Landbouw in Oekraïne
12/05/2011
Oekraïne (foto’s zijn terug te vinden op www.liba.be) Oekraïne is groter dan elk land van de EU. De goede ligging van het land, gecombineerd met de vruchtbare bodems, geeft het een enorm potentieel voor de landbouw. Het potentieel wordt op dit moment nog niet volledig benut. Hoofdreden hiervoor is dat na de onafhankelijkheid in 1991 de gronden en de staatsbedrijven terug in handen van de historische eigenaars kwamen. Gevolg hiervan was dat in het decennium na de onafhankelijkheid de agrarische productie, vooral deze in de veehouderij, in elkaar zakte. De afgelopen 10 jaar is de productie gedeeltelijk terug op peil gekomen, vooral in de akkerbouw. Groeien in de akkerbouw kan van jaar op jaar, groei in de veehouderij is altijd trager. Er zijn nog steeds veel groeimogelijkheden voor de landbouw in Oekraïne. Het land is ook ernstig getroffen door de economische crisis van 2008 en herstelt zich maar matig van deze terugval in de economie. De lonen blijven laag en gemiddeld wordt 60% van het gezinsbudget gespendeerd aan voedsel.
Economie Nadat Oekraïne onafhankelijk werd, kwam het in een ernstige economische recessie terecht, die tot einde jaren ’90 duurde. De recessie in het land was ernstiger dan in de rest van de voormalige Sovjetstaten. De ernst en de duur van de recessie, vind je terug in grafiek 1: De evolutie in groei van het GDP (Bruto Binnenlands product) in Oekraïne en Rusland.
Dit is alleen voor persoonlijk gebruik; verspreiding is onder geen enkele vorm toegestaan, uitgenomen met schriftelijke toelating van Liba bvba Deze publicatie wordt U verstrekt met uitsluiting van iedere aansprakelijkheid. Onze adviezen dienen uitsluitend te worden beschouwd als richtinggevend en zijn niet bindend. Enkel documenten van ons bureau met een gehandtekende vermelding “goed voor uitvoering” kunnen als werkdocument worden gebruikt.
Tussen 2000 en 2007 groeide de economie jaarlijks met ongeveer 7%. Deze stijging wordt veroorzaakt door toenemende binnenlandse consumptie en handel en hoge metaalprijzen (metaal is het grootste exportproduct dat voor 40% bijdraagt aan het BBP). Het land profiteerde ook van de gesubsidieerde Russische gasprijzen. In 2008 werd het land ernstig getroffen door de economische crisis met als gevolg een sterke daling van het BBP door een dalende export van industrieproducten en een sterke daling van de staalprijzen. Het herstel verloopt moeizaam. Ook het dalende bevolkingsaantal is een groot obstakel dat een sterke economische groei in de weg staat. De Wereldbank voorspelt een inkrimping van de bevolking met 20% tussen 2000 en 2025. De sterkste daling van alle voormalige Sovjetlanden Als we het BBP per inwoner bekijken, (grafiek 2) zien we dat in 2007, vlak voor de crisis, het niveau na 15 jaar terug gelijk stond met het niveau van 1992. Door de crisis van 2008 is dit niveau terug gedaald onder het niveau van 1992. Het belang van de landbouw is afgenomen in de Oekraïense economie. In ’90-‘92 had de landbouw nog een aandeel van 23% in het BBP, 10 jaar later was dit nog 16% en in 2007 17%. De dienstensector is de sterkste groeier in de Oekraïense economie.
Landbouw 70% van de oppervlakte is landbouwgrond (42 miljoen hectare). Meer dan de helft hiervan is zeer vruchtbare “black earth”. Ter vergelijking: in geheel België is er ongeveer 1,5 miljoen hectare landbouwgrond. De huidige bedrijfsstructuur is een erfenis van het communisme. Het meeste land is nu in bezit van privépersonen (er zijn 11 mio. landbezitters), hoewel er nog altijd beperking bestaat op het eigendomsrecht. De staatsbedrijven zijn grotendeels opgesplitst in familiebedrijven of ze blijven bestaan onder vorm van een coöperatie. Deze coöperaties zijn uitgegroeid tot grootschalige bedrijven. De familiebedrijven zijn gegroeid in aantal en gemiddelde grootte. Sinds 1995 is het aantal toegenomen van 14.700 naar 46.400. De gemiddelde grootte ging van 20 hectare naar 90 hectare. Naast de familiebedrijven zijn er ook nog een groot aantal kleinschalige bedrijven, die hoofdzakelijk produceren voor eigen gebruik, niet voor verkoop. Van deze kleinschalige bedrijven zijn er 5,5 miljoen in Oekraïne met een gemiddelde grootte van 2,8 ha. Deze groep van bedrijven zorgt voor de grootste productie in Oekraïne.
Dit is alleen voor persoonlijk gebruik; verspreiding is onder geen enkele vorm toegestaan, uitgenomen met schriftelijke toelating van Liba bvba Deze publicatie wordt U verstrekt met uitsluiting van iedere aansprakelijkheid. Onze adviezen dienen uitsluitend te worden beschouwd als richtinggevend en zijn niet bindend. Enkel documenten van ons bureau met een gehandtekende vermelding “goed voor uitvoering” kunnen als werkdocument worden gebruikt.
Landbouwbeleid De meest beschermde landbouwsectoren door exportsubsidies en invoerheffingen zijn de pluimvee-, rundvlees-, varkens- en suikersector. Volgende marktreguleringinstrumenten worden er gebruikt: • • • • •
Minimum prijs voor graan, oliehoudende zaden en vlees Staatssteun via directe steun en via leningen (rentesubsidies). Invoerheffingen Exportheffingen Belastingvoordelen
Belangrijkste landbouwsectoren Rang Wereldrang Productie Productie ( mio. $) (1000 ton) Melk 1 17 2.713 12.003 Tarwe 2 13 1.293 13.938 Runds- en kalfsvlees 3 21 1.131 547 Aardappelen 4 6 998 19.102 Zonnebloemzaad 5 2 952 4.174 Kippenvlees 6 716 614 Eieren 7 11 663 807 Varkensvlees 8 20 639 631 Suikerbiet 9 7 478 16.978 Maïs 10 11 451 7.421 Tomaten 11 15 301 1.270 Appels 12 15 206 755 Gerst 13 8 203 5.981 Koolzaad 14 11 178 1.047 Koolzaad 15 2. 167 360 Product
Hierboven een overzicht van de belangrijkste sectoren van de landbouw in Oekraïne en hun ranking t.o.v. de rest van de wereld. Er wordt 12 miljard liter melk geproduceerd. Dit is ongeveer vergelijkbaar met Nederland. In België wordt 3,6 miljard liter melk geproduceerd. In België wordt er dus 3,3 keer minder melk geproduceerd op 28 keer minder landbouwgrond. De totale agrarische productie is sinds 1990 met 40% gedaald (zie grafiek 4). Enkel de akkerbouwsector heeft zich gedeeltelijk kunnen herstellen. De investeringen vanuit het buitenland in de Oekraïense landbouw bleven achter t.o.v. de andere ex-Sovjetlanden
Dit is alleen voor persoonlijk gebruik; verspreiding is onder geen enkele vorm toegestaan, uitgenomen met schriftelijke toelating van Liba bvba Deze publicatie wordt U verstrekt met uitsluiting van iedere aansprakelijkheid. Onze adviezen dienen uitsluitend te worden beschouwd als richtinggevend en zijn niet bindend. Enkel documenten van ons bureau met een gehandtekende vermelding “goed voor uitvoering” kunnen als werkdocument worden gebruikt.
In de veehouderij is er bijna in elke sector een afname van productie t.o.v. 1998. Enkel de pluimveesector kende een groei. Een voorbeeld van deze groei in de pluimveeproductie is de voerfirma ‘Cargill’. Deze bouwt in Oekraïne bedrijventereinen met voerfabrieken, kippenkwekerijen en slachthuizen. De voerfabrieken hebben een capaciteit van ongeveer 500.000 ton voer per jaar. Een kip heeft een voerefficiëntie van ongeveer 1,75. Dit betekent dat er op jaarbasis ongeveer 130.000.000 kippen kunnen worden afgemest. Als er 6 rondes per jaar gedraaid worden, zijn er 22.000.000 vleeskuikensplaatsen nodig. Ter vergelijking: dit zijn 220 bedrijven van 100.000 vleeskuikens. De rundvleessector kende ook een sterke daling. In ’98 was Oekraïne nog een exporteur van rundsvlees. In de periode ’98-‘08 kende de rundvleesproductie een daling van 47%. De binnenlandse consumptie is ook gedaald, maar niet zo sterk als de productie. Gevolg is dat Oekraïne in 2008 importeur van rundvlees was. De varkensvleesproductie daalde met 11% in de periode ’98-’08. Terwijl het aantal varkens daalde met 60%. De productiviteit is dus sterk toegenomen. Enkel de pluimveesector kende een vooruitgang in productie en men verwacht dat de productie nog met 20% zal toenemen richting 2018. Een voorbeeld hiervoor zijn de fabrieken van ‘Cargill’
Dit is alleen voor persoonlijk gebruik; verspreiding is onder geen enkele vorm toegestaan, uitgenomen met schriftelijke toelating van Liba bvba Deze publicatie wordt U verstrekt met uitsluiting van iedere aansprakelijkheid. Onze adviezen dienen uitsluitend te worden beschouwd als richtinggevend en zijn niet bindend. Enkel documenten van ons bureau met een gehandtekende vermelding “goed voor uitvoering” kunnen als werkdocument worden gebruikt.
De melkveestapel kromp met 60% in de periode ’98-’08. De melkproductie daalde slechts met 20% in dezelfde periode. Er is een productiestijging per koe geweest in deze periode. Een verdere daling van melkproductie met 10% is voorspeld in de periode ’08-’18. Ondanks deze afname van productie, is Oekraïne nog steeds de 4de grootste kaasexporteur in de wereld na Nieuw-Zeeland, Europa en Australië. Men voorspelt dat deze kaasexport nog met 50% zal toenemen naar 2018. Oekraïne heeft de potentie om een van ‘s werelds grootste graanexporteurs te worden. Maar de export varieert sterk van jaar tot jaar, afhankelijk van de exportquota en de opbrengst. Om de binnenlandse voedselprijzen te kunnen controleren, stelt de overheid exportheffingen en exportquota in voor granen. Er kan dus niet onbeperkt, geëxporteerd worden en er moet een heffing betaald worden. De vrije marktprijzen voor granen waren in 2010 hoog. Maar door de exportquota konden de Oekraïense akkerbouwers niet profiteren van de hoge marktprijzen. De energieprijzen en kosten stegen wel, maar van de hogere verkoopprijs konden de akkerbouwers niet profiteren, omdat de Oekraïense overheid een groot aandeel van de granen in het binnenland wil houden en de prijs bepaalt. Dit heeft in 2010 tot protesten geleid, genaamd de graanstrijd.
Bovenstaande grafiek geeft een beeld van de totale productie en de gemiddelde opbrengst/ha van de granen afgelopen jaren en de voorspelde productie naar 2018.
Dit is alleen voor persoonlijk gebruik; verspreiding is onder geen enkele vorm toegestaan, uitgenomen met schriftelijke toelating van Liba bvba Deze publicatie wordt U verstrekt met uitsluiting van iedere aansprakelijkheid. Onze adviezen dienen uitsluitend te worden beschouwd als richtinggevend en zijn niet bindend. Enkel documenten van ons bureau met een gehandtekende vermelding “goed voor uitvoering” kunnen als werkdocument worden gebruikt.
De opbrengsten per hectare zijn laag door verschillende redenen. Eén hiervan is het lage bemestingsniveau. Korrelmaïs haalt een opbrengst van 4-5 ton per hectare, tarwe 3 ton per hectare en gerst haalt een opbrengst van 23 ton per hectare.
Conclusie: •
Oekraïne heeft een zeer groot landbouwpotentieel, dat nog niet volledig benut is.
•
De landbouw is nog steeds niet hersteld van de instorting van de productie na de onafhankelijkheid in 1991
•
Landbouw is en blijft een belangrijke sector op basis van het BBP en als werkgever
•
De politieke focus ligt vooral op het controleren van de voedselprijzen, omdat het inkomen per gezin zeer laag is en 60% van het gezinsbudget naar voedsel gaat. Dit beperkt nog altijd de exportmogelijkheden van de landbouw.
Dit is alleen voor persoonlijk gebruik; verspreiding is onder geen enkele vorm toegestaan, uitgenomen met schriftelijke toelating van Liba bvba Deze publicatie wordt U verstrekt met uitsluiting van iedere aansprakelijkheid. Onze adviezen dienen uitsluitend te worden beschouwd als richtinggevend en zijn niet bindend. Enkel documenten van ons bureau met een gehandtekende vermelding “goed voor uitvoering” kunnen als werkdocument worden gebruikt.
