014 is er door Basisschool D’n Heiakker en Triade ambulante dienst Helmond samengewerkt om te komen tot een passend onderwijs aanbod voor hoogbegaafde leerlingen met sociaal-emotionele problemen en/of een ontwikkelingsstoornis. De volgende activiteiten uitgevoerd door de leerkrachten en coördinator van de Leo-afdeling en de ambulant begeleider (ABer) van Triade. • • • • • • • • •

Kennisdelen en samenvoegen vanuit de expertise van de Leo-afdeling en Triade Samenwerking op de werkvloer door de ABer en leerkrachten Gesprekken tussen individuele kinderen en de leerkracht of ABer Faalangst reductie training in een kleine groepje door de ABer Uitvoeren van Kids Skill’s Aanpassen van de intakeprocedure/vragenlijst “De hoogbegaafde leerling in beeld” Teamscholing over met name Autisme Spectrum Stoornissen Oudergesprekken Ontwikkelen van “Doeval” en “Doevalkaartjes”

De belangrijkste conclusie uit dit project is dat hoogbegaafde leerlingen die “dubbelgelabeld” zijn, extra ondersteuning nodig hebben om succesvol deel te kunnen nemen aan het onderwijs. Deze ondersteuning is beschreven in ondersteuningsarrangementen, daarnaast is er uiteraard een basisarrangement. Het basisarrangement  Duidelijk klassenmanagement  In de klas wordt gewerkt met leerdoelen op verschillende gebieden: leren leren, leren denken, leren leven, sociale vaardigheden, creativiteit  Werken met diverse leerdoel/gevoelskaartjes  Ouderavonden  Voor nieuwe kinderen: frequente voortgangsgesprekken, na 3 weken, na 6 weken en vervolgens naar behoefte. Ondersteuningsarrangement 1 Dit arrangement is bestemd voor leerlingen met bredere hulpvraag en wordt verzorgd door de leraar die hierbij ondersteund wordt door de gedragsdeskundige. Denk hierbij aan:         

Omgaan met faalangst Omgaan met boosheid Trainen van executieve functies, bijvoorbeeld door ondersteuning bij planning en/of organisatie Dagplanning voor de leerling in plaats van weekplanning Aanbieden extra hulpmiddelen zoals een wiebelkussen, tangles, een time-timer, kantoortje (afgesloten werkplek) Pauze-begeleiding (pauze-plan maken: wat ga ik doen met wie, wat als het niet goed gaat? ) Uitleggen bijzondere gebeurtenissen, dit zo nodig visueel ondersteunen Incidenten bespreken met 5G model op schrift Leerlingen met dyslexie, dyscalculie (instructiegroepen/volgen van protocol) 3

    

Kids’ Skills bij aanleren vaardigheden Ondersteunen van beelddenkers (Materiaal in beeld brengen) Gesprekken met ouders Remediëren indien nodig Oplossingsgerichte gesprekken

Ondersteuningsarrangement 2 Arrangement 2 is bestemd voor leerlingen met AD(H)D, ASS, diverse langdurige sociaal emotionele belemmerende factoren en eventuele andere ontwikkelingsstoornissen. Voor deze leerlingen is er naast eerder genoemde arrangementen, een breder scala van ondersteuning nodig, door zowel de leraar als de gedragsdeskundige. De gedragsdeskundige ondersteunt de leerling en de leraar bij diverse onderwerpen, zoals:  Overzichtelijk maken van de structuren binnen de school en de klas  Tips en adviezen hoe om te gaan met bijzondere situaties  Trainen executieve functies (plannen, organiseren, emotieregulatie, gedragsinhibitie, etc)  Psycho-educatie voor de leerling  Klassenpresentatie (door de leerling bege)leiden  Sova-lessen  (Wekelijkse) gesprekken over zaken die goed lopen en minder goed lopen d.m.v. oplossingsgerichte gespreksvoering en/of motiverende gespreksvoering  Begeleiding naar vervolgonderwijs  Gesprekken met behulp van Brain Blocks (ASS)  Dagelijks planning maken en bespreken  Vragen omtrent de leerling  Lessen bottum-up, in plaats van, top-down aanbieden  Consultatie en coaching voor de leerkracht  Gesprekken ouders over voortgang

Ontwikkeling van producten voor de Leo-afdeling. De intakeprocedure en de vragenlijst “De hoogbegaafde leerling in beeld” De Leo-afdeling heeft tijdens de projectperiode de intakeprocedure helder in kaart gebracht met een stroomschema. Eén van de onderdelen van deze procedure is het invullen van een vragenlijst. Deze lijst heeft de naam “De hoogbegaafde leerling in beeld” gekregen. “De hoogbegaafde leerling in beeld” is niet alleen ontwikkeld om te kijken of aangemelde leerlingen, voldoen aan de criteria van hoogbegaafdheid en de daarbij behorende persoons- en omgevingsfactoren van, maar ook om te bepalen of deze leerling extra ondersteuningsbehoeften heeft. Door het invullen van deze vragenlijst ontstaat een compleet beeld van de leerling met zijn sterke en zwakke kanten. Op deze manier kan de aannamecommissie komen tot een goed advies bij een eventuele plaatsing. Indien nodig kan een leerling geplaatst worden in een arrangement.

4

De Doeval Voor D’n Heiakker is de Doeval ontwikkeld. Dit digitale instrument brengt in kaart welke DOElen en VAardigheden, vanuit de kernconcepten, al dan niet bereikt zijn, door alle leerlingen. Daarnaast kan men in deze lijst aangeven of een kind een ontwikkelingsstoornis heeft. In de Doeval wordt dan door middel van kruisjes duidelijk welke doelen een aandachtspunt kúnnen zijn voor deze leerling. In de laatste kolom van de Doeval kan de leraar handelingsadviezen en hulpmiddelen vinden. Hiermee kan de leraar de leerling begeleiden of ondersteunen om het doel, al dan niet aangepast, te behalen Het spreekt voor zich dat ook leerlingen zonder ondersteuningsbehoeften bepaalde doelen en vaardigheden niet beheersen. De leerkracht kan ook voor deze leerlingen gebruik maken van de suggesties die gegeven worden bij het nog niet behaalde doel. De Doeval is geïnspireerd op de doelen en vaardighedenlijst (DVL) voor hoogbegaafde kinderen van het SLO (Stichting Leerplan Ontwikkeling). Deze lijst werd al gebruikt door D’n Heiakker. De leerlingen van de Leo-afdeling zijn medeverantwoordelijk voor het behalen van hun doelen en vaardigheden. Leerlingen geven zelf ook aan in de Doeval op welk gebied zij zich willen ontwikkelen. Om dit voor zowel de kinderen als de leraar zichtbaar te maken is besloten om de doelen en vaardigheden waaraan kinderen werken, op een kaartje te zetten, als reminder of anker. In de volgende paragraaf wordt daar aandacht aan besteed.

Uitspraken van kinderen over de hulp die zij in het projectjaar hebben ontvangen “Het heeft me een beetje geholpen, mijn faalangst is minder geworden, maar nog steeds erg, maar ik twijfel nu minder aan mezelf”. “Ik weet nu hoe ik er mee om moet gaan”. “Ik kan nu beter plannen”. “Het hielp omdat ik er trucjes leerde”. “Het is soms fijn om dingen te bespreken met iemand die niet je juf is” De kinderen gaven verder aan dat het fijn is om over je “problemen” te praten. Het lucht op, en je krijgt tips van elkaar of van de begeleiding.

Conclusie Gedurende dit schooljaar is gebleken dat er mogelijkheden zijn om passend onderwijs aan te bieden voor hoogbegaafde leerlingen met sociaal-emotionele problemen en/of een ontwikkelingsstoornis. Het doel om tegemoet te komen aan de onderwijsbehoeften van deze specifieke groep is haalbaar. Daarvoor zijn een aantal aanpassingen noodzakelijk:  Heldere intakeprocedure in combinatie met de vragenlijst “de hoogbegaafde leerling in beeld”, zodat de behoeften van de leerling al duidelijk zijn.  Invoering van de Doeval, waardoor zowel leerlingen als leerkrachten inzicht hebben in de te ontwikkelen doelen en vaardigheden op het gebied van leren leren, leren denken en leren leven.

5



 

Inzetten van arrangementen zoals beschreven in het basisarrangement en de twee ondersteuningsarrangementen. De ureninzet van leerkrachten en gedragsdeskundige is essentieel voor de uitvoering. Het voeren van oplossingsgerichte gesprekken met leerlingen. Het blijven vergroten van de kennis met betrekking tot hoogbegaafdheid in combinatie met ontwikkelingsstoornissen en/of sociaal-emotionele problemen.

Het afgelopen jaar is gebleken dat leerlingen van de Leo-afdeling van D’n Heiakker, die behoren tot de doelgroep van dit project, baat hebben gehad bij de extra inzet. Het voeren van oplossingsgerichte gesprekken, het aanpassen van klassenmanagement, het vergroten van de kennis bij de leerkrachten van ontwikkelingsstoornissen zijn voorbeelden van die extra inzet. Dit heeft er voor gezorgd dat, leerlingen met (nog meer) plezier naar school gaan, minder heftig boos worden, positiever omgaan met hun faalangst en gebruik kunnen maken van prikkeldempende middelen. Door genoemde aanpassingen wordt passend onderwijs voor deze groep hoogbegaafde kinderen bereikbaar. Ondanks alle aanpassingen blijft er een categorie leerlingen bestaan, waarbij de stoornis zoveel beperkingen met zich meebrengt, dat zij de basisschool niet succesvol kunnen doorlopen. Voor hen zal het Speciaal Onderwijs een uitkomst blijven. Tijdens de projectperiode hebben wij deze leerlingen niet gesignaleerd. Voor het volledige projectverslag kunt u contact opnemen met basisschool D’n Heiakker of Triade ambulant dienst Helmond.

Basisschool D’n Heiakker Patrijs 33 5754DJ Deurne Website www.heiakker.nl Email: [email protected]

Triade ambulante dienst Helmond Weth. Van Nunenstraat 12 5706TK Helmond postadres: postbus 472, 5700AL Helmond Website: http://triade.aloysiusstichting.nl Email: [email protected]

6